장음표시 사용
671쪽
an utrius minime sit idem genus, sed unum bonum. alterum malum: aut hoc virtus, illud scientia. Aut si genus idem eaedem ne minus sint disserentiae, quae de viroque dieantur: sed de hoc, quae rem animo cernit scientia: de illo,ea cuius opus est in agendo. Quod idein exteris omnibus videndum est diligenter.Ex mai re hoc modo ducentur: Si unum elationem habet, alterum non habet,aut si utrunque habet,sed non simul. .Quemadmodum sui vehementius amat, nori magis concubitum appetit, ita non idem cst amor,quod eo eubitus appetitio. Ex adiunctione hoe modo, Si utrunque ad idem additum, idem totum non saeiat, & reddat, aut si eade re ab utroque detracta, quod reliquum est aliud manet,ut si quis duplum simpli,& militiplum fimpii idem esse dieat. Deiunctio enim ab utroq; si plo,quae reliqua sunt idem deeIarare debent,neque declarant, eum praesertim duplum & multiplum non idεessciant. Neque vero id modo videndum est, an ex proposito iam aliquod incommodum effetam ed tu Iud etia, an ex fictione possit aliquid tale esset. Quod ii suscipere eosuntur, qui inane aliquid & plenum a
ris idem esse dicunt. Perspicuum est enim s aer eii dat & abeat,non minus inane, quin etiam magis lati rum esse,plenum aeris quid no tutura. Ergo posito aliquo,sive quod falsum,sive quod verum sit: nihil enim refert fi alterum tollatur eorum, alterum non item, eadem illa non erunt. Atque, ut silmmatim complem in ijs,quae de utroque quouis modo dicuntur. & in ribus hie ipsa dicuntur,illud considerandum est,aliquo ne loco nare discrepent. Qitae enim de uno eorum, quae eadem sunt dicuntur, ea de altero etiam dici deiabent omnia. & in quibus unum dicitur, alterum etiam dici debet. Et quoniam multis modifidem dicitur, an alio genere a Iraq; ratione eadem sint, videndum est. Quae enim eiusdem generis vel speeici sunt, ea no e dem numero sunt necessario. In quo an genere necnexadem ati ita sint,considerabimus. Postremo, si unum une altero cohaerere potest, certe non idem valebunt.
672쪽
Re loci qui ex codem ducuntur , expositi sunt. Ex ijs
aute, quae adhue exposita sunt, intelligi potest, omnes locos, qui ex eodem sumuntur, ad rebellendum valere, & in eis quemadmodu supra dixi, magnam vim cc se ad vertendam desinitionem. Nam si nomen & definitio non idem declarem, certe non vera erit,quae constituta definitio eis Eorum autem locorum qui ad confirmandum quid sumuntur, nullus ad definitione probandum valet. Non enim satis est ad eonfirmandam
definitionem idem esse id quod definitioni,nominiq; , quod definitur subiectum esse docere, sed caetera o nia , quae praeposuimus complecti debet definitio. Sie
igitur definitionem ex ijsque locis euertere debemus. Qiiod si probare eam & constituerc velimus, primum intelligendum cst, neminem, aut paucos certe eorum qui disputant, definitionem per ratiocinationem trahare & concludere solere, eamque omnes principio
initioque sumere.Cuiusmodi sunt geometre, & ij, qui
in numerorum ratione vursantur,caeterisquae disciplinis generis eiusdem . deinde illud intelligendum est, non esse huius disputationis subtiliter explicare, quid si definitio, & qu 'madmodum sit definiendum. Nunc quide quo ad hic locus postulare videtur, catenus hoc Tlum direndum est, & definitionem & vim naturamque rei per ratiocinationem posse concludi.Nam cum .
definitio oratio sit,quae quid sit res explicat,eaq; sola, quae in dcfinitione dicuntur, in natura dici debeant: dicuntur autem de natura rei genera & differentiae Drofecto si quis ea solum sumat, quae de natura res dici debcnt,quae haec ipsa complectetur oratio,definitio sit necesse cim non enim aliud definitio esse potest: quai doquidem nihil aliud in rei natura dicitur.Ergo illud quidem perspicuum est,definitionem per ratiocinationem polle concludi. Quibus autem ex laeis sumenda sint argumeta ad probandam definitionem iijs libris accuratius exposuimus,qui ijdem ad hunc locum pertinent. Ex ijs enim contrarijs, quae aduerta dicimus, α turis contrariis elicienda sunt argumenta , nue t
673쪽
tam definitionem siue singulas partes spectemus Nam si opposita & cotraria oppositi definitio est, ea etiam, quae statuta & posita est, eius sit de quo agitur necesse est. Quoniam autem aduersorum plures sunt coniunctiones, sit menda est ex aduersis quae contraria di finitio videatur maxime. Ac ex tota quide definitione artumenta, quemadmodum exposui tradenda sunt. Ex partibus autem hoc modo,& primum ex genere.Si co-trariu in contrario est,id aute de quo agitur,non cst in eodem,certe in contrario gi nere erit: quandoquidem. necesse est contraria aut in eodem genere esse, aut in codtrariis. Atque etiam conitarias differentias de eoixtrarijs dici aequum putamus: ut exempli causa, de arabis & nigris.quorum de his quod vim habet comparandi , de illis quod vim habet dissipadi aspectus,dicitur.
Ita si de contrario contrariae dicuntur, profect rae eoouod proposita est, eae etiam differentiar, quae statutae lunt, dicentur. Ex quo fit, ut quoniam & genus & differentiae recte explicate sunt,definitio vera sit, tuae data est.Aut non necessc est in cotrarijs contrarias dici di serenti as,nisi in genere eodem conrraria rePeriantur, . Quorum autem contraria sunt genera, nihil prohibet eandem differcntia de utrisq; dici ut de iustitia & imiustitia, quorum illa virtus, haec vitium, de animo dia. eitur. Ita animi differetia in utroq; dicitur, quoniam corporis etiam sua virtus cst & vitium. Hoc igitur verum est quidem certe,cotrariorum aut contrariaS, aut easdem este differentias. Si ergo de contrario contraria dicitur, de hoc autem non item: profecto lin hoe ipso ea, quae statuta est intelligetur.Cum autem ex genere & differentijs definitio sit, si contrarij perspicii di clara sit definitio, eius etiam de quo agitur , perspicuaelaraque erit definitio. Quoniam enim contrarium in eodem senere est in quo alterum contrarium, aut in contrario: quandoque item differentiae aut contrariae de contrarijs,aut eaede dicuntur: certe de eo quod in controuersiam incidit, aut idem genus, quod etiam de contrario dicetur di differentiae contrariae vel o
674쪽
loc et D P I e o R V M. 3tones, vel nonnulle, & caeterae: caedem, vel contra dita. serentiae eaedem & genera contraria, vel utraque cc trario genera & differentiae, quoniam eadem e flevrraque non possint. Sin secus, ex contrariis eadem erit definitio. Excasibus etiam& coniugati ducuntur argumenta.Genera enim alia sequuntur,& definitiones aliae alias hoc modo, Si obliuio est depulsio scientiae, etiam obliuisci depellere scientiam erit, α litum esse idem,quod depulisse scientiam..Si 1gstur unum corum,quae dixi, concessum sit,caetera etiam co- cedantur necesse est.Itemque si interitus dissolut1q est Dirae , inintimere aiam crit dis luere naturam, α accommodatae ad interimendum,Idem Quod accom
datae ad dissoluendum .Et si id ,quod vim habet ad interime udum, idem est quod id, luod vim habet ad dirimendam naturam, interitus etiam diremptio erit naturae. Eade.ςst caeterorum ratio.Ita fit ut si unumquodlibet sumptum sit, ctiam reliqua Omnia concedantur. Ex iis, quae eodem modo inter se affecta sunt,h-m do Si id quod salubre est, efficiens est valetudinas, Idietiam ; quod valeat ad firmam consti tutioncm corporis essiciens erit firmae corporis costitutionis, & quolprodest, ad bona efficiendum pertinebit. Eodeni enim modo ad suum quicque eorum finem affectum est. Ita si unius eorum definitio est, vim habere ad ciscie dum finem, uniuscuiusque etiam caeterorum,haec Pr pria erit definitio. Ex maiore etiam & e quot modis licet confirmare, duo cum duo omparantur, hoe modo,Si haec magis huius reaquam itula illius rei definitio est, quae autem minus vadetur,definitio est,etiam quae magis si pari ratione haec huius rei, & illa illius rei definitio est,& una alterius rei est, reliqua etia reliquae rei erit. Quod si una definitio cum duabus rebus, aut re, Vna A duabus defintionibus conserantur, nullu3 huius loci usus crit. Neque enim duarum rerum una definlatio neque duae unius rei definitiqnes esse possitnt. M. xime autem apti & accommodat. sunt cZ omnibus. -
675쪽
ttv xn s. v ν T I M v set ii, qui modo c xpositi sunt,& qui ex cafibus eoniugatisque sumuntur. Ita lux ri maxime in mente di cogitatione dc fixa atque parati csse ac ben maxime enim apti sunt ad multas quaestion zH atque etiam ex caeteris omnibus ij, qui latissimc pati. nt,quoniam ex cari xis omniuus valent plurimum.vt fi propostis rebus fini gulis & formis,vidcas, an in ea omnia convcniat definitis: quandoquidem synonyma est species . Qui quidem locus eontra eos etiam valet. ut sirpra dixi, qui ideas esse ponunt. Iam si per transsationem domen quod definitur dixit, aut idem de se dici,ut aia rerum, & s quis alius locus,late pateat, firmusque si , adhibendus est. Er
&uaecunqua eadem simpliciter sunt, earum gre 'ruιones σ eorruptiones sunt eadem. Idem maxime es quia in unum numero . aetrita interva o Mara ex omnibus maxime expeten ri
contraria sunt vel in eodem, uel in contrarisere ribus. ne initio non es aliud quam res diffinita . 'st
Loei de praedicatorum eonstructione&dustr
Driscilius autem esse eonfirmare δέ probare, quam refellure ad definitioncm,ex ijs quae de- t rinceps dicemus, 'erspici poterit. Neque enim iii facilis est cognitu defini tio, neque ij, quos interrosa si inauri libeter dint propofitioncs vi modi. Eorum qua, id in F
676쪽
data definitio complectitur, unum genus csse, alterum disserentiam. Et in natura rei genus differentiasq; diaci , sine quibus ratiocinatione concludi non potest definitio.Nam si quaedam etiam alia in rei natura dicantur, certe dubium est,ea ne,quae statuta est,an alia eius definitio sit: quandoquidem definitio oratio est, quae quid res sit explicat . Quod etiam ex his intelligi potest,quia sacilius est unum quam plura eoncludere. Acci quidem,qui euertit,satis est in unum dirigere argumentationem ' quippe cum si unum qualecunque rescitamus,euerterimus desinitionem. At vero ei, qui confirmat,omnium eorum, quae definitio complectitur,necessaria concurso est. Praeterea ei, qui probat definitionem,de toto genere tractanda est ratIocinat . Dc-bet enint de omnibns definitio dici, quae nomen complectitur, & praeterea vicissi de quibus definitio, ii nien etiam dici debct,s sit tura si propria, quae est statuta definitio- At et,qui refellit, non est neceta de toto genere monstrare . Satis est enim, docere, non vere dici de aliquo eorum,quar noi sabiecta sirin, definiti nem . Quod si totuna dc omnino refellendum sit, certe non necesse est rep hendendo reciprocari argumentationem. Satis enim est cum, qui refellit omnino ostendere, in aliquo eovum, quae nomen complectitur, definitionem non intelligi, contraq; non necςsse est docere, e quibus Osati non dicatur, nomen quidem dici quod definiatur. Iam si omnibus etiam,quae nomen compluctitur convcniat, non solis autem ijs, definitio euersa erit. Similis est ratio proprij & generis.Vtrunque enim eoru facili cinlitur quam probatur. Atq;
id quidem de proprio,ex ijs quae dicta sunt perspici potcst. fere cnim in coniunctione explicatur proprium. Ita uno verbo reprehense licet refellere.at ei qui probat proprium,omnia conclude da sunt necessario. Ca -tcra autem omnia sere, quae ad Asnitronem , ad pro- Prium etiam conueniet astumere . Eum enim oportex
677쪽
n utave non conuenire: sin comicniat omnibus, at non λI1s,
hoc etiam pacto reprehensum crit,quemadmodia in definitione dixi s. .epus auto vnψ modo licci Prore,si omnibus conuenire doceam9s,resciti autem bus Nam S si nulli, & si cui docvatur n0n conriCnire , euersum erit. Iam cum iiqi probat, non satIs est inesse monstrare, sed eum Ptiam Oportςx, A nus insit osscpdere. At cum qui restitit, satis est non ,nesse docere in aliquo,vcl in nullo.Videtur aute ut In caeteris rebus, facilius cile dissipare quam dissipat ispersa connectere,sic in his reicilem quam p obare. Accidentis porro generalis lacilior refutatio, qua ςonfirmatio est. Confirmando enim docendum est,conue, nire omnibus,in rcfutatione satis cst,um ossedere non conuenire. Coptra id quod tanqyam pyrs subiectum est generali, facilius confimatus quam rCprchedituri Α probandum enim 'tis est glic docere cop0epi - relatando putem, nulli conuenire dogendum ess in illud ocrspicuum est quid ita cilia pia α
st una eη ompibus refutatio dc finitionis . plpraepim uam pler*q; ςorum, quae e potuimus. cpmplectatur, atque cx pluribui saςilius ςssic trunconclusi quoniam in multis saepius quam in pauc*s rc bus error versali s et. Praeterea ad despitionem eμertendam, ex
umenta sumi positim. bipe oratio pon est propria, M e pon est senus quod datum est, siue aliquid ζ 'i', id
Mirae compluitur, no ςo'Reniat,euersa erat definitio, s c,em ad caetera resutapda neque ea, quae ex definiritionibus existpnt, neque alia sumi possunt, Spla epiniea,quae ad *ccidens sumuntur,ei sunς cu caetem omninbus cummvn λ; quippe cum inesse & conuenire omnia debeant.Si vero genus non vς proprium conueniat,ta
idcirco genus euersum erit Itemq; non nςEς ς yx: Prium ut genus,'eque accidens ut senus vel propriti'.onuenit,ned soluin conuenire Ita beri non p*xςst ex eae eris aJ alia, nisi ad definitio'ς icλntur. Perspicuum ςρ, 3gitur definitionis
678쪽
Nam probationem.Nam effici,& illa concludi debent omnia. Siquidem & conuenire illa ipse docendum est,& genus esse id, quod affertur&ripvtiam cse orati nem, & praeterea rei naturam declarari oratione . a qui id prμl te obeundum est. Ad definitionis hane naturam pio in i ex reliquis accedit proprium. Nam ct sicillimum est ad resutandum quod fere constet ex multis Yςrbis, probandum dissicillimum, quod Mubia oodoerrere & quasi conuenire debeant ,quodquςs li rei insit ,. cum ea reciprocetur. Omnium autem accidens facillimiin, est ad probandum.Cum enim caetera non sesum conuenire, sed etiam hoc vel illo modo convenire docendum sit, tamen satis est ostendere, conuenire R inesse accidens, dissicillimeque accidens refellitur,ptvpterea quod perpauca complectitur: n me enim declaratur in accidete quomoao conueniat. ItaqM caetera omnia duobus modis refelli possunt, &do Go nun conuenire ea, & non hoc vel illo modo conuenire, qccidens autem resutari non. potest, nisi ostendatur lxod conuenire. Ac loci quidem sexe expositi sunt, ex quibus nobi ad quamque quaestionem mara argumentorum suppetet copia.
679쪽
De Iocis communibus aptis ad instruenaeum interrogantem reoondentem.
Toci pro instructione interrogantis. Caput primum . E ca I T v κ, ut de dispositione & ordine argumetorum i terrogandique ratione dicendum esse videatur. Primu quidem Iocum, ex quo argumen tum sumat inuenire debetis,
qui quaestionem positurus est: deinde quaerere ipse per se &
disponere omnia, postremo haec omnia apud alios tractare & eloqui, Ac loci quidem philosopho cum dia, lectico eommunis inuentio est, argumentorum autem disposito, di interrogatio, quoniam hoc totum ait rum, qui contra disputet requirit, propria sunt dialecticia Philosophus enim,quique per se & solus exquirit omnia, vera nc fini & nota ea, ex quibus efficitur concluso,neque ipsa concedat is, qui contra disputat, minus laborat,quod finitima sint & coniuncta ijs, quae a principio proposita sunt,& quod prouideat, quid erici concludique oporteat. In quo prosecto dabit operam, ut quam clarissimae sint maximeque coniunctae eum re enunciationes 1 quippe cum ex his talibus coi sciantur , quae scientiam gignunt ratiocinationes. Loci quidem , ex quibus ducenda sunt argumenta, superioribus ill
680쪽
rioribus libris expositi sunt a nobis. Nune de eorum dispositione quaerediq; ratione ita dicemus,si ante eas Propo iones,quae praeter necessarias reliquae sunt,partiamur.Necessariae aute dicuntur eae,ex quibus ratioca natio constat.Quatuor autem genera sunt earum, 'nae
Praeter has assumuntur. Aut enim inductionis grataa , ut quod uniuersum est detur,aut.augedae & amplifica adae argumentationis, aut occulendar celandaeq; conclusionis,aut illustrandae aperiendaeque orationis causa,eo omnis propositio sumitur,praeterea nulla . Sed eo om- Dis diligentia conserenda est,ut his ipsis vel argumetatione amylificemus,vel in interrogado utamur. Quam
Suam aute eas, quae occulendae conclusionis causa ac sumuntur,certandi studio adhibemus, eis tamen,'quoniam hoc totu cum altero transigedum est, uti necesset xst. Necessarias igitur, ex quibus conficitur ratiocin= tio,non statim proponere,sed ad summas proficisci debemus. Non enim debet aliquis,excmpli causa,contrarioru quae aduersa dicuntur,eandem, artem esse sum re,etiam si id velit, sed conir riorum. Hoc enim com cesso posito, etia aduersorum cande. tem esse cor
cludet, siquide aduersia subiecta sunt contrarijs. Quod
si non concedat, tum per aduersorum singulorum indactionem tractanda erit argumentatio. Npm aut in ra- . tiocinatione,aut in inductione sumendat sinit necesi riae prop0sitiones, aut quedam in ratiocinatione,qu dam in inductione. Qitaeque valde perspicuae, & clarae suist, eas praeponere debemus, propterea quod obseu -
. rior est semper magisq dubia in recessu,& in inductione conclusio, & quod facile est eas proponere,quae usiiresse possunt,ei etiam,qui illo modo sumere non possit.
Qua' autem praeter necessarias enumeratae sunt, & ilia
Iarum ipserum causa sumi debent,& ita adhiberi, ut a singulis ad yniuersas & generale a non dubijs claristi; ad obscuras dubiasq; perueniamus inducendo. Clario. ra autem sunt ea quae sensui subiecta sunt, aut per se , aut certe pleri '; . Qui autem c0nclusionem occul re instituit , is ante ratiocinari debet sere, ex quibusta Ss 3 id.