장음표시 사용
651쪽
omni disserentia suum concludi genus, quadoquidem
esse duorum generum quorum unum altero non continetur, eadem potest quorumque altera necesse est cxea concludi & probari, eaque quae supra sunt omnia: quemadmodum animal pennigerum vel terrenum ex
bipede concluditur. Videndum etiam, an id, quod in aliquo esse quid significat, differentiam naturae ex nit- carit. Neq; enim inter substantiam & substantiam hoe interest,quod alicubi sit.Itaque eos,qui animal in te renum & aquatile partiuntur,reprehcdunt: propterea qudd terrcnum & aquatile in aliquo esse declarant. nisi forte in his non iure reprehendunt. Neque enim in aliquo esse aut alicubi aquatile & terrenum, sed quale quid indicat, praesertim cum si sit in loco, sicco, tamen aeque aquatile: & si in humido loco terrenum , non aquatile sit futurum. Sed tamen hoc perspicuum
est, si quid esse in aliquo significet differentia, in ea
exponenda & explicanda peccari. Praeterea videi dum est, an perturbationem in disserentia numerarit. Omnis enim perturbatio amplificata , exsatu suo naturam dimouet, ex suo genere non est differentia. Magis enim statum eius cuius est differentia, differentia conseruat. neque fieri potest omnino, ut sine sua quicque disterentia permaneat . sublata enim terreni disterentia, esse homo nullo modo potest. Quibus autem Oommutatur id , in quo ea sunt, corini nihil illius differentia est: quandoquidcm omni lac eius m di amplificata naturam e statu suo dimouent . Quapropter qui talem aliquam differentiam dederit , in eo peccauit, quoniam dicterentiis omnino non commutare solemus. Iam si quis deliniedo aliquid eorum, quae cum aliquo conseruntur, non constituerit diffsrcntiam, quae ad aliud aliquid referatur, errabit. E rum enim, quae cum aliquo conseruntur, tales etiam debent esse differentiae. Quod in arte perspici potest, quae animo cernere, agere , & moliri dicitur . quae ad aliquid reseruntur omnia. Nam di rem omnino
cernere & aliquid a re & aliquid moliri ac eiscere dicitur. Illud etiam consid andum est, an ad id definitionem
652쪽
definitionem accomodarit is, qui rem definit,ad quod natura apta sunt omnia, quae cum aliquo conseruntur. Sunt enim quaedam,quibus ad id solum ut licet, ad qΤnatura aptum est unumquodq; eorum,que cum aliquo conferuntur. sunt quibus etiam ad aliud licet, veluti aspectu ad cernendum,tantummodo uti licet.at labro etiam quis hauriat, tamen si quis definiat, labrum instrumentum esse ad hauriendum, peccabit: quoniam ad id non est natum & comparatum. Definitio autem illius,ad quod natum & institutum est, haec est, id ad quod prudens,quia prudes sit,utitur,& propria cuiuiaque rei ars & scientia. Peccabit etiam definiendo;qui rei,cui primum conuenit, non accommodat definiti nem,quoties in pluribus intelligeturivi si quis, exempli causa,prudentiam definiat,hominis aut animi vis tutem , non eius partis animi, quae rationis est particeps. Est enim prima sedes prudentiae in parte animi, quae ratione utitur,quandoquidem ex ea & animus, &homo prudes esse dicitur. Praeterea si non habeat vim ad recipiendum id,ad quod exposita est perturbatio , quae definitur, vel affectio, vel quiduis aliud , vitiose definiuit. Omnis enim an ectio omnisq; perturbatio in eo sita esse solet,cuius affectio & perturbatio,quemadmodum ars in animo, cuius est affectio, sita est. Interdum autem in his ipsis peccatur, velut ab ij qui aiunt somnum esse sensus imbecillitatem,& dubitationem,aequalitatem rationum cotrariarum, & dolorem discordiam partium coniunctaru natura, vehementiore motu excitatam. neq; enim somnus inest in sensu, quod necesse esset, si esset sensiis imbecillitas. Itemq; ne dubitatio quidem in contrarijs rationibus inest, nec dolor in conluctis natura partibus dolebunt enim res inanimae, fi quidem dolor eis aderit. Atquς etiam illa ex eo genere valetudinis definitio est,apta compositio caloris & frigoris. Sic enim necesse erit valere res calentes & frigidas. Nam cum cuiusq; rei apta compositio in illis sit,quorum est apta compositio,certe iacis etiam valetudo insit ueceste est. Praeterea,ita fiet,vid.
653쪽
ut ij, qui sic definiunt, id quod fit in eo numerent ne cessario, quod vim habet ad ossiciendum , aut contra . Neq;.n.dolor dissensio partium natura coniunctarum. sed se ad eam etficiendam vim habet. nec imbecillitas sensus somnus, sed alterum alterius emciens est: qui pe cum aut propter imbecillitatem sensus somno oi Primamur,aut propter somnum, sensivum munere nostingamur. Itemq; dubitationem afferre solet contrariarum rationum aequalitas.Cum enim in utranq; partem de aliqua re cogitamus,& paria sunt momenta rationum, tum deniq; quid nobis agendum sit,dubit mus. Iam omnium temporum habenda ratio est,sicubi discrepent,ut si quis immortale animal, nunc non quod interi definiat.Sie enim fiet,ut animal quod nue interitus exuera est, hoc tempore sit immortale. Nisi forte in hoc id non est verum: est enim ambiguum,nsic interitua esse expers aliquid. Aut enim non interisse nune significat, aut non posse interire hoc tempore , aut esse hoc tempore eiusmodi, ut nunquam intereat . Cum igitur dicimus, hoc tempore interitus exper sesse animai,non hoc dicimus,tale esse nunc animal, ut nunquam occidat, hoc enim idem esset, quod immo tale.Ita minime eiscitur,ut id nunc sit immortale. Attamen sicubi id accidat, ut quod Oratione explicetur , hoc tempore infit,aut superiore,id autem quod nomiane declaratur non infit,nunquam idem erit. Vsus e
so huius Ioel talis est. Atque etiam illud videndum est , id ne quod definitum sit, alia oratione, ae ea quae allata est,aptius explicetur. Vt si iustitia definiatur, ius situm cuim tribuens, iustus est enim potius qui sita cuiq; vult tribuere, quam qui id potest. ex quo fit ve non sit: iustitia ius suum cuiq; tribuens , praesertim eum is demum iussus sit, qui suum cuim pro dignitate tribucre velit. Illud etiam vitiosim est definiendi
genus, cum res accessionem recipit, id autem quod oratione explicatur,non recipit. aut contra, cum id , quod oratione explicatur, recipit, rex autem non recipit accessionem. Aut enim utrunque, aut neutrum ca
654쪽
pere debet, squidem idem est quod oratione explic tur, & res ipsa Vitiosum etiam illud genus est, cum utrunq; accessonem illud quidem recipit, sed non simul.ut si amor cupiditas concubendi definiatur. Cum enim is, qui vehementius amat. non magis concubitum appetat, fit ut non recipiat simul utrunq; accessionem:quod quidem deberent,si quidem idem valerent. Quod idem fiet,fi propositis duobus, de quo magis res dicetur, de eo minus dicetur oratio. Ut si ignis definiatur corvus tenuissimum. Nam & ignis luce nugis flamma est, & corpus tenuissimum flamma est minus luce.Atqui utrunq; cidem magis conuenire deberct, si quidem idem valent. Vitiosum etiam est definiendi
genus,si,duobus propositis,unum utrique aeque conuenit, alterum non aeque, sed alteri magis. Item eum duo complectitur dissinitio, quorum utrunque com-Ileatur.ut si pulchriun definiatur id esse, quod vel ocuos,vel aures demulce i, & id quod est, quod pati, vel sacere quid potest. Sic enim simul idem& pulchrum
erit & non pulchrum, itemq; idem crit & non erit: quandoquidem quod aures mouet ac demulcet, idem erit quod pulchrum. Ita quod non demulcet aures, idem valet,quod id, quod minime pulchru est. Rebus enim eisdem eadem data sunt contraria. Contrarium autem est pulchro id, quod pulchrum non est, eique, quod sensum auri u suauitate quadam mouet, id, suod non mouet sensum aurium. Perspicua est igitur, idem valere id, quod non mouet aures suauitate quadam,& id quod non est pulchrum. Si quid igitur est, quod
sensum ocu lorum moueat, non aures, id & pulchrum di non pulchrum suturum est. Eodemq; modo idem esse & non esse doceremus. Iam vero si orationes pronominibus sumamus S gcnerum & differentiarum, α eorum omnium, quae defiuitio complectatur, an aliquid eorum discrepet, videndum est. Quod si res, quae definitur in iis sit, quae cum aliquo conseruntur , vel per se vel generis societate rasiderandum erit, an
in definitione expressium non sit id, cum quo vel ipsa
655쪽
LIBER s Ex Tusper se, vel generis communione conseratur , ut si quis scientiam opinionem immutabilem definiat, vel voluntatem cupiditatem ab aegritudine vacuam. Eorum enim omnium,quae cum aliquo conseruntur natura,ad alterum refertur, quandoquidem uniuscuiusque eoru, quae ex illo sunt genere, natura idem valet, quod ad
aliquid quodammodo allectum esse. Debuit ergo seiεtia definiri,opinio de eo quod scientia continetur, Scvoluntas boni cupiditas. Quod item fiet, si grammatica literarum scientia definiatur. Exprimendum enim fuit definitione, cum quo ipsa genusue conserretur. Aut illud videndum est, an alicuius eorum, quae cum aliquo conferuntur,non ad finem directa sit definitio, finis autem unicuique propositum est quod optimum est. aut quo caetera omnia referuntur. Ita aut quod optimum est, aut finis & extremum exprimi debet. Vecupiditatem non rei, quae voluptatem affert, sed is sius voluetatis.quippe cum eius gratia etiam id, quod eam efficit,expetamus. Videndum etiam est,id ne ad. quod retulerit,in ortu vel actione cosistat. Nihil enim eorum finis est. egisse enim, & ortum esse, sinis potius nomen, luam vel oriri,vel agere obtinet. Quanquam non in omnibus rebus ita est: sere enim omnes voluptatem capere ex quaque re malunt, quam desijsse ca-Iζxς ita agere potiu, linem constituunt , quam egisse. am in quibusdam si quanta qualiaque sint. dc ubi fiant, itemq; caeterae dissimilitudines minime explicentur, vitiosa erit definitio. Ut si non aperiatur, qualis αquantae gloriae cupidus sit ambitiosus. nam quoniam omnes gloria ducuntur , non satis est cupidum gloriae dicere eum, qui gloriae sit appetens: addendaeq; sunt
diffitentiae, quasnnumerauimus. Itemq; si auarus desiliatur,quanto studio pecuniae teneatur, exponendum est,aut si impotes, quarum voluptatum sit, in quibusq; versetur. Neq; enim si 'vis qualicunq;.Sc qua uis voluptate vincatur,is c*ntinuo impotens habendus est:sedas demum, qui certa quadam superetur voluptate .
Eiusdem geoeris sunt definitiones, & qua nocteni desi
656쪽
ror,& qua nubem,aeris crassitudinem, & qua ventum , aeris motionem. Addendum enim quantum,& quale id sit,& ubi fiat,& unde. Quod eodem modo de alijs eiusdem generis iudicandum est. Qui enim quamuis differentiam praetermittit, is naturam rei non expliacat. In id autem quod praetermisitam est, omnis semper dirigi debet argumentatio.Non enim si quomodocunq; quatalibet terra mota sit, continuo terremotus est: nec si aer quoquoinodo aut quouis pellatur,vCntus est. Eodem modo peccatur in appetitionibus delinie-dis,cum quod videtur, non adiicitur, in caeteri,q; omnibus,in quibus illud adiiciendum est . ut si voluntas definiatur appetitio boni,&cupiditas appetitio rei, quae voluptatem efficit,nec addatur, eius quod bonum videatur,aut eius rei, quae voluptatem cssicere vide tur.Saepe enim ignorant ij,qui cupiditate tenentur bonum else, aut iucundum esse id,quod cupiunt. Ita non est neccsse id esse bonum, aut iucundum, sed modo videri. debuit ergo eo pacto explicatio fieri. Quod si ita, ut dixi, rem tradat & aperiat,ad species impellendus erit is,qui ponit ideas esse.Neque enim idea est in ullare,quae esse videatur,& appareat,& species ad speciem referri videtur. ut ipsa cupiditas ipsius iucundi est, de ipsa voluntaς ipsius boni. Non igitur eius quod bona esse videatur, ipsa voluntas erit neq; ret,quae volupta. tem afferre videatur, ipsa cupiditas. ita non est eius quod bonum esse videatur, nec eius quod voluptatem afferre videatur. Absurdum est enim, esse aliquid idi sum visum bonum,aut iucundum. Iam si habitus d Gnitio expliectur,ex eo in quo est habitus ducetur arguntenturin& si eius in quo est habitus ex habitu. Itemq; in caeteris talibus. ut si iucundum dieatur quod proindest,etiam qui voluptate assicitur,adiuuatur.In definitionibus autem eius generis, fit, nescio quo modo, utis,qui rem definiendo aperit, plura uno definiat. Qui enim scientiam definit, quodammodo etiam definit
ignorationem, itemque is, qui quod doctum & indoctum
657쪽
ctum est', scire & ignorare. Si enim primum pIantim sal,quodammodo etiam perspicua fient omnia. Quo propter in his talibus, si quid discrepet, ex iis locis, quos in contrarijs ω coniugatis exposuimus , argumenta ducemus. Atq; in ijs etiam, quae cum aliquo conseruntur,videndum est, an ad quod genus accommodatum est,etiam ad illud aliquid relata sit forma . Vt s opinio eum eo quod opinabile est consertur, etiaopinio quaedam eum quodam opinabili conseretur. Et si res multiplex ad submultiplicem refertur,etiam quaedam multiplex ad quandam & certam submultia pliceni referetur. Si enim non ita explicata res est , profecto vitiosa erit definitio. Et illud videndum areeontrarii explicata expositaq; si definitio contraria, ut sit ne limplicis des nitio contraria dupli definitioni. Si enim duplum est quod pari vincit, etiam simplum erit quod pari rei vincitur. Eadem est ratio e
rum contrariorum quae aduersa dicuntur. Contrarii enim contraria erit definitio, Vna quadam contrari rum coniunctione, hoc modo. Si id prodest,quod bono asscit, etiam id obest,quod malis assicit, aut quod bonis priuat. Alterum enim eorum contrarisi sit eius quod priore libro dictum est, necesse ossis, si neutrum contrarium fit eius quod initio expositiim est, certe neutra eorum, quae posterius exposita sunt,esse contra diij definitio ullo modo potest: ita re ea quidcm, quae initio data est, vere &rccte suit explicata & constia. tuta. Moniam econtraria sunt quaedam,quae alterius priuatione dicuntur, ut inaequalitas aequalitatis priuatio videtur esse. Inaequalia enim sunt, quae non sunt aequa N paria:profecto id semper, quod priuatione dicitur,altero contrario definitur necessario, at Grani non etiam necesse est illo , quod ex priuatione nominatur definiri. Sic enim fieret, ut utrunq; ex altero cognosceretur. Quare hoc vitium in contrariis animaduertere debemus. ut si quis aeqtialitatem definiat, id quod inequalitati contrariorum est.definiedo enim aperie rem,eo quod ex priuatione appellatur. Iam vom
658쪽
ΥOPI C o R V Μ . 3 raro necesse est eum,qui ita definiat, ea re uti, quae definiatur. Quod ita intelligetur si cum .nomine comnautetur oratio. Quando enim nihil interest inaequalitatem dicamus, an aequalitatis priuationem, certe erit aequalitas contrarium aequalitatis priuationi. ita eadem re usus est. Quod si ncutrum contrariorum priuatione dicatur, eodemque modo explicetur definitio , ut, num est quod malo est contrarium, certe bono malum erit contrarium. Eorum enim,quae ita contra ria sunt, similiter explicanda definitio est. Sie rursus fiet, ut eam ipsam rem, quae definiatur,adhibeat indefinitione, praesertim cum insit bonum in mali definitioneata si bonum malo contrarium est, malum autem nihil reseri,dicas,an quod bono est contrarium , essicietur, ut bonum contrarium sit eius, quod bono contrarium est.ex quo perspicuum est, eodem v sun
e se eum, siti ita definiat. Vitiosa etiam desinitio est , cum ita ali id eorum quae priuantia sunt aperitur, ut cuius si priuatio, veluti habitus ne,an contrarij,an cuiusuis minime explicetur. Quod idem fiet, si cuius aut in quo solet esse priuatio, non addatur omnino, aut in quo primo soleat habitare. ut si quis ignorati nem priuationem esse dicat,nec addat priuationem erse scientiae,aut non adi ungat in quo versari soleat,aut si adiungat,no dicat in quo primo id habitare soleat. ut si quis non in ea parte animi, quae rationis est particeps,sed in homine vel in animo aliquid situm esse definiendo explicet. Si enim quiduis horum praetermia serit,aberrabit. Eodemque modo si quis cecitatem, non aspectus priuationem in oeuli. dixerit. Qui enim vim & naturam,rei alicuius accommodate apteque explicare vult definiendo, is debet & euius rei sit priu tio , & quae res priuetur exponere. I llud etiam eontaderandum,an priuatione explicetur quod non num ratur in priuantibus. Qui quidem error in ignorati ne versari videtur ijs, qua ignorationem negatione non definiunt. Quod enim artis & scientiae expers est,
id ianorare minime vidctu ed id demum,quod errat
659쪽
& sallitur. itaq; nec res inanimas, nec pueros ignor re dicimus. Ita non priuatione scientiae ignorantia dicitur. Iam illud videndum est,an similibus nonianis easibus similes definitionis casus rcspondeant. ut si id prodest quod efficiens est valetudinis,utiliter, accommodate ad valetudinem etsciendam,etiam quod profuit id valetudinem effecit. Spectandum est etiam ex idea, si ne vera & propria, quae data est definitio. in nonnullis enim non contingit. Quemadmodum Plato desinit,mortale, adiungens animantium definiti nibus. Si enim idea est, certe non est mortalis, veluti ipse homo, ita ideae minime conueniet definitio. Omnino necesse est, s addatur id, quod efficiens est, aut patibile in idea discreyare definitionem. Impatibiles enim & immutabiles videntur idear ijs, qui 1deas d sendunt . Quales definitiones contra eos valent. Vitiosum etiam genus definiendi est, si omnium e rum, quae ambigue dicantur, communis una definitio saluatur. Cum synonyma sint ea,quorum una est mini congruens definitio, nullius certe corum,*uae nomen complectitur,propria definitio est, quandoquideaeque omnibus homonymum conuenit. Quod etiam vitium in vitae definitione reperitur, quam Dionysius tradidit,motus generis quod aliter,coniuetiis comesq; naturae. Neq; enim id inanimantibus magis inest: quam in iis,quae terra gignuntur,cum interim vitae nounum genus sit,aliudque vitae genus animantibus, aliud: ἰs quae e terra gignuntur,tributum esse videatur. Atq; eri potest, ut arbitratu nostro sic desinitionem vitae explicemus,quasi sit synonymum verbum, unumque sit genus vitae, sic nihil etiam prohibet,eum qui homonymam & ambiguum perspiciat, velitq; alterius definitionem tradere, ita distimulanter sacere, ut non propriam,sed comunem viriq; statuat definitionem. Sedramcn,vtrouis genere dchniendi utatur, certe aberr hit. Quonia autem quaedam homonyma obscura sunt, is quidem qui interrogat,eis pro synonymis uti debebit,non enim alteri unius conmeam descitio. Ita ab territ
660쪽
T. I eo κ' u . III ter quodammodo definiisse non videbitur,quoniam in omnia conuenire debet lynonymum . is autem qui respondet,ambiguum debet distinguere. Quoniamque nonnulli eorum,qui rem aliquam defendulit in dispiis rationibus, synonymum ambiguum esse dicunt, su ties non conuenit in omnia, citiae statuta est definitio , & ambiguum in sInonymis aucunt, si utrisq; eonu niat,ante conuenire debet, uae illa sint, aut ante ratio einandum est & concludendum ambiguum esse, aut synonymum, aut utrumlibet. Facilius enim cocedunt ii, qui quid seqiratur non prouident. Quod si non conti nerit inter eos,qui disserui, & alicuid synonymum ambiguum esse dieat,propterea quod ea definitio, que data est in hoe vel illo minime intelligatur, tum visset dum est, an huius vel illius in caetera conueniat definitio. Perspicuum est enim id reliqua omnia communi quadam nominis societate complecti. Sin minus pluis xes certe erunt reliquorum definitione, . duae enim minis definitiones ad ea aeeommodabuntur, δέ prior , quae data est,& posterior. Rursus, si quis quid corum, quae multis modis dicuntur definiat,neq; in ea omnia, qui verbum ambiguum complectitur, definitio conueniat, quod ambisuum non dicat, δέ nomen nec omnibus conuenire,quoniam ne definitio quidem in omnibus reperiatur,cotra cum afferre debemus, appellatione viedsi esse ea,quae & tradita sit, & consequatur, nec illam equum esse infirmure,quaedam autem esse in quι has a vulsi consuetudine di scedendum esse videatur.
Omnis disterentia letifica cum genere facit oecim.
In demitisene poni debet genus proximum,uel omnes - differentiae proximum genus determinantra