장음표시 사용
641쪽
dem in animante, qui fradiens est solum, bis bipes
non dicitur. Si ςnim bis de eodem bipes diceretur, cum autem de animante gradiente & oipede nomen bipedis dicatur. semel tantummodo bipes dicitur. Ea dem est ratio appetitionis, propterea quod non in ci
piditate intelligitur illud esse delectationis, sed in to Vita oratione ita hi, ut semel etiam hoc loco ratio dieeri di exprimatur. Atqui iterare idem verbum non est in pncommodum, sed illud demum incommodum est saepe idem de aliqua re dicere, quod Xenocrati usu venit, qui sapientiam ait esse constitutionem & cognitione Minaturarum, 'uippe cum constitutio quaedam sit co initio, ita bis idem dixit adiccto verbo cognitionis.
n eodem errore versantur ij, qui refrigerationem caloris naturalis priuationem esse definiunt. nam cum ricius quod insitum est omnis sit priuatio, silperita - hineum est nomen naturalis addere, satisq; erat addere se caloris priuationem, quandoquidem ex ipso nomine ut priuationis rei naturalis esse intelligitur. Rursiis vita dendum est, an ad id quod omnino dicitur, aliquid tu. etiam quod in parte sit, adiungatur. ut si quis aequita- Ristem definiat imminutionc ni rerum utiliuni atq; iusta itirum. Cum enim quod iustum est, etiam utile Di qui- η idam,prosccto in rebus utilibus continetur. Ita illud p irerum iustaruna,redundat. ex quo fit,ut quod omnino di in totum dicitur, id adiectum sic in parte. Quod idem fer,si medicinam aliquis definiat sciam rerum ac salubrium animali & homini. aut legem imaginem it, uum, quae natura & vi sua bona sunt & iusta. Nam
quoniam 'uod iustum est, quaedam pars est boni, i, sequi ita dennit , saepe idem dicit. Ac virum recte , nec quine definitio explicata si ex his locis & aIijs clusitem a seneris intelligemus. Ad probandum autena naturam rei explicatam esse aut non esse definiendo, ex iis,quae de in pS exponemus, argumenta sumentur. Primum videbimus, num prioribus & magis perspicuis verbis poposita sit definitio. Definitio enim rei cognoscer rt,
642쪽
bus,& verbis quibuslbet, sed ex prioribus & magis perspicuis, quemadmodum in demonstrationibus comtingit . ea enim vis est omnis doctrinae & disciplinae. Ex quo perspicuum est. eum non explicare rem detaniendo,qui non rebus eius generis rem illustret & aperiat definitione. Si enim rem dcfiniuit, certae multae erunt eiusdem rei dc finitiones, quippe eum herspicii sist eum,qui rebus magis perspicui, & notioribus definicrit, aptius & commodius rem definiendo explicasse, ita eiusdem rei utraque definitio erat propria,quod non ita est. Sua enim cuiusque rci una est vis, atque natura. Itaque, si multae eiusdem rei definitiones erunt, vis & natura rei eius, quae definitur, erit ca-dem,quae utraque definitione declaratur. Atqui & naturae non sunt eaedem, quandoquidem aliae & diuersae sint definitiones. Perspicuum est igitur,eum non desiniuisse rem, qui non magis perspicuis neque notioribus rebus dehnierit. Ad probandum igitur non esse explicatam definitionem magis perspicuis rebus, duplex locus suppetct.Nani aut videbimus, an ex magis dubijs omnino & notis, aut an nobis magis ignotis& dubijs exposita ni res definiendo, quoniam utroque
modo id fieri potest. Quod enim prius est , id coquod posterius est, noctius est omnino. ut punctum linea,& linea plano, & planum solido , quemadmodum
unitas numero notior est, quoniam prior initiumq; est omnis numeri.itemq; elementum lyllaba.Ac vero in nostra cognitione contra interdum contingit.Nam& quod solidum est magis sub sensum eadit, quam θplanum est,& q, planum est magis quam linea,& linea quam punctum: quippe cum haec plerisq; nota sint omnia. Hec enim cuiusuis,illa subtilis & otiosi ingenij est
discere. Et quanquam praestat omnino eniti,ut posteriores res ex prioribus intelligamus & cognoscamus
habet enim id maiorem vim ad scientiam ) tamen
apud eos,'ui rem ex his talibus non possimi cognoscere, necelle est prosecto rem definiendo aperire ijs r
ius , quae illis notae sunt & perspicuae . Cuius A
643쪽
ales enina res antiquiores posterioribus explicantur exilineae'unctum,plani lineam , solidi pimum exir inum este definiunt. Sed tamen illud intelligenduim est,eos,qui ita dc finiunt. vim & naturam rei, quae desinitur explicare non posse. Nisi sorte idem sit & nobis motius, & notitii omnino. squidem omnes, qui recterem definiunt, senere disterentijsq; definire debent,
suo fit,ut specie priora sint,& antiquiora. Atque etiam notiora esse, ex hoc intelligi potest, quod cognia ipscie,genus & differentia cognosci necesse est . qui cni' hominem noui etiam animal &bipes nouit: at cognigo genere,aut cognita differentia, non necesse of sp ahm esse cognitam. ita specimi minus nota di peripistoa est. Iam vero ita fiet,ut ii qui definitione, eiusnodi veras esse confirma'ti; quae ex ijs constant, quae cuia adie perseicua sunt nota,multas elusilam rei definitiones cilc lateantur. Nam quoniam alia alijs,neheadem omnibus notiora sunt, una ςuique & alia astasnanda erit definitio . siquidem desnitio ex ijs, qu*cuique planiora sunt di notiora, ostitui debet. Pra terea eisdem alia *lias masis perta videntur. Nam θprimo ortu ealqus sub nosum c dunt,ubi a I em Uri sunt iu dicio, contra. Ita ne ei deni quidem semper ςandem definitionem dare debent ij qui desinitionςmxςbus, quae cuique magis Ierspicuae hiat tractati v Iunt. Ex quo Perspicuum qiu non ijs talibus, sed ij, suae
omnino clariora sunt, rem esse definien 'am, quippe cum ita demum una & eadem semper sit futur desidi,tio. Ac fortasse quod ψmni vi sua notum est, non pinnibus perspicuum est,sed ijs demum, qui bςne animo constituti sunt quem id modum id etiam, quod omnino salubre est,iji salubre est, quorum bene anxctum ςst corpus. Tractat i ergo haec debent omnia accurate
644쪽
rum usu. Sed consensu omnium euerti dcfinitio tum potest facili me, cum nec omnino perspicuis & notis, nec ijs,quae nobis nota sunt explicabitur. Ac una quidem ratione ita intelligetur,non esse eerspicuis traditam M apertam definitionem,si posterioribus quemadmodum supra dixi priora declarabuntur. Alia autem ratione, si eius rei,quae stabilis & certa est, incertis &mutabilibus nobis statuetur definitio: quippe cu priussit & clarius quod stabile & certum est, quam quod in-
eertum & mutabile. Ad probandum autem non prioribus apertam definitionem esse, tribus ex locis argumenta siumentur.Primus erit,si contrarijs contrarium definiendo aperietur, ut si bonum malo definiatur. simul enim naturae ordine sunt contraria & quibusdam eadem ars in utroque versari videtur Ex quo fit, ut alterum altero non sit notius. sed tamen illud conueniare non debemus , qu edam esse, quae aliter desiniri non
pollunt. cuius generis cst duplum,quod sine simplo de-Εniri non potest. Itemque omnia, quae per se cum aliquo conseruntur. Nam cum eorum omnium vis & natura idem valeat,quod ad aliquid quodammodo assis et D esse, profecto utrunque sine altero cognosci non potest, ut necesse sit alterum in alterius definitione contineri. Ac sunt cognoscenda illa quidem eius generis omnia,eis'; in his ut res seretὶita utendum est. Alter locus nobis argumenta suppeditabit, quando in definitione aliquid adhibetur, quod ident valet quod rcfruar definitur, id quod obscurum est tum, cum non e mem verbo utuntur, quod est rei quae definitur. ut si Solem astrum luce perspicuum definiant, qui enim locis
vocabulo utitur, etiam Solis utitur.Vt autem haec manifesto deprehendantur, pro nomine dcfinitio sumendo est hoc modo. Dies est solis motus super terram. sic enim perspicuum erit, eum qui motum super terram , dixerit, etiam solem nominasse, ut solis nomine usiis si, qui dici usus suerit. huius etiam loci vias erit, luando eo quod in eadem diuisione numeratur, alterum
eiusdem generis definitur. ut si quis impare numerum
645쪽
definiat,qui parem uno vincit. Sunt enim simul ordine naturae ea, quae ex eodem genere distribuuntur in
partes, cuiusmodi sunt impar & par, suae numeri sunt differentiae. Quod item fiet si ruperiora inferioribus definiendo aperiantur. ut si par numerus definiatur esse qui bifariam diuiditur, aut bonum habitus uirtutis. Nam & bifariam a duobus,quae sunt paria ductum est, di virtus quaedam est pars bonorum, ita haec illis subiecta sunt. Necesse est etiam eupa qui eo quod infra ostulatur, etiam superiore uti cum praesetim qui virtutis nomen usurpat,boni etiam nomen usurpet,qtiandoquidem virtus in numero bonorum habetur. Item'; is quilasariam dicat,pari utitur,quoniam illud bifariam ali uid in duas partes distributum declarat, & duo paria
unt. Atque hic quidem locus unus est, ut generat dicam, ex quo ad docendum definitionem non proribus & magii perspicuis esse illustratam, argumenta ducentur. Cuius partes erunt duo superiores. Secu dus locus erit, quando res, quae definitur ex aliquo est genere, neque in genere ponitur. qui error in iis omnibus versatur, in quibus non ponitur genus definiti
vis.ut si quis corpus definiat,id quod habet tres dimensiones,aut hominem,id quod rationem numerorum tonet, is genus non dicit magnitudinem esse,quae tres habeat dimensiones,aiit genus hominis an linal,quod rationem numerorum tenet. Genus autem quid res sit ,
declarat, & primum eorum quae in definitione diciti tur , colloeatur. idem set, si res,quae desnitur in multis dicatur, neque ad omnia pertineat definitio. ut siquis grammaticam definiat, artem esse scribendi id, quod dictatur& prosertur. De est enim, & legendi , quandoquidem non potius scribendi, quam legendi eam artem tradidit is, qui eam definiuit,ut non qui alterum. sed qui utrunque dixerit,definiisse videatur. su; uidem eiusdem rei multae definitiones esse non pocunt. . Ae in nonnullis quidem hoc vere dicitur quod expositum est, in suibusdam vero non item. cuius generia ea sunt omnia, in quorum utroque non per se res quae
646쪽
T DOCO M Ioset taedesnitur eernitur, quemadmodum medicina in morbo & in valetudine versantur , quorum in valet dine vi sua& per se, in morbo temere & easu eernitur, praesertim cum omnino alienum sit a medicina
morbum essicere atque generare. Ita non verius m
dicinam definiendo aperit is,qui utrunque complexus est,quani is, qui alterum, imo vero deterius. Mand quidem quiuis alius morbum efficere potest. Proxumus locus erit,ciliando non ad id quod prestantius est, sed ad id quod deterius, res suae definitur accommodatur , cum plura sint, in quibus vis eius intelligatur Omnis enim ars visq; omnis ad id quod continet praestantissimum onmisi,reserri videtur. Rursiis si re, quae definitur in proprio & accommodato genere, non collocetur , argumenta ea his locis generis, quos supra
exposuimus,ducentur. Iam si quis superiora genera definiendo dicat,non recte definiet.ut si vix iustitiam definiat, esse habitum essesentem aequanilitatis aut habitum,qui sirum cuique tribuit,is enim ita definiendo, virtutem transi & transilit. Quoniam igitur iustitiae
genus praetermittit,vim eius & naturam non inplicat, quippe eum cuiusque rei vis sit cum genere comuncta.
Hic autem locus idem valet quod ille. Non in proximo genere aliquid collocare. Qiii enim proximo genere numerarit aliquid,is superiora dixit omnia,quanήoquide in inserioribus ea quae supra sunt intelliguntur. Quocirca aut proximii genus in definitione usu pandum est, aut generi quod supra est, adiungendae sint differentie omnes, quibus vicinum genus d cfiniatur. Sic enim nihil praetermittetur exprimeturq; or tione inserius genus prς nomine. At qui sirperius genus solum dixerit, non ςtiam inserius explicat. vcluti qui plantam dicit, non etiam arborem declarat.
CONCLUSIONES. Facilius est facere quam recte facere. Di ientem oportet planissima interpretatione via Qui α omne
647쪽
omne inconsuetum es obsecurum. inui bene dii init contraria consignificat. Simpliciter notum non es quod ab omnibus notum
est ,sed a bene dispositis intellectu.
sumis bona definitio debet constare eae genere o duabus differentiis. Illud est supcrmum in definitione, quo ablato, illud quod remanet, manifestat dis nitum. Ductio ct commensuratio sunt aequivoca . D si, itio debit dari per notiora oe priora.
Inis sibile est unum oppositorum cognoscisne alio. Dies es lario solis super terram. Opposita sunt simul natura. Vnius rei non possunt plures definitiones esse.
De Iocis aceeptis a disserenths eonstituentibust
RVrsum in differentijs eodem modo videndum
est, an generis differentias definiendo explicarit. Nam si rem aliquam non suis proprijs disserentijs definierit, aut etiam aliquid dixerit eiusmodi,quod nullius rei differentia esse possit,ut aniniat,ut subitantiam,is,quoniam nihil tale differentiae nomen obtinet, certe definiendi genere non utetur. Atq; etiaillud videndum est, sit nc aliquid; quod diuisum quasi ex altera parte differentiae, quae proposita sit, respondeat. Si enim non si, profecto quae data est, non crit generis differentia, quandoquidem in disserentia,quae diuiduntur ex contrarijs partibus, genera Omnia tribuuntur. Vt animal in terrenum & penigerum,in aquatile & bipes. Aut si est differentia, quam ex altera Pa te generis dividant, nec de genere vere dicatur,perspicuum est,neutram generis esse differetiamtraesertim,
648쪽
cum omnes differenti in quas genus tribuitur,de proprio & suo genere vere dicantur: Itemque, si vere illa quidem dicatur, neq; adiecta generi speciem efficiat, prosecto non erit generis haec talis speciei procreatrix differentia: quippe cum speciei est Etrix dilf rentia speciem procreet, si cum genere iuugatur. Quod si haec in differenti js non numeretur,nec ea quidem,quae prolata est: quandoquidem in hanc etiam genus diuia sum est. Illud etiam considerandum est, an in negationem genus sit distributunt. Quod ij faciunt, qui lineam definiunt longitudinem esse latitudine icare tem . Nam, cum nihil aliud indicet,'nisi quod non habet latitudinem, ita fiet, ut genus definitionis formae .l particeps, quandoquidem longitudo omnis aut caret latitudine, aut habet latitudinem. & de rebus omnibus aut affirmantia, aut negantia vere dicuntur. Ita longitudo cum lineae genus sit, aut non habebit, aut habebit latitudinem. Atqui longitudo non habens latitudinem, speciei ratio est. itemque habens latitudinem praesertim cum quod latitudinis expers est, α particeps sint differentiae, ex differentia autem ac setnere speciei constat ratio & dissinitio, ita genus sibi formae definitionem vendicabit. Itemque disterentiae , quandoquidem altera differentiarum quas exposuimus de genere dicitur necessario. Hic autem Iocus valet contra eos,qui ponunt ideas esse.Si enim non ostipsa longitudo, quonam tandem pacto de genere dicatur, quod aut latitudine caret, aut latitudinis est particeps)Debet enim alterum eorum de omni longi- tudine dici,siquidem futurum est, ut uere de genere dicatur. Quod non fit, cum sint longitudines. quae latitudine careant, & quae habent latitudinem Ergo hic locos contra eos solos valebit, qui geniis unum num m esse contendunt, quod ij faciunt, qui ideas ponunt. Nam ct ipsam longitudinem & ipsum animal volunt genus esse. Quanquam in quibusdam definiendi, negatio adhibenda est necessario,cuius generi sunt prinationea. Caecum enim est id , quod aspectum non ha-
649쪽
bet tum,cum ei est aptus natura. Nihil aute interest, negatione res definiatur, an assirmatione eiusmodi, cui uccesse sit negationem ex altera parte in diuide
do, respondcrc. ut si quis lineam, longitudinem, quae lalutidinem habeat, definierit. Quod enim habet laxitudinem,ei quod ea caret,cum in cas quid diuiditur, respondet, praetcrea nihil, ita Rursus in negationem genus tribuetur. Illud etiam vidcndum est, speciem ne definiendo pro differentia dixerit. quo 1 faciunt ij, qui conuicium columeliam cum irrisione definiunt. Nam cum irrisio qusdam sit contumeliacit,ut non differe tia , sed species sit irrisio. Iam illud etiam, an genus in differentia dcfiniendo numerarit, ut si quis virtu-tε,habitum bonum definiat. Est enim bonum uirtutis genus. Nisi forte non genus bonum est,sed differentia, siquidem verum est illud, non posse idem in duobus feneribus enumerari, 'uin unum altero contineatur. eque enim bono habitus, neque habitu bonum continetur , quandoquidem non omnis habitus bonus est, neque omne bonum habitus. Ita utrunque esse genux nullo modo potest. Quod si habitus virtutis genucest, profecto bonum non uirtutis genus, sed distere tia est. Praeterea habitus quid si, virtus declarat, bonum autem non quid sit, sed qualis indicat. Atqui quale quid significat differentia. Videndum etiam est, an quid non quale quid, quae data est differentia,declaret, quonia qualitate omnis differentia declarat. Atq; illud,sitiam,sorte ne an temere res,quae definiatur dinfercntia conueniat. Vt enim nullum genus, sie disserentia nulla in ijs numeratur, quae temere & cassi rei conueniunt, praesertim cum alicui conuenire,& non eonuenire tion possit illiserentia. Iam si de genere dicatur differentia, aut species, aut aliquid eorum quae speciei subiecta sunt, nulla definitio est. Nihil enim coru quae enumerata sunt, de genere dici potest,quandoquidem in pluribus genus quam disterentia reperiatur. Quod idem fiet, si de disterentia genus dicatur, ciun praesertim non de differentia genus, sed de
650쪽
ijs de quibus differentia dicatur. Veluti animal in homine,boue, caeterisq; terrenis animalibus dicitur,non
in ea differentia quae de specie dicitur. Si enim de singulis differentijs animal dicetur, certe multa anim lia de specie dici poterunt, cum praesertim in specie disserentia intelligatur. Praeterea isto pacto aut in speciebus, aut in indiuiditis, omnes differentiae numerabuntur, siquidem animalia esse ponantur. quandoquidem omne animal vel speciei vel indiniduorsi n men obtinet. Similiter'; considerandum est, an species, vel aliquid eorum quae subiecta, sunt sub specie, de differentia dicatur, quod fieri non potest: quandoquidem ad plura differentia,'irum species transfertur. Isto etia pacto fiet, ut in specie differetia numeretur ,
si quid eorsi quae speciei subiecta sunt de ea dicatur. Sicium de ea homo dicatur, certe homo differentia est. Illud etiam videndum est, an specie non sit prior di serentia , debet enim ut genus sequi. sic specie antec dere differetia. Illud etiam,an alterius generis sit disserentia ea, quae producta est, quod quidem nec contineatur , nec contineat. Neque enim videtur duobus guneribus data eadem differentia', quorum alterum ab altero minime contineatur. Sin secus, prosecto illud etiam fiet, ut eadem speetes in duobus generibus, quorum vntura non contineatur ab altero . ex differentia enim genus concluditur, ut ex terreno & dipede, animal . Ita fit, ut in quo differentia etiam genus utrunq; dicatur. Ex quo perspicuum es , speciem in duobus generibus esse, quorum unum altero non comprehendatur . Nisi sorte non omnino fieri non potest, ut eadem differentia duorum sit generum, quorum neutrum alterum contineat: sed adiuntendum est,quorum utrunque eidem minime subiicitur.Nam terrenum animal,
di pennigerum animal genera sunt, quorum neutrum alterum complectitur, quorum vitiusque bipes diis rcntia est: ita addendum illud est, quorum utriinq; sub idem genus no subiicitur.haec enim duo artimali subiecta sunt.Illud etiam perspicuum est,non necessario eX