장음표시 사용
61쪽
hus amicum fore speres.Haec firmiter comprobat. Membrum,est res breuiter ab laluta, sine totius semientiae demonstratione, quae denuo alio membro ora/tionis excipitur.Ut,Et inimico proderas, M amicum laeρdebas,u tibiipsi non confiuinas. Articulus,quum singula verba interuallis distingvlla ur caesa oratione. Ut, Acrimonia, voce, vultu, aduersas nos perterruisti.Haec acris est. Continuatio,densa, M continuans frequentatio vera hora cu absolutione sententia S.Et fit in Sententia,C Dario,Conclusione.In sententia:vt,Ei non multum fore una potest obesse 'qui sibi firmius in virtute, quam inmm praesidium collocauit. Copatiquod habet in se membra orationis, de quiesonia diximus,costantia ex pari fere numero syllabarum praelio mortem pater oppetebat, domi filius nus Plias co parabat: haec omnia graues casus administrabat. Similiter caderis,quum in eadem construmone ver horum duo,aut plura sunt verba, quae similiter ijsden casibus efferuntur. Vt, Hominem Iaulas,egetem virtvi is, abundantem felicitatis. Similiter desinens,quum tametsi casus no insunt vera his,tamen similes exitus sunt.Ut, Turpiter audes faceεν nequiter studes dicere,vivis inuidiose, delinquis Gadiose,loqueris odiose. An nominatio,cst quum ad idem vethum,& nomen ceditur comutatione vocii, vel additione unius vel liν Vm,vel syllabae, aut pluriu, aut ad res dissimiles simili Verba accommodantur.Et fit pluribus modis: Attenu rion aut complexione eiusdem liter Ni,Hic venit ad e,antequam Romam venit. Productione.Ut,Hunc auiu dulcedo ducit adauit Preuitate.Ut,Hic non ram curia diligit,quam cura. Adadendis litcris. Ut, Hic sibi posset temperare, nisi amori mallet ob emperare.Demendis. Vt, Si lenones vitasset,
udis.',Diligere,deligere. Reliqua genera Annomy
62쪽
nationum tria sunt. Primum tale: Quid veria, qui si quare venia,quem insimulem,cui prosim, quem post lem, breui cognoscetis.Alteru tale: Videamus ne omnis no patres coscripti,circunscripti putemur. Tertili genus fit in casuum eiusdem nominis cominationeαUt, Alexis det vicit, Alexandri interfuit,Alexadio placuit, Alexans drum docuit, Alexadro gaudebant.Vel diuelsorum, veTYber. Gracchus.C. Gracchi. Nomano. Saluininu..ODruse.Sulpitio.Haec festiua,& varietate delectat. Subicetio,quia interrogamus aduellarios, aut ipsi a nobis quaerimus quid ab illis, aut quid contra nos dici possitiDeinde subijcimus:id,quod oportet dici,aut non oportet,aut nobis adiumento fututu sit, aut illis offutotum.Ut,quaero igitur unde iste ta pecuniosus sit factus: Amplia patrimonium telictu est,non.At patris bona vestierunt: haereditas ab aliquo obueniunon pol dici, sesetiam a necessariis omnitius exhaeredatus cst.Praemium liquod ex lite,aut ex iudicio cepit: non modb id no χνcit, sed etia insuper grandi sponsione victus est. Ergo si ita no est locupletatus,aut isti domi nascitur aurum, aut unde pecunias accepitino est licitum. Hac,quae acrim niam habet,& grauitatem,certuΦ indicat rei finem cos firmando,& confutando,in graui genere utimur. Gradatio, in qua non ante ad consequens verbii doescenditur,quam ad superius si t ascensum.V KQuod libet licet,quod licet possunt,quod possunt audent,quod audent faciunt,quod faciunt, vobis molestum non est. Definitio,quae rei alicuius proprias amplectitur γε
testates breuiter,u absolute WAuantia,est intutioia appetitio alienorum.
Transitio,quae ostendit breuiter quid dictum sit prooponit item breui quid consequatur.Ut, Mea in istum honeficia diximus,nunc qua mihi gratiam tetulerit, accipis te.Haec commouet, D praeparat auditorem.
Correptio,quae tollit id,quod dimim est, u pro eoia,quod magis idoneum est,teponit,Ut,Quid si iste ii spites rogasse.immo innuictu
63쪽
Occupatio,quii dicimus nos prperire ut nescire,ant nolle dicere id,quod maxime nunc dicimus.Ut, No disco te a sociis pecuniam accepisse. Disiumo,quii eoru ,de QMdicim aut utraquautuna quod certo cocluda verbo. Ut,Numatia deleuit,Charthaginem sustulit,Corinthia deiecit,Fregellas euerit. Coniunctio,quu interpositione verbi,& superiores partes orationis coprehenduntur,&3nstriores.Uti Foremae dignitas aut morbo deflorescit,aut vetustate. Adiuctio,quii verbia,quo res coprehedit,no interponim sed aut primu,aut postremu collocamus.'vixeta rescit formae dignitas aut morbo,aut vetustate. Conduplicatio,mu ratione amplificationis,aut commiserationis,eiusdem unius, aut plurium verboru iterastio fit.Ui,Tumultus C. Gracchi, tumultus domesticos,& intestinos co parat. Commotus non es,quu tibi pedea
mater amplexaretur,non es,commotus.
Interpretatio,quae no iteras ide reintegrat vestu, sed id comutat,ql positu est,alioverbo,qd' ide valet.Ut,Patrem nefarie verberasti,parenti manus scelerate inieci
Coniunctio,quum duae sententis inter is diis aream traiectione ita esseruntur, ut a priore posterior cotraoria priori proficiscatur. Ut hoc modo,Esse oportet ut vis
Permissio, qua ostendimus dicendo nos aliqua rem totam tradere,ia cocedere alicuius voluntati.Si Quod mihi reliquii est,uestrae codono potestati Vos me vestro pacto utamini.Imponite in me quicquid libet, statuite, dicite,obtemperabo.Hac ad misericordiam commoues dam maxime in conclusione utimur. Dubitatio,quia quaerere videtur orator tru de dum hus potius,aut quid de pluribus potissimu dicat.Ut,OD suit mihi consilium tuum,sive stultitia, siue malitiam discere oportet,siue Virunt.
Epeditio,quum rationibus compluribus connume/ratis,quibus aliquid fieri,aut no fieri potuerit, teri tollunt,una relinquitur,quam nos intendimus.Vt,Necesse
64쪽
est,quum costet ipsum fundii nostrum suisse, ostendas te aut vacuum possedisse, aut usu tuu fecisse, aut emisse,aut haereditate ubi euertisse: vacuum,quii ego adessem, posssidere non potuistiuuum etia nunc usu fecisse non potes: emptio nulla prosertur: haereditate tibi, me vivo, pec nia mea emptus venire non potuit.Relinquitur ergo,ut me vi fundo deieceris. Haec in coniecturali argument tione valet D issolutio,quae coniunctionibus verborum e medio sublatis,separatis partibus effertur.Ut, Gere morem p renti,pare cognatis,obsequere amicis, obtempera legi' bus. c acrimoniam habet.
Praecisio,quum dictis quibusdam,reliquu qaeccepta est dici,inchoatu relinquit audietiu iudicio.Ut, Ppti Romanus me,nolo dicerrite aut ignominia dignu putauit. Conclusio, quae breui argumentatione re his,qus ania dicta sunt,aut facta, conficit qae necessario consequati hoc modo: Qubd Troia sine Philoctetet sagittis capi nopoteratille aut nihil aliud fecerunt,nisi .dd Alexandrupculerui. Huc extinguere, id nimirum capi fuit Troiam. Nominatio, quae nos admonetivi cui rei nomen aut non sit,aut non satis idoneu sit,eam nosmet idoneo verbo nominemus, aut imitationis,aut significationis cauola:vt,rudere,vagire,sibilare,& fragor ciuitatis. Pronominatio,quae sicut cognomine quodam extraneo demonstrat id,quod suo nomine non potest appel/larcvt siquis de G racchis loquens, At no Aphricani nopotes istius modi fuerint, quiat. Denominatio, quae a rebus propinquis, x finitimis rahit orationem,qua possit intelligi res,quq scio vocabutio non sit appellata: ut Liber pro vino:Ceres pro pane. Haec fit denominado inuentum ab inuentore: inuentoo rem ab inuento: dominum ab instrumento:id quod fit, ab eo quod iacit: id quod facit,ab eo quod fit: contenotum a continente:continens a contento.
Circuitio,quq rem simpliciter assumpta circuscribit elocutione vi,Scipionis Prudelia Chartaginis opes hepti
65쪽
genteuammmor troes. Transgressio,quae verborum perturbar ordinem perenosione,aut traiectione.Ut,Haec vobis deos immortas
las arbitror dedisse pietate pro vesicu&,Instabilis in istuplurimum fortuna valuit. Superlatio,est oratio superans Veritatem allativis res, augedi, minuendiue causa. Haec sumitur aut separatimur,l mperii magnitudine istis ortu, ali occasu metietur. aut cum comparatione,siue per similitudine: ut, ni uacandor: siue per praestantiam:vt,ex eius ore sermo melle dulcior profluebat. Intellectio, quum res tota parua de parte cognosciti aut de toto pars:de uno plura,aut de pluribus unum. Transatio,quum verbia in quanda rem transfertur ex alia reclus propter similitudinem recte videtur posse tras ferri: vGHic Italia tumultus expergefecit. &, iris eius saturabit crudelitate Ea utimur causa rei ante oculos ponendς:aut breuitatis,aut obscoenitatis vitandzaut adaagendi,aut minuendi,aut omandi. Permutatio,est oratio aliud verbis, aliud sentelia de monstrans.Ut, Si canes fungentur ossicio luporum, cuinam praesidio pecuaria trademus Ea fit similitudine, amgumento,contrario, causa laudis,uci vituperationis.
tum,Contrarium, Superuacuum. Sunt autem Le. E Distributio,cum in plures res,aut personas negocias quaedam certa dispertiuntur. Licentia,quu apud eos, quos aut vereri,aut metuere debemus, tamen aliquid pro hare nostro dicimus, quoaeos minime offendat, aut quos hi diligui, quu in aliquo enato vere reprchendi possevideantur.Ea fit per actimoniam cu mitigatione,quae fit obiurgando alique, ut ipsest cupit obiurgari, simulando nos timere ne displiceat obiurgandi modus,quem scimus placiturum. Diminutio est, cum aliquid inesse nobis, aut in his,
quos defendimus,aut sonum, aut natura, aut industria
66쪽
dicemus egregium:quo ne significetur arrogma ostentatu diminuitur,& attenuatur oratione. Descriptio,quae rerum consequentium continet peo imam,&.dilucidam cum grauitate expositionem. Divisio, quae rem semovens a re tral inlatali ratione subiecta. Frequentatio, u res in tota causa dispersae coratur lacum in unum,qud grauior, t acitor ut criminosi oratio sit.
Expositio,quii in eodem loco manem', Ω alladiato aliud dicere videmur.Et fit dupliciteri Eandem rem coomutando,u de eade re interponendoexomationesco mutando,in verbis,in pronunciando,in tractando tactando autem per sermocinationem,& exuscitationem. Exomationes interponendae sunt hae: Sententia simo plex cum ratio in sine ea. Sententia duplex sine ratisne,D cum ea. 5trarium,Similitudo,Exeptu, Coclusio. Comoratio, u in uno loco firmissimo,quo tota causa colinee,manetur diutius,& eo de saepius reditur.
Contentio,per quam contraria reseruntur.
Similitudo,in oratio traducens ad re quapia aliqd ex re dispari.Ea sumitur causa ornandi per contrarium,Prohandi per negatione, Aperius dicendi per breuitatem, Rem ante oculos ponendi per collationem. Exemplum,in alicuiusdicti ut facti praeteriti Oceati autoris nomine propositi 1.sumitur iisdem de causis,
qvibus ti similitudo. Imago,est formς cu forma quadam similitudine coratio.Haec sunsitur causa laudis,aut vituperationis, adduo Mndo aduersarios in odiuun inuidiam,in contemptum. Eflictio mu exprimitur,ati effingit verbis corpo cuiuspiam forma,quoad satis sit ad intelligendum. Notatio,quia alicuius natura certis describie signis,quti sicuti notae quaedam naturosunt attributa. Sermocinatio,quum alicui personet strino attribuitur, et is exponitur cum ratione dignitatis.
67쪽
quasi adsin aut quia res muta fit eloquens,aut quum res informis formata, u ei attribuitur oratio ad indignitaesaccommodata,aut actio quaedam. Significatio, ae plus in suspitione relinquit, quantpositu est in oratione.Eal fit per exuperationem, ambis Mum,cosequentia,abscissionem,&similitudinem. Breuitas,est res ipsis tirimo r his neccssariis expedit Demonstratio,quum ita res verbis exprimitur,ut grari negotium,ia res ante oculos esse videatur.Id fiet,si csprehendem'qua facta erat ante,& pbst in ipsa re,& si norecedemus a verbis consequetibus,& circumstantibus.
De constitutione. Titu. XXVIII. QVWm qu* d paries orationis, M ad ipsam
clocutionem attinent satis plane , Ω enucleate perstrinxerim, perlibenter hic conquiesterem, nisi vererer,ne illoria,quet ad cofirmandii,& calatandu sunt necessaria,summaria a nobis rationem exisgeres.Incidit enim saepe,ut sic in epistola, ut in foro alis Constituti nis partes.
quid oppugnemus,aut defendam',tan in cocione laudes,aut infamia demostrem',cbsultemusei,&suadeam', Mi in senatu. Quare de his omnibLia deipnuciatione,cle memoria sic qumam attingere statui,ut quum ad Cice. Fabium. perueneris, plane hospes non videaris.
De partibus constitutionum. v. x XIX.
X tribus igitur illis,quas dixim costitutionib' nisscitur iudicatio,ad qua hinc,& illinc tota se oratio diriget.Ea in legitima,&iudiciali reperit ex ratio a parte rei:firmamento,a pte actoris.Ratio:occidi, quia ille patrem meum occiderat.Firmamentu:at non debuit a te occidi.Iudicatio,an iure occideritiIn coniecturali repetitur ex intentione criminis:vt, occidisti homine:& inficiatione:vt,non occidi.Iudicatio erit,occiderit lata conflitutio Legitima costitutio in sex partes diuidaean scriptum,ile tima. Ω sententia:qua haec inter se,aut ipsoru altem a scriptos risvoluntate videntur dissentire.in contrarias leges:qua
alia iubet,aut permini alia vctah In ambiguumquam
68쪽
.ptum duas, vel plures sententias significat. In definistionem. quum controuersia est, O nomine is mapν Pelletur. in ratiocinationet quum res sine prupta lege
venit in iudiciti,& ab aliis legiti' similitudine aucupat. Iudicialis duplex est: soluta,in qua inest firma do Constitutiolansio. Et asscinptiua, quae assumpta extranea re mons iudic M.
In ablatura tufia partes coηderantiquae sunt,natura. lax,cosuetudo, iudicatti,aequum,& bonum pactum. Hetc,& superiora capita magno ingenio,&arte tracta da sunt,qus alsqn e libris rhetoria lati' disces.In legitima enim pro scripto urgendus est aduersarius. Interrogationcitaret scriptu .collatione scripti,Facti irrisione, Insominatione fim iuris partes,Assertioe nostra probabili.Exisplis,& loco communi in eu,qui contra scriptu fecerit, M. quaerat fructi defensione . at pro sententia scripti comoclitas,breuitas, laudanda.Accusandus calumniator verha,& literas sequentis,nec quod scriptu est fieri posse,ia
contra voluntatem scriptoris. Improbanda alia sentetia, quae non congruat.Exempla similia pro sententia eo ita scriptum sunt afferenda Locus comunis erit contra recitantem scriptum,non consYderata voluntate scriptori In contrariis scriptis videndum est, nunquid eis a rogarum,derogatumue sit. lnde an omnino,an in parte distentiantirunc recitando,interpretanda. est utruo ad nostram utilitatem a partibua iuris. In ambiguo,an ambiguu sit quaeremus,MM si esset. vera sententia non eliceretunsed quia eruatur,&iusta noesset,ambiguum concludemus. In definitione,apta causae,& hreui descriptione utomur. Inde factum conferemus,tum contraria ratio ut falla,inutilis, inepta, iniustald refelletur. Locus communis
erit contra accusantem,aut petentem,nec modo,nec iustco,nec tempore congruo.
In ratiocinatione,similiter,aut dissimiliter, stapta, has dicata d comparabimus .deinde casu.an voluntate nilia
de ea re scriptum A conferemas.
69쪽
Assumptiuae panes sunt quatuor: concesso crisIns remotio eius,translatio,& comparatio. Concestio Cocessio diuiditur in purgationem, & deprecatione. Purgatio Purgatio in prudentiam,sortunam, necentatem.Depre catio erit, si aequa causa nobis ignosci postulabimua. In remotione confertur crimen in rem, in homine. In trans Comparatio latione,conferiur in aliorum peccata. Coparatione Homur, si dixerimus alterutrum facere necesse fuisse, quod fecimus suisse sa ius. Coniectuν Co niecturalis talio in sex patres d istribuitur: probabi alis rationis I collationem,signti,argumentum, consecutionem, Myanea sex. Rpprobatione. Prohahile diuidit in causam fata,& vita est,a fecisse dicit. Causa colligis ex spe comodo ru,ia vitatioe inco modora. Causae, vel rectet sunt ex veris,& bonis: vel praue ex falsis opinionib',ia pessimis affectib in ira,odiu,inuidia, cupiditas, es ambit',audacia,motus.Item fortuna,ebrietas, ignorantia. In vita spectatur Peccandi consuetudo,& animi corruptio.Ad hunc locii
faciunt attributa personis,ut nomen,natura, Virtus, foratum,habituriassectio,studia,consilia,facta,casus,orationes.Naturae sunt laxus,natis,patria,cognatio rus, omoda,& incommoda a natura data.
Collatio distinguitur in comparationem rei cum allia hominibus,& rationum cum rationibus. Signi stx partes sunt,locus,tempus, actu occasio spes perficiendi, es celandi. Locus cosyderadus an celehris,an desertus: sacer, an Ophan': publicus,an priuat',vel cois. Qui loci ais t. Tempus cosYderatur, qua parte anni: die, an noctu:& quota hora. Spacium iuuene fuerit ad rem perficienda, scieritis reus sat 2 spacii hahiturum. Occasio,idonea ne fuerit ad rem adoriendam, in alia
moeotiaut praeterna, aut non expectata.
Spes perficiedi colligitur,si signa superiora cocurrent, is facultas agetis, & coaetu, si laesi dehilitas demostrahitium celandi comprehenditur ex consciora qualitate
70쪽
leo adiutoribus. Argumentum diuiditur in praeteritum, ante rem geν sa nunquid parauerit,egerit, dixeritae. Instans, dum res fieret,nunquid ad aliquorum sensus peruenerit. Consequens, id postea facturri, dictamve. Quod vudicium apparuerit, pertumsie sueriti . . 'Consecutio colligitur ex rubore,pallore, titubation pollicitatione,u reliquis corruptae conscientiae signis. iApprobatio,quae fit confirmata suspitione,habetiscos proprios,qui sunt solius accusatoris es defensoria. Locos communes,quibus Vter Vti Potest ne . Communes loci sumuntur a testibus, cotra testes, quo/rum vita,autoritas,u testimonioru constantia est aduer . . penda: 4 quaestionibus,& contra: ab argumeto,& coua.
Superest ut dicamus de argumentationibus,quae aut necessariae,aut probabiles sunt.Necessariae fiunt per coν plexionem,conclusionem. Conclusio, aut sitnplo, aut necessaria.Simple in qua victi concesseris reprehenditivi,si improbus est,cur uteris Si probus,cur accusas Necessaria:vt,aut te vivere,aut mortuu cocedas necesse est. En Enumeratio est,quum multis rebus exclusis una resi umeratis qua confirmatur aut omnibus rebus exclusis, contraria cocluditur.Haec inter exornationes Expeditio dicitur. Conclusio necessaria consecutione conficitum. H,Si Conclusio. ego aberam:caedi interesse non potui. Eodem inter eraornationes nomine appellatur.
Probabiles fiunt per signa credibilia, iudicata, coisparabilia, . 'Signa colligunt an negotia,in negotio,post negotia. Credibilia faciut,quae solent fieri, M attributa personiri Iudicata aut sunt religiosa ut coia,aut approbata. Comparabilia constant ex imagine, collatione, M i exemplo. i . Praeterea omnis argumentatio aut tractaturpet in dinione aut per rauocinationem.