Henrici Henniges, De summa imperatoris Romani potestate circa sacra. Liber vnicus

951쪽

νr 2 De Summa Imperi potestate eirca Germaiaverius arma, milites, Gothos quo D iuchvmaemca mea arma sunt. Aliter nec debeo,nec Po

sum resipere. Itemque: resondi ego, quoa S

cerdotis es. diuod Imperatoris es, faciat -- perator. Prius es ut Animam mihi quam si ema erat. Quantum igitur ex Sanctissimi Patris verbis colligitur, id solum est, nec Imperatorem praecipere posse, quae Deus prohibuit, nec Sace dotem obsequi humanis praeceptis debere divunae voluntari adversis: clare enim, asiegntur. ait, Imperatori litare omnia, ipsius esse unive sis: respondi, noli te gruvare Imperator, utput te in ea, quae divinasunt, imperiale aliquοήμου habere. Ultra quo progrederetur, nihil rationis habuit, nihil audaciae atque ambitionis. Nec cogitasse quidem eum de sequelis iuraverim, quas ex verecunda humilique deprecatione soquioris aevi Glossogastores excudere : scilicet mel Gessis Imperatoribus non esse obnoxias: quia non hoc crude dictum ab Ambroso, nihil omnino juris Imperatori in Ecclesiam competere et sed saltem non in hoc, ut eam Christo capiti

desponsatam possit adulteris, id est haereticis ad fornicationem exponere) vel quod insipientuus adhuc positum: Imperatorem es ita sum amum principem nullam habere facultatem dis- ,

ponendi de rebus Ecce'. Qua fronte enim tam grande postulatum novamque sua aetate sentem tiam Ambrosius maxime protulerit 3 qui eadem oratione ad A ubentium, quam toties repetit C non, candidε facetur: Si tributum Imperator petit, non negamus. Agri Masaeso uni tributum. Si Agros risisset Imperator ,potesta- l

tem l

952쪽

rem habet vendicandorum. Nemo no rum mis

tervenis, potest pauperibus costatio populi re dundare. Non faciant de agris invidiam , toA: Iani eos libitum est, Imperatori non dono ,sea' non nego. Ad haec verba Nicolaus Crassus V nutus, Ex quibus patet , a) inquit , non modo Principes LEGiTiMulis jus habere tributa exigen- Ei, sed etiam vendicandi bi AGRos ET mNDos Ecci Esiae , ubi res ita postulet. artum argu- mentum eis Metiam de jure civili laicis omnem

potesatem dissonendi tam de bonis quam depe l Ionis Ecclesia uis udemptam esse. NSn nego simpliciter: sed dic prius, quibus laicis 2 illis ni- mirum, quibus ipsia lex civilis posita, id est, sub ditis,non ipsi Principi, quem sua leX non obligat.

Propterea ruinosae basi impositae, quaecunque conclusiones ex his falsis principiis temere edui cuntur. Dixerit Panormitanus, quod invadens rem alterius ex titulo aperte invalido, dicaturi istam rapere: idque multis iuribus probarit r num etiam, qui rem suam ex titulo justo legitu moque, qualis est eminens dominium Z Minus hic quadrat alias illud vulgare, datum ab Ego, i qui de jure dare non pote pro non dato haberi:

itemque huic simile: a' i nihil habuit, nihili dare potuit: quia necessitate urgente Princepsi non demum expectat, donec sibi res aliena re datur: sed ipse eam ut suam vindicat, &superua ore jure, adeoq; validiore ab inferioribus domi- nis revocat Expende haec paulum, & judica, ana non Schurpfius linum lino nectat, quum,mm

pradictis breviter ad ais, ut ait, insert

953쪽

s Summa IN. Potesate circa Sare , quod bona Ecclesiarum nonpossint ex Ianis erraiam ab Vfomet Imperatore vel aliis Regibus Oprincipibus, cum necpossessio, nec dominium hujusmodi rerum Ecelesia consistant pendae eos moccupari: aut quovis titulo in laicos alunari: Oper consequens, sed ex falsis terminis meraq;

ανακολουθησia constructum quod alienatis ab eis, cujuscunque praeminentia vel dignitatis

fuerint ,facta, tanquam ἡ non dominis sis ipso iure nusta, ct quodpenitus nihiljuris vel domi nil transferant vel transfer repossint in eos, in

quos alienatis hujusmodi de facto facta est: o,ta,quod accipientes vel invadent ετ res Ecclesia hujusmodi titulo β jure reprobato es a non δε- mino dicantur istas rapere Praelatis es Clericis. Falsium enim penes Imperatores, Reges & Principes non esse earum rerum dominium: est utique& id eminentius firmius, jureq; praelationis munitum : actualis possessio non semper apud illos. shm per tamen ius adipiscendieam,quotiens usus vel neeessitas Reipublicae id postulat. Falsum albenationem,aut occupationem ab eis,cuiuscunq;

praeeminentiae vel dignitatis inerint, sectam, inon dominis fieri. Falsum esse ipso iure nullam, nihilque iuris vel dominii transferre. Falsum oenique invadentes res Ecclesiae hujusmodi titu- Io invadere titulo , jure reprobato, & sic rape

Praelatis & Clericis. Quare cum erroneorum tanta series principiorum sit, invertendae erum omnes conclusiones, de pro comperto habendum, aliquando Principes Ecclesiae bona recte de laudabiliter occupare, alienare, eamque laetam alienationem ratam firmamque esse,& Veru

954쪽

I CARIT. De Eminente Dominaeirea Saera 'rsit transferre dominium: tum hoc jure invadentest uti suo jurer nec alii facere injuriam. Quid opus igitur ambitiose iactare, omnem alienationemi rerum immosilium, Ecclesiarum, Monasterior rum, Hossitat tum, se aliarum Iocorum pioruma rcgulariter de Jure prohibitam: O contrafacia. entes atroci isparnis assci: tum casus expo- 1 nere solemnitatumq; circuitus, sub quibus perii missa alienatio. Nam hoc omne juris studi

i um Ecclesias tantum privatosque concernit, uti quando alienare liceat, quando acquirere, utrininque accurate constet. Princeps sicut illis legibus non comprehensus: ita liberior ejus ampliorque oonditio. Ad haec frustra terrent Balthasaris Regis exemplo, invadentis vasa sacra per Patrem

sisum de templo astortata: ut & Tholosano auro. Malo verbis Hornii his terriculamentis respondere, quam meis. quo animo quid Ahie multum interest.Diruere templum nostrum mel alienum, nobispropter hosium praesenti mam vim nociturum licitum esseper dominium

publicum omnino censeo. In contemptum Numinis non violabit, nec vasa destinata sacris in luxuria instrumenta vertet, nisiqui eum Brismarare certo se condigno in ortunio eviet mactari. Gentilium rana ab ejusdem superstitionis hominibus spoliata, inter quae Tholosanum illud aurum est, Diabolus,non Deus, vindicavit, ut sui cultoribus aliquam vindicatae religionis . speciem faceret, animisque injiceret vincula &i ccecitatem adversus divinae gratiae lucem. D

. 60 de civit. l. a. c. 3. 7.

955쪽

sic De Summa I .Potesate circa S cra. am hic culpam ostentant,sua vitia,non nostra es pingunt: ille enim luxus opumque mancipiUm,

qui splendore auri & mollitie deliciarum captus in Reipublicae calamitatibus secure saginatur, nec periclitanti patriae vires suas donat, quas ex illa hausit: non iste, qui urgentibus periculis omnes cives ossicii sui pietatisq; extra ordinem

admonet; aut essicacius jure suo atque auctoriatate in re utitur citam curationem flagitante.

Interim nunquam illo captioso sensu admiserim, quod apud canonum Doctores vulgaris est fabula, potesatem ecclesiasticam essecula rem teneri sibi invicem mutuum auxiliumpraesare. Nam Ecclesiastica potestas, ut verE imperium s pit, non aequalis maiestati aut aemula,sed siubdita, rubordinata, dependens: adeoque id generis au-ilii praestare apta, quale dominae serva, patri filius: Principi Magistratus: necessarium scili- , cet, fidele, obsequiosum: non multa ostentatione graVe; non mora aut Cunctatione inutile: non tardiosium exprobratione.

f. 29. Verum haec non multum dubia illis sunt, quibus liberae a studiis aut praevaricatione mentes. Illa gravior est quaestio, An necessitatu casu, utilitati enim hic vix locus Principi iussit Ecclesiae fortunas, ipsia templa, praedia, decimas, pensiones & alia haereticis dare pacis publiacae pretium Z Absit ut eo nomine invidiam nobis creemus, qui ruptis issianis ergastuli vinculis ex coeco specu ad felicem diem emersimus. De smariis intelligi cupimus, cum apostasia, probis sacris convictam pertinaciam stipantibus. ed hic sunt gradus quidam actuum vel A Cori- i

956쪽

c IX. De Eminente Domin. circa Sastra. sensu opevelata longius remotorum, vel propi pius accedentium. Primus est derelictio rerum ab haereticis occupatarum, Haec iis rationibus facile excusabitur, quibus cum Turcis pax, da mno optimae Hungariae partis saepius instraurata: vel receptus ab exercitu, qui viribus hostiaum undique circumsessus non nisi totius civitatis evidenti periculo eripi ab internecione potest: quid enim supra vires nostras luctari iuvat Cum adversia fortuna 8 Quid cum semel Dii viam salutis & exitum ostenderint, inutili pertinacia recidivam pati 3 Perdolet quidem pio animo religionis Christianae ludibrium: & aedium

sacrarum lugubris ea sus, quae ex pietatis schola in prostibula& fornices mutantur. Praestat tamen genero sa patientia ineluctabilem fatorum vim perferre, quam imbelli nec metuenda vindicatione essicere, ut etiam de residuo iactetur

alea, iam semel infelici casu tentata. Vindicabit aliquando iniuriam suam Deus, qui potest. Ea tempora satius est nobis precibus lachrymisque

rogare, quam in uia pietate cogere. Enim vero non semper audax superstitio suae victoriae pro miis contenta est: interdum plus poscit, quam

possidet, seu facili ad occupationem spe r seu

amissorum acri dolore. Tunc oportet nos excedere fines patientiae, & ad tradendum restituendumque adigi, siquidem emervescentibus imp periis velimus obsequi. Et prosecto tenerior tunc sensus conscientiae pronaq ue ad societatem mali occasio : tamen cum tempestas ingruit, quaedam velut spiramina eluctantis religionis magna necessitas commendabit potius quam re-

957쪽

iiciet. Sacrarum rerum bonorumque Ecclesi

sticorum prima iactura facienda, quae si pro ali no aere exsolvendo distrahere licet, quidni ad redimendam pacem Z Nec ad perssinas, quibus traduntur, respicere decet, sed usum finemque, cujus gratia nobis ipsis nocemus: illi pessime re-hus abutantur, dum fides nostra Cultusque s Crorum in tranquillo sit, qui nitere etiam ligneis instrumentis & inter egestatem potest. Sane Cum extra periculum sumus, furor haec erit lesumma impietas prodigere, argumenta divinae benignitatis e verum ingenua pietas & prudemtia, illis ipsis uti ad captivitatem noxamq; rediumendam. Hactenus constat inter Theologos, pro captivis ab infidelibus liberandis nullis e clesiarum thesauris esse parcendum. Sed multo apertior aequitas,iisdem liberum sacrorum exeo citium, quae potenter turbantes inimici velut c Ptivarunt, mercari. De ipsis tamen Ecclesiis

ambigi iure potest, resque videtur prope sacrilegium esse, imo stultitiam, Ecclesiam Christi nam defendere ipsa Ecclesiarum jactura. Hunc

nodum ut reseremus, vocis ambiguum sensum

necesse est evolvere. Triplex imprimis est E clesiae notio : illa, qua religionem fidemque notat: ista, qua statum: haec, qua aedes forniciuhus lapidum carmentisque compactas, templa scilicet, fana, aut uno verbo, illum locum, ubi fideles ad habenda sacra convenire solenti Prumae significationis Ecclesia, quae est coetus hominum sDeo ad suum Cultum vocatorum, nulla temporis aut necessitatis excusatione, in ditionem fidemque haeretieorum dedi debet,nec sine summo

958쪽

4 CAPIT. De EminenteDominairca Sacra. 'a summo proditionis lcelere placere poteli, uxi ejus opprimendae arbitrium apud hostes suos sit.: Disserre tamen ab hac impietatis societate te 4 cem, quae falsis acris, jamq; adultis viribus stre zentibus aliquem locum facit, id notari volumus et nec propediem in coelum consipirant,qui, quod opprimere virus non possunt, suo periculo sinunt debacehari, sive rem in statu, quo est, sin mus consistere , seu contumaciter se explica . tem non impediamus. Fit hoc ultimum , cumi validus error sibi potestatem extorquet publicae doctrinae non proponendae solum, verum etiam, eo, quo dominatur loco, tenendae, quod refo mationis nomine hodie appellatur, ut salutaristi necessariae, si veritatem invenit: ita pessime,nuando deserit. Non enim hoc pacto Ecclesia, i d est , membra Ecclesiae, Christiani mancipio

dantur, nec in verba contumacis sectae, quam damnant, Coguntur iurare: sed illi permittitur saltem cum suo more sacra facere, tum ad ea sequenda, quos potest, lucrari. Fidelibus nee obsequium imperatur . nec praeitur exemplo. Quod si vero illos contingat aliquando iniquis imperiis premi: tunc ad patientiam firmantur, ad constantiam, cum severa desectionis detest tione. Ac propterea solent plerunque leniendae invidiae adhiberi malagmata quaedam, uir binstae superstitioni facultas non sit exserendi totas suarum fraudium vires. Corninianissimum estabitum & excessum incolis impetrari, quos domi non patitur imperiosum malum suis sacris vac

re. Melius adhuc interdicto, uti possidetis, agitur, nimirum religionibus, in statu, quo invenu

959쪽

yro De Summa I . Potesate cirea Sacras.

Untur, relictis, quem nefas sit movere regionis domino. Quod si vero neutrum horum obtuneri potest, tunc vel oppressa fides sponte sua

migretr vel abitu intercluso martyrio coronetur: interea praestat aliqua regni parte ferre haec velut necessaria mala, ut alibi nobis secure pios esse liceat: quam victricem improbitatem ad majora audenda irritare. Caeterum ego nemini autor fuerim, ut hos cancellos, quos declina ear necessitati benigniora fata indulserunt, inconsiderato saltu temeraverit r quoniam vix fieri

Poterit, cum malo non communicari sive com

sensu & approbatione, seu praestita oper utrumque vetitum Deo non mollit necestitatis aliqua species. Ecclesia status significatione ministerium comprehendit, i. e. totum Clerum, laicis oppositum et is ut nunquam jure tradi potest in nefariam potestatem, ita eundem pati aliquo Ioco expelli necessitas iisdem rationibus defendit, quibus desertam religionem in templorum cessione minor scrupulus. Ab illis enim cum vera pietas migrat, quid nisi cadaver sunt amisso sipiritu, aut abeuntibus Diis desertae domus i Hissi sacrorum libertatem possumus mercari, quantum lucri fecimus Z Sed Ambrosius,aiunt,noluit Imperatori auctor esse, ut Arrianis Mediolani Ecclesiam daret. Recte, quod Valentinianus emtra temporum iniquitatem: quod ad muliebres preces Matris Iustinae , haereticis obnoxiae, dare voluit: igitur edoctus meliora mutavit sententiam, basilicamque restituit: non prosecto idem facturus, noc tam acerbe ab Ambrosio reprehendendu ,

960쪽

CARIT De Eminente Domin. circa Sacra. 9ar a dendus , si quidem illius fani deditione salus Christianae religionis erigi potuisset, aut negati-:l one everti.

ANNOTATA.

CAPUT IX.

f. a. IN dominiorum succenturiatione &c. J Hae eonsideratisisne plenum non est in hac mortalium vita dominium , quia summum &plenissimum apud solum Deum, cui non tantum humana omnia subjacent, sed saepe etiam in usu suo atquς effectibus impediuntur , aut omnino tolluntur. Pro pleno dominium illud haberi non potest, a quo me alius excluderet pro suo sensu potest. Et tamen ludit Numen dominiis nostris velut joculari pila, ac modo , quae his eripuit, adjicit illis Adeoque hic est dominiorum ordo. Primo divinum,quod unum absoluto loquendi modo plenum. Deinde humanum, quod cum illo collatum imperseetiam & minus plenum: plenum vero cum abstrabitura divino,& in se consideratur.Inter humana dominia postmodum rursus sunt aliqui gradus constituti. Cui enim nemo inter homines usum dominii sui intempellare potest, plenissimum dicitur possidere, quale est eorum, qui extra Rempublicam vivunt, ut olim patresfamilias segreges: & hodie Reges, Principes, quique in civitate imperium habent, publicorum bonorum nomine, de quorum certa directione aliis nihil stipulati sunt. Cujus dominia vero per alium regi & moderari possunt, aut quae non ad omnimodam usus libertatem, quanta inter homines naturaliter datur, pertingunt, dominii minus pleni nomine recte veniunt: quemadmodum est illud omnium, in republica civium et quod multis modis a legibus aut temperatur aut in libero cursu detinetur: imo ipsum eminens dominium, quia non constat pleno di quotidiano usu. Attamen sicut humana dominia inter. dum abstrahere a divino solent, ut pleni nomen mereantur :ita etiam illa civium a plenissimis humanis, & in familiam plenorum se tunc asserunt, quando illa saltem libertate Duuntur, quae a legibus publicis communiter ipsis est relictar quo