장음표시 사용
141쪽
im pres,io nutriero, sicut ex diuersis coloribus Q potest
seri una coloratio innumero, sed eo iam quae traduntur in scientia de anim si int diuersa phantasmata, ergo
idem quod prius. Ad illud dubium propter rationes pridictas, pr sdictus doetor concludit esse dicendum cy lire
scientia non est una numero. Sed praedictae rationes nihil concludunt. Nam duplex poteli esse distinctio comclusionum. Quidam est distinctio materialis, qua disti notione non causatur distinctio scientiae. Alia est distinctio formalis, & illa ex duplex. Quaedam est secundum sormas naturales. Alia est secundum diuersas rationes cognoscibilitatis, aqua quidem distinctionem, causatur diiunctio scientiae. Licet ergo in libris de anima sint diuersae conclusiones distinctae numero, primodi secundo modis, conueniunt tamen in νna ratione cognoscibilitatis, unde de eis potest esse una scientia numero. Ad secundum dicendum quod non est silmilia ludo de phantas natibus ad intellectum, de de coloribus per respectum ad visum quatum ad impressionem, quia
phantasmata non sunt obiectum intellectus, sicut col res sunt obiectum visus. Vtule licet ex diuersis colori. hus sint diuersae impressiones, tamen ex diuersis phan--ii tasmatibus potest esse una scientia numero. Seiando dubitatur unum isti scientia sis una unitate specifica ,&arguitur quod non, duabus rationibus eiusdem. Nam diuersarum conclusionum specie distinctarum non potest esse imus habitus specificus, eum distinctio m. cisca obiectorum causet distinctionem specificam ha-hituum .sed in hac scientia sunt diuersae conclusiones specie distinctae, ergo&e. Pea terra. Scientia idem est v, species intelligibilis, sed omnium consideratorum in haescientia non est una species intelligibilis, eigo eorum non est una scientia specisci. Dicendum quod ista latentii est una unitate specifica,cuius ratio est, quia omnium illorum quae conuenium in una ratione formali cognoscibilitatis, est una selemia unitate specifica. Sed omnia, quae considerantur in hac scientia conueniunt in una ratione formali considerationis,ergo &e. Ad primum dicendum, licut dictum est ad primum praecedentis dubi Ad secundum dicendum negando maiorem, quia species intelligibilis differt realiter ab ipsa scientia, licui causa ab essinu. Dubitatur tertio virum haec ieientia sit una tantiam unitale generica & arguitur quod sic, rati ne praedicti opinatoris, quia illa Litavia est tantum una
unitate generici,cuiu obiectum est tantum unum vniatate generis, sed obiectum huius scientiae, scilicet an maesi unum vestare generica vel analopica, et go dcc.
Dicendum quod licet obiectum huius scientiae iit unum
unitate analogica loquendo de unitate naturali, est tamen unum unitate specifica loquendo de unitate coa noscibilitatis, unde non oportet. quod illa scientia sit flatum una unitate generica . Ves dicendum quod uni
ras analogiae obiecti si si icit ad unitatem secificam
scientiae. casaestio. Dubitatur quarto utrum corpus animatum sit subis
iis, a C ctum huius Liciniae, arguitur quod sic, quia illud estias; ic subiectum sub cuius ratione ibrmali omnia consideaisi scientiae. rantur, sed quaecunque consideramur in hae scientiai considerantur ut corpus animatum, vel ut redueibile ipsum. erso See. Dicendum quod anima est subi ctum huius scientiae, de non corpus animatum. Cuius
ratio est quia illud est subiectum cuius principia, pamus,& pas,iones quaeri 3, per Philosophum quarto Metiphysi. Sed in hac scientia quaerimus partes,pri eipia, & pasiones 3e operationes ipsius animae, ergo a c. Ad rationem dubi j dicitur negando consequintiam , quia non considerantur in hac scientia partes di passii nes corporis animati inquantum huiusmodi sed inquantum sitiunt ab ipsa anima. secunda concluso est illa. Ista Lientia est utilis ad omnes alias partes philos .phiae, elusi,. S probatur. Illa scientia est utilis ad caeteras scientias sine qua ille scientiae non possunt adipisci, sed sine haescientia nulla alia partium philosophiae naturalis praeser tim poteli adiplici, ergo dcc. Probatio minoris, quia omnis pars philosoplitae vel est naturalis vel moralis, vel mathematica vel metaphisica, vel rationalis, sed sine anima & potent ijs eius non potest haberi scientia moralis, cum virtutes de quibus considerat, sint subiectius inpotent ijs animae. Similiter nec mathematica, nec ni
taphylica potest adipisci sine intellectu possibili qui est
pars animae, nec etiam scientia naturalis, cum anima
sit principium animalorum, de quibus maior pars philosophiae naturalis considerat, ergo dcc. Contra hans in illis conclusionem arguitur sic. Bonum utile & honestum Nil hie situ adinvicem distinguuntur. Sed ista scientia est de num tiae fit utilis. ro bonorum honorabilium, ut per primam conclusi nem, patet, sequitur e go quod ipsa non est bonum ut iale. Praeterea. Ista quiritur gratia suijpsius, cum siticientia speculativa, ergo non est utilis, patet sequela, quia utile di itur quod queritur propter aliud de non propter se, ut supra concestiam eli. Pisterea. Mulciliabent cognitionem moralium, qui tamen non habent scienti im de anima, ergo sine ista scientia potest haberi
scientia moralis, & per consequens non erit utilis ad acquisitionem scientis moralis. Ad primum dicendum quod bonum utile & bonum honesium non dii ii 'ruuntur semper secundum rem, sed ita randum rationem . Vndevnum S idem potest dici bonum honestum ac utile diuersis rationibus. Et per hoc patet solutio ad secundum. Ad tertium dicendum, quod licet aliqui habeam cognitionem imperfectam de consuum mor lium, tamen sine illa scientia est impossibile lubere e
rum cognitionem persectam & completam . Tertia Tertia comconclutio. Prius considerandum est de anima quan tum ad eius substantiam, quam quantum ad eius accudentia. Haec conclusio probatur tali ratione . Substa
tia praecedit accidens cognitione de dii finitione, ut patet septimo Metaphy. ergo prius considerandum est de anima quantum ad subitantiam eius, quam quantum ad a videntia eius. Ex hac conclusi e patet ordo dicendo- Quaest crum inhaestientia. Contra hanc conclusionem argui- Num prius tur sic. Illud quod iacit ad cognitionem alterius prius de animae acci- considerari,sed accidentia anime maximam partem
conlatunt ad cognoscendum quodquid est eius, ut in i uim ei sta concedit Philosophus, ergo sequitur quod prius con- fissistratia. siderandum est de acciditibus ipsius animae quam de
substantia eius. Praeterea. Innata es nobis via Sec. Sed operationes de actus ipsius animae sunt notiores irasa anima, ut etiam infra concedit Plii lotophus,
idem quod prius. Ad primum dicendum quod duplex
est ordo cognitionis, videlicet ordo cognitionis dete minate, di ordo cognitionis consillae, licet ergo operationes cloactus animae sint priora de notiora indine cognitionis confitiae, tamen ipsa anima est notior etia quoad iuri ipsis accidentibus ordine cognitionis determinatae. Et per hoc patet solutio adseculia ranaria conclu inritae in sim: Selemia libri de anima est de numero dissicilli mora ciuilo. Haec conclusioeprobatur sic. Illa sciemia est de numero :
142쪽
disti illimoriam, in qiu mouentur dissicillime disticultates ergo&c. pro declaratione minoris considerandum
est q, ipsa anima potest dupliciter considerari. Vno m do quantum ad diffinitionem & eius qui ditatem. Alio modo quantum ad operationes N passiones. Si primo modo, se potest dupliciter conliderari. Vno modo quantum ad modum diffiniendi, sic de ea mouetur una quaestio, quae est talis, visum dis linitio debeat dari componendo,uel diuidendo, vel demonstrando. Alio m do potest considerari anima quantum ad ea,quae ad di iasinitionem pertinent,& hoc tripliciter, vel quantum ad substantiam eius, vel quantia ad partes siue pinutias eius, vel quantum ad ea quae cadunt in diffinitione eius. Si
primo modo, sic mouentur octo quaestiones. Quarum
prima est, utrum anima sit substantia vel quantitas. S cunda est, si sit substantia virum sit actus vel potentia. Tettia est, si sit actus utrum sit substantia simplex vel composta. Q laria virum sit substantia impartibilis vel partibilis. Quinta, virum sit una anima secundum speciem vel plures. Sexta, si sint plures,virum disserant senere vel non. Septima, virum diffinitio animae sit distini. tio speciei subalternae vel specialissimae. Octava, utrum sit una quaedam communis dissinitio tantum,vel cuiuslibet animae propria&specialis ratio. Si secundo modo
consideretur anima quantum ad eius partes siue potemtias, sic oriuntur tres dis scultates. Prima est, utrum vegetatiuum,sensitiuum,& intellectivum, sint diuersae animae vel partes potentiales eius. Secunda, si sint diuersae potentiae, utrum prius oportet quaerere actus quam potentias. Tertia, si prius oportet quaerere actus, utrum oriet prius quaerere potentias quὶm actiu& potetias. Si autem consideretur anima quantum ad ea quae adi uant dis finitionem eius, sic de ea mouetur una dubit tio, utrum accidentia, quae ma nam partem conserunt
ad cognoscendum quod quideli, debeant poni in dissinitione ipsius animae vel non. Si autem consideretur quantum ad eius passiones& operationes, sὰ mouetur de ea una dis scultas. Utrum omnes operationes animaedi passiones eius sint proprie ipsi animae vel communes toti coniuncto. Vel aliquae proprie de aliquae communes . Considerandum est ulterius a, Platonici ponebant animam esse substantiam separatam & uniuertatem, ut de ea esset scientia ut clarius infra patebit. Quam opinionem excludit Philosephus in litera dicens ui uniuer sale, scilicet separatum , aut nil est, aut posterius est si . sularibus quai ter etiam hoc intelligatur infra patebit. Cotura praedicta sic primo arguitur , illud quod experiamur in nobis, est certis, imum, & facillimae cognitionis sese animam txpetimur in nobis, et sequitur cyanima non est disticissimae, sed facillimae cognitiosus. Praeterea illud, quod cli animae praesens per suam es lentiaim, sicile cognoscitur ab ipsa sed anima est sibi praesens per suam essentiam, ergo soluitur u seipsa faciliter cogia Litur. Praetcrea. Si anima esset disticissimae cognitionis, vel ergo dissicultas illa proueniret ex parte rei cognitae,
vel ex parte rei cognoscentis, non primum, cum animast immaterialis N in actu , nec secundum, cum anima
non excedat facultatem suijplius. Ad primum dicedum v licet id quod experimur in nobis sit sicillimae cognia
Quomodo lionis quantum ad an est, vel quia est, nota tamen quan-
tum adquid est,&per hoc patet solutio adsecundum. in in iis x MςΠ U cm stendum qualiter anima seipsam coisi Ogno. gnos δἰ quantum ad an est, & quid est, notandum dili- stat. senter secundum Doctore sanctum in de veritate qua sto. I O. argu . 8.in cap. ν de anima possumus habere du- pacem cognitionem, videlicet cognitionem an est, se lcognitionem quid est, si loquamur de cognitione ani- mae quantum ad an est, hoc est dupliciter, vel loquendo lde cognitione actuali, vel habituali, si primo modo, se lcra scit se per suas operationes, si secundo modo, ite lanima cognoscit seipsam per suam essentiam. Ex eo enim P eli sibi prssens per suam essentiam, apta nata est lexire in suum actum. Si vero loquamur de cognitione
animae quantum ad quid est.Hoc est dupliciter, vel quantum ad apprehensionem, vel quantum ad iudicium de re apprehensa. Si primo modo, sidanima cognoscit se ipsam per similitudines, sicut& alias res. Si secundo modo, sic anima cognoscit seipsam intuendo immut bilem veritatem secundum quod eius similitudo est expressa in anima nostra. Ex quibus eliditur quod animam cis scit seipsam aliquando peractus suos, aliquando per essentiam suam, aliquando per species intelligibiles, aliquando per intuitum primae veritatis. Ad secundum dicendum quod dissicultas ista prouenit ex partae ipsius animAquia ncn cadit sub sensu ca quo sciemtia nolira ortum habet nisi per accidens. Circa prς dentia dubitatur primo. Vtrum uniuersalia sint posteriora singularibus ut dicit hic Philosophuso Et argui uel talesii ntur primo quod non . Nam principium plius est princi . iletius uaga
puto, sed uniuersalia sunt principia lingularium vi Phi tui losephus*pius concedit in metaphysica, ergo uniuersalia tum priora. Pr terra. Id, a quo non conuertitur
subsistendi consequentia est prius, ut patet in Psipa a iis, sed uniuersalia sunt huiusmodi res iu sing. I Iium, ergo &c. Diuendum quod uniueriale potest dupliciter considerari, secundum quod dicit lanctus Dinctor in lectione prima. Vno miao secundum ui subi cet intentioni uniuersalitatis. Alio modo secundum Propriam eius naturam . Si primo mcdo sis uniuersale aut nil est, aut est posterius singulatibus , .ut dicit Philosophus. Sisini o modos id est prius singularibustatem secundum ratione cui voluerunt duo argumen
radubij. Proculus ampliori declaratione notandum est quod multi sex est v niuersite, videlicex uniuersalelogicum, uniuersale physicum, uniueis ala mathem licum , & uniuersale metaphyllaum. niuersale iniscum est posterius singularibus, Ac vocatur uniuerlata Postrem. Sed uniuersale physicum de mathematicum est prius singularibus,&vocatur uniue Iale in re, sed dili renter, quia uniuersale phylium est in re, id estio materia sensibili, sed uniuersale mathematicum cst iqre, ut est in materia intelligibili, unde nuteria sensibilis est substantia subiecta qualitatibus activis & pasit -- uis. Materia intelligibilis si substantia 4 antas h iusmodi qualitatibus. Similiter uniuersale metaphyita cum est prius singularibus, & dicitur uniuersale ante re, quod est duplex, videlicet univcrsale ante rem natura
tantum, & natura, de tempore simul. Vniues sale anterem natura tantum est uniuersale consideratum in suis . . . Oprincipiis quid itativis. Sed uniuei sale ante rem natura, i o
tempore simul est uniueis de consideratum secundum P Ihabet esse in mente prinis causs.Dubitatur secundo uti uaccidentiam magnam partem conserant ad cog scendu Nuiniectes quodqurdest.Et arguitur primo in non quia eadem sunt tiaci,nsolapi incipia esiendi & cognoscendi,ted accidentia non sunt
principia essendi quiditatis substantis,ergo nos lint pilucipia cognoscendi ipsus substantiae. Pr terra substantii 'eli Principium cognoscendi accidentia, ut paret septimo l
143쪽
metaphysicae, eroo arcidentila non sunt principium ad cognoscendum substantiam, patet consecpientia, quia idem no potest esse prius te polletius respectu eiusdem.
Dicendum quod accidentia conferre ad cognoscendum
quod quid est ipsius substantiae potest intelligi dupliciter, veta priori & secundum naturam vel a posteriori Sequo ad nos, si primo modo, sic accidentia non conserunt ad cognoscendum quod qued est substantiae, sed magis econuerso ut voluerunt argumenta dubi j. si secundo modo sic accidentia colarunt ad cognoscendum
quod quid est subsiantiae vilite vult Philosephus. Et per hoc patet istutio ad argumenta dubi j. Dubitatuitertio utrum sit aliqua operatio animae sine corpo-rae . Et videtur quod non, quia si esset aliqua operatio animi sine corpore, maxime esset intelligere, ita hocn5, quia dicere animam intelligere,est dicere eam texere vel silare. Item secundo, quia intelligere non sine phantasmatibus,ut patet in tertio huius, sed phantasmata nonsant sine corpore, ergo intelligere non ell sine cor re. Dicendum ιν operatio animae potest dupliciter indige- recorpore. ut dicit hic Doctor sanctus vel tanquam obiecto& instrumento simu sicut videre, audire, de
huiusmodi, vel tanquam obiecto tantum, omnes Ope rationes animae coniunctae quia non loquitur de separata indigent corpore aliquo illorum modorum non tamen indigent eo omnes utroque modo quia operati nes sensitiuae animae, de vegetatiuae indigent eo viroque modo, operationes vero animae intellectivae indigent eo altero modo tantum, videlicet tanquam obiscio de non tanquam instrumento organico. Et per hoc
m/ μ' pater solutio ad argumenta dubi j. Quinta conclusio, μ' quae tangitur ibi. Videntur autem de animae passi nes d. e. Festilla quod quaedam si int passiones animae
tantum de quaedam non sint animae tantum, sed totius coniuncti. qus probatur tali ratione philosophi. oinneid, ad quini operatur complexio corporis,non est animae
tantum, sed etiam corporis, de per consequens coniuncti, sed ad passiones animae operatur complexio corporis, cpria aliqui adueniente aliquo maximo vel arduo non timent nec tristantur, aliqui vero pro minimo timent de tristantur . ergo quaedam pasiiones animae non sexta eon' sunt animae tantum, sia etiam corporis. Sexta conclusio quae tangitur, ibi. Propter hoc dcc. F est illa. Co sideratio de anima pertinet ad naturalem Philosophum. quae probatur tali ratione Philosephi. passiones includui in earum distinitionibus ea, quorum sunt passiones, sed
pasiiones animae non sunt solum animae, sea etiam coris potis , ut patet per praecedentem conclusionem, ergo in earum diuinitionibus ponitur corpus. Sed omne corpus de materia pertinet ad constulerationem naturalem, ergo de illae piniones pertinent ad considerationem naturalem . Et quia eandem considerationem pertinent subiectum de passiones eius. ergo cum anima sit subiectum illarum passionum vel saltem coniunctum ratione animae sequitur ν consideratio animae pertinet ad Phi- allio. losephum naturalem. Contra hanc conclusionem argui Nim una Ad eandem considerationem pertinet totum oc: ni quaelibet par subiectiva, sed anima rationalis, quae estinisu. pars subiectiva, animae non pertinet ad Philolophum naturalem, sed potius ad Metaphysicum. ergo nec anima. Probatio minoris tuta ior mlique pertinent ad cosiderationem naturalem sunt tarmae exilientes in materia, sed anima rationalis cum sit pars per se subtillens, non est Lmaa existens in matella, cum existere in alio dilii
atur contra existere per se. Praeterea. Id non cadit sub consideratione naturali, cui non comperit passio sibi e-cti naturalis sed passio entis mobilis, videlicet corniptibili ras non competit animae rationali, cum ipsa sit incorruptibilis , ergo deci Praeterea. Ad eandem scientiam pertinet consideratio subiecti de passionum ut iam eo cessum est supra, sed aliquae actiones & pa ssiones animae pertinet ad metaphysicum Sc ad moralem philos phiam. ergo doc. Ad primum dicendum quo u animi rationalis potest considerari dupliciter. Vno modove forma. Alio modo ut per se exiitens de separabilis a corpore. Licet ergo ipsa anima secundo miao considerata no pertineat ad considerationem naturalem. si tamen consideretur primo sic subiacet considerationi natur Ii. Ad probationem minoris dicendum quod anima rationalem coniunctam per se existere potest intelligi d pliciter . Vno modo quod per se existat existentia com- ,
pleta alio modo quod per se existat existentia incompleta. de hoc dupliciter, vel quia existit per se ua quod inon existat in aliquo, vel quAd existat se, ita quod
non accipiat existentiam ab aliquo, licet ergo anima r tionalis existat per se existentia incompleta, tamen existit in alio, sicut forma in materia, tanquam communicans suum esse materiae. Ad secundum dicendum inlicet anima rationalis quantum ad eius essentiam de quantum ad eius supremam portionem sit incorruptibili , amen quantum ad operationes de passiones sensitinas eius de vegetativas eli corruptibilis. Ad tertium dicendum quia passiones animae diuersis rationibus consis derantur 3 naturali de Metaphysico. Ad naturalem enim pertinent secundum quod lubiacet motui de transmuta tioni. Ad metaphysicum vero ratione entis. Ad moralem secundum cibi sunt principia bene vel male vi uendi, seu operandi. Ultima conclusio. Diffinito sor- s. ita, malum naturalium, similiter dc passionum, in qua non et L. ponitur materia est insufficiens. Haec conclutio probatur tali ratione secundum Philosophum. Nam omnissema, quae habet esse in materia determinata si in eius dissinitione non ponatur materia, talis diffinitio erit insufficiens, is quaelibet forma naturalis cum suis passi
nibus habet esse in materia determinata, ergo de caetera. Probatio maioris quia desinitio sussciens exprimit rationem definiti a prima potentia usque ad ultimii actu, sed serma habens esse in materia determinata iam potest pei se iste explicari sine materia, ergo de caetera. Pro declaratione huius sciendum secundum Doct
rem sanctum, de Philosophum in praesenti pastu quod
duplex est definitio . quaedam est definitio, quae apprehendit solum sermam. alia est definitio naturalis oc talis est duplex quaedam est imperiecta , quae, scilicet apprehendit materiam, Ac alia eii persecta, qus apprehemdit materiam, de sermam timui . Prima ὸ icitur formalis tantum. Secunda materialis tantum. Tertia mat
i talis de formalis simul, ptima enim dicitur medium de monstrationis, secunda dicitur conclusio. tertia dicitur tota demonstratio. Exemplum primae, domus est comperimentum prinesens ruria frigore. Exemplum secundae, ut domus est cooperimentum compositum ex Iapidibus te lignis. Exemplum teri te, ut domus eli operimentum compositu ex lignis de lapidibus protegens nosa frigore. Ex praedictis elicitur quod desaitio logica.de rebus naturalibus est insussciens.similiter quod definitio quς datur per materiam, de sermam,dicitur magis naturalis,quam illa,quae datur per materiam tantum, cuius
S. Thom. super Anima I 4 ratio
144쪽
ratio est, quia Arma est magis natura, quam materia, ut patet secundo Physicorum tractam primo capitulo secundo. Conliderandus est ulterius secundum eosdem
ubi supra quod physicus, thematicus, de metaphystiacus diuersimode consideram ea quae ad rationem animae pertinent. Nam physicus considerat de sensibilibus secundum quod sunt coniuncta materiae sensibili. Mathematicus vero secundum quod sunt abstracta 1 materia sensibili secundum in ionem, coniuncta tamen eis secundum esse, Se licet substantia quanta, de qira considerat mathematicus, sit sensibilis secundum esse, non tamen considerat eam secundum quod huiusmodi. Met
physicus vero conliderat de priaictis secundum quod sunt abstractatam 1 materia sensibili quam a materia intelligibili, accipiendo ly intelligibile. id est phantasiabi . I iij est secundum quod Philos phus intellectum pha
n liῖα taliam nominat. Gntra pradictam conclusionem a Nu nituro guttur sic. Materia non est principium cognoscendi, iii dissiniat cuin sit in pura potentia. ergo non est principium desiare arax niendi, quia principia detin entia habent notitieared finitum. Praeterea. Partes desinientes sunt priorest to, sed materia non est prior serma,ut patet septimo metaphysicae, ergo de caetera. Praeterea. Partes definiem
tes debent praedicari de desulto in eo quod quid, ut patet per i lii OBDum secundo Metaphysicae de secundo Polletiorum . sed materia non potis praedicari de so
ma, cum habeat rationem partis de non totius . ergo de caetera. Praeterea. Secundum communem philosopli
tum sententiam partes definientes sunt sermae, sed materia non est serma, ergo materia non potest esse pars desinitionis. Ad primum dicendum quod materia potest tripliciter considerari secundum Britonem in hoe passu. Viva modo in se de absolute, secundum scilicet quod eil indisserens ad omnes sermas naturales generabilium do corruptilium. de isto modo, cum sit in pura potentia, non pote t esse principium definiendi ut v luit a Iumentum. Alio modo potest considerari m tetia secundum quod subiaceat qualitatibus sensibilibus actu. de isto modo etiam non potest esse pars definiti nis , quia accidentia definitionem non ingrediuntur nisi sei sit an posteriori circumlocutorie. Tertio modo potest considerari secundum ordinem ad tarmam determinatam , ad quam sequuntur ipsae qualitates sensibiles, de illo modo materia est principium cognoscendi, de per consequens definiendi. Ad secundum didendum quod duplices sunt partes res sensibilis. nam quaedam sunt partes serviles de tales praecedunt definitum , aliae sunt materiales. de tales sunt duplices. Quaedam sunt . indiuiduales, de tales non praecedunt definitum. aliae
sunt communes, Ac tales praecedunt definitum, ordine saltem cognitionis, licet non ordine naturae. Ad tertium dicendum quod paries dis linitionis sunt in duplici dissetcntia. nam quaedam sunt quae ponuntur in obliquo, quedam in recto. Ille enim quae ponuntur in recto, supponunt krmam totius de praedicantur de des-nito in recto, aliae vero partes supponunt partem res de praedicantur de dianito in obliquo. Materia autem non ponitur in definitione sormae in recto sed potius in obliquo. Unde ratio non sequitur. Et per hoc paleis lutio ad ultimum, quia paries quae ponuntur in desnitione in recto sunt formae, non autem illae quae ponum tur in obliquo.
Tractatus primus super librum primum de Anima in tria capita distinctus.
I Recitat opiniones illaru quia aιant ex mis cognovetatia Eorum,qui ex parte cognitiovis eam cognouerunt.
3 Eorum disseremiamponit, qui serie anima nouerunt. Sequitur textus. Principium autem quaestionis est apponere, quae maxime viden rinesse ipsi de caetera.
Primum capitulum primi Tractatus huisu
primi Libri de Mima comprehendit tertiam lectioncm commenti Sanctae Thomae.
INITO prooemio incipit tractatus qui diuiditur in tres partes principales secundum ν sunt tres libride Anima.In prima parte Philos
phus determinat de anima secunduopinionem antiquorum. In secu da secundum opinionem propriam quantum ad rationem communem ipsius animae.& hoe
in secundo libro, qui incipit ibi. Quae quidem a priori
bus.F in tenta vero,scilicet in tertio libro determinat de ea quantum ad specialem rationem intellectivae pariis ibi. Quod autem non sit sensus alius praeter quinque. Prima pars diuiditur in tres tractatus . In primo tractatu Philosophus recitat opinionem antiquorum de anuma quantum ad totam susstantiam ipsius animae. In secundo autem ibi. Confiderandum autem . , reprobat
opinionem eorundem.In tertio ibi. Quoniam aurem cognostere. I, recitat duas dubitationes de ipsa anima re-ITouendo opiniones antiquorum de anima quantum ad eius partes.Primus tractatus,in quo recitat opiniones antiquorum Philosophorum , anima quantum ad eius substantiam, continet tria capitula. In primo capitulo opiniones illorum Philosophorum recitat,qui inuelliga
uerunt naturam animae per viam motus. In secundo ch
pitulo ibi. 3 Quicunque autem P recitat opiniones illoruphilosophorum,qili inuestigauerunt naruram animς ex parte cognitionis de sensus,de ex parte utriusqtie. In temtio capitulo ibi. Disserunt autem. F Ponit disteremiam opinionu Philosephom qui locuti sunt de anima. Primucapitulum diuiditur in duas partes .in prima parte ponit conclusi rem,in secunda parte recitat quandam opini nem antiquot um Philosophorum,qui ut dictum est in
. uestigauerum naturam animae ex parte motus.C6clusio Constas
talis.Quot in uestigando naturae animae primo & principaliter oportet inquirere ea quae sunt propria ipsius ani ms.HFconclusio probatur tali ratione Philo hi quia
accidentia propria maximam partem conserunt ad c
gnoscendum quod quid est, ut patet in prooemio huius,
ergo ad inuelligandum naturam animae prius de principaliter est quaerere ea, quae sunt propria eius. Ex qua conclusione insertur tale corollarium op inuestigando naturam animae primo de principaliter oportet considerare motum N sensum, quia inter omnia, quae competunt animae minus Ac sensus sunt maxime propria. quod ex hoe patet quia animatum ab inanimatis solu, de maxime inter se disserunt videlicet per minum de tensum. Pio ampliori declaratione notandum primo secundum
145쪽
Philosophum ' antiqui Philosophi dicebant m nil p
teli mouere nisi mouetur. Cum ergo anima sit mouens corpus dicebant anima esse de numero eorum quae m
uentur. Cuius opinionis radix, salsa est ypter duo.Tum primo, quia si omne moues moueretur equeretur quod esset procedere in infinitu in mouentibus, ut patet secum do metaphylicae,& octauo phylicorum.Tum secundo,
quia id quod conuenit alicui per accidens non potest sibi
conuenire semper, Ne perc5sequens potest ab eo separari. Consideradum secundo quod Philosephus recitat in
capitulo quatuor opiniones eorum, qui inuestigati Tunt naturam animae ex parte Molus. Prima opinio est
Democriti, qui dicebat anima esse ignem siue igneamdi quod anima nil aliud esset qua atomi igniti figuram rotundam h ibentes. Secunda est Leucippi, qui dicebat anima nil aliud esse quam corpus sphaericum. Tertia est
opinio Pythagoricorum, qui dicebant animam essed cisiones mouentes alia corpora.Quarta est opinio Ana. xagorae, quam recitat hic Phitas lius qui dicebat animam esse mouentem omnia. Consideridum ulterius φDemocritus posuit atomos sue decisiones semen, siue principiu totius naturae quia cosiderabat quod duo sunt
de ratione principi j, videlicet simplicitas & virtuostas, ut hic adducit Egidius. cu ergo atomi sint paruisiimae
quantitatis ,& per consequens simplici sit mi, de maxime motivi per conlequens virtuosisimi. ideo dicebat,at mos esse principia omnisi rerum. Dicebat ulterius illos, ex quibus apponitur anima eta igneos, seu ignitos, tum primo quia ignis est elementum maxime activum, tum secundo,quia ignis est ealidus,in quo calido conlistit viata humana. quia igitur videbat animam esse forma maxime activam inter formas naturales,Ac esse principium viis,idco dicebat atomos,ex quibus componitur anima ege ignitos, vel igneos. Dicebat etiam illos atomos esse rotundae figurae,quia inter omnes figuras rotunda figura, siue sphaerica est promptissima ad motum quantu ad omnes discrentias positionisqus sunt sursum,deor uame,retro,dexlrsi,de linistrum quia igitur maxime aniam a mouet corpus ad omnem disterentiam positionis, no aut aliae .rn ae naturales, ideo dicebat animam esse compostam ex atomis rotundae figurae, siue sphaerice .Co siderandiim ulterius ca, aliqua attribuuntur alicui dupliciter. Vno modo essentialiter, Alio modo per viam assimilitionis quando dicitur cy anima est ignis aut ignita. Ignis non a tribuitur animae essentialiter, sed per viam a mi l .iionis,quia omnes proprietates ignis possunt appropriali animae,5 potissimae rationali,ut insta patebit. Contra praedictam coclusionem sic primo arguitur. I
nata ei nobis via a communioribus ad speciali ora procedere primo physicorii. ergo maledicitur in conclusioneu, inlaestigando naturam animae primo oportet quaerere ea , quae c inueniunt sibi maxime secundum naturam, .
quae sunt sibi propria. Praeterea. Id, quod est manifestu, no indiget inquilitione, sed anima est mani sistissima nobis, cum quilibet expcriatur in se habere animam, ergo non est necessaria aliqua inuelligatio ipsius in m. Ad primum dicendum quod duplιx est cognitio,c conlusa S determinata. verum est laod loquendo de cognitione consula innata est nobis via , communioribus ad speciali ora p ocedere, sed loquedo de cognitione distincta di determinata, exordium accipimus a proprijs. Ad Dcundum dicendum id, licet anima sit nobis manissisti sit ma quantum ad an est, est tamen difficillima quantum ad cognitiostem quid eli.
Sequitur secundum capitulum ibi. icunque autem in cognostendo. I Haec flestis
quarta eisdem tibri de Amma commento Sancti Thomae.
Istud est secudum capitulum primi tractatus, in quo
postquam Philosophis in praecedenti capitulo recitauit opiniones antiquorum Philosephotu de anima, qLi inuelligauerunt natura eius ex parte motus,hicco
Quenter recitat opinionem illoru Philosophorum, qui inuestigauerunt naturam animae ex parte cognitionis Ne sensus. Primo ponendo id, in quo conueniunt tales Philosophi. secundo recitando duas opiniones diuersas. videlicet Empedoclis & Platonis.Considerandum autemptimo o omnes illi Philosoplit,qui inuestigauerunt an is mam ex parte sensus de cognitionis coueniunt in hoe
unanimiter dicebant esse principiu, aut ex principi j somnium entium, scilicet dicebat animam eme con litam ex principi js rerum . unde secundum in Philos hi diuersimode locuti sunt de principij s& de numero eoru , diuersimode locuti sunt etia de ipsa anima.Vnde illi qui
posuerunt unum principium latum, posuerunt animam esse composta ex illo principio, qui vero posuerunt plura principia, dicebant animam esse compositam ex pluribus principijs. Coliderandum est ulterius ui motivum illo tum Philosophorum quare posuerunt animam compositam ex omnibus principiis erat tal quia anima nata est c Inoscere omnia, videlicet intelligibilia per intellectum, de sensibilia per sensum, sed omnis cognitio tam intelliuiua quam sensitiva est ratione similitudinis . ex eo enim P res cognita assim: litur cognoscenti si cognitio. nili.n. similitudo rei visibilis esset in oculo non posset videli, similiter nisi similitudo rei intelligibili, sustiperetur in intellectu, non posset videri intellectio. cum ergo anima no potest assimilati omnibus rebus ut ipsi diceba0 nisi anima componatur ex principi j somnium
rerum, ergo concludebantu, anima esset composita ex principij somnium rerum. ut vid licet ii terram intelligeret,componeretur ex terra,& sic de similibus. Consi derandum est ulterius vi pNdictum motiuum G valet. tum primo, quia si anima coponeretur ex terra no in ictu liger ei terra, quia intus existens prohibet extraneu,tum
secundo quia ad hoc θ fiat intellectio vel sensatio susicit assimilitio rei cognitae ad cognoscentem quatum adhoerispecies seu similitudo rei cognitae suscipitur in cognolcente. non ergo necesse ut lapis secundum suum esse materiale sit in oculo ut cognoscatur ab eo, sed stat itu, sit in eo secundum esse intentionale. Considerandum est ulterius quod Philosephus hic recitat duas opiniones principales, videlicet Empedoclis & Platonis. opiniora. Empedoclis erat cy anima esset coposita ex quatuor es menti, de ex cocordia Sc discordia. sed Plato posuit animam compositam esse ex quatuor alijs principi js,secundum ui posuit alia principia, videlicet ex eodem Ne diuerso, siue partibili, de impartibili, secundo ex idaeis, tertio ex numeris. Cosiderandum est viterius pro declarati ne opinionis Platonis secundum doctorem sanctu quod
emia possum tripliciter considerari. uno modo in se, de propria natura. secundo modo per respectum ad principium effectivum. tertio modo per respectum ad eos incommuni in quo omnia entia coueniunt. tantum ad primam considerationem Plato posuit duo principia e uum. L dem,& diuersum. Quantum vero ad secundam conlideratio m
146쪽
considerat; onem posuit tertiit principium, stilicet ideas.
Quantum ad tertiam considerationem posuit numeroselle principia omnium rerum. Considerandum est ultorius seciadum eundem tui omnis longitudo componitur ex duobus punctis compositis ex numero binario. latitudo vero siue superficies coponitur ex numero trinariocu includit tria puncta. aliquando vero siue corpus componitur ex numero quaternario, unde quia dicebat res
componi ex ideis, ideo dicebat ideam unitatis esse punctum & prima longitudine siue lineam esse ideam dualitatis, latitudine veto siue superficie dicebat esse ideam
trinitatis, siue numeri trina inj. Altitudinem vero prima, siue corpus dicebat esse idea numeri quaternari j ac quia quaelibet res sensibilis includit punctu latitudinem, to gitudinem,& profunditate,ideo dicebat quamlibet rem sensibilem compositam ex numeris,& unitatibus. Considerandii est ulterius quod anima quaecunq; cognoscit, aut ' noscit intellectia aut scientia ut opinione, aut sensu. intellectus vero includit unitatem, quia est unius, si med ij. scientia vero includit dualitatem,quia est duori, videlicet ipsius med ij, de coclutionis, sed opinio includit trinitat quia est ipsius medij,& ipsius conclusionis de monstratae siue semidatae. sensus vero includit numerii
quaternariu, quia in sua operatione indiget corpore organico, sed omne corpus ut dictum est, includit numerum quaternatium. Cum ergo ut dicit Plato anima eo .gnoscat omnia per praedicta quatuor, ideo dicebat animam esse compositam ex unitate, dualitate, trinitate, α quaternitate, siue quaternario numero, ut assimilaretur omnibus rebus cognoscibilibus. Considerandu ultimo
secundum Philosophu in fine huius capituli aliqui alii
Philosophi volentes in uel ligare naturam animpex parte utrisq; videlicet tam motus quam sensus,dicebant animam esse numerum mouentem seipsum, numerum quidem, quia maxime cognoscit tua est,mouentem vero se, quia maxime motiva est inter omnes alias sermas.
Sequitur tertii capitius; ibi. I Disserunt autem. l Hic incipit lectio quinta ei Eem l
bri, eae in commemo S. Thomae.1Siud est Tertium capitulum primi tractatus, in quo
Philosophus recitat diuersitatem opinionem Philissophorum itaquentium de anima, de primo recitat diuersitatem eorum quantum ad principia rerum. Disserebant. n.s: quantum ad substantia plincipiorum & quam tum ad numerum, quantum ad substantiam principi rum tripliciter differebant, nam quidam posuerunt principia rerum esse corporalia, de quoru numerosuit Empia les, qui posuit quatuor elementa esse principia r rum,&c. Alij posuerunt illa principia esse spiritualia, siue immaterialia, ut Plato qui posuit ideas'. Alij vero posse runt illa principia esse tam corporalia quam incorporalia,sicut Anaxagoras qui posuit preter paries similes aut disii miles ipsum intellectum. Diisertabant etiam dum numerum, quia quidam posueret unum principiumidam plura, dici ut habitu est in primo physicorum, ad longum. Secundo recitat disserentiam praedictorum
Philosophorum quantum ad naturam animae,adducem nouem diuersas Opiniones. aru prima Xenocratis,
qui dicebat animam esse igneam. Secunda est ipsius De-m ii qui dicebat animam esse copositam ex indiuisibilibus corporibus de atomis. Tertia est Anaxagors decentis animam esse intellectum simplicem , immixtiun, purum,& separatum. Quearia est,quam Thales adduci , videlicet in anima est quaedam subitantia per se motiva. inlaesi Diogenis, qui dicebat animam esse aerem. Sexta est Heracliti,qui dicebat anima nil aliud esse quam vaporem. Septima est quam Alcimeon adducit scanima nihil illud est qua substantia incorporalis de natura coeli existens.Octaua est ipsius Hippi, qui dicebat anima esse aquam. Vltima est,quam adduxit Crixias, qui dicit ani mam esse sanguinem.Nullus autem Philo phorum posuit animam esse terram solum propter eius materialitatem. Ex prsdictis inseri Philosophus primo θ omnes suprascripti Philosophi conuenerunt in hoc inuestigauerunt naturam animae, aut per viam motu , aut per viam sensus, aut per viam incor' retratis, i .per quam cognitionis intellectitiae. I nseri stando quod illi philosophi eo
modo quo locuti sunt de principijs rerum, locuti sunt de natura ipsius animae cosiderantes anima esse principium
rerum .vnde qui posuerunt tantu unum principium p suerunt animam esse illud, qui vero posuerunt plura, p suerunt animam plura. Considerandum est pro opini ne pr ima ui quia ignis est corpus maxime incorporeum subtile,& primum inter corpora deo illi Philosophi dicebant animam esse ignem, ut propter incorporeitatem siue spiritualitatem intelligeret omnia, & propter subi litatem siue agilitatem, aut mobilitate mouet et se & omnia. Si quaeratur utrum hoc verum sit q, ignis sit imm terialissimum corporum secundu rei veritatem. Dicendum distinguedo quia vel loquimur de corporibus et mentaribus,vel loquimur de corporibus in uniuersaei absolute. Si loquamur de corporibus elemetaribus, aut de
corpor ibus mixtis. sic ignis est immaterialissimu & spiritualiis imum omnium corporu, quod patet tam ex situ eius quam ex motu. Ex situ enim nam illa, quae inseriori loco limantur sunt materi aliora, ut patri de terra .cu e go ignis sit locatus in superiori loco inter omnia elementa, necesse est dicere ιγ inter omnia corpora elementaria& inter omnia mixta sit spiritualissimum de immaterialissimum. Idem patet ex motu, quia quanto aliqua sunt magis materialia, tanto magis mouentur deorsum, quanto vero minus materialia, & per consequens leuia magis mouentur sursum. Cu ergo inter omnia elementa ignis
maxime moueat sursum, dicedum est quod inter omnia elementa ignis est immaterialis simu . Si vero loquamur de corporibus absolute. dicendum ignis no est maxime immaterialis aut incorporeus, ct corpus coeleste est magis spuale & immaterialius, cuius ratio est quia ignis non agit cuiuscunq; activitatis suerit nisi in virtute corporis coelestis. Considerandum est ulterius pro secunda opinione ut Democritus cosderans ex una parte quod
anima esset maxime cognoscitiua& maxime mouens, considerans vero ex altera parte ui omnia constituuntur
ex atomis, tanquam ex principijs reru, sed quia sunt rotundae figurae,& multum habiles ad modum, ideo dic hat animam esse compositam ex atomis, ut cognosceret omnia inquantum sunt principia, & ut moueret omnia inquantum sunt rotundae figurae & sphaericae. Considerandu ultimo pro opinione Anaxagorae v quadruplex est compositio. Qui am est compositio partium quantitatiuarum. Alia eii compositio, quae est ex elementis, sicut mixtum componitur ex elemetis. Tertia est composito, quae est diuersis rebus materialibus alijs ab elementis, sicut homo componitur ex cerebro, corde, &c, iuria est compositio ex instrumento organico & p tentia eius. ad remouendum primam compositionem Anaxagoras
147쪽
Anaxagoras dicebat, & bene intellectu esse simplitem,
ad remouenduin vero secudum compositionem ab anima, dicebat intellectum esse immixtu, sed ad remouendam tertiam compositionem ab anima dicebat intelle ctum esse separatum. ad remouendam autem quartam compositionem ab ea dicebat intellectum esse purum. Quia ergo non posuit dissetentiam inter animam S i
itactum , concludebat desititiue quod anima nil aliud est quis intellectus simplex immixtus purus, &c.
Super primum librum de Anima in octo capita distinctus:
I Adducit rati es c tram qui asserebant animam per se moueri. 2 Adducit rationes Platomis. 3 vprobat Platonis ratisin. Reprobat exictimantes animam e pharmoniam .s Myrobat argumenta Gentiu anima se moueri. 6 Eos removet, qui dicebant animam ese numerum I
Illos re cit, qui animam esse elementu vel ex elementis coisituram exictimabant. 8 Illos reprobat qui animam esse mundi partem asseruerunt, ipsumque ob id animatum opinabantur.
Sequirtar intextu. i Consideramdum a
Set x est Secundus tractatus in quo philosephus recitat opiniones Philo ultorum qui locuti sunt de an
malas Tex parte motus quam ea parte eopnhibias, qui quies tractatus
contii invicto capitula. In primo capitulo adducit rationes conueniem es contra eo , qui dicebant animam per se moueri. In secundo capitulo ponit ratio in speciales adiae adduce do opinionε Platonis ibi. 3quidam aut de maxime,lec FIn testio capitulo reprobat opinionem Platonis. ibi sprimum quidem igitur tot me dicertat In quarto capitulo reprobat opinionem illotum,' si dicebant animam esse harmoniam quandam ibi . 3 Alia uteri est opinio. In quinto capitulo remouet opinionem illotu, qui dicebant animam per se moueri.ibi Rationabilibus autem,&c FIn sexto opitulo reprobat opinionem illorum singulariter,qui diccbat animam esse numerum se lassim moue rem. ibi iMultum autem ex his ue dicta sunt. Ins Himo capitulo reprobat opinionis illorum qui dicebant animam esse elementum, et ex elemen: is ibi a ribus autem modis tradius. Ilnoctauo Si ultimo capitulo reprobat opinionemiliorum, lai dicebant animam esse in toto uniuerso,& per consequens P totum uniuersum e sit animatum ibi. Et in toto autem quidam ipsam misceri dicunt.b In primo autem capitulo cotra eos, i di, cebant animam per se moueri, supponendo diuisionem motus in motum per se, di motum per accidens in adducit sex rationes conuenientes. Quarum prima est. Nam si anima per se moueretur,ain ino rei motus locali, aut motu augmenti, te decremuti,autem motu alterationis. quia tantu sunt quatuor species motus. sed nullum iit rum est dicedum, quia cum omnis motus sit in loco, ut dicit textus sequeretur ut ipsa anima esset in loco per te. quod eli inconuel iens. tum primo, quia non liabet esse per se. tum secundo, quia non est corpus ut ans a patebit. sed actus corporis. Secuta ratio talis est. Quicquid naturaliter mouetur potest violeter moueri,se quicquid naturaliter quiescit,potest violeter quiescere. si ergo anima moueretur per se naturaliter & quieiceret, possiet moueri violenter, Sc quiescere violenter, quod absurdu est, quia non solum sententiam proferentes, sed etiam sing re voletes motus violentos animae tribuere non possunt. Tertia ratio est. si anima moueretur per se, mouere irsiit sum aut deorsum, aut ad medium. si sic, tunc esset quinidam elementum , aut compositum ex clementis ut antiqui volueriant, sed consequens est lilium , cum in urat corpus ad omnes disterentias positionis. Consequentia, quia ignis aut mixtum, in quo praedominatur ignis nouetur naturaliter sursum, terra deorsum, aqua, di aer ad medium. Quarta ratio talis est. si anima m ueret corpus ipsa mouetur cvtantiqui dicebat e dem motu movebitur corpus sicut di ipsa anima & econtra, sed corpus murat ita u. ergo de anima mutat locum, di per cosequens transibit de corpore in corpus cum sit in corpore,ut ipsi dicebam sicut aqua in vase de per con- inuens erit resurrectio mortuorum animalium. iadum anima dimittit corpus in quo est, intrabit in aliud corpus mortuum . de sic corpus mortuu resurget. Quinta ratio est. Illud, quod mouetur per aliud, n mouetur per se, sed anima moue: ur per acciden s. a sensibilibus, ergo non mouetur per se. Ultima rati , est . Nam si anima secundum suam naturam moueret de moueretur per
se,sequeretur quod natura,sue subitantia aninis distaret, seipsa, quia omnis motus sucit dii lare id, quod mou tur ab eo quo mouetur, cum idem non pol sit esse in actu& in potentia respectu eiusdem simul de semel. Pro declaratione pri edentilam cossiderandum primo quod licet antiqui Milosophi dxi inirent anima tribus viis, ut supra dixit Philosophus J videlicet per motu ci sensum ,& per incorporeum, siue immaterialitatem tam n Philosophus is prosequitur contra eos quantum ad incorporeitatem, quia vera 'inio est lanima est incorporea de immaterialis, potissime loci leta de anima rationali, et
non dilucitur de potentia materiae, neque utitur organo corporeo in sua oper time. Veturita me dicere animam
este subtili sumum corporum salsum est. Consideranda secundo in tripliciter aliquid dicitur moueri. L per se primo, per se secundo,i. per alienam,de per accidens. exemplum primi ut lapis mouetur per se primo deorsum,parsupidis mouetur per se s ndo, . per alterum accia dentia lapidis mouentur per accidos ad morum ipsius undis. Et licet Philolisphus no enumeret nisi duos m dos ipsius moueri expresse, tamen omnes praedictos modos enumerat subii uellectu, siue comprehensi . Considerandum tertio quod motus potest ataipi dupliciter.
modo communiter A ut se extendit ad omnem mutationem tam instantaneam quam successiuam . de illo modo sex sunt species motus, quin continentur in his versibus, vici licet. Auget Mimnuit, corumpit de generatur. Alia terat de mutat, sic per loca multa vagatur. Alio modo aecipitur motus proprie dc Dytice, prout videlicet se exi it ad motum, quieti cum transmutatione naturali,ecillo modo tantum sunt quatuor species minus, ut hieloquitur Philosophus. Considerandum ulterius quarto quod
148쪽
quod album potest considerari dupliciter . Uno modo in sensu composito.videlicet per suo si iiicato ior mali. album enim de suo signi Mato formali significat albedinem, cui non competit moueri per se. Alio modo accipitur in sensu diuis videlicet pro suo significato mateli li,videlicet pro eo quod est album . primo modo album mouetur per accidens. secundo mouetur per se . Conliaderandum ultimo quod unicuiq; eo modo copetit m ueri, quo competit sibi esse . illa ergo, quae non habent esse per se, sed in alio, non mouentur per se,sed per ait Tum,aut per accidens. cu ergo nulla forma naturalis habeat esse per se, sed per alterum, nulla mouebitur per se, sed per alterv. Et licet anima unita corpori subsistat per se substantia incompleta, non tamen per se substitit su sistentia completa,ut infra patebit. Contra nonnulla diaeta in textu sic arguitiar. Antiqui Philosephi tribus m dis inuestigauerunt natura animae. videlicet sensu, -- tu, de incorporeo, ut in praecedenti capitulo adduxit Philosephus. ergo insufficienter Philosophus prosequitur
contra eos quantum ad duos modos tantum. Praeterea
in tertio Se quarto phys dicitur quod aliquid dicitur tripliciter moueri, ergo hic male dicitur quod tantum dupliciter aliquid mouetur. Praeterea Philosophus in ter-ὲ uo physicorum de in quinto enumerat sex species motus,ergo hic insusscienter dicitur quod quatuor sunt mor tus. Praeterea. soli corpori debetur locus, ut patet qua to physicorum, sed motus non est corpus, ergo minus non est in loco, At per consequens Philosephus male diacit in textu quod omnes motus sunt in loco. Praeterea. Omne corpus per se potest moueri, sed omne album esteorpus,ergo omne album per se potest moueri. quod est contra Phijosophum in textu,ubi dicit quod mouentur haec, t. scilicet album te tri bitum, sed secundum accudens. Praeterea coelii mouetur naturaliter,& tamen non potest moueri violenter, ergo Philosophus male dicit intextu quod, quaecunque mouentur naturaliter moue tur etiam violenter. Praeterea coelum non potest quiescere naturaliter, v tamen mouetur naturaliter,ergo male didit Philosophus st quicquid mouetur natura qui scit natura. Ad primum secundum Se tertium patas Iulio ex dictis. Ad quarium dicendum quod motum eia se in loco potest intelligit tripliciter. Primo modo considerando motum ex parte mobilis, de clarum est quod
omnes motus sunt in loco,i.umne mobile, quod move tur per aliquem monim est in loco. Alio modo quantia ad modum mouetuli, de illo modo etia motus est in i co, ut clare patet de loci mutatione augmentatione, di minution de alteratione autem patet,quia in Omni ait ratione requiritur approximatio alterani Lad alterabile
quod non potest suri sine loco. Tenio modo quantum ad motum in se, 6e sic antecedenter etiam est omnis motus in loco, id est omnis motii spraesupponit motum locale qui est de loco ad locum. Ad quintum dicendum quod patet ibitatio ex dictis quia ibi arguitur b sensu di uis ad sensum compositum,S per consequens ibi coni mittitur sillam inpositionis. Ad sextum dicendum quod duplex est motus. quidam est, qui habet quietem sibi oppositam, sicut est motus corporum simplicium,
aut mixtorum corruptibilium. altu, est motus, qui non habet quietem tibi oppositan ut est motus corporii cc linium.quicquid enim mouetur naturaliter primo m do dicto potest moueri violenter, non autem secundo
modo. vade ratio laborabat in aequi uoco. Et per hoc patet solutio ad septimum.
Sequitur in textu. I dum autem mouere. IIJaee αὶ lectio tima eiu em id rosis in commento S. Thomael Stud est secundum capitulum huius secundi tracta
tus, in quo Philosophus adducit opinionem Demo- eriti in foeciali reprobando eam duabus rationibus. snaliter adducendo opinionem trimembrem Platonis. Dicebat enim Democritus quod anima componebatur ex atomis, qui semper moueutur de quod moueret cor pus eo modo, quo mouetur, sic describes animam quod anima est,quae mouet corpus continue mota, cuius persualio erat talis. Sicut se habet argentum viii in ad statuam ideae Mineruae ita se habet anima ad corpus, sed argentum vivum quandocunq; mouebatur movebat illam statuam.ergo anima quandocunq; mouetur mouet compus, cu ergo ipsa anima componatur ex atomis semper mobilibus dicebat an iis semper mouere corpus. Coi siderandum autem est quod praedictam opinionem reprobat Philosophus duabus rationibus, quatum prima est. Eadem natura est principium mouendi, ει quiescendi alicuius,sed animal aliquando quiescit ut patet ad sensumo ergo id quod erit principium quietis animalis ei it principitim mouedi, sed anima cum semper secundum
Democritum moueatur non potest esse principiu qui tis ipsius animalis, ergo non erit principium mouendi. Si dicatur quod animal nunquam quiescit, semper m uetur saltem motu alterationis. ergo ratio nulla. Dice dum quod Democritus loquebatur de motu locali, &non de motu alterationis fori. Vnde licet ratio non simpliciter concludat, cocludit tamen conua Democritum. Licet enim verum sit quod omne animal sit incontinuo motu,uniuersaliter loquendo de motu, tamen non est in continuo motu locali,ut voluit Democritus. Secunda ratio est. Animal mouetur per voluntatem de appetitum, ergo sequitur quod coro qui malis siue animal non mouetur as anima secun inse sonsiderata. Considerandum est ulterius quod p Iosephus in textu adducit tres opiniones Platonis de anima secundu triplicem eius considerationem. Prima opinioest, quod anima est,qus unitur corpori de mouet illud. Secunda opinio est, quod anima est quoddam compositum ex numeris armoniacis. Tertia opinio est, quod anima est aspectus mei in ressexus in duos circul quorum unum diuiditur in setium circulos. Considerauit enim Plato θ anima poscii xi pliciter colicitari. Vno modo ut est so ac Uris,di illo modo dicebat animam uniri corpori, de ipsum mouere A lio modo potest considerari anima in rebi tum ad sua mincipia,& sic dicebat animam este compositam ex numeris siue ex consistantiis I rito modo potest co siderari quantum ad euis operationes de minum, de illo modo dicebat animam esse as Rctum rectum, lec.Coia siderandum est ulterius quo ita pinio Platoni solisti retur secundum sonum verborrum, sic veritatem n m h hetet, ut ostendit insta Philosophus. Sed si consideretur quantum ad lententiam verborum, per viam,scilicet cuiusdam similitudinis, sic habet veritatem. Manifestum est enim quod anima unita corpori per se no mi et i sum corpus,sed mediantibus tantum suis potentius. Si tetiam in numeris, primo reperit ir consonanti pr portio ta de in anima nulla enim trabet similitia linem ad numeros armoniacos plia reperitur maxima proportio animae ad corpus de partui cmporis inter se vi debite
149쪽
exerceat stas operationes. Manifestuiri est etiam qiuod inanima consideratur aspectus directus Ireflexus per modum circuli, qui quidem circulus diuiditur indum circulos,quorum vi: imus diiuiditur in septem similituditiarie loquendo. Vnde intellectus recte intelligit suum obiecium,qui intellectio potest dici intellectus directus& intelligedo ilium obiectum etiam reflectitur supra seipsum per modum circuli. qui quidem intellectus circulus,i.intellectio diuiditur in duos circulos, i. in duos diueris modos intellige litatio enim modo intelligit ma terialia.& alio modo spiritualia Vltimus vero circulus, i. intellectio, qua intelligit materialia diuiditur in septem circulos .in s eptem intellectiones secundum septem gradus corporum materialium, quae quidem corpora sunt elementa mixta imperiecta,ut impressiones metheol sic mixta persecta inanimata,vegetabilia,sentitiua, iuua secundum locum, di inrellectiva.
Sequitur i Primum quidem igitur. l Hic incipit lectio octaua ei dem libra,e,
Stud est tertium capitulu praesentis tractatus, in quo postquam Philosophus adduxit opiniones Platonis, ponit quatuor coclusiones contra praedictam opinionem, secundum quod Plato in sua minione quatuor aia
firmauit. Dicebat enim animam esse aspectum rectum, id est mignitudinem continuam .iDicebat ulterius animam esse magnitudinem circularem. Tertio dicebat animam esse magnituudine molam. Quarto dicebat quod esset unita corpori. Ex quibus omnibus elicitur definitio animv se dum Plat. videlicet quod anima est aspectus
rectus, i.magnitudo corpori unita,ex numeris armoni
cis composita,rellexa in circulum diuisum in duos circu. los, quorum unus diuiditur in leptem circulos, ut dictu est. maia ergo Plato dicebat animam esse magmtud H deo Philolophus primo ponit unam coclusionem contrariam, videlicet quod anima non est magnitudo. Quam qui conclutionem probat tribus rationibus quae magis respiciunt verba Platonis quam intentionem eius. Quarum prima est. Talis est intellectus qualia sunt intelligibilia,cum potentiae specilicentur per obiecta, sed intelligibilia intellecta ab intellectu non sunt continutivi naagnitudo,sed magis cosequenter se habentia, ut numeri, ergo intellectus non esi continuus ut magnitudo. eo per consequens non est magnitudo. Meunda ratio. Si intellectus ellet magnitudo intelligens aliquod intellitiabile, Ut talis magnitudo intelligeret intelligibile suu dum partem quantitatiuam, aut iecudum punctum, a plicando se videlicet ad intelligibile secundum parte diuisibilem ut pariem punctualem, no secundum partem punctuale,quia puncta sunt infinita in magnitudine continua,quae nequaquam est pertransire, nec secundu partem quantitatiuam aut diuiti bilem, quia infinities interulectus intelligeret idem quod eli inconueniens. Tertia tatio est. Impossibile est ia, indivisibile intelligatur per dis uisibile ves diuili bile per indivisibile. Si ergo anima cc set magnitudo coposita ex indivisibilibus lic non posset
intelligere diuisibilia, siue ma erialia. Si vero esset composita ex diuisibilibus non posset intelligere indiuilibi ita siue immaterialia, quorum utrunque eli contra Platonem,qui posuit intellectum posse intelligere tam materialia quam immaterialia. Sed considerandu est quod prodita rationes sunt magis contra verba Platonis, di non
contra sententiam aut intentionem eius. Quindo enim Nota qu3 d Plato dicit animam esse magnitudinem,loquitur sigurative siue metaphorice ad similitudine magni rudine continuis corporis ccesellis. Non enim dicebat animam esse quit . magnitudinem corporalem. Quando ipse cui hic dii it Philosophus dicat ipsam anima esse unitam,& contui:-ctam corpori ted dicebat anima esse magnitudinem virtutis, quae quidem magnitudo attenditur secudum ' sectionem essentiae & operationis ipsius animae, ad limilitudinem cui dictum est corporis coelestis,quia sicut in magnitudine attenditur maxima c&inuitas perfectio de proportio mobilis ad movens, ita in pn: tudine vi tuali ipsius animae,i. in operatione sua attenditur maxima persectio & proportio, quae attenditur inter intelligibile de ipsum intellectum ex quo patet ut si aliquis pri
babit ter vellet soluere rationes milosophi non opori rei nisi negare supposium videlicet quod Plato non posuit animam esse magnitudinem corporalem cotinuam.
Considerandum tamen est quod quidam doctorum hiedi unt quod Plato, cum esset doctor veritatis non debebat tradere suam scientiam sub velaminibus metaphoricis, cum veritas non quaerat angulum . Vnde Plato non
solii erat reprehensibilis a Philolopho,ut ipse dicit quam tum ad intentionem ipsius. sed etiam quatum ad sonum verboru . Sed hoc esset dicere quod theologii sacra quae est scientia maioris veritatis quam philosophia naturalis esset reprelictabilis.Traditur enim sub velaminibus meis taphoricis, ideo no male fecit Plato tradendo suam scientiam sub metaphoricis locutionibus, tum primo quia intellectus etiam huiusmodi inquirendo veritatem habilitatur, tum secundo quia aemuli superbi non ita cito possent peruenire in cognitionem veritatis. Secunda conclusio quae tangitur infra, Necessarium autem,&ci, Eil panima non eii circulus, quae concluso probatur rationibus duabus Philosophi, quarum prima est. Nam si interulectus esset circulus, siue circulati sequeretur quod operatio, quae dicitur intelligere esset circulario, cum circulatio sit actus ipsius magnitudinis circularis . consequens est fallam. ergo. c. Falsitas consequentis sic patet. Nam si operatio ipsius intellectus esset circulatio, sequeretur quia operatio esset perpetua& semper durare. sed op ratio intellectus non semper durat, cu habeat finem, e go non est circularis. Probatio minoris, quia omnis operatio intellectus aut est practica aut speculatim, sed ope ratio practica terminatur ad aliquem terminum, scilicet ad finem, quia habito fine cestat operatio practica, cum finis sella at in practicis. sicut principium in demonstrabilibus, ut patet. 2.Physic. 7. Ethie. Similiter oporatio speculativa tei minatur, ad aliquem terminum, vi delicet ad principium demostrationis. quo habito cessat omnis operatio intellectus specula: tua, quia tam syli sismus demonstralium quam mediii eius, quod eli d finitio, dicitur terminus. Secunda ratio est. si operatio sue intelligentia ipsus animς esset circulatim,sequereturq, unum & idem multotiens intelligeretur, conte luens eii superstusi. ergo id ex quo sequitur. Probatio sequesae iquia in circulatione fit ingressus ab eodem puncto, ad idem punctum multotiens, immo insinities, itante eius
perpetuitate. Pro declaratione praecedentium considerandum est primo secundum Egidium quod in circulo non est aliquod punctum in actu, sed selum in potentia.
Ladem ergo ratione qua motus circularis terminaretur
in uno puncto terminaretur in quodlibet, aut ergo ille minus terminabitur in quolibet puncto, aut nunquam
150쪽
in ipiet, quia Impossibile est quod ide motus in eodem
puncto terminetur, & incipiat, aut ergo non incipiet in aliquo puncto, aut non sinietur in aliquo puncto, di se semper durabit. Cum ergo ad sensum patet quod motus circularis incipit ese, sequitur tamen quod minus circularis est perpetuae durationis secundum Philosophu vnde si inrcl.ectus esset circulatro esset perpetus durationis.
Considerandum secundo quod prima operatio intellectus, secundum Plutosophum hic quae dicitur simplicium intelligentii. terminatur ad desinitionem quς di
citur ratio dicens quod quid erat esse. Secunda vero peratio intellectus, qua apprehendit propositiones, o mi
natur ad sylk,gismum siue ad medium syllogismi quod
quidem medium etiam ratio dicitur, quia virtutem ha
probandi conclusionem. Similiter syllogismus dicitur ratio, ut hie dicit Philosophuso Vnde consuevimus dicere quod hi qui in disputationibus faciunt sortes sylialogismos di esticaces, dicimus quod faciunt eis cacci rationes. Confiderandum est ulterius quod pudiet e diis ra iones Philosophi probabiliter loquendo non concludunt contra Platonem,sed salsum supponunt.Non enim posuit Plato quod operatio intellectus esset motus circularis, qui est super magni iudine quantitativa aut di me si ua, sed similitudinarie dicebat eam esse circularem sundatam ita per magnitudinem virtutis, ut deci iratum es f. Vnde non sequiturquod si operatio intellestus es et talis circulatio ui esset perpetua. Et dato quod tam operatio practica qu1m speculativa non sit perpetua Se continita, non tamen propter hoc sequitur quin operatio intcllectus possit continuari, quia intelligendo sine unius, poteli intelligere finem alterius, di postquam intellexit pi incipium unius potest intelligere principium alterius. Nem inconueniens videtur, quod ut secunda ratio voluit unum multotiens ab eodem intellectu intelligatur, non se dum eandem rationem,sed diuersis rationibus. Tertia conclusio quq tangitur. ibi. Adhuc autem,&t.beii cruod intellectus non eli minu quae conclusio probatur uuabus rationibus. Quarum primum eii illud quod assimilatur magis quieti quὶm motui, n5 debet dici motus, sed intellectus quantum ad eius utranque operati nem, magis assimilatur quieti quam motui, ergo non est motus. Secunda ratio est talis. Beatitudo colithit in operatione naturali ipsius intellectus, sed motus non est operatio naturalis ipsius intellectus, cum non sit de subliai tia eius. ergo intellectus non est motus. Pro declaratione huius conclusionis considerandum est primo ivinitIligetia siue operatio intellectus nollii alii milatur quieti, quia secudum persectissimam operationem inici lectus,
anima si sciens de prudens. Stil anima sedendo & qui scendo sit prudens & sciens per Philosophum. . Physicorum, ergo operatio ipsius animae, quae dicitur intelligentia magis assimilatur quietici iam motui, quia syllo gismo vel medio habito cessat operatio intellectus .ergo.&c. Considerandum secunda quod duplex est beatitudo,cincreata, quam solus Deus habet. A lia est creata, di illa est duplex quaedam est persecta,quae videlicet expectatur in gloria, ad quam Philosophi naturales peruonire non potuerunt. Alia est beatitudo imperseeta, quae in hac vita ex puris naturalibus acquiri pol, de qua Philosephi locuti sunt. Et illa est duplex. nam quaedam est practica, alia est contemplativa. Practica consistit in s
phi sic sidum mentem Philosophi in prs senti passi icos
sinit in operatione intellectus quod est contra nonnullos alias ratio Philosophi nullius c stat estieacidi iaside C5tiarandum est ulterius quod aliquid dicitur naturale tripli- tissai. citer. Vno modo,quia inest tibi natura. id est , natiuit te. Alio modo,quia est de natura id est de substitia sue
essentia eius. Tertio modo, quia competit sibi secundunaturam,i .secundum principia naturalia, beatitudo autem non dicitur ese naturalis animae primo modo. quia
ut sic sibi conuenim P natiuitate eius neq; etiam est tibi naturalis secundo modo, videlicet quod sit de subiti tia siue de esientia eius. Sed naturalis est animae, terito modo quia ipsa anima rationalis per pi incipia sua naturalia potest pertingere ad beatitudinem supra dicta,de qua locuti sunt Philolbphi . Considerandii est ulterius quod
Plato i dicundum lonum ver tum suae opinionis habet dicere quod operatio animae, epraeditatur motus secu dum i plum sit praeter aut extra naturam eius, quia dic bat animam esse compostam ex unitatibus & numeris, vi verba eius sonam, vnitas non habet positionem in continuis, notus vero quilibet requirit magnitudine aliquam compostam ex partibus potitionem habetibus in continuo, ut patuit in pta dicamentis ergo motus, secundum quod verba Platona sonant,non copetit animae secundum sua principia natui alia, N per consequens praeter naturam. Sed pro intentione Platonis di sustentati ne opinionis eiusdem conliderandum est ulterius, quod motus non solum secundum Platonem, sed etiam lecundum Philosophum. Ia. Metaph. potest consideri duplis citer. Vno modo physicq siue naturaliter ut est actus impers ectus licuius existentis in potentia siccundum quod hi liusmodi. Alio modo capitur motus Metaphysicae ut est a bis pei sectus ali uius exilictis in actu. Primo modo motus dic it impei sectionem, S competit rebus comporalibus, qui solum liabet ficii supra aliqua nugnitudine eorporali. Sed sicundo modinmotus dicit periecti nem, vilano lum copetit rebus corporalibo sedeta tipli Deo. Et isto modo velle nielligere, desii lcrare, a petere icuntur motus. Et isto ultimo modo locutus est Plato quando dicebat operationem animae esse motum recte dicens. Et per hoc patet solutio piobabiliter ad utrasque rationes Philosophi contra Platonem. Quarta conclusio quae tangitur. ibi. itaboriosum autem est. Fest quod anima tio debet ullo modo uniri corpori sicut Plato dicebat quam conclusionem probat Philosoplius tribus rationibus, quarum prima est. Nam, si sic anima debet uniri corpori, sequeretur quod corpus sit propter animam magis quam econuerso ita secundu Platonem
corpus non erat propter animam, quia ditabat animam habere motum & operationem per se, dicebat enim ania mam mouere seipsam.ergo anima in suis Opcrationibus non indigeat eorpore, sed est ab eo separata, & per consequens secundu eum corpus non esset propter animam. Secunda ratio talis est. Nam anima sid debet uniri cor poti quod ex tali unione possit reddi ratio omni u in iuum ipsus corporis, sed Plato per unione animae ad corpus non potuit reddere rationein quare moueriar circulariter. et go,doc. Tertia ratio est. Nam Plato non dete
minauit de qualitate, dispositione, & quantitate corpo- Iis, cui unitur anima, videtur ergo secudum ipsum quod anima posset uniri ita stereter cuilibet corpori quod ests.llum, quia quilibet actus de pei sectio requirit determinatum de dispositum persectibile tuta actus activorum sunt inpatiente bene disposto. Considerandum estvlterius quod animam intellecti mesi e separatam a co PO: e