장음표시 사용
691쪽
dubijs & perspicuis id quod dubiu est , aperit re osten
dit, prosecto si id de quo quaerit non sit probabile om- clanino,non dchetis qui poscit quaesione na neq; id dare pro quod non probet omnino, neq; id quod illud quidem a d
probetur,led minus quam conclufio : quippe cum pro tisi
positum non si probabile si conclusio probabilis sit sit spe
tura. Ita fit,ut ca,quae sunMintur, omnia probabilia es 'alse dcbeant,ac magis probabilia quam rd de quo quaeri iantur,s quidem magis perspicuis minus probabilia velit truconcludere.Ita si non sit ex eo genere id quod quaerit, ii tmon id debet,qui respondet concedere. Sin autem pura fili habile omnino fit propos tu, improbabilis etiam omni geno conclusio erit. Itaq; dauda erunt quae probantur alia .mnia, & eorum quae non probantur,si qua nugis pro celbabilia sint conclusone. Sic.n. satis abunde disputatsi e fuisse videbitur. Quod idem faciundum erit, si nec mi arcnus si probabilis,nec probabilis quaestio. Sic.n.& que anprobantur,danda sunt omnian quae nqn probantur, si boaua magis probabilia,quam conclusio,erunt. Sic enim id, et, ut probetur magis oratio. Re si id do quo agitur
omnino probabile sit,aut non probabile, tum cum ijs ni comparandum erit, quae omnino probantur. Sin aut* Non omnino probabile,aut non probabile,sed ei modo , qui respondet,tum cx ijs quae ei probantur, aut minus luprobantur iudicare debet,quid concedendum, aut non neoncedendum esse videatur. Quod fi alterius senten- ertiam defendat is mi respondet , corte eius mentem.& usententiam'spectare debebit, ut quid concedendum sit itaui ncgandum intelligat. Itaq; qui alienassententias ointroducunt,ut bonum & malum cile idem , ut placet ij Heraclito,ir non dant, in eodem simul non mese con- , t
traria: non quod non probetur hoc eis,sed quod Ilcra i liti sc ntcntia ita dicendum est. Quod cliam ij seci ut, i qui alij ab alijs pro posta accipiunt Exquirunt enim ii si Ii,quid sit fespcnssuruxi qui rem proponit EUc ig. tur si perspicuum est ae cxquirere is debcat,qui respodet, ii Fue cmnino prc bile sive alicui sit id quod quoritur iv .endo autem ne secit cmne rogatum aut proli, t
692쪽
bile esse,aut non probabile,aut neutrum, & vel ad conclusionem etficiendam valere vel non valere rogatu, si probetur,neq; ad conclusionem efficiendam valeat, id& dare & probabile dicere debemus. Eo.n. posito & cocessio,propositum primum non euertitur. Si autem n que probetur ipsium, neq; ad conclusionem efficienda valeat,id quidem dandum est, sed ita tamenot no probari significemus vitandae amentiae gratia. Si vero &probabile sit , & ad rem pertineat, respondendum erit
Id quidem videri & probari, sed propositum adeo finitimum esse, vico concessis, propositum tollatur necessario. Si ad conclusionem efficiendam valeat,&admodum sit improbabile , respondendum erit con
clusionem eo posito & concesso effici, sed stultum id esse quod afferatur. Cum autem nec probabile quid, nec minus probabile rogabitur, tum si ad c inclusi nem efficiendam nihil valeat, id dandum erit, nulla facta distinctione: sin valeat,exponendum est, eo posito, sublatum iri id,de quo agatur. Sic enim & eo qui poscit qti aestionem, nihil eius culpa suturii est, si quid concedere & dare debeat, prouigebit:& is qui quaestionem ponit, conclusionem efficiet, cum et ea d buntur omnia, quae magis quam conclusio probentur. Qui autem instituunt argumentationem tractare per ratiocinationem, sumptis ijs quae minus quam conclusio approbantur, iis quoniam inscienter ratiocinantur , quae rogant, dari concediq; non debent. Eodem modo eis occurrendum erit, cum res dubias &obscuras,& quae multis modis dicuntur,afferent. Nam
quoniam ei qui poscit quaestionem , si minus intellia gat,licet dicere , Non intelligo, & quod multis m dis dicitur non necessario id aut concedere aut negare debet. profecto si quid afferatur quod obscurumst, sine ulla dubitatione & mora se id non intelligere
fatebitur. Saepe enim ex eo, quod dant & concedunt ij, quibus obscura nec aperta quaestio ponitur, absumdum aliquid incidit.Cum autem cognitum apertumq;
erit id quod multis modis dicitur, si omni ex parte &T t omnino
693쪽
omnino verum sit,aut salsum quod affertur, id omnia Eno concedi negariue debebit. lin quadam ex parte sal m. sum sit, & quadam ex parte verum id ambigue d1ci , ap& in illo vere,& in hoc falso dici indicabit. Nam si id an posterius dist inguat,dubium erit, an in prima disputa tione ambiguum perspexerit. Quod s ambiguum ver inbum non attendat, idq; tum cum alterius habet ra- et tionem,concedat: si ad alterum impellatur, fateri de aes
bet, se id concessisse, cum non ipsum illud ad quod vo i, icatur, sed alterum ipse spectaret & attenderet. Cum taenim plura eidem nomini re orationi subiecta sunt, citium facile existit controuersa. Sin rogatum & pla- : num sit &simplex, aut etiam, aut non respondendum ut est. Quoniam'; omnis propositio quae valet ad con- tis clusionem essiciendam, aut aliqua earum est exqui- lathus ratiocinatio conficitur, aut ad aliquam earum re efertur perspicitum est autem cum alterius probandae si gratia assumitur, eo sumi P multa similia requiran- idetur, quippe cum sere per induetionem vel similitudi- α nem id quod de toto genere & omnino dicitur,conciti ii datur sngula omnia concedenda sunt, si vera sint & Eprobabilia, uniuersa autem refelli debent. Impedire henim cursum orationis nisi resistas vere,aut saltem vi ildeare,hoe est iniquum se in disputando difficilemque u praebere. Ita similia existant,neq; det in toto genere e dici,cum refellere nequeat, prosecto dissicilem se pro citeruumque praebebit. Iam vero si non habeat contra a r si gumentum sumere ad refellendum, tum multo etiam si magis difficilis proteruusq; videbitur . Quanquam . ne hoc quidem satis est. Multae enim rationes extant, si sententijs omnium contrariae, quarum difficilis est ex liplicatio . cuius generis est Zenonis ratio, qua tollit timorum,& stadij traiectionem . nec vero propterea eo utrum contraria minus defendi concedicu debent. Ergo , si quis nec contradicere possit, nec resistere, & tamen inon concedat , is profecto iniquum se praebebit in di- sputando.est enim in disputationibus iniquitas & pro eterula,responsio quae praeter modos quos expost imus, viru
694쪽
vim habet ad interim endam tollendamque concIulionem. Defendere autem & propositum & definitionem, ita par est, si ante argumenta ipsi in nos quasi aduersariorum tela iaciamus. Quibus enim rationibus insismant nostra decreta ij qui ponunt quaestionem, ijs i sis resistere debemus. Propositum autem non probabile, timide defendendum est. Multis autem modis non probabile csse potest. Nam di id non probabile est, ex quo eiscitur , ut incommoda & absurda quaedam fateamur, ut si quis vel omnia vel nihil inoueri dicat, & ea omnia quae deterior status & constitutiosequi solet, & quae hominum voluntatibus repugnant quale illud est. Voluptas est bonum, & facere quam accipere praestat iniuriam. Non enim quasi disput tionis gratia defendat, sed tanquam ea dicat, quἴ p bet & sentiat: ita eum oderunt. Argumenta autem quibus falsum concluditur, dissoluenda sunt,infirmando euertendoque eo, ex quo salsum effectum est. N que enim quouis sublato argumentum explicatur, nen falsum quidem sit id quod sit euersum. Multa enim salsa in argumentatione contineri potiunt. ut si quix sumat eum qui sedeat scribere,& Socratem sedere, ex Lisciscitur scribere Socratem. Euersa igitur hac enunciati C, Socrates sedet, non tamen dissoluta αexplicata argumentatio cst. Et qucinquam salsa enunciatio est , non tamen falsa est oratio. Si quis enim tedeat, neq; scribat, non iam in hac tali causa haec ipsa accommodata explicatio est. Non igitur hoc refellendum. eli, sed illiid,cum qui sedeat scribere,cum presertim non omnis scribat qui sedet. Ita fit ut dilioluat argumentum is qui falsi causam tollit, & explicati nem intelligit is ciui causam argumentationis cogia uerit, quemadmodum iiiij, quae sitso & vitiose describuntur contingit. Neq;. enim fatis est resistzxc, etiam si falsum sicquod refellitur sed etiam cur salsum sit docendum cit. Sic enim virum occurrendo ratione d consilio ductus nec ne sit inteuigeturia
695쪽
Dissipulis uerasemper proponenda sunt. R cum respondentiproponitur multiplex quod non m .. telligat, concessum es ei dicere,Non intelligo. mDefeydere quippiam uolantes par est ut ipsi prius Vin se argumenta quasi tela iaciant.
Facere quam suscipere iniuriam praestat. ζ
Comunes loci pro interrogate & respo dete.Cap.IIII. RIVpediri autem argumentatio potest, ne conclu- α
datur, quatuor modis. Primum id ex quo falsunt est rosellendo. Secundo, occurrendo ei qui quas psionem ponit. Saepe enim non explicato S dissoluto argumento, tamen is qui rogat progredi non potcs Iongius. Tertio, fellendo rogatum. Fit enim inter- dum, ut ex ijs,quae quaeruntur,non quod volumus con-
sequamur, propterea quod vitiose quaestio ponitur, β'iubusdam autem positis S concessi efficiatur concita sio. Ac si ultra progredi is qui rogat non potest, occursum erit roganti in potest,rogato. Quartum genns re hsistendi,& deterrimum id est, quod ad tempus resert. WNonnulli enim in refellendo ea afferiint, quae ad dic serendum plus temporis desiderant, quam disputandi consuetudo. Ac resistendi quidem quatuor, ut dixi, genera sunt.Sed prima Vna ex omnibus explicatio est, Acaetera impedimenta sunt quaedam conclusionum. Reprehensio autem argumentationis non eadem exrius natura, & ex interrogandi ratione nascitur. fere enim fit culpa eorum,qui rogantur, ut non recte tractetur argumentatio,quod non concedant ea, quae magna
facultatem suggerant ad id efficiendum,qiiod quaerit. Neq9e enim in alterutro solum positum est, ut com- minis res recte ad finem exitumque perducatur. Qia propter h
696쪽
yropter interdum qui aliquid respondet, refellendus est necessario, non ipsum propontum , tum denique cum is , qui quae si nem poscit , instructus calumnijs
paratus venit ad contradicendum . ita iniquos se praebentes, disputationes non dia lecticas, sed concertationum plenas institutuit S inuehunt. Et quoniam ex e citationis approbationisq; causa non cruditionis, hae tales disputationes comparatae sitiat , profecto non modo vera, sed etiam falsa concludenda sunt nec ex eris, semper, sed interdum etiam ex falsis. Num taplerunq; vero posito, is qui contra disputat refellere debet, ut sint proponenda salsa, & salsum quod positum est interdum salsis euerti tollim debet,cum praesertim nihil prohibeat salsa alicui, magis quam vera probari. Ita si ex ijs, quae illi probantur, progrediatur
argumentatio facilius assentietur, non adiuvabitur. Sed omnes debent, iri alio disputationem re ete traducere & trahere volunt, ut Geometra seometrice, sic dialectice, non pugnaciter traducere, siue salsum, siue verum sit id, quod concluditur. Quae autem sint di lectice ratiocinationes, s VPraexpositum est. Vt at tem in rebus usu venit ut socius iniquus S sceleratus si is, qui rem communem impedit, sic in disputatio- prius, in quibus etiam commune quiddam pro post in 'um est viri';,praeterquam in ijs, qui certandi studio 4isputant. Neque enim utrique eorum licet eundem finem consequi , praescrtim cum plures uno Vincer h0n possint. Vtrum autem in respondendo an in ro-s ndo id effieiant, nihil interest. Nam & qui certandi studio rogat, vitiose & praepostere disserit,& qui rospondendo non concedit , neq; dat quod videtur prQbabile, neq; inducit in animum audire, quid tan-' dum velit is, ut ponit quaestionem. Ex quo perspicuuςst,non eodem modo argumentationem si per se consideretur, reprehendendam csse:& cum,qui eam roga
d0 tractat. Nihil enim prohibet, vitiosam argumentaxionem esse,cum interim is,qui questionem ponit, tua pulcrit accomniodatissime, cum eo, qui respondQt,
697쪽
disputabit. Nam si rex sit cum dissicilibus & protervis, non potcst prosecto itatim quas quisq; velit, sed quas
possit, tractare per ratiocinationem argumentati nes. Quoniam autem incertum est, quando contraria
homines sumunt, & quando id quod principio sumptum es, saepe enim ipsi secum &s,li cum aliquid loquuntur, repugnantia dicunt,negatoque eo quod prius est conueniunt posterius. itaque cum rogantur, saepe repugnantia, & quod primo loco propositum est, comcedunt eo vitiosas argumentationes necesse est eis- ei . Culpa est ista coeum qui respondent, qui qua dam non concedunt: alia eiusdem generis concedunt. Ex quo etiam perspicuum est, non eodem modo re-kllendos esse eos qui quaestionem ponunt :& ipsam argumentationem . Argumentatio autem quinque modis reprehendi solet. Primo, cum ex iis quae r gata sinit & quaesita, nihil concluditur, omnino, nee quod ad rem pertineat, quod salsa sint , vel non probabilia omnia, aut certe plurima eorum , ex quibus conclusio ciscitur, &ouod nec detractis quibunam, nec additis , nec alijs detractis, alijs additis eiscitur eonclusio. Secundo, si tractetur per ratiocinationem, quae ad rem non pertineat,ex ijs argumentatio, & ita ut supra dictum est. Tertio, si additis quibusdam eontactatur ratiocinatio, sed quae deteriora sint quam quae rogata sunt minusque probabilia conclusione. Quasto si detractis quibusdam idem contingat. Interdum enim plura sumuntur quam necesse est , ut non ex eo quia haec concessa sint, efficiatur conclusio. Postremo, si ex minus probabilibus, & credibilibus effiei tur , quam sit conclusio, aut si ex veris, sed quae dissicilius & maiore negotio quam id quod quaeritur, ostendi postunt. Neque vero id postulandum est, ut Omnes quae de proposito instituuntur, aeque probabiles sint ratiocinationes, & aeque valeant ad faciendam fidem. Eorum enim quae exquiruntur partim prima facie faciliora sunt natura sita, partim dissiciliora, ut si quibuscunq; probabilibus possint concludentur , recte CCnclusa
698쪽
ΥOPICORVM. 33 conclusa videantur. Perspicuum est igitur, non eo dem modo argirmentationem refellendam cile, cum ad quaestionem resertur,&cuper se exquiritur. Nihil enim prohibet argumetationem per se vitiosam esse, quae si ad quaestionem reseratur, vcra erit, vicissimquevcra per sd considerata, cum quaestione collata viti
sa esse potest, cum facile est ex multis probabilibus
M veris esse cca hisionem. Fit autem interdum, ut argumentatio cli in quae concludit, ea quae non CO cludit sit deterior, cum illa ex ij s quae minus proba tur, concludit, nec ex eo genere quaestio est, haec a
tem talia requirit, quae probabilia & vera sint nec ex iis quae assiimpta simi, argumentatio est. Neq; vero ij qui ex falsis verum concludunt, iure reprehendi possunt,cum presertim & necesse sit semper falsum ex falsis,& liceat interdum verum ex falsis concludi. quod
ex libris quos de iudicio scripsi, perspici potest. Cum
autem amumentatio quae exposita est, alicuius rei demonstratio erit,si qua sit alia propositio, quae cum conclusione nullam habeat coniunctionem, ex ea non efficietur conclusio. Sin speciem prae se serat coniunctionis, salax erit conclusio, non necessaria. Est enim φιλοσόφημα ratiocinatio necessaria , epicherema autem, ratiocinatio probabilis . sophisma autem, ratiocinatio pugna X. δεορ ημα, ratio in v tranqne partem disserendi. Quod si ex utraq; propositione probabili aliquid ostendatur,neq; aeque probetur, nihil prohibet id quod demonstratum est, magis quam Vtra que probari. At si una sit probabilis, altera neutro
modo, aut si haec probetnr, illa non probetur aeque, tum aeque & non aequaliter , quod demonstrationet concluditur, probabitur. sin altera magi, probetur, magis etiam probabitur. Atque etiam in tractandis argumentationibus per ratiocinationem peccatur scum aliquid pluribus ostenditur , quod paucioribu
potest, quae etiam in argumentatione reperiuntur.
Cuius generis illud est quod sumitur ad probandum, Tt opini
699쪽
opinionem aliam alia verius diei opinionem. Si quis velit & poscat hanc onunciationem , ipse res singulae sunt maxime. Sunt autem res opinabiles ipsum quod vere est, Sunt igitur illae res, quae ipta sunt, aliquibus verius. Quod autem cX eo nominatur, quod magis& verius est, ipsum magis est, & vera est etiam ipsa opinio ; qua quibusdam certior est. Atqui haec duo placuerunt, & ipsam opinionem ver in esse, & hsas
est, certior erit. Sed quod vitium in hac est ratiocinatione λ An obeam causam, quod facit ut causa ex qua ratiocinatio conficitur, ignoretur ρ Argumentatio aulcm perspicua est uno modo, qui maxime in populi ore versatur, cum ita conesus a cst , ut iam nulla fit opus interrogatione . altero: qui etiam crebris usurpatur sermonibus, cum sumpta sunt ea, ex quibus esse necesse est quod concluditur. sint autem ea ex allijs conclusionibus collecta. preterea, si quid praetermissum sit, quod valde sit probabile. Falsa autem dicitur quatuor modis, & cum videtur conclud re , neq; concludit, quod Vocatur concluso & rati cinatio ad concertationes spectans . & cum ciueit illa quidem aliquid , sed quod minus ad rem pertineat, quod ijs contingit maxime , quibcs incomm do alit urgentur. aut aliquid concludit, quod ad id quod asitur hertinet, sed non propria accommodataq; ratione, id est, si ea, quae non est medicinae propria, videaturnaedicinae est e, aut geometrarum quae non est, aut dialecticorum quae non est, siue verum , sue salsum sit quod efficitur. Alio modo falsa est argumentatio, cum ex falsis concludit. cuius generis erit alia falsa, alia vera conclusio. Nam & falsum semper ex falsis & verum interdum ex salsis, ut supra dixi, concluditur. Ac oratio quidem, quod falsa sit, culpa est eius qui argumentationem tractat potius, quam argumentationis. Nec vero culpa est
semper disputantis, sed tum denique cum sal sana se aliquam
700쪽
aliquam argumentationem tractas c ignorat. quand quidem fusam orationem & propositione per se quidem mari, qua multas veras approbamus,dum ijs quae maxime probantur, aliquid eorum quae vera sunt ipsarcsellit. Nam cum sit eiusmodi, tamen verorum n ce saria concluso est. quippe cum aliquid eorum , quae posita sunt, ab esse debeat omnino, ut id demonstretur. Si vero & falsis & valde absurdis verum concludat argumentatio, multo certe deterior ijs sutura est , quae falsum concludunt. Cuius generis argumentatio, etiam falsum concludere potest Perspiςitum est igitur,primum videndum elic, an concludat argumentatio, deinde, verum ne an falsum,tu, ex quibus. Nam
si ex falsis, sed quae probabilia sint dialectica erin, sin
Ex veris, sed quae non probentur, vitiosa, si S salsa, &quar valde improbentur, profecto vitiosa erit aut omnino, aut in re de qua agitur. Quemadmodii autem 1
qui quaestione ponit, id quod initio propositum est &contraria petat, ad veritatem expositum est in ijs libris quos de iudicio scripsimus, quemadmodii ad opinionem , nunc dicendum est. Pctendi autem id quod initio dictum est,quinque sunt genera .Primum & clarissimum, si quis id petat, quod eget probatione quod quidem in eadcm rc non facile ignoratur. Synonymis autem, ijsque Omnibus quorum sis nomen S definitio idem declarant magis. Alterum cum id quod singillatim demostrari debet,omnino & totum aliquis petit. xt si quis probas contrariorum quae aduersa dicuntur
unam ese artcm, putat contrariorum omnino unam
esse. videtur enim quod per se probari debeat, id una icum alijs pluribus petere. Tertium, si quis sigillatim
petat, quod propositum est ad demonstrandum omnino. ut si omnium aduersorum esse propositum sit, ali- , quorum petat. Nam Videtur hic etiam quod cum mutitis erat docendum, id petere per se ac sic paratim. Russu, si quis adhibita diuisione,id de quo agitur petat,ut si demonstrandum sit, medicinam esse salubrium &contrariorum, separatim petat utrunque, aut si quis alterum