장음표시 사용
721쪽
A R I s T O Υ Ε I I s E L E M. darguuntur,re docentur,quod rationis tentadi est pro .prium. Eit autem ratio tentandi pars dialecticae Quapropter imperitiam eius, qui dat concedito; arsumentum, falsum concludi potest. at vero sophistae, & si ratiocinationibus suis repugnantia concludunt, tamen, si sorte ali, qui contra disputant, ignorent, minus eaeXponunt, quibus argumentationibus etiam doctis &peratiS tenebras omindunt. Atq; cas nobis esse cognitas, hac etiam vi a S ratione intelligi licet. Nam quibus de causis auditores putant aliqua, quasi rogata sint,conclusa esle & cficta,eaedem cautaei etiam qui contra disputat conclusionis videbuntur, ita haec ipsa vel omnia, vel quaedam causae sunt, cur falsae sint conclusion 2S. Cui enim quaestio posita non ei , & se dedic
: et di ς ri ylioncm putat, is si interrogatus
Cuct,dedisset,nisi quod in quibusdam sere fit, ut sinulα anto id,quod deestanterrogomus, & falsum iudicemus. Quo ex genere sunt eae,quae in verbo & soloeci iamo versantur. Quod si falsae conclusiones contrariae orationis & replignantiae, ex reprehensione, quae simulata fictaque est, existunt, certe a totidem causis con- elusiones falsi efiicientur , quot habet fallax repre-nentio. Fallax autem partes habet verae. uniuscitiusq; Cnim praetermissione existet reprehensio, ut ex cc
Quod non esicitur oratione & argumentatione, CX1it argumentatio ea, quae incommodo ur et,& ea .
quae ex duabus unam interrogationem faciς ex pr politione, & ea , 'uae ex accidente & consequenti-ous , quae pars est eius , sumitur ex eo, quod per se &v1 tiua conuenit, itemque ea quae non in re, sed in
nr i ne versatur . 'aeterea ex aliqua parte, aut ex eo omnivus his teprehensiones videntur eae, quae omnino di totum dicunt, contrariam orationem, aut ex cadem parte, & cum cadem re collatum, & eodem
ea etiam, uae ex eius,quod initio dictum est, eon ti Pyri'xςr ςius totius , quod initior, enumerationem vitiosa est. Quapro- Pter quae sint salsarum conclusionum causae. intellia
722쪽
h I R,R R PRIMVs. 34 gen iis . nam & plures non possitnt esse, & eae, quas exposui erunt omnium : Sophistarum autem reprehensio, non omnino roprehensio est, sed contra aliquem tantummodo,quod eodem modo de conclusione iudicandum est. Ac si non sumant eam, quae ex homonymia euenit,unum declarare aliquod verbum: & eam, quae ex simili sorma est,hoc vel illud solum,itemq; caetera:eae prosccto nec reprehensiones, nec ratiocinationes omnino, aut contra eum , qui interrogatur val bunt. Sin sumant, contra cum , qui rogatur valebunt Omnino non valebunt: quandoquidcm sumps. runt,
quod unum declarat, sed quod videtur, idque huic ipsi unum aliquid declarare.
sophistae, O si rationibus suis repugnantia concla dant, tamen si forte alij, contra d putantes ignorent, minus ea exponunt riuibus etiam doctis oeperitis tenebras clundunt.
De veris ac salsis redargutionibus. Cap. .VI U. Vod autem causas sibi proponant in repre
hendendo , ij, qui vere reprehendunt,non est quod sine rerum omnium, quae sunt, scientia luitinere & explicare conemur. Hoc autem non unius artis est, quandoquidem incertus & infinitus scientiarum numerus est. ex quo fit, ut etiam demonstrationum. Sunt etiam verae reprehensiones. Que enim monstrari,ac necessaria ratione concludi potuint, ea omnia etiam refellere ac reprehendere licet, si veri contrariam orationem ponas , ut si quis diametron mensura definiri ponat, necessaria ratione reprehendundi potest, eam non posse. Ita rerum omnium c Rnitionem teneat oportebit, presertim cum reprehcnsiones quedam ex geometrie, alie ex medicine, nonnullo
723쪽
ARr s Tore Et E LAE N. nullae caeterarum artium ex initiis, earumq; concIusionibus existant. Quin etiam falsae reprehensiones hinnitae, incertaeque sunt. Sua enim ex quaq; arte vitiosa efficitur conclusio, ut ex Geometria geometrica, ex medicina medicinae. Cum autem ex arte dico, ex illius initijs dico.Ex quo perspicuum est,non omnium reprehensionum, sed earum modo, quae ex dialectica petuntur, esse stimcndos & cxplicandos locos: quippe cui ad omnem artem & facultatem pertineant. AC eam quidem reprehensionem, quae cuiusq; artis pruria est, artificis est tenere &cognosi e , siue vere non dicatur, & tamen citis speciem prae se serat: sive vera sit, & quamobrem: eam autem , quae ex communibuSprogreditur, neq; vlli certae arti subijcitur Dialectici. Si enim ex quibus constent ratiocinationes Pr babiles quacunque de re sint , teneamus, ex quibus etiam reprehensiones' proficis antur , tenebimus. Est enim reprehensio, repugnantiae contrariaeque orationis conclusio. ita reprehensio est una aut duae r tiocinationes contrariae enunciationis. Tenemus e M,ex quibus omnes eiusmodi existant Quod si ten muτ, etiam explicationes tenemus. Eis enim resistere,id demum eas explicare est. Dictum etiam est , ex quibus eueniant reprehensiones, quae apparent & V dentur, non cuiuis, sed certis quibusdam . Infinitae
enim erunt, si quis quibus de causis quibuscunque videantur,animaduertat. Ergo illud quidem perspicuuest, Dialectici esse posse explicare, quibus de causis excommunibus si progrediatur, vera reprehensio vel simulata & ficta,vel dialectica, vel quae dialecticam sallaciter imitatur, vel quae tentandi & experiundi st dis adhibetur , existat.
CONCLUSIO. Scientiarum o demonstrationum incertus es nim
724쪽
Non recte deduci ad intellectit m & nomen ipsas
NEque vero captionum ea est dissimilitudo aci
distinctio,quam aiunt quidam esse,alias verborum esse,alias sententiarum. Existimare. n.captiones quasdam in verbis, lias in sententijs consi ste re,non easdem esse, amentia est. Quid est enim,nommentem & sententiam spectare, nisi cum non utitur is qui interrogare se putat,nomine, ad id ad quod is qui irogatus cst,concessit λ Atqui hoc ipsum est etiam contra nomen disputare. Ad mentem autem & sentetiam dirigere disputationem est,cum ad id adhibuit nome, ad quod retulit intelligentiam & mentem is, qui respondet. Quod si quis nomen, quod multa significat, unum declarare putet,& is,qui interrogat, & is, qui cotra disputat,veluti id,quod est,& unum,certe multa significant. Verum & is,qui respondet, & Zeno ponens quaestionem, Unumq; putans esse id, quod est, interr gauit,estq; illa conclusio, unum esse omnia: is ad nomen,vel ad mentem eius, qui rogatus est,omnem diriget disputationem. At si quis plura significare arbitretur,prosecto non illius spectauit sententiam. primum enim haec ipsa duo, te verbis & sententia controuersia esse, in ijs posita sunt captionibus, quae multa deci rant. Deinde in alterutro eorum, qui disputant. Ne- que enim in oratione positum est, ad mentem & sententiam censerre displitationem: sed in 'eo, ut is, qui respondet, ad ea,quae dedit,quodammodo sit: ffect tiatum vero ad nomen dirigi hae omnes possur i,q i
niam nomen hoc loco est, non sententiam spectare . si enim non omnes sint, certe aliae erunt, quae nec ad nomen,nec ad sententiam conserentur. Hi autem omnes ita distribuunt, ut alias ad nomen, alias ad me tem sententiamq; reserant, alias non item. atqui cx ratiocinationibus, quae ex ijs constant , quae ambi-pua sunt, quaedam verborum sunt ratiocinationes &X x capti .
725쪽
rum sunt; dicere ad nomen pertinere. Ilaqui sivit ca- Ptiones quaedam,non ex eo quod is, qui respondet, ad eas quodammodo affectus est, sed quod ipia argumentatio interrogationem complectitur eiusmodi, quae multa declaret. Omninoq; perabilirdum est de reprehensione,ante quam de ratiocinatione disputare. Caenim reprehensio repugnautice fit ratiocinatio, fit ut de ratiocinatione priri quam de refutatione disterendum sit necessario.Est.n. reprehensio talis, ficta & simulata concluso repugnanti . Itacla, vel in conclusione vitium est, vel in contraria cnunciatione addenda est enim contraria oratio) vel in utraq;. Est autem huius captionis,silentia loqui,in contraria oratione, non in conclusione: illius vero,quae non habet quis ea dabit,.
in utraq; illius. Homeri poema formam & figurani
propter circum,in conclusione, Quae autenrratiocinatio in neutro versatur,ea demum vera est. Sed unde fludiit,eo se reserat oratio. Illud igitur quaero, ear ratiocimationes & captiones quae in male malicorum disciplitiis versantur,num ad sententiarum captiones reserantur λ certe non. Illud etiam requiro, ii cui triangulus multa significare videatur, atq; is dederit eum duos. angulos pars habere,non qua ex parte hanc figuram cocludit,alter duos angulos rectoS habere, num ad sententiam alterius hic argumentationem direxerit: cer te non. Iam si nomen multa significet, unusq; neq; in telligat,neq; putet, qui alter contra eius sententiam
disputauit aut quo tandem pacto ponenda quaestio est,nisi diuisionem adhibendo,si quis roget,liceatne silentia loqui, nec ne λ aut liceatne hoc modo,non illo certe. Quod si quis non det ulla ex parte, alter autem
concludat,nonne ex sententia Sc mente eius estecit co
Husionem. Atqui videtur haec captio in ilis esse, quaris nomine consistunt Non igitur aliquod genus est captionum , ad sententiam disputationem dirigere , sed aliae ad nomen diriguntur, neq; omnes eius gen ris occ Vcrae rePrehensione'nem eae , quae veras tali citer
726쪽
LIBER PRIMVs..t 3 6 eiter imitantur. Simi. n.sucatae & si nautatae reprehen- sones in is etiam,quae non sunt verborum, ex quo sunt
Penere accidentis, S aliorum. Quod si quis putet di- sinctione hac opus elle, dico silentia loqui, alia hoc modo,alia illo modo,hoc certe quidem primum vitiosum est, putare. Interdum enim rogatum non dicitur multis modis. Fieri autem non potest, ut quis distin guat,quod distinguendum non putet.deinde vitiosum est & absurdum aliquid docere: quandoquidem planufacturus est quq sit vis vocabuli et,qui nec attendat,neque sciat,neq; existimet id aliam vim habere. Praet rea id etiam in ijs, quae non duobus modis dicuntur, quid prohibet contingere veluti,sitne linquatuor unitates pares duabus Sunt autem duo haec hoc modo inquatuo illa illo modo. Et sit ne contrariorum eadem ars,necnCHunt autem contraria alia ignorata,alia cognita: ex quo fit,ut qui hoc facisidum existimat, aliud esse docere,aliud disputare, ignorare videatur. Illud etiam ,eu m qui doceat non rogare oportere, sed perspicuu & planum sacer eum aute quid disputet,rogare. 'CONCLUSIONES. Existimare ex captionibus nonullas in uerbis, nonnullas autem in sententijs consistere, O non easdem esse, amentia est.
Ad mentem O sententiam dirigere dissutationem es, cum ad id adhibuit nomen, ad quod mentem
De tentativae interrogatione: & quid differat, comtentiosus a Sophistico. Cap. X. Postremo, postulare ut aisrmes, aut neges, non est eius,qui rem demonstrat,sed eius, qui periculum facit. Ratio enim experiundi quaedam pars Xx a Diala
727쪽
Dialectice est. Itaq; in rebus omnibus versatur, propωnitq; sibi non doctum & peritum,sed ignarum & imperitum,eumq; , qui verti m sibi scientiam non esse simulat. Atq; is domum Dialecticus est, qui ex re, de qua
agitur,ea spectat,quae sunt omnium artium comunia.
qui autem hoc fallaciter facit, sophistes. Atq; etiam
ratiocinatio vincendi studio comparata & fallax una est, quae ea videtur concludexe, in quibus dialectica periculum facit,etiam si vera sit coclusio. Causam enim ne cognoscamus,nobis insidias para t.Ear etiam captiosae & fallaces conclusiones; quae non ex ijs progrediuntur, quae cuiusq- artis sunt, ex arte proficisci videntur.
nam vitiosae describendi rationes non sunt in ijs, quae fallendi studio adhibenturiquandoquidem ex ijs,qua arti subiecta sunt,captiones progrediuntur. Nec si qua vitiosa describendi ratio in vera versatur ' qualis est Hippocratis, cuius quadratum lunulis conficiebatur, sed ,si vi Bryso, circulum in quadrati formam redigebat sic, circuli quadrati figuram etficiat: certe quia n5
accommodate ad rem ob eam causam fictus est simulatusq; , non verus, itaq; in his, vel illis rebus versatur ratiocinatio, & si ratio cinatio est, tamen simulata & ficta est oratio. Cum enim ad rem accommodata
videatur,fit,ut fallax sit & iniqua. Ut enim ea, quae in causis forensibus versatur iniustitia,speciem quandarii pre se fert iustitiae,estq; iniusta quaedam pugna,sic contraria Oratio, iniqua pugna es ad litesq; spectat. Quemadmodum.n.illic omnes, qui sibi victoriam pro . ponunt: sic hic hi,qui pugnaces stint,tentant experiunturque omnia. Ac ij quidem, qui vincendi studio eos se praestant,homines litigiosi & amantes litium videntum qui autem ostentationis, aut quaestus causa sophistae. Est enim sophistice,ut diximus,quaedam ratio querendi opes simulatione sapientie. Itaq; studio est illis
concluso,quae necessariam fallaciter imitetur. Suntq; orationum earundem amantes,& ij,qui vincendi studio disputant.& sophi me, sed non eundem sibi finemrroponunt. Eademqtie oratio litigiosa di fallax est,
728쪽
Σ Ι Η Ε Η v R I N V S. . 347 . sed non eadem ex parte . sed quia victoriae speciem sequatur, litigios arquia sapientiae fallax nominatur. Est enim sophistic equaedam lacata simulataque sapientia,non vera. Qui autem certandi studio disputat , id est qilodammodo ad dialecticum, quod is, qui vitioso describit, ad Geometram. ex eisdem cnim,ex quibus dialectica: sallacem conclusionem ei Sciunt. quemad amodum is,qui vitiose describit. ex ijsdem ex quibus Geometra. Sed hic non certandi studium sequi dicitur quod ex principijs conclusonibusque artis vitiose describit,ille ex is,quae dialecticae tributa sunt. Ac 11
Iud quidem dubium non est, quinis qui certandi studio disputat, in alijs disciplinis iversetur: ut quadratum quod lunulis ossicitur,non est litigiosium, Brys nis litigiosum est. Atq; illud non ad alias artes serri licet,nisi ad geometriam,quod ex proprijs mitiis effetatur: hoc ad multos licet, qui quid In quaq; a te essiet possit, quid non possit non intelligunt. Apte
enim transferetur. aut quemadmodum Antiphon quadratum cssicere solebat, aut si quis ne et ad valetudinem rectius & salubrius esse, a coena deambulare, Zenonis ratione ductus: ea quoniam la te patet, non est medicinae. Ac si non omni ex parte eandem habet rationem is, qui pugnaciter disputat, ac dialecticum,
ouam is qui vitiose describit, ad geometriam, numquam is qui pugnaciter disputat in illis versaretur.
O N C L V S IO NES. Experiendi disciplina eri pars diale
Dialectici eri quae in omnibus cola sunt speculari. Sophisica est quaeduim ratio quaerendi opes simulatio
Qui uincendi nudio contendunt litigiosi O litum
amatores uidentur , Qui quaenus vero gratia,
729쪽
Non esse determinati generis orationes dialecticorum ac tentativorum. Cap. XI.
Vnc dialectico ad disserendum non est villim
certum genus propositum , neque ad demonstranduin & concludendum: ncque vero talis
est , qualis theologus . Ncque enim posita sunt in .vno CCrto genere omnia , nec si sint, iisdem possint in iiij, naturae & res quae sunt subi jci. Itaque ars, nulla
earum , quae certam quandam naturam demonstrant, interrogare solet , propter a quod non licet alterutram partem ratiocinationis, concedere,& quod ex Vtraq; parte non ciscitur conclusio. at dialectica i
terrogat. Quod si demonstret, si minus de omnibus, at certe de perspicuis,& suis initijs nunquam qumstioncm ponit. Si cnim ea minus det S concedat, iam uae ad resistendunt proferati non habebit. Quae quiem & ratio tentandi eaedem sunt. Neque enim ratio. tentandi talis est, qualis Geometram, sed eiusmodi, qua etiam inscius praeditus esse possit. Potest enim etiam is qui rem ignorat, ex inscio periculum sacere, si quidem dat & concedit, non ex ijs quae nouit, neq; ex proprijs sed ex consequentibus ea omnia, quae eiusmodi sunt, ut eum, qui ea teneat,nihil prohibeat,
artis esse expertem & ignarum: eum autem qui nesciat,necesse sit ignorare. Ita fit ut ratio tentandi nullius fit certi generis mentia. Itaq; omnibus in artibus versatur. Omnibus enim artibus communes quidam loci propositi sunt. Quocirca omnes etiam idiotae ct ignari disserendi tentandiq; ratione quodammodo utuntur, quoniam est quatenus Crinnes defendere ac refellere conantur. Atqui haec ipsa late patent,quae tamen ipsi tenent, etiam si de ijs sine arte dicere videantur. Resutant ergo omnes ' ea tenent sineam quae arte & ratione tractat dialectica: S qui arte dissercndi valet ad saciendum periculum, dialecticus. Quando autem haec multa sunt, & in rebus omnibus
730쪽
OR E R PRIMUM 3 3 .versantur, nec sunt eiusmodi, ut intra certam quandam Daturam genti Q consistant , sed quasi negati mes in ita sunt: alia autem eam vim non habent,sed propria simi artium singularum : licet & illis instru- periculum sacerem omnibus, & ex ipsis artcni quandam efficere,quae non eandem vim , quam Cae a tes quae demonstrar t,habebit. Quaproptcr is qui certandi studio disputat non eandem vim continet omnino,quam is,qui vitioso genere dc scribendi & com ponendi uti tui, propterea quod non ex certis cuius. dam genea is initijs capit ignaros, ac decipit, sed ce tand1 studio in omnis seneris disputatione versatur. Sunt igitur haec fallacium reprehensionum genera. Dialectico autem esse haec proposita, eumq; haec praesare pose . hinc facile perspici potest , quod viae dira tioni, quae in propositionibus versatur , haec omnis proposita tractatio est. Ac de fictis quidem S simul tis reprehensionibus diximus.
CONCLUSI Dialectici munus es de omnibus interrogare.
Loci communes interrogantibus ad falsum, vel inopinabile. Cap. XII.
EA autem pars, in qua salsum aliquid ostedere ,
& ad ea , quae contraria sunt opinionibus omnium compellere instituunt sophistae: est enim haec pars altera instituti sophistarum) primum ex quodam interrogandi genere nascitur ma ime. Interrogatio enim nulla celeta proposita constitutaq; re, de qua agatur ad haec exquirenda & indaganda valet. Qui enim temere loquuntur, sere errant vehemen tius. Temere autem dicunt tum, cum nullum certum
genus propositum est, de quo disputetur. Multas etia . quaestiones ponere , etiam si cςrtum constitumque