장음표시 사용
51쪽
IN compositione,quq no ad delectationem modb,secl
ad motum quot animorum plurimum valelitria sunt necessaria: rdo,iunctura,numerus.
Compositio via verborii structura perpoliti reb
it orationem.Dignitas orationem orna 'varietatem distinguiti Α proprietate sermonis non discedes,nisi ad vitanda obfccmd,frdida, er humiliarbene autem translatam propriis sunt habenda. Obsius
ra, I exoleta vocabula,er morosa copositio vitabitur: operta vero,ο confleta dictio amabitur. De ordine,praecepta Sulpi time. D.X XII. ORdo in singulis, colunctiset verbis obstruas. In
singulis cauendu ne decrescat oratio, M sortiori iugatur infirmius,ut sacrilego funNa augeri,M3nsurgere sentetiae debet.Sed si ordine naturi sequemur, Prius viros,quam foeminas: prius ortu, quam occasum: Priunt deos,quam holas dixerimus: genera speciebus, comunia proprijs, remota proximis anteponemus. Uiφdebimusgi, ne ordo faciat ambiguitatem. uetda ordine permutato fiunt superuacua,ut fratres gemini.Na si riscesserit ge mini, superuacub fratres addideris.
De ordine in eoiunctis,seu positione praecepta. Titulus ta XIII. Compositio debet esse honesta,tu da, varia: nam
reficit animos c reparat ipla varietas, ut Fabius ait.Uitee deformis verboru traiectio:H,Has res o Luci ad te scriptas missis Aeli.Uitaloga,&lasciua trasgressio:vime exequias quem unus inter miserris mos viderem meas.Et logavemotu cotinuatio,quavri' spirit' enuciare no possit.ln pKponedis inter se partibua orationis firma lex dati no potest,sed auribus ipsius orastionis lenitariaui,si opus furer, petiviti est consuledi
52쪽
riemetius nota verbis,haec adverbijs,subsuta breuiora adiecticis relativis,& pronoibus anteponiatur.Prius pesta posteriorib' interdu sunt postponen Frementer sensum ψbo clauderiai copositio pati ,est optimii: si ollendet alibi sed cospicue,colloceriAduerbia verbis adsherent antissime.Prςpositiones. pr strum monosvllabs,
ciccore ........ic:vt,hoc in loco:&, amor in te meus:
in est erga te. IntelIimiles casus,dissimiles aut incis qua collocae cu venustate: ut,multa iuuenis laude omMtus.Superlativa,&adverbia logiora habet in fine clausulae gratia.Nenatiuae dictiunes,ut nullus,nemo. Affirmativae,utola.hi insigne aliqst adiectiuu,co spicue collocatur in fine:vt,Uergilio clariore inter poetas inuenies nomin ad factitant oes.Sunt haecquet dicis egregia.Pos usessiua postponunt rui,quae,quod relatiuia ante suu an -- --
recedesvenuste locat. utiqua censes Ciceronis oratione,
Hortensii Mornatius etia illud eaein quo libro de or tonti' agiξ:quamliber in quo M. Hoc in apri',& illierem supplicius est. Infinita .ba in re terminata lugubre
Dequenter claudat orationem an verbo no iungane. ImPerativus,praeteritu,futuruid subluctivi sonat in fine.Coparativi terminus ipsum coparatiuu pretcedat,sic M obliquus nome a quo regiLHmoi aut copositionis genera, Ze cominata,&colluadi,&coserendi inter lavaba, ex ' imitatione,& apto iudicio malo te discere,quam ex priceptis,cotra quae alsqn fit no indecore: & praeterea sunt minimet obseruatiois, pstitioni forsan,& quae nimia cura senili, ac faecuditate ingenii afferantaliud verbca . Mendii in primis, ne in re dura lascivi, ne in maesta laeti, coniunctio. ne in lita inculti,& horridi videamur.Sunt nonullae par numticule,quq nisi proprijs in locis ponant,foedat oratione. tione ordo.
53쪽
dictionem clausulae dependetis,praeseum,autem,em, severb:quae alibi,nisi post secund a,n collocantur,ut caeterae. urix quo ,post illa dictionem qua,&,pretcedestet,locari volutiNe,& ve post eam,qua an, M vel. Relis quae coniunctiones fere omnes praeponi supponisti possunt. Sed ex illis aptae sunt primis icitijs,Quonia,OV Π
, M.ta. iaci adiud dependentiu fronte, quocirca, obrem, . quapropter,&quare,costituemus.Ergo,ia igit inhiest uioribus coclusionibus: ital ut plurimu in maioribus. i . Quin praeponitur,m num. Vul postponitur. Sin nunte icitur,nisi praecesserit si,aut fuerit subintellectu. I in pro valde postponie :Ut,Haec no ita difficilia sunt. Quia no. ponit an sed:diciis em,sed quia. No verb,age aut, sandaut,iam aut,enim autem,& at aut no dicas.Post no, Mne enim apponas:non tamen dixeris ne enim,&ne vetb.Nel, non ponitur ante nam:nec equidem, ante at P.
Tum geminamus,quando partes sunt pares: ut, est virium doctus,tum modestus.Quando verb dispares,pr ponimus quum,& sequitur tum, indicans aliquid in ius,aut generalius:vi,quum in ea re diuitiis valet, tum. virtute in reliquis.Decimusqui , Ω quotusquiis: non QVs parti decimus dicitur. Postridie praeponitur, sicut priscuta Posixi absolute ponatur.Particula peripositivo pracpinula,comp/ in multum gratiae habet: vi, periucundus,pergratus. Interdum post per ponimus quam: vhper quam gratus. Perlativi. ixu Inte dum aliam dictionem ut, per mihi gratum fecisti.
Multd,longe,tanld, anili, duplo,triplo,& similia cooparativis, A superlativis praeponimus. Quam solis si perlativis,& habet ponderis multu .Post abs locentur dictiones a,t,&,q,incipientcs:vt,abs te: abs quiuis. Post ab verb, dictiones incipientes a vocalthus,&,i, consoν Mante:&,l,lietis: Vt,ab una,ab Iove:ab legerab rege: ab
senatu. A velli iungi non patitur vocibus a vocali incis plantibus.Si quas alias apud idoneos in ordine obserauationes inueneris,signa Nos enim properates iam de iunctura dicemus.
54쪽
Unctura,est quaeda verborastrumara,& collatio sine iactura quid T offensione.In ea literatu,syllabarusti lenitatem,& aspe ritatem attendimus. Nam in ordine dictiones singus lx,u colu ecosiderantur,no vere a sono, sed a siν ignificato qui licendum est potius a spere, quam ij
proprie. In iunctura,cauenda est vocaliu crebra cocu sio, siue hiatum. vi, vaccs aeneae amoenissimae impendeshant.Vitanda asperitas:qua nauam acida, & subamara . 3ntet lenia, M suauia gustu,sic asperitas aliqua, u hiatus inter suauia, M totunda delectant, faciunt. amplioramsda, u molliora,vt pulchra oratione am omnino lasictare.Uitanda eiusdem literae, aut syllabae, aut verbi nisn II molossa am 11itast ut O Tite tute Tati tibi tanta tyranne tulisti.Item,na cuius rationis ratio no constat, ei fauoia ratio non est fidem adhibere. Interdum tamen in huiusmodi literatu, M syllabarum aduersione, peior est solicitudo,quam negligentia.Auertit enim ea cura a potioribus,& hic metus stilum retardat. Iram sat erit tenoere mediii. Et primum coi derandae vocales, inter quaa plus hiatus habet o,quam a:et 'quam O.Nam,i,angus sta:e, plenior est. ngam syllabaru, M literarum collisiopeius sonat auare idae breuibus subiicient:nimium plures breues offendunt. auendu ne G fine prioris verbi, M sequeris principio deforme nomen efficiaturi. Ur, D natastra.Et ne ultimae praecedetis sint primae sequeus: vGO fortunata natam me consule Roma. Consonantes Ru 3,quae sunt asperiores,in iunctura rixantur: vi s ublima,cu κ proxima quae magis strident, si sibiipsis collis danξ.Plura monosyllaba mala cotinuantur, usubsultat. Multa quom breuia offendut,e diuerso longa cotinuota tardant orationem.Cotentiones cursum, expositioes tarditate requirutiMembroru,ineisorum d iunctura non est ita, ut verbord,confuderanda:quia spiritus quies esserit,ut non sentiat asperitas,aut hiatus. Fugiendus quo
G cotines usus similiter cadenuu,ia Mane tu dictio u
55쪽
De numeris Epilante Ascensima.
Nola praesertim familiares jint omni lege metro
rumsolutieriorationes vero licet poematum numeros noobserum uos tamen habere gaudent: in principqs, de fine clausulam pedem aliquem liniu, aut duos bresues obseruare , T totidem Uarsim in medio,viddub nisi apte perueniat te tamenω propter numera nihil Iuper uati time quidem a longis incipitur,sed interadum etia recte a breuibus. Claudunt da olus, iambus,
De Numeris. Titulus XXIII. Is vitatis,nosse oportet orationu alia vincta,ato
contexta,aliam soluta eme,qualis in sermone, Mepistola, nisi suas metas respectu rei, qua tractat, egrediantur.In illa tamen solutione suis tempsribus destitui non debe nt,nili no fluant,nec cohaereant, nec verba cle verbis trahant, Laxiora in his vincula, in nulla sunt: eκ aliis quibusda numeris comunita eos dissi mulant, M occultat. Quamobrem de numeris hoc loco praecipere plerisq; videtur superuacuit. Sed ne omnino N- viora videaris ignarus, sic habe.Numerus est orationis RV 4' cursus remotus a versu,sub auritu mensura aliquam cadens,Graece rhythm'vocatur: a morord sic differt,qubd Ythmum in thmus sine certo termino,& spacio temporii costat, metru certo ordine clauditnnutrunqi autem ex pedibus fit,ia neutro orator omnino utitur Uitanda ergo est in primis ne versum faciamus, dum volumus dicere numeroseadeosti in principiis,& fine clausularia sat erit unum longum, aut duos breues obseruare. In medio sparsim totidem,pluressie,ut ad ultima apte perueniat.Obstrauandum. ne cessantem numersi verbis inanibus copleamus, ne studiu operis apparcat. Optime a togis incipiti recte aliqn a breuibus: Syllabae lopae grauem,breues colerem reddut orationem.Quae quidem c5texta treis h bet formas:Incisum,membrii,perioduancisum. siue cooMetrum
56쪽
m est pars membri,hoc est, sensus non expleto numero coclusus.Membrii,siue colon,quod fit ex incisim est sen3 Membrum sis num 'ro c5clusus,sed a toto corpore inrupi', M per se nihil emciens.Periodus,siue circumitus,qui fit ex incisis,&mebris,est sensuit,u totius corporis illa c5prehemsio,suo numero terminata,quae aut c5stat membris, incissi plures sensus habentib':aut est simpleκ, qud sensus unus maiore ambitu cir ducitur.Vbicum fuerit acriter,& instater pugnandu,mebratis,caesim. dicemus: mem Priodus,hratim etia plerum narrabimus. Periodus prooemiis motorum causarii,& epilogis,ia amplificationibus apta est. Initiis optimus estAmphimacrus pes, qui costat ex syblaba breui inter duas togas.Idem etia fit ca venit Paeon, qui est G i5ga,u tribus breuib': Malter,qui est ex trib'hreuibus,& i5pa, orienti,M mediae orationi est aptior. Dochimius,ex duabus longis inter duas breues, Multi ma toga,quovis loco aptus est,dum semel ponatur. Da 'lus,qui toga,& duabus breuibus, claudit praeces dente Amphimacro,aut Iambo,et est eκbreui, & longa. Claudit Iambus pricedente Spondeo,qest ex duabus longis. Claudit x Spondeus postpositus Amphimacro, sed duo spondei in fine' non coniungantur. Pyrrhichius quom,qui fit ex duabus breuibus,aptus est praecedente Choreo,qui est ex toga, M breui, Clauditu Dichoreus, hoc est geminus Choreus,miipsi iunctus. Cauendii ne simili structura saepe,& cotineter utamur. iEst aut structurae qualita s tapertita:aut em rotada est, id est volubilis: aut plana,id est ycurres: aut grauis, id est stabilis, & res, stens.His vitia opponune resistenti aspera, D costago sat
xcurreti ssuva: volubili cotona,M nimis rotata. Vtruim' quide quatuor modis,couersione verborti, a diectione, detractioe,immutatione.Obseruant udi est,ut frequetior sit rotuda, quam plana.Oratioe numerosa rarb,Ω breui Numerosa
uti debem'. Na agnoscit, D tollit fidem, D Veritate. Viis oratione Omur ea ubi aut lauda dii est ornatius aliquid:aut eXpone utendum. ea narratio cu dignitate aut amplificanda res est. In deo
monstrativo,si laudatio est,uumur rotuda,& plana strina iiii
57쪽
ctuta: Si vituperatio , rotunda, & graui: in deliberatistro,plana,M graui .in iudiciali,totuda: in tenui, plana: in mediocri,rotunda, M plana: in amplo, rota da, & grauis in principiis quo ,roluda,ia graui .in narration rotunda,& plana in indignatione, aut miseratione, graui: in excessu,rotunda,u graui in partitione,roluda,&plana: in inductione, plana, A graui: in enthymemate, Varia, prout eius fuerit gen': in elentico,roluda:in dictico,plaona:in gnomico,graui: in paradigmatico,graui, M planarin sillogistico,rotunda. Personae graues,Vt pater,sen , rusticus, imperator,plana,M graui utetur: iuuenis,miles,&quscul concitata persona,rotunda,& graui. Struma Tam grauem,sive quadratam,facit Pson primus praec dente Pyrri hio .cofragosam Pyrrichius,vel Tribrach praecedente Spodeo:delumbem,mollem, L fluxam reddit in penultimo Tribrachus sequente Dactylo, ves Pirrichio,vel Molosso, vel Anapasto.
Am de ornatu prscipiamus,in quo plus, quam in cara
teris,popularis illa laus oratoris apparet.Nam emedMre,u perspicue dicere,est tanquam vitio carere Inuenire ames,& disponere prudenter,etiam imperiti solent. Urnatus Verb est,qui admirationem excitat, M palmam
dat oratori.Excolenda est ergo omnis illa pinguis puerilis,& plana compositio,qua tanti firmiter ire, & currere didicisti.Nunc vetb inter incedendu, u currendia, Velut saltare, M ad tibia salire,u in orbem,ati in caput te Vatere, M gesticulare est opus.Sit igitur hic ornatus virilis,& tanu sanguine,ia viribus niteat, nec e minata lenitate,& fuco se ostentet.Sed primum verba rebus aptem
xxv ς' - sciamus. omne improprium,male disipositum,
ς' te figuratum, & collocatum, inornatum esse. Corrupta oratio,Vt ait Fabius,in verbis maxime impropriis,reda dantilius comprehensione obscura, compositione sta' cta,vocumsti similium,aut ambiguarii puerili captatio' ne consistiti Ita vitetur humilitatis.tumoriso vitium: M
58쪽
ea seruentur quae sunt de perspicuitare,ordine,ia immara praecepta.Uitetur pleonashauriquum superuacuis ver his oneratur oratio. Uitetur x cacozilon,id est mala affectatio,quae pomne genus dicendi peccat. Na tumida, exilia,&praedulcia,& abundantia, M accersit 8c exulν tantia subilem nomen cadunt. Deniq; cacozilon vost Catur,quod quidem ultra virtutem,quoties ingenium iudicio caret,et specie honi fallitur,omnium in eloquentia vitiorum pessimurru
n xus t est Cicero,duplex est.Vnus simpliciu natus.
Verborum: alter collocatoru. Simplex probatur inpropriis,usitatiso verbis:quae aut optime so'nat,aut rem marime explanant.In alienis,quod aut translatum,aut famam aliunde, ut mutuo: aut acta
ab ipso:aut nouu:aut priscu,M usitatu. Sed M inusitata,
ac prisca sunt in propriis,nisi qudd rarb utimur.Collocata autemverba habent ornatu,si aliquid concinnitatis et ficiunt,quod verbis mutatis non maneat, manente semientia.Ergo no sat erit,Philippe, pulchris vii sententiis, sed opus est eas venuste,& culte nunc contrahere, nunc diffusius explicare.
Mempla omnis Leutionis. Exempla ore embnne illud negocii,id rei, & hoc beneficii, cocinni' nais locuti
est,quam illud negociu,ea res,u hoc beneficilim mis nis. - tum glori paria molestiae,quam multa gloria, M parua molestia veni p5tificis salutandi causa,& vestri salutans dorum pulchrius ,quam potificem, M vos salutadi illud verbale nomen, hoc gerundium est. Caerera id genus, quam eius generis Huius rei mihi venit in mentem, quam haec res Nihil loci est segnitiet,quam no est temp'segnitic Suus est cui mos,quam quini habet morem suum Nihil hoc homine melius,quam nullus hoc hola melior A times singularis ti vir, M imperator: quam singularis vir,& singularisimpator Maxime raru genus, quam rarissimu gen':Parce metu,quam metui Na antis
59쪽
a,modb obscura no sint, Q ornat oratione.Gratius dicit,hoe est mihi iureditati,quam iucundit.Opus est facto, quam facere. Est magnae vitantis: a , habet' ma navirtutem.Id facias vellim,quam id facian volo. Tria continua verba, vel adverbia,sive diueris,sive apsinis signi ficationis,tan per gradus insurgentia, quantii venustatis,u virili habent None est cultius,u honestius,Non sum cis illo fixatus,nevidi quidem: amno solii cu illono sum rixatus, sed prosectb no vidi Nbnne copiosius,& neruosius illud, Si te literis, M virtute munire, M ornare curaueris,ad id. inuigilaueri u posthabitis exteris incubueris,quata pWmia comodo ru, u honoris, D gloriae essequerim ama te literis,M virtute ornaueris, gna utilitatem,& gloria nancisceris Quid monea plura mu nihil seia sit,quod n5 possit hencin diuerso modo
mitescere, D eruditiust, x ornatius,honestius, gratius, Πρlustrius, dulcius,laeuus,breuiust, u efflasius dici.Talia igitur sunt apud autores diligenter obseruada, D si Qua volumina de huiusce rebus accurate scripta reperiune, sunt lectitati.Si quos etia sensus argutos, dulces, raues inε Menetis,excerpe, M annota,ut si tibi in tempore no suo currerint,tani ex rec5dito depromere valeas. Nos emhaec paucula,tan immeso mari gutta digito,deliba uimus.Multi praeterea loci, multae epistolae, D integrae orationes sunt madandae memoriae, ut ad imitanda te gariu ex illisvelut colore, & habitu ducas. Reliqua dignitas,quae orationem varietate distin ea ipsam exsornat,in verborii, & sententiarii exornationes diuidie. Uerboru exornatio est, quae ipsius sermonis intanita c5tinetur perpolitione.Sententiam,quae non in verbis,sed
in ipsis rebus quandam habet dignitarem.
Colores rhetoriri. Titulus XXVI.
Colores ste orborum lumina,quae tant stellae per tota sparetorici, de qui guntur oratione,haec sunt ex Cicerone cotracta. Bus. Citalib. V Repetitio, id continenter ab uno atq; eodem
d Herer . verbo in rebus simi sibus, & diuersia principia
60쪽
Iumuntur.Ut, Scipio Numantiam sustulit. Scipio Carathaginem deleuit. Scipio pace peperit. Scipio ciuitatem
seruau Haec est venusta,& actis: Couersio,per quam non antepositum repetimus verehnm,sed ad postremum cotinenter reuertimur. Ut, Pora nos populus Romanus iusticia vici Garmis vicit, liberas litate vicit.Haec actis est. Coplexio,quae utraml coplectitur exornationem,inprimi, postremisti verbi repetitione. Ut, Quem senatus damnauerit, quem omniu existimatio damnauerit,eum vos vestiis sententiis absoluetis Haec commouet. Traductio,quae in eadem oratione idem crebrb vera
hu collocat, vel simplex,uel aequivoca. Simplex: Ut, Eum homine appellas,qui si fuisset homo, nunai ta crudeliter hominis vita petisset. Κquivoce: H,C ur id ta studiosi
curas,quod tibi multas dabit curas Haec concinna est. Contentio,quum ex contrariis rebus oratio confistur.UGIn re frigidissima cales,in seruetissima stiges, Haec grauis est,ia ornata. Exclamatio,quae coficit significationem doloris, amindignationis alicuius per hominis, aut loci, aut rei custiuspiam copellationem.Utio perfidiosae Fregellae,m sis cile scelere vestro c5t uistis Haec cogma si rara, irritat. Interrogatio,Mς quu enumerata sunt ea,quq obsunt causae aduersariorii,cofirmat superiore omne.Ut, Alique oorari oportuitia ista phiberet,ac fieri no sineret,an no Ratiocinatio, per quam ipsi a nobis rationem poscismus,quare quic* dicamus, x crebrb a nobis petimus, ει reddimus uniuscuiust propositiois explanationem.
Haec sermoni accomodata attetione revenustate captat.
Sentelia,est oratio sumpta de vita, quq aut qd sit, aut quid esse oporteat in vita,breuiter ostedit.Ut,Liber is est existimadus,qui nulli turpitudini inseruit. Est simple vel duplex,uel ca rone.Haec grauis est, x ornata,si rara. Contrarium, quod ex duabus rebus dilacisis alteara breuiter, v facile confirmat. Vt, Nam qui suis rosthus inimicus fuerit semper, eum quomodo alienis rest