Dissertatio peripatetica de epico carmine. Auctore Petro Mambruno Aruerno è Societate Iesu

151쪽

HO DISSERΤΑΤ. PARS I. dignitate, non femineus non itaque feminarosscit animus, qui virili consimilis est, & con- genitus , atque eiusdem naturae. De corpore vero, etsi mulierum vulgus viris concedit: eL se tamen aliquas h abitio res Viris, ac membrorum compotitione solida magis, atque vegeta nec ratio prohibet , α experientia constat Praeterea etsi feminae mollioris aliquanto, &humidioris sint naturae x tamen si exercitatio Corporis , S armorum Vsiis accesseris , durabuntur illae quodammodo , & virilem succum, atque soliditatem contrahent. Demum impressionis illius mirificae,atque diuinae, qua heroes fiunt, patientes imprimis sunt mulieres. Qvqtenim Sibyllae, ac Prophetae; quod Entheae mulieres, ac virgines extitere HuiCorationi responderi potest. Animorum sexus nullus est 3 ita sit sane. Sed corporis Communione , & qaiasi Contagio animus, aut languet, aut Viget. Nunc de corporis habitu quid dicam, si corpore lint igneo, si firmo, si consimili, & congenito , & eiusdem cum virili naturae, Ut praedicat haec oratio , cur reon viri nascuntur λ Nam ab animis discrimen nullum est, a corpore nullum esse ruberur, ourigitur viri non sunt,quae sunt femina:ξDe impressio

152쪽

DE MATERIA EPOPOEIAE mne dc efficientia illa diuina nihil iam querora Philosopho Deum de machina excitari. Quanquam ne illud quidem omnino praeteriri debet. Nam ut infra disputabimus, Cum de machina ponemus quaestionem illa actio habetur ad Epopoeiam inepta quae fit ministerio Deorum. Sed ad impressionem illam diuinam redeat oratio- Accepimus a viris sanctis , afflatum illum diuinum cum flatu , quo , quae organa dicuntur, intemplis nostris musice canunt , componi. Vt enim ab eadem aura follibus concepta, dcremisia tubi omnes fiunt VocaleS , qui tamen Varie modulantur pro varia sui conformatione , dc figura : ita eadem efficientia , 8c afflatu diuino viri magni ; & heroes incitantur ue attemperate tamen ad eorum naturam. Isaiae oratio culta est , & magnifica; Amosij vero incompta , & agrestis . quid ita ὶ quia etiam auctore schola Peripatetica , quaecumque res inducitur alteri, ad ingenium illius se fingit, & accommodat.. Neque immerito; alias enim illam corrumperet, atque labefactaret. Ex ea igitur efficientia nihil constitui potest, quae se naturae attemperat quodammodo.

153쪽

ro . DISSERTA T. PARS I. Non tamen a me, aut haec,aut ea, quae supra

de muliebri illa Epopoeia disiputata siunt, ebpertinent, quo rebus bellicis, & imperio militari velim usquequaque interdictum omnibus mulieribus; sed eis dumtaxat, ne quis sit-bi cum Ariosto, & Αmadissiorum auctoribus licere putet virginibus castra implere, &poeticae licentiae lenociniis sianctitatem morum illudere. Multitudo virginum & mulierum poematis grauitati atque sanctitati plane ossicit, dc cum profanos poetas ea dedeceat, tum Christianis esse debet pudori. Vtrum autem Vna aliqua, quam elegerit, MCui pro summo imperio Deus Opt. Max. belli summam crediderit , Epopoeiae dignitatem Violet, necne; Una dumtaxat aliquando me dubium fecit Varaiiij, dc aliquorum , qui ei consentiunt,

virorum doctorum auctoritas. Nunc vero animum mihi certum fecere , & rationes paulo ante allatae, quae feminam amoliuntur,

suspicionis, quae a Religione petitur, futilitas. Etenim ut nihil aliud viiij ressideret in ea Epo- poma, id tamen peccati esset, quod in Actione Μachinam admitteret, secus ac ex Aristot. Pars huius Differt. altera qu. VII. demonstrat.

ν I. ALTER A quaestio, quae quidem in

154쪽

DE MATERIA EPOPOEIAE. Q23 rem, dc disputationem nostram sit, ponatur. Vtrum conatus etiam laude dignus , qui tamen exeat infeliciter, satis dignus, Sc illustris . sit, qui Epopoeiae det argumentum. ab eXemplis lux accedet. AEneas cum Troianis illis suis per tot maria orae Italicae applicuerit, sed ante exscensum suborta foeda tempestate ipse naufragio pereat,& soch eius dissipentur. Itidem. Fac Vlysiam post diuturnam peregrinationem eniti nauiter, Ut procos domo eXturbet,

atque coniugem, filium, & bona recipiat, Verum eo in pugna caeso , Penelopen Antinoo nupsisse. Ni mea me fallit opinio,nemo homo erit tam parum prudens istarum rerum, idem qui non censeat eam actionem parum aptam esse materiam poemati Epico. In Iliade ptaeceptio fiet illustrior. Graeci exercitum ingentem conflant , dc duce Agamemnone Asiam petunt eo con filio, ut Troiam diruant. Facinora virtute bellica & consilio praeclara eduntur multa , Ciuitas obsidetur , deditionem iam cogitat , cum eruptione Hectoris Agamemnon interficitur ; miles subinde quae

necatur,qua in potestatem Troianorum Venit,

qua in Gneciam inglorius redit. In quaestione est; fueritne Graecorum iste conatus licet for-

155쪽

iet DISSERTA T. PARS I., titudini c consilij plenissimus, materia Epopoeiae digna. minime sane quidem duplici de

causa. Altera , quia . primaria actio ex praeceptis Aristotelicis debet esse tota I altera,

quia ex eiusdem edicto debet esse illustris.

Haec vero Utraque laude Caret. non enim tota est, quae praecipua sui parte mutila est; neque illustris , quae exitu felici caret. At conatus fortis fuit, at consilij abundans. Nullus inficior , ad Epicum tamen Carmen ineptam pronuncio atiionem illam: tum quia Vitam monui ex Aristotele adtio epica tota esse debet, atque illustris; tum quia Epopoeia scribitur,& celebratur, ut viri principes ad faci- .nus aliquod simile inflammentur : Non inflammat vero conatus iste, sed retardat. Torquatum ipsum appello , apud quem his verbis loquitur GodoDedus cantu primo. XXII.

Via non lasciammo i doles perni, et nido

Nativo uoi sel creder mio non erra PNe la tita e ponemmo at mare infido,

Et a i peragii di Antana guerra, Per acquissar di breuessono gri Volgare , e possider barbara terra, Che propolis ci Muremmo angusto , e scaso

156쪽

d i seruitu cos, ri iacente, e duras Fondando in Palestina vn nouo regno ,

Ou habbia la pieta sede secura: Nesia chi neghi a peregrin deuoto

D dorar la gran tomba , e sciome si volo. XXIV. Dunque ii fatuo sin hora al rastato e molio; Piu ne molio at trauasio , a thonor poco, Nulla ai di signo , oue o ermi, o volto Sia timeto de l'armi in altro loco , &c. Audio h1c ego : periculorum sinquit) abunde est, laborum etiam superest: quod vero sit ad gloriam, actum esse admodum nihil. quid ita eximia enim quaedam facinora ediderant. Persas , & ut loquitur Torquatus ) Turcas

Contuderant, Antiochiam vi ceperant, cui Boe mundus praeerat, haec quae per se magna

sunt, fiunt nihili a Godofredo. quamobrem quia quae edita fuerant, illa erant nulla at dise-gno , ad propositum finem nihil attinebant. At quis Tassi sensus foret, aut quid tandem

157쪽

I16 . DISSERTAT. PARS Ι. diceret; si aut in seruitutem redactus, aut dic sipatus , aut enectus fuisset miles Ziam non di- Ceret , ea in actione, gloriae esse parum , sed quereretur ignominiae esse plurimum. Hic etiam lis moueri potest altera, nihilo facilior: Cum in expeditione illa Graecorum, Tenedos urbs, & '

JUula diues opum Priami dum regna manebat, capta fuerit , possitne Tenedi ἀλωας Epopoeiae materiam, siue argumentum sufficere, etiamsi deinde Graeci a Troia repulsi , dc a Troianis victi, atque exuti illa insula in. Graeciam inglorij redire compulsi fuissent. Certe

abhorret natura Epopoeiae, & repugnant e X empla omnium poetarum. Nam &Regnum

Italiae AEneae asseritur; Ithaca suo restituitur Vlyssi: & Troia capitur ex victoria Achillis ; Regnum Hierosolymitanum in potestatem Godosredi venit. Vetat etiam Tassus. nam Godofredus exercitum, qui profligatis Turcis, & Persis, atque capta Antiochia gloriae putabat satisfecisse suae , his verbis increpat Cantu I- XXVI

Turchi, Persi, Antiochia, illustrisno , Et di nome magnifico ,-di cose Opre nostra non gia, ma des ciet dana

158쪽

DE MATERIA EPOPOE E. I 27 Furo , e vittorie in ver me ullisse. Hor ,se da not riuolte , ct torte sono

Contra quel - , chel donator distose Temo ce n priui oe fauola a te gentia uel B chiare rimbombo at diuenti. X XV ΙΙ. Ab , non Fa alcun , per Dio , che si graditi Doni in myo A reo perda , e distonda. Aquei , che sono alti principν orditi Di tutia topra si filo e t rissonia.

En neque Persiarum, aut Turcarum clade,

aut Antiochia capta conqu iescit; En quoties finis expeditionis meminit 3 metuit etiam fabula fieri, quid ita Θ quia non eo fine suscepta expeditio erat ; & quia necesse est, Vt

Ratio etiam grauis prohibet .nam in animis legentium id semper haereret, a fine proposito abesse imperatorem, ac proinde gloria legitima carere, quae a fine petitur. Deinde usque recurreret in memoriam clades, quae sequuta est. Propter enim rei magnitudinem nexu quodam , dc illigatione tam arcta haec duo Committuntur; Vt alterum, sine altero in mentem non veniat. Essetne aliquis ingenio

tam hebes, qui Tenedi captae meminisset, δί

159쪽

H8 DISSERΤΑΤ. PARS I. idem non recordaretur cladis Graecorum,qua a Troianis victi,in Graeciam rediissent inhone ste 3 Essetne aliquis qui expeditionem eiusmodi viro principi in exemplum gloriae proponeret, Cuius exitus,& sinis Cum dedecori, tum damno fuerit 3 Enimuero si quis imperatorem fortissimum ab expeditione Asiatica deterrere cuperet, nihil Certe potius deberet habere, aut etiam apposite magis posset adducere; quam CXitus eorum, qui cum virtute bellica praestarent, & ab exercitu essent paratissimi, tamen amissis copiis cum dedecore fuissent

repulsi. Neque est quidquam rei, cur Achilles

nobis opponatur, quem Paris ante excidium Troiae interfecerit, ac proinde cuius exitus infelix fuerit. Eam enim rem siquis istarum rerum peritus recta putarit via, statuet Epopoeiam non Viri esse imitationem , sed actionis , quod aperte dc αραφθά ς quaest. quarta

ostendimus. Ac proinde , si actio integra , si perfecta fuerit, laudis illa nullius indigebit.

At in heroe felicitatem Usquequaque etiam post actionem poematis primariam nemo desideret, cum Heroum nulli aut certc perpauci felices exitus nacti fuerint. Vt reliquos Laceam, & eos tantum appellem qui ab Epicis poetis

160쪽

DE MATERIA EPOPOEIAE. I 29poetis celebrati simi. Godofredus aliquot post Hierosolymam captam annis in praelio ita evanuit , ut praeter nomen, & memoriam nihil e tanto viro reliquum fuerit. Quam infeliciter Pompeius, & Caesar vitam clauserint,& Achilles ille Homericus, nemo ignorat: quid λ Erunt nobis Homerus, Lucanus, Tassus ea causa obiurgandi. Nequaquam. Actionem enim totam illustrem ornarunt mirifice. At, si actio quae a poeta suscipitur ornandR, aut ipsa πιλειοτητας expers sit, dc totalitate non gaudeat, aut fuerit ea pars necessariis Coniuncta cum maiori actione, quae faede exierit, qualem in exemplum huc attulimus, ea certe digna non est, quae Epopoeiae seruiat. Capillos hominis laudas & coloris, Sc nitoris gratia; at is tota urbe famosus est oculorum prauitate:

si quid video, illum non laudas, sed nobilitas

turpitudine.

Nat isthic Venusinus poeta callidus excusso populum suspendere naso , dicat apposite:

. - Hunc ego me si quid componere curem, Non magis esse velim , quam prauo vivere naso. Haec a me quidem certo constituta sunt de actione profana , de actione vero Christiana