장음표시 사용
551쪽
serre debeant. Genus enim id est, quod ex iis quae co- munia sunt,in definiendo quid quicque sit,latissime pa ptet. Atque etiam in iis quae multum discrepans ad de- Mfinitionem utilis similitudinis cognitio est.ut idem es- lse tranquillitatem in mari,& in aere serenitatem, quoniam utrunqile est quies. & quod Punctum in Iliaca, id
unum in numero,quia,utrunque principium est. Quapropter si genus commvue in rebus omnibus dederi mus, non videbimur alienis verbis definiendo rem explicasse. Quin etiam ij qui definiant,sere cundem mo . , dum in definiendo seruare solent. Nam & unum principium numeri, & punctum lineae principium esse defi- eniunt. Ex quo perspicuum est,eos commune utriusque iligentis dicere. Ae opportunitate uidem & habilitates, quibus ratiocinationes tractabuntur,diximus. L cos autem, ad quorum usum haec ipsa accommodanda sunt, deinceps trademus. iCONCLUSIONES. Genus in semitione assumendum est illud, quod ex his,qus communia seunt in definiendo quid quidq; t latissime patet. Vnum es principium numeri, O punctum liner.
552쪽
De locis absolutis accidentis uel ad refellendum, O destruendum: siue ad asserendum, o con
De quaestionibus uniuersalibus: & in quibus nari
praedicatis esse & inesse conuerti contin .gat. . Caput primum. LAEIT IGNEs autem partim uniuersales sunt,partim singulares.uniuersales sunt hae,omnis uoluptas bona est,nulla u luptas bona est,Sinsulares hae, Eu quaeda uoluptas bona, quae- .dam uoluptas non est bona. φtrunque autem genus quaesti nu uniuersis quaestionibus, quae ad confirmandum . & infirmandum ualent,continetur. Si.n.docuerimus aliquid in totum genus cadere,etiam in partem aliqua cadere ostedcrimus. Itemq; si in nullam rem cadere ostendemus,non in totum genus docebimus conuenire.Primum igitur de uniuemlibus,que A cεuersio ad refellendum ualent dicendum est, quod ad genera- ne .les&cas quae tanquani partes si ibicctae sunt generi, pertinent,& quod proposita saepius afferunt ad disputa dum quae aiunt, quam quae negant. ij autem qui contra disputant,solent sere refellere. Sed dissicillime ea Adistatis quae ab accidente propria trahitur, reciprocatur arsu- ne. ΚΚ a mentatio.
553쪽
mentatio. Aliqua enim ex parte, non totum,in solis accidentibus potcit. Nani & a proprio S ii desinitione & in a genere, vicissim ctiam retro commect argumentum rinnecesse est ut si cui infitii in sit,ut sit tiri imal gradiens,bi despes,uicissim id animal gradiens, bipes clib vere, d icc- la 'itur. Similis cst generis ratio . Si cui enim convehit Es- tb se animat,id an mal est. Quod idem contingit in pro- intprio, Si cui enim id tributum sit,ut aptum animum ha- ad beat ad percipiendam grammaticam, id aptum animii et a habebit ad percipiendam grammaticam . Nihil.n.hΟ- rhrum potest aliqua ex parte conuenire, aut non cor uenire,sed omnino vel conuenire,vel non conuenire. At ac- τα cidens,ut candorem,& iustitiam,nihil prohibet quada d, ex parte ines e. Quo circa non satis est candorem & iv lx, filoam docere inesse,s docerevelimus aliqnem album duese vel iustum. Habet enim dubitationcm propterea quadam ex parte albus est vel iustus. Non igitur in di accidentibus vicissim haec retro commeant nec utario. j In questiones autem duo peccata incidunt,quae euone Hda iunt.peccatur enim aut mentiendo, aut discedendo a verbis,quae imposita sunt rebus. Nam ab ijs peccatur, et, qui quod non cadit in aliquem, cadere coiirmant, & ab tiijs qui res minus usitatis S tritis nominibus appellant, lavi qui hominem platanum appellant,nominum imposi torum fines transeunt propositae institutaeq; rationis. λ
Tropositionum aliae uniuersales, aliae particulares. Di uitio, Genus, ct proprium praedicata conuerti. Loci quaestionum quod aliquid insit, vel non
PRimum videndum est, an id quod alio: modo dici i
tur, pro accidente e licarit, quod peccatum in genere versatur maxime.ut si quis cadori accide- hbilia sunt, non autem accidens. re dixe-
554쪽
re dixerit,ut si color: no enim accidit candori ut sit color,cum eius sit genus color. Atque id quidem fieri potest,ut nomine is,qui rem proposuit, explicet,veluti accidere iustitiae,ut ni virtus. Saepissime autem etiam,si non exprimat, tamen sicile intelligitur genus pro accidente dictum elle.ut si quis candorem colore perfusus esiae dixerit,aut incellii in moueri. Nullo enim ex genere denominative praedicatio de specie dieitur sed omnia univoce genera de speciebus praedicantur. Specizs enim & nomun generis sibi vendicant re definitionem. Qu i igitur candorem colore tinctum .ixit,nec pro genere usus cst colore,quia denominative dixit, neq; pro proprio aut definitione, quia proprium & definitio ad nullam rem aliam transferri possitiat. At colore persu-sa 1lint etiam permulta,ut lignum, lapis, homo,equus. Ex quo perspicuum est,id expressiim cite, tanquam a cidens esst. Alius locus est, si videa, id ne quod dictum est,in totum genus cadat, an in partem nullam. Quod in formis no in infinitis videndum cs . Sic enini via, &ratione tradetur in paucio ibusque consistct tractatio. Initium autem a primis faciendum est, deinde usq: ad indiuidua progrediendum deinceps. ut si in contrari j sversari scientiam dixerit,uidendum,an in ijs,quae cum aliquo conferuntur,& in ijs, quae aduersa appetitantur,& in priuantibus Sc ii, negantibas eadem spectetur scietia. Quod si ne tum quidem id perspici poterit,rursu haec in partes usque ad indiuidua tribuenda sunt, ut iniustis ne & iniustis rebus, aut in duplo & simplo, aut in caecitate S aspectu, aut in affirmantibus & negantibus. Si enim in eorum aliquo ostensium sit non esse eandem, sublata& infirmata crit a nobis quaestio. Quod idem iudicandum est,si in nullo eorum ad reperiatur. Hic autem locus & ad confimiandum, & ad infirmandum valet. Si enim diuisione adhibita,vel in omnibus intelligatur,vel in plerisque,poscendum est,ut autuniuersum detur, aut certe occurratur nobis non ita in quodam reperiri. Nam si neutrum horum faciat, ineptus videbitur qui non concedat. Alius locus ducitur ex definiti'-
Locus est constructiuus& de structiuus. Tertius i
555쪽
ne accidentis,& rci,cui id accidit, vel utriusque vel auterius . In quo id considerandum est,nunquid in definitionibus non verum pro vero sumptum tit . veluti, si quaeratur, Deus ne iniuriam iaciat, constituendumi est,quid sit iniuriam sacere. Nam si sit sponte nocere , profecto Deus non facit iniuriam, quoniam Deus nocere non potest. Si etiam ponatur inuidus sapiens, statuendum est quis sit inuidus, & quid inuidia. Cum, enim inuidia aegritudo sit ex rebus secundis alicuius
bona viri,c rte sapieus non inuidet: esset enim improbus. Itemque si ponatur, an qui indignatur inuidus sit definiendo aperiendum es , ut sit uterque. Sic enim Verum ne sit, an falsum quod dictum est intelligetur. veluti,s is inuidere dicitur, qui bonorum dolet rcbus secundis,& indignari is, qui dolet improborum secundis rebus,perspicuum est, non inuidere eum, qui indignetur. In qu adhibendae sunt desinitiones pro ijs n minibus,quae in definitionibus continentur,nec ab hoc desistendum, quod ad ros intelligatur. sepe enim tradita tota desinitione, non intelligimus quod queritur , at definitione adhibita pro aliquo nomine eorum,quae in definitione sita sunt,intelligimus. Praeterea, siquis
exquaestione sibi propositionem conficiat, occurre dum erit. Si enim occurramus, hoc ipso propositum confirmarc videbimur. Quanquam autem hic sereti cus idem valet,quod is, lucin iam exposuimus, vide dum est, utrum in toto genere,an in nullo reperiretur quod pro accidente dictum esset,lamen modo quodam S ratione differunt. Tam vero exponendum est, quae appellanda sint,ut plerique solent,quaeque non sint a pellanda. Qui locus &ad confirmandum & refutat dum valet plurimum. vi res nominibus ijs, quae trita sunt,ilulgo & usitata,appellandas esse, at vero in constituendo quae res tales vel non tales sint,non audiendam ese multitudinem.veluti salubria ea esse, quae valetudinis cilicientia sint, statuenda sunt illa quidem vulgi opinione,sed utrum id, de quo agitur essicies sit nec ne ualetudinis,de eo non iam uulgi, sed medicorum iudi
556쪽
clum expectare debemus. Preterea si multis modis Seqtu quid dicatur,propositum autem sit,conuenire, vel non a multipli conuenire alterum eorum,quae multis modis dicuntur, c i, wnstii:- exponendum est si utrunque non pol sit. Hoc autem ob ctiuuς S de seritandum est in ijs, que obscura sunt, non aperta. structiuub. Nam si incertum non ni quot in odis dicatur, occurretii statim, non esse id explicatum, quod quaereret ac dubitaret, sed alterum. Hic autem locus & ad probanda& ad reprehengendum valet. Nam si confirmare vol mus,alterum accidere docebimus,si utrunque, non poterimus . Refellentes aulcm si utrunque non possimus, alterum certe non dici & reperiri ostendemus. Sed hoc interest,q rod is,qui reprehendit & rcsulat,nihil debet ex ijs,quae concessa sunt & contieniunt disputare, nec si in toto genere, nec si in nulla parte expositum sit quia . reperiri. Nana si cuiuis non accidere docebimus,in t to genere reperiri aliquid reprehendemus. Itemque,si in uno aliquo reperiri demonstrabimus, nulla expa te reperiri consutauimus. At is,qui probat,ante debet
profiteri,si in parte aliqua intelligatur, in toto genere intelligi, si modo pronunciatum verisimile habeatur. Neque enim fatis est ad probandum aliquid in totum
tenus cadere, in aliquam partem cadere, docere,veluti si hominis animus immortalis sit, omnem etiam ani- mum esse immortalem . Quapropter ante conuenire oportet,si quam is anima sit immortalis, omnem etiam immortalem esse:quanquam hoc non semper obseruandum est,sed tum denique, cum de toto genere communem Sc uniuersam orationem non poterimus expon re. quemadmodum Geometra, triangulum tres angu- Locu.; tilos nabere duobus rectis pares . Quod .si non sit incer- muq multum,quod multis modis dicitur, cum explicatum erit di quot eius sint genera & modi,tum id & confirmandum uisione. it,& refellendum.ut si id, luod deceat tile sit,aut honestum,oem diligentia adhibere oportebit: ut utrunq; probemus,ueI refutemus,in eo, te quo agat, ut esse honestium&ut1le,aut neque honestunt,ueque utile. Sin iutrunque non potest, alterum docedum erit, hac signi-
557쪽
Loeu, octa ficatione intelligi ,hoc illud non intelligi. Eadem ratiouuq a fine, est,si plure, sitit partes in quas id, quo i propositum sit& his quae tribuatur. Praeterea exponenda ea sint quae non ambisunt ad fi- gir' multis modis dicuntur, sed alio modo, ut arte unanem. csse multarum rerum, aut quia ad caueaanquam ad finercseratur, aut quia carum sit rerum que ipsae ad finem pertinent,atque reseruntur. veluti me iscina e si valetudinis,& rationis victus.aut quia est rerum duarum,quarum utraque finis est, veluti r una contrariarum ea dem esse artem. neque enim ex eo, quia alterum alterius dicitur fine esse finis intelligere possumus,autquia unius cst per se & vi sua,alterivi temere & casu. ut per se,trisgultim habcre tres angillosi gres duobus rectis , temere & casu,id quod latera habet aequalia. Nam socte temere & casu triangulum c ita lateribus aequalibus triangulum,ex eo sciri potest, 'uod duobus rectis pares habet cos,qui antrinsecus adhibentur . si igitur ea
dem ars esse multarum rerum nullo modo potest, certe
omnino esse non potest . aut si quodam modo potest, perspicuum est id ficri posse. In quo ad utilitatem ca ta nostrae reserenda est diuisio,ut si confirmare quid y elimus,ea proserenda sunt Omnia,quae possunt,eaque tribuenda sunt in eas solum partes,quae etiam ad proban-. dum valebunt. Sin autem refellamus, in eas,quae non possunt. caetera vero omittenda erunt. Hoc ctiam in his obseruandiam erit tum, cum incertum erit quot modis quicque dicatur. Atque hoc in illo versari,aut non reriari iisdem locis confirmandum erit. ut artem hanc .. . hac re cerni,aut tanquam in fine,aut tanquam in ijs, quae ad finem reseruntur,aut in ijs,quae sorte temere ae. cidunt,aut contra non cerni aliquid ullo modo eorum, quos modo diximus. Eadem etiam ratio est cupiditatis, eorumciue omnium,quae sunt multarum rerum. Est
enim cupiditas huius,aut illius rei, vel quasi sinis,ut valetudinis,vel ut eorum,quae ad finem pertinent, veluti, remedij. vel quasi forte temere eueniat, quemadnio- dum in vino affectus est, qui in eo dulcedinem secutiatur,. non quia vinum sit, sed quia dulce. Dulcedinem
558쪽
enim per se expetit,vinum temere & casu, quandoquidem v acescat,non id iam appetit. Ita sit ut vinum se te temere appetat. Huiu, autem loci usus est pluriamus in ijs,quae,cum aliquo conseruntur, quoniam in corum numerum veniunt omnia, quae sunt eiu gCneri --h, Praeterea, commutandum est verbum in id, quod ma' b ..uigis dilucidum esse videatur. ut pro eo quod accuratum S exquisitum est in opinione, apertum & perspicuum dicendum est,& pro nimia cura rerum agendarum,studium rerum agendarum. Si enim apertius & planiussat quod dictum est, tum denique propositum facilius argumento concludi poterit. Valet autem hic locus S ad confirmandum quid,& ad refellendum. Ut autem contraria in eadem re cerni doceamus, genus spectare debemus,veluti si volumus confirmare in sensu versari integritatem & deprauationem,si sentire iudicare cst,& iudicare licet recte,& non rccte, certe in sensu int gritas prauitas versctur neeesse est. Qui locus ex genere ducitur. Iudicare enim genus est ientiendi, quoniam qui sentit, quodammodo iudicat. Ex sorina . etiam generis duci potest. Quae enim speciei accidunt, eadem ctiam in genere intelliguntur omnia. ut si scientia sit bona & mala ecta etiam sit & praua affectio iis cesse citi siquidem ast bimo genus est scientiae. Ac prior quidem locus vitiosus est, si ad confirmandum adhibeatur,alter verus & commodus. Neque cnim necesse est quaecunque generi accidant, eadem speciei accidere: quando quidem animal est pennigerum & quadrupes , homo non item. Omnia autem quae cadunt in speciem eadem necesse cst cadere in genus. Si enim homo probus sit, animal etiam probum. In refellendo contra prior locus verus est,alter uitiosus. Nam &quae generi non accidunt, speciei accidere non possunt:& quae in speciem non cadunt,ea non necesse est in genus non couenire. Quoniam autem necessu est, in quibus genus ' gζnς dicitur,in iis etiam speciem aliquam dici, quaecunque ΦPς ς' ctiam genus habet, aut quae a genere nomen duXerunt, eadem aliqua species retineat necesse est, aut nomen abdeliori appellatione
559쪽
ab aliqua specie ducunt. veluti si de aliquo scientia di
catur, certe de eodem vel grammatica clicetur,vel musca,uel aliqua scientia. Et si quis arte sit instructu, Zepraeditus,aut nomen ab arte habeat, certe grammati- -l musica,aut aliqua alia arte instructus sit, neces se est aut nomen ab arte aliqua ducet: veluti grammaticus uel musicus appellabitur. Si quis igitur proponat quod nomen a genere duxerit. veluti animum inoueri cosidcrandum est, moueatur ne animus aliquo genere motioni,,ut crescat ne, an imminuatur, an intereat,an oriatur,an alio genere pulsus agitetur. Si cm nullo genere pulsus agitetur,certe non mouetur. Atq; hic locus & ad confirmandum ualet, & ad reprehende dum.Nam si aliquo genere motus moueatur,mouetur:& si nullum genus in cum cadat, certe non mouetur. Cui autem copia non suppetet argumentorum ad propositum confirmandum, aut infirmandum, i, a definitionibus praesidium petere debebit, aut quae rei propositae propriae sint,aut quae esse uideantur.quod si ab una non postit, a pluribus petat. Nam ijs qui rem definiendo explicarint,facilius erit argumentum ducere:qui pe cum facilior sit a desinitione ducta argumentatio . videndum etiam est cui rei res proposita adiuncta sit, aut quid necessario res proposita si sit una, secum esse uelit. Ac is quidem,sui confirmare uolet,cui res proposita adiuncta sit, uidebit. quoniam si rem illam doceat cadere, rem etiam propositam docebit. Qui autem rcfellendi partes tenebit,quae res rei propositae sit adiuncta,cons derabit. Si enim id quod rei propositae
si consequens,non esse ostendemus,rem etiam propositam non esse docebimus,si ectandunt est etiam an tempus alicubi discrepet: ut Ii quis id dixerit, quod alitur augescere necessario.Et si enim animalia semper aluntaritamen non semper augescunt. Itemque ii quis scire dixerit memoria tenere. Nam hoc ad praeteritum tempus pertinet: illud & ad instans, & ad suturum.
Nam S scire dicimur raesentia & sutura, ut solis desectionem fore: meminisse nisi Platerita non posu
560쪽
mus. Iam locus captiosus& fallax cit,ed loci impelle Loeus. rs.
re alterum,ubi magna argumentorum copia nobis sup a saeuitate petet. Quod indexdum necessarium est,interdum ne- copiosa a
l cessarium videtur: interdum nec uidetur, nec necessa guineioru .rium est. Necessario autem id iaciendum est tum,cum is, qui contra disputat, negat aliquid eorum, filiae ad rem propositam tertinent, & alter de illo disserie quod eiusmodi est, ad quod probandum amplaisimus locus suppetat. Quod idem facere licebit cum inductione ad aliquid ex re proposita adhibita, id euert
re conabimur. Eo enim sublato S infirmato, res etiatinde qua agitur, infirmabitur. Necellarium autem id videtur, cum id ad propositum pertinere vidcbitur:ad id autem, ad quod sit mitur, non pertinebit argume tum : siue neget is, qui respondet, siue inductione probabili ex proposito ad illud ipsum adhibita, id ipsum
infirmare conetur. Reliquum autem tum incidit,cum nec cogit, nec cogere uidetur res ea, de qua disput tur. Aliter solet i qui contra disputat, reprehendi . Hoc autem extremum genus, quoniam omnino a dita i serendi ratione alienum remotumque est, declinare debemus. Quo circa debet is etiam,qui respondet, nistrauate ad hunc locum confugere interdum, eaq; dare quae ad propositum non partineant,ijs expositis quominus probetur: dat autem propterea quod sero in maiore animi distractione uersari solent ii qui ponat quaestionem, si ijs talibus omnibus positis minime conchidant. Iam uero quoniam omnes, qui quiduis dixerint, quodam modo multa complexi sunt, unamquanque enim rem multa necessario conseqtiuntur: ut is qui nominem esse dixit,& animal esse dixit, & animatu & bipedem,& mentis ac disciplinae compotem fit, ut infirmata & reprehensa unaquaquis re,earum, quae sunt cosequente id etiam ci, initio dictum est, reprehendatur.Sed verendum eit,ne ad rem dissiciliorem delab mur . Interdum enim facilius est id quod rem propositam consequitur, interdum rem ipsam propositameitertere. In ijs autem rebus, quibus altera m inest ne eeuario.