장음표시 사용
681쪽
id, quod initio opositum est, concludi essicique pomsit. Quod ita fiet, si quis non solum necessarias, sed
aliquam etiam earum, quae ad illas utiles, erupi con-esudat.Illud etiam proderit concitisiones tacere,eam post uniuersas enumerare.Sic enim a primo proposito aberrabit longissime . Atque etiam cum oportet, qui obicure utili interrogare , ita hoc praestare, ut quaesita tota oration effectaque conclusione,alter caula, quae fit, requirat. idoue ex superiore loco escietur facillime. Si enim sola conelusio pronuncietur, incertum erit quemadmodum efficiatur. quod io, qui eontra di-Iputat,unde effceretur noli prouideret,cum priores ratiocinationes in membra digestae no esset.Minime autem digeritur in membra ratiocinatio conclusionis, tum clim eius sumptiones non enumerantur, & disponuntur,sed illa,ex uibus conficitur ratiocinatio. Vtiale erit etia, non crebras enunciationes sumere,ex quia hus ratiociuationes constant , vicissimq; alia & aliam efficere conclusiotrem. Collatis enim unum in locumus omnibus, quae apta sunt & eoniuncta, Dellius quid ex eis ossiciatur intelliti potest. Atqile etiam genera lis quaedam est definitione non eorum de quibus apia tu 'coniugatoriim, sumenda propositio e1l. Falsa
coniugati sumitur desilitio, quasi uniuersam Renera Iemque minime concedant propositionem ut ti hoc sumendum sit, eum qui irascatiir,appetentem esse vitiolus,Iumaturque ira libido esste puniendi eum, qui cori templis e videatur,certe sempto hoc, omnino ouod uo
lumus habebimus. A t si quis definitionem afferat e rum , de quibus agitur, sere si, ut is, qui respondet ei resistat, quod Deilios sit in his occultendi ratio . Cuius generis illud est, Non omnes qui irascutitur, pu
nam appetere. nos enim parentibus ita inius, neque eos lupplicio assici optamus . &quanquam non videtur Vere hoe loco occurri, propterea quod nonnullis latas grauis poena est aliosum uiolestia & poenitentia,
nabet tamen aliquid probabilitatis & authoritatis,
682쪽
vinciri sne cati a propositum negatum esse videatur. Definitioni autem irae tam facile res sti non potest. 1'faeterea iis qui quaestionem ponit,ait,proponere d A
t,ut non ad id de quo agitur, scd alio quoa affert peptinet e videatur . Dcclinant enim omnes qtii poscuniquaestione nH.ea o innia quae ad propositum pertinenti Date eri atri Operam debet,ut quam maxime incertumst, utrum id , de quo ageturi an eius contrarium velit
sumere. Cum enirn id, quod ad propositum pertinet, obscurum est, aeque appa fet, tum facilius concegunt quod ill is probatur. Iam vero ex similitudinis collarutione interrogandi erunt, quoniam quoa verisimile est, uniuersa re & toto genere obscurius& occultius est.velut queni admodum ars x inertia eadcm est Oniatrariorum, se serisum eunaem versari in cotrarijs. aut contra, quando sensus ;n c6trariis rebus ecrnitur, etiaartem. Quod quidem genus finitimum est inductioni,hon idem valet. Illic enim ex rebus singulis ad uniuersas peruenitur, in similitudine autem non peruenitur ad uniuersas, in qu bus similia omnia continentur. ipse etiam sibi interdum debet resistere. Suspectos enint, non habent eo, qui aequi in disputando videntur. vii te est cliam ea prostonere , quae usitata & trita sunt, in
omniumq; Ore veriantur. Neque enim audent usitata,epudiare & tollere,quud unde resistant, non habent , &quia haec illis usitata sunt, haud periculum est, he ea reprehendant. Iam & auditim nostrum in aliqua resumeda aiss miliare,etia si utile sit debemus. iis enim qui magnum studium in aliqua re ponunt, fesstunt ii bene us & smilitudinum collatione propon re, quia facilius concedunt id quoa alterius caiisa, quam quod ipsum per se stimitur. Magna otia vis in eo est,ail pro bandum obscure quod volumus, si id non pρopona
mus quod sumendum est, sed iil quod illua eonsequi
hir necess ario i Facilius enisti dans & concedunt illud
ipstini , quoa non aeque ex eo percipi potest, quid cerisesene uni , quo quidem sumpto, etiam illud niuia tum erit i Illud etiam plurimum valet,ex tremo loco
683쪽
id proponere, quod in primis efficere velimus. Solent enim omnes primae disputationi resistere acrius & diligentius , propterea quod omnes qui disputant, ea in primis proterre solent, in quibus maius studium citi. ranam post mnet. Quanquam apud nonnullos haec prima dici debent, cuiusmodi sunt dissiciles, qui quidem ea concedunt sacilius, quae prima disputatione afferuntur, si modo quid sequatur, non omnino appareat, ad cxtrema aute, difficiles se protervosque praebent. Quod idem de ijs iudicandum est, qui acutos se putant in respondendo. positis enim concessisque per multis, captionibus S quasi praestigiis quibusda utuntur in comclusione: quasi ex ijs, quae posita sunt, minime sequa tur. Illud facile concedunt,& freti ingenio suo,& ratinullum se incommodum consecuturum. Postremo pro dueenssa erunt es amplificanda, interi jciendaq; in amsumcntatione ea omnia, quae nihil ad rem pertinere
videbuntur. Id quod i j soliti sunt facere, qui falso alia
quid describunt S dclineant.Nam cum multa sunt,difficilis cst salsi diiudicatio. Itaque ectant &obscurant rem intcrdu ii,qui obscure utuntur interrogationibus, ea proponentes limactesq; omnia,quae nunquam per se ac singula darenter. Atq; ex his locis arguincta ducetida erunt, ad celadam dissimulandamq; conclusionem.
Distenti siemper sunt vera proponenda. Qui maznum sudium in aliqua re ponunt libentius resistunt.
Alii Ioel pro inductione respondent is. Cap. 1. IN ornanda autem amplificandaque disputatione
rerum finitimarum & coniunctarum adhibenda inductio atque diuisio est. Inductio quidem quid sit, facile perspicitur. Diuisio autem talis est, ut amrem arte praestantiorem esse, aut quia certior sit, aut
684쪽
TOPICORVM. 32ς quia in rebus melioribus versetur.Et artium alias else, quarum omnes opus est in cognoscendo, alias quarti in in agendo,alias quaru in fariendo. Haec.n.& ornatum afferunt,orationi, nec necessaria sunt ad elsciendam
conclusionem, dilucidam autem S perspicuam argumentationem facient.exemplum, similitudinisq; conlatio Exempla aut e propria & ad rem apta esse debet, ει eiusmodi ex quibus res intelligatur. Cuiusmodi ita Iam sunt quae Homerus,no quae Chexillus, commemorat. Sic.n.notius erit & clarius id, quod proponitur. In differendo aut ratiocinatione viedum orit apud dialecticos potius,quam apud multitudinem.Inductio estra magis multitudinem comouet. Sed de his generiabus iam dixi. In quibusdam rebus sacile poton is qui
inditistione utitur,quaerere & inuenire id, quod totum dicitur,in alijs don sacile potest,quod omnibus simillia
tudinibus non est comune nomen impositu. Quinetiacum genu, univcrsum concludi dcbet,candemq; caeterorum similium rationem aiunt ulsu tum id prosecto. itficillimum est,quae nam eorum quae commemorata sunt eiusdem sint generis,quae non sint explicare dicendo. Ob eamq; caulam saepe disputantes inter se dissident & haerent,dum alij similia esse confirmant, quae ino sunt similia, alij similia num similia sint, ambigue.
Quocirca in his omnibus omni ratione cisciendu est: i ut nomina sabricentur, ut nec ei qui poscit questione, num eius quod affertur non sit funilis ratio, haereret lliceat, nec ei qui rogat, calumniari, eandem esse rationem, quod multa eorum, quorum similis ratio non est,eodem modo dici videantur. Cum autem inductio. ne multarum rerum adhibita, non dat alter, id de t to genere, tum equum est ut resistat & refellat, postulare. Quod si in aliquibus non doceat hoc modo con-aingere,non erit aequum rogare, quorum tandem non
si similis ratio. Primum enim argumentatio per in- ductionem traftanda est,tuin postulandum, ut resist iatur. Sed postulandum cst, ut occurratur nobis, nori
in eo ipso quod proponitur, uis fori num est si
685쪽
vim eius generis, ut duo sunt tantummodo pariti' numerorum primus. Debet enim is, qui resistit in alio genere resistere. ut eerte dicere,hoc vel illud solum es.se ex eo genere. Quod autem a i eos attinet, qui in t to genere occurrunt nobis,nec in eodem genere oecurrunt, sed in eo quod eodem nomine, sed ambiguo conHtinetur veluti habere aliquem non situm colorem,aut pcdem,aut manum,quoniam & pictor habeat non mucolorem,& cocus non situm pedem) in his omnibus,diuisione adhibita, interrogare debemus. Nani s ambiguum lateat,neq; aperiatii F recte in propositione no bis videbitur resistere. Quod i in s mili genere, non in ambiguo resistens nostrum labefactet rogatum, de tracto eo,in quo resistit nobis, quod reliquum est in toto genere valere docebimus, dum quod re modum est effectrimuι. Quod in obliuionis verbo & oblitum esse animaduerti potest. Non enim concedunt eum oblutum esse, qui contutatione aliqua artem amiserit, casu & interitu eius eam amisit, non obliuione obruth . Qiuod ergo reliquum est, dempto eo in quo occursiam Est nobis,comemorari debet i ut si quis remanente re , artem amisit,eum oblitum esse. Eodeniq; modo de ij, iudicandum cst,qui hoc Ioco nobis occurrunt. Maiori bono maius malum esse contrarium. Proserunt enim valetudinem, quae custa minus sit boniina quam firma in poris constitutio, tamen ei maius bonuni contrariuea. morbum enim maius malum esse infitima affectio ne eorporis. Ex his etiam id detrahendum est, in quo oecuriitur.eo enim si1blatoJacilius licebit proponere,et maiori bono maius malum contrarium esse,nisi una alterum una secum inserat, ut firma corporis affectio valetudinem. Quod idem saciendum erit,hon solum, quis nobis oecui Fre,sed etiam si non oecurret, & haamen id negabit & abnuet, ti, aliquid tale prouideat situmhi. sublato enim eo in quo nobis resstit , dare α.oncedere et fetur id quod reliquit m est,st in eo quod reliquumest, aliquid contineri, quod non si ita: nii-Haac anini id uertat. Quod si dare nolit etiam toni. Osi
686쪽
eum petitum est, ut resistet, certe quo resistat nobis non habebit. Sunt autem propositiones eiul modi,quae uuadam ex parte salsae sunt, quadam ex parte veraean quibus eo quod ex parte est sublato, heliquum licebit verum relinquere. Si vero multa proponamus, in qui bus nobis minime resistat, tum Vt concedat omnino, Detere debemus. Propositio enim dialectica est, quae magna ex parte rem ita habere declarat, neque refellitur. Cuni autem eadem res & fine incommodo &cum incommodo per Fatiocinationem concludi potest, hoc an illo modo efficiatur, nihil ad eum qui necessaria ratione non probabili concludit.is autem,qu Ibrobabili ratione utitiir , non debet argumentati
nem tractare per ratiocinationem , per quam alter incommodo urgeatur. Nam & cum nullo inconam do visent, concludendo, nihil controuersiae 4oci r linouunt: & cum incommodo urgent; tum nIII ut eu
dens&perspicuum id salsum ess e, alij incommodum
id negant esse.Ita non habent quod volunt ij,qui qua stionem ponunt. Proponenda autem sunt ea,quae ma-
una ex parte ita se habriit reselli aut non possunt omnino,aut certe id satile, q si prima lacte perspici
insi potest. Cum.n.in rebus quibusdam ho ita eliopem
Dicere nequeut, tum id quod propositum sumptumque
est quasi verum sit solent concedere.Nunquam autem -nuaeri debet conclusio: sim secus, cum alter resistet, ratiocinatio nunquam xd exitum perduci poterit. Nae he enim etiam cum nulla interroilatio & quae litor nitur,sed ut conlequens concluditur,id negatur cilici .
' nuod cum faciunt illi, certe ab ijs qui non vident qui ex concessis sequatur, minime reprehendi ridentur, Cnm igitnr unus rogat, neq; id ait cisci , alter autem, nepat omnino, tum ratioeinationi nihil omnino Ioca
felinqui videtur. Neq; vero quicquid de toto genere dieitur,dialectica propositio est. ex ouo genete imia est,quid est homo λ alit hoc, quot modis bonum dicit Propositioinidialectica est, ad quam respondere licet Miam,aut non : quod non licet ad superiores. Ita non
687쪽
est dialectica quaestio ulla, nisi is qui proponit, eam explicet aut distinguat hoc modo: An Donu hoc vel illo modo dicat quam quide quaestionem sicet vel negare Vel concedere. Qi circa enitendum est,ut ita,ut dixi, Omnes he ponant questiones. Quin illud etiam par est ab illo requirere,quot sint bonorum genera, quado explicatione & diuisione adhibita a nobis, ille ullo modo concedet. Qui aute una oratione in multas quqsti nes rogando distribuit,is inscienter quaerit. Nam si is tui rogat,ad rogatu respondeat,profecto ille aut multas quaestiones ponere, aut saepe idem quaerere videas necesse est. Ita aut nugatur, nihilq; agit: aut rati
cmationem, per quam argumentationem tractet, non
habet,quandoquidem ex paucis quibusdam Omnis constat ratiocinatio. Quod si minus respondeat,hic illum coarguere non poteli, aut certe eum relinquit. Illud autem intelligendum est, omnia proposita, quae argi mentis perdi Aciliter probantur,eadem facilia esse ad defendedum . cuius generis ea sunt,quae & prima sunt, ει ultima ordine naturae. Nam & prima ac perspicua certum modum definitionemq; requirunt,& Vltima multis cocludantur necesse est ab eo, qui iam inde perspicuis & primis continuatam seriem argumentorum periequi velit. Aliter enim fallaces ae captiose argumentatiqnes videbuntur, praesertim cum aliquid do- .cera non p'siit, nec domonstrari, nisi a propriis ini- tiis&principijs capto exordio, usq; ad ultima per-- ueniatur. Ac mustitui explicariq; rem definiendo noIunt ij, qui respondent, nec si explicemus, attendunt.. Sed profecto facilis non est differendi ratio, nisi quid sit aut quale id, de quo instituitur disputatio, intelligatur. quod in principijs & perspicuis contingit niaxiquibus caetera probantur, ipsa alijs non possunt,
Gennitioneri; aperienda stat & cognoscenda necessa rio. Distacilia etiam probatu ea sunt omnia,quae prin- Cipiorum vicinitatem sequiuitur. Neque euim multa a ea probanda , argumenta possunt suppetere ,
cum Pauca anteriecta sint inter ipsa di initium, quibus
688쪽
T O r c o R , M. 3 'bus necesse est consequentia omnia monstrari. Definitiones autem eae ex omnibus euerti possitiit dissiciuatime, liue verbis eiusmodi 'explicatae sunt, ut primum dubium fit uno modio an pluribus dicantur: deinde incertum, utrum proprie de re, quae definitur dica tur, an per transationem. Nam quia dubium est illud non perspicuum, inde nuIla argumentorum copia suppetit quia hoc incertum, an per transsationem dicantur,non possunt refelli. Omnino quaesito omnis si dissicilis est probatu, vel definitionem requirit, vel in iis est,quae multis modis, aut quae per transtationem dicuntur, aut non longe abest a principiji, aut eo cem te difficilis est, quia non est prima facie perspicuum , quo sit ex Senere eorum,quae exposita sunt, id quod in Controuersiam venit, affertque dubitationem. Nam si quo ex genere sit intelligatur. illud etiam intelli s. tur, aut definitione explicandum id esse, aut diuin nem adhibendam,aut definiendas esse medias propositiones, quibus vltimae probentur. Pleraq; etiam proposita , nisi recte tradita & explicata definitione,neq; disputari facile, neq; probari argumentando possunt. quo ex genere illud est. Sit ne unum uni contrarium, an multa Quod si contraria definiantur, certe illud facile erit explicare, sint necne plura eorundem contraria. Quod eodem modo iudicandum est de ijs, quae definitionem requirunt. Atq; etiam in mathematicis videntur quaedam non facile describi posse praetermissione definitionis: quale est illud, Eam lineam,quae ad latus planum secat, simili ratione & lineam secare,& locum,quod definitione adhibita facile intelligetur,quoniam di loco & line et eadem respon det, quan ex altera parte diuisio. quae quidem analogi delinitio est. Omnino prima ἰclementa 3c initia, definitionibus expositis, ut quid sit linea, quid orbis , facile probari demonstrarii postlint: verum ad singula eorum probanda non multis argumentis uti possi mus,propterea'non multa sunt in medio eorum coli iocata. Defiuitiaibus autem initiorum praetcrmissis,
689쪽
vix,aut ne vix quidem probari possunt. Quod idem sie 'in ijs pripcipijs, quae differenda adhibentur. Hoc igie intelligendum est, cum promistum aliquod dissicile est probatsi, id aliqua de eatici caru quas exposui, Cu Mire. Cum autem propositio e enunciatio dissicili rem habebunt probationem,si propositum, dubitare liceat,sint hecne sic probandae. Nam β eas non probet, sed ijs etiam ad rem propositam coneludendam uti velit, maius si bi quidem opus, si quod initio praescripserit sin eas probet jet certe,quae minus valent ad faciendam fidem, alter adducetur ut eredat. At si qxuestio dissicilior pon reddetur, poncnda est, si non, dubiis &perspicuis dubia concludenda erunt, non est proba M. At ei qui se dat in discietina', ponenda non est, xifi sit notior: ei autem qui e excitationis gratia ditisputat, ponenda, si modo vera esse vidςatur. Ex quo Perspicitum est,nΡn eodem modo ab eo, qui probabili ratione, & eo qui necessaria concludit, propositiones ene asserendas uemadmodum ponenda & disponeno sit quaestio, satis sere dictum est
la certior, uel quia melior , ides de rebus me lioribu Inductio multiturinem magis mouet. a
bono maius malum contra Fiatur
De locis respondentis. Op II L
NVnς de ratione respondendi it disseremus, si
mie quod eius sit ossicium, qui & rectς poscit i recte ponit quaestionem, dixerimus. Est a qui p0nit quaestionem, ita argumentationem tractam, ut eum qui cum disputet, absurdissima quae propodio esciuntur nςccuario secorat concedere.
690쪽
eius vero, qui uuaestionem poscit, dare operam, nudum sita culpa , sed ex proposito Coui
3 liquod incommucum aessiciq; videatur, nec qiucquam, quod sit cont* Opέnionem omnium, Aliter erim peccatur, est 'ut proponte primus quod non debet: pliter, cum eius, quo Drovonitur ea vis p natura est, ut defendi nullo mo-
o queat. Non sunt a m certa nequd consti xv huc a quoquam officia eorum, in exercita loericuli saciendi gratia disputant, neque enim idem proposita est doctoribui aut discipulit, ludi η qu standi studio disputant: neque idςm his ipsis , il Teum ad cognitionem & scientiam omais dirigis ut exercitati . Nam&discipulis pasemper trade
da sint quae probantur omnibus, quoniam nemo eo eram eonfert, ut falsa doceat: &cornm qui certan
la in re illi concedere, Quonia ut in conROR R :ς - - dialecticorii,qui non certandi iludio edis teum vel coonitioni gratia inter se differunt, hon est
adhuc a quoquam,ut dixi,expositsi & tradita, quid in uestiuare, quid dare, aut no dare oporteat cum,qui poscit quaestione,Vt snauiter,aμt non gnauiter,ac precia me decreta sua defendat, nos hoc loco instituimus diceis Oui istixur respondendi Mupere iungitur, is consui e necesse est, vel probabi Ie vel no Pr babile eI neutra: ita tamen ut a s probetR a aprobetur omnino,vel cli adiunctione, ut alicui veletis
eoisl lii. Quo aut modo probabilis, vel non probabilis sit inihil inter est: quapdoquidem Idem genu, rei nendum erit praeclare rusPoωcnci ad rogatum,aut da di aut non dandi rogalsi. Ac nop prubabile quidem ii sit dirotaum,probabilem: sip prob*bile,non probari