장음표시 사용
241쪽
1o8 DISSERTAT. PAR s II. des lib. de oratione ciuili in haec verba loqui-
appello mentem, oe conceptus in quibus res reperiuntur. At δυο ς est haec definitio, non γνω- MN. Idem peccauit Hermogenes Illis auctoribus . iam aliis peccare pudor non est. Longe alia est Philosophi mens, &sensus. Γν - , υ is definit lib. II. Rhet. Cap. XXI. Διπιοι vero lib. de Poetica cap. VI. Nobis Vt deleatur ambiguitas illa , γνώμη sententia appella- . tur; nolimma cum sit eius vis, Sc si1gnificatio in hanc partem: Q- vero, quoniam necdum nomen apud Latinos reperit, Graeco gaudeat,3c dicatur Dianoea. De sententia primum
II. SENTENTIAM definit Aristoteles cap. XXI. libri alterius Rhet. in haec verba. M-ειθ' ολου. Ad Verbum. Sententia est enunciatis,non desingularibus , ut qualissit Iphicrates , sed de uniuersalibus. Subinde attexuit,
id est. Neque tamen est de omnibus uniuersalibus , ut quod rectum fit contra
242쪽
DE FORMA EPo P ΟΕIuΕ. 2 9rium curuo ; sed de iis quorum sunt actiones, ρο- quae appetere t fugere quis potest agat. Quibus verbis haec subiecta est significatio. Seniatentia est pronunciatum aliquod uniuersim de vita recte informanda. Quae a Plutarcho est definitio, eodem recidit.
catius dicit , cum addidit μου, μαν. ) Non erat id tamen admodum necessarium. Si enim
ga certe non erit, cum propositio sine vitio longius trahi nequeat. Potest Vero sententia ad duos versus protendi, ut in exemplo allato ab Aristot. ex Eurip. liquet. II. TRES itaque sunt dotes sententiae. Prima, ut sit uniuersim dicta ; altera, ut sit una ;tertia , Ut sit morata. Iv. PRIMA laus sententiae est, Vt a Certis loco, tempore, persona, caeterisque, quae res singulares ambiunt, dc figunt quodammodo, auocetur . EXemplum esto. Clytemnaestra in Agamemnone loquitur. siμem poenitetpene est innocens. De se loquitur una, & tamen a se ad uniuersos homines sententiam traduxit ue atque ab omni loco, & tempore fecit liberam, dc eximiam. Nunc cum Clytemmestra oratio
243쪽
eadem illigetur. certe ego pene innocens habenda sum , quam male quondam facti, nunc quidem temporis poenitet . quantum dignitatis illi decessit 3 Ab Horatio esto exemplum alterum lib. III. Carm. Ode ΙΙ. Dulce deco-- rum est pro patria mori. V. ALTER A sententiae laus, ut sit - remis breuiter comprehensa. Quae enim funditur in multam orationem fit evanida, & languet. EXemplo clarebit praescriptio. Haec Horati j sententia ex lib. III. Ode V II. Pulvis, oeumbra fumus, producatur in haec Verba. Si recte philosophari placuerit, ac de nobis pronunciare, nihil equidem video , quicum melius hanc vitam nostram fluxam, aC Caducam possim conferre, quam Cum Vmbra, quae fugitiuo , ac perpetuo lapsu vanescit. Quod si penitius in naturae humanae cognitionem in- , trare placeat 3 quis erit tam parum intelligens,& rudis 3 qui coagmentationem hanc corporis , cuius formam, atque pulchritudinem suspicimus , non videat Computrescere aliquando, dc tandem in puluerem collabi λ Enimuero istis periodis, atque circuitionibus venustas omnis , atque dignitas sententiae Contabuit. Laidi vult Philosophus sententiae maiestatem,
244쪽
DE FORMA EPOPOEIAE. vel causae , cur vera sit, coniunctione; cum per reticentiam causae ab Enthymemate sententia discrepet ; ab exemplo mox allato lucem affundit.
id est, Non virorum ullus, qui sit liber. Id est sententia: addito autem eo, quod sequitur,
fiet enlbymema. Aut diuitiarum enim seruus est, autfortuna. VI. TERTIA laus sententiae est, ut sit morata & vitam informet. Etenim si de re Physica, si de Mathematica, si de Metaphysica breuiter, dc uniuersim dictum adducatur, erit illud sane quidem axioma quoddam , sed non sententia, cum informationi morum minime seruiat: veluti si quis audiat, Sol est maior terra, ut quod est exemplum ab Aristotele II. Rhet.
cap. XXI. Rectum contrarium est curuo, non iS.
certe ad vitae officia prudenter obeunda commouebitur. At si audierit Horatium Ode altera libri III. pronunciantem. Raro antecerintem scelestum dest ruit pede poena claudo ; aut illud incerti auctoris apua Stobaeum, Ανθω
245쪽
qui caste vivat, Zc linguae moderetur. De Syllogismo vel Enthymemate oriri sententiam docet Philosophus. Putatis enim, M
missas scholae dicunt; nascitur sententia In hoCEnthymemate exemplum ponit. Omnis homo autfortuna,aut diuitiis obsequitur. Nullus igitur homo liberest. silentio prematur superest haec sententia, homo est liber. Nunc de multiplicibus , variisque sententiae formis, speciebus,ac figuris disputationem
integram Rhetoribus permittimuS. Quae vero quatuor maxime Philosophicae sunt ditio nis 3 quaeque a nemine hactenus disputata sunt, vestigemus. Primum , Ecquaenam sint in sententia tantae deliciae, quibus animi Capiantur. Tum,simine sententiae frequentandae saepius Deinde, qui differant ab iis, quae acute dicta appellantur. Denique, cur haec acutC . dicta placeant. Est in pretio dc arridet sententia, quia breui ambitu multa concludit. Ita numus aureus pluris est centum aereis, dc Deus Opt. M ., rebus omnibus Creatis longe potior est , quibus mole, dc numero cedit; nam virtuti, uola
246쪽
DE FORMA EPOPOEIAE. M3. moli pretium est : longam itaque orationem in breuem quia cogit sententia, sit magni. Eius enim possessione facile cito locupletatur imgenium. Ad haec, sententiam qui profert, a plebe summotum se putat, dc eam qui audit, se summoueri autumat, Vulgo enim imperito et ignota sunt, nihil autem suauius dignitate, excellentia. Praeterea Vniuerse Cum dicis, Enthymematis Consequens adducis, retices antecedens; quod auditor suo Marte inuenit, dc animum ab uniuersali propositione ad singularem cum voluptate conuertit, parit
quippe aliquid ipse per sese, quo partu gaudet
animus, cum in actione sit eius felicitas. Tum, homines omnes moribus quibusdam amici sunt,& aliis inimici; mores illos odiosos in uno aliquo singulariter notaueris, laedes haud dubie : uniuerse si designes, monebis tu quidem, quantum satis erit : ipse per sese vulneri suo medebitur. Sit amans vini quispiam &ebriosus t Ιllum nominatim si dixerit orator foedum , qui se vino ingurgitet ; convicium se cit ; at si dissimulanter de ebrietate uniuerse dixerit, auditor sine dodire, atque tristitia suadebitur. Ad haec, hominem alicui misere addictum opinioni,pudet ab ea discedere,quam-
247쪽
Σi DISSERTA T. PARI II. obrem aperte ipsum si adoriare, aut secum ipse se purgabit, aut animum obfirmabit; prae pudore manus aegre dabit. Demum sic animus humanus a Deo Opt. Max. comparatus est ;ut iis quae ad mores pertinent, miris quibusdam illecebris, facile flectatur , & in ea suopte pondere , atque momentis inclinet;
sententia vero omnis morata est, Vt supra pronunciatum est.
Frequens usus sententiae non debet esse ; tum quia priscae illius, & aureae aetatis nullus; qui vel eloquens, vel disertus habitus sit, in sententiis, aut aCute dictis multum se amauit; tum quia sententiarum eXaggeratione tumet oratio . Rarae sunt in Virgilio, rarae in Homero , in antiquis Oratoribus paucae; & illae quidem non quaesitae ambitiosius, sed a re ipsa ultro oblatae. Quare merito suo odiosos illos Satyricus increpuit his verbis. Pace messia liceat dixisse, primi omnium eloquentiam perdidistis, leuibus enim atque inanibus sonis ludibria quadam excitando fecistis, ut corpus orationis
enervaretur, re caderet. tum. Grandis , re ut
ita dicam pudica oratio, non est maculos, neque turgida, sed naturali pulchritudine exsurgit.
Idem. Nunc rerum tumore, re sententiarum
248쪽
DE FORMA EPOPOEIAE. rasmanissimo strepitu hoc tantum perficiunt , oec. Deinde , oc ne carmen quidem sans coloris en tuit, sed omnia quasi eodem cibo pasta, non potuerunt Aque aὰ senectutem canesicere. Congruit plane in locum istum Augusti hac de re sententia , quam Suetonius posteritati consecrauit. Genus eloquendi sequutus est elegans , oe temperatum, vitatis sententiarum in ptiis, atque inconcinnitate, re reconditorum ver
borum ut ipse dicit fartoribus, praecipuamque curam duxit, sensium animi quam apertissime exprimere: quod quo facilius efficeret, nec alicubi
lectorem , vel auditorem obturbaret, aut remoraretur; neque propositiones verbis addere, neque coniunctiones j ius iterare dubitauit, qua detracta asserunt aliquid obscuritatis,ingratiam autent. En Augusti praescriptionem de sententiis, acute dictis, atque stylo, Cui suffragabuntur omnes, quibus mens bona, quibus placida de serena fuerit. hac de re iterum quaeretur cum disputatio instituetur de dictione. At quod inter sententiam, ´ dictum intersit, hoc est: sententia siue in verbis, siue in verborum potestate caret pugna atque conflictu : Acute dictum vero totum est in congressu,&ut ita dicam, in dimicatione. Faci-
249쪽
H6 DISIERTAT. PARS II. lius exemplis, quam oratione res Clarebit. Triplicis itaque generis adhibebimus exempla. 1. de sententia pura. II. de acute dicto pure.
Sententia pura est,quae dicti amplitudinem. ac maiestatem continet ; sed contentione caret. In Phoenissis Euripides pronunciauit. Απα-- έ οε ον Πια- ι. Id est , viro forti ubique patria est. praeclare. Etiam Seneca in Hercule furente sine ulla contentione. Cogiquipotest, nescit mori. Eximium est istud Me nandri: οειγm' et xv Id est, ingenio qui excessit omnia possidet. Tum hoc Tullij: Exilium ibi putat esse, ubi non eqvirtuti Iocus. Acute dictum pure , est contentio quae cassa sit, & vacua ab sententia. Hecuba in He cute furente. Iste tot Regum parens caret βρuia Aro ; es lamma indiget ardente Troia: Sententia est nulla, sensus tamen est magnificus, Eccontentio aperta. quod Priamus in tanta flamma , qua ardeat Troia, flamma tamen careat.
Nec laude caret illud Menandri: Misseim λἰ sy, odi prauum etiam cum di-rit bene. Sententia mixta est , quicum annexa sit contentio. Vt in hoc P l. Syri. Avaro tam
250쪽
deest, quod habet , quam quod non habet. Etenim
seposita contentione , viget tamen sententiae vis, Sc dignitas. Veluti si dicatur: Avarus nemo diues. Eadem laus est in isto Augustini dicto. Deus melius scitur nesciendo. Nam adsententiam qua dicimus Deum esse maiorem ora,& ambitu mentis nostrae ; hoc est comprehendi non posse: accedit etiam venustatis aliquid ex pugna Verborum, scientiae, Sc nescientiae. Haud erit a Philosopho alienum vestigare, quid rei sit, cur acute dicta placeant. Cum in Sophistarum myrotheciis nihil sit lautius, corrupice eloquentiae magistris nihil carius , iis oratoriae facultatis luminibus,
quae contentiones ab auctore ad Herenn. &a
Tullio acute dicta, Sc a nuperis hominibus acumina dicuntur ; facturus operae pretium mihi videor , si fontem ipsum , atque caput
vestigem, ex quo manat ea VoluptaS, qua mirifice illorum animi mentesque capiuntur. Quam in commentationem intentus aliquantulum animaduerti delicias non modo illas, quas ex istis acute dustis percipimus, sed etiam plerasque omnes alias, e rerum inter se pugna dc conflictu oriri. Quid enim est, amabo, cur tam suauiter auribus, dc animis insidias ponat,