Dissertatio peripatetica de epico carmine. Auctore Petro Mambruno Aruerno è Societate Iesu

261쪽

ciat itaque Aristoteles dictionem esse interpretationem sensu iam explicato. I M. CAVΤIo altera est, ista voce ονομαδις non tantum comprehendi, quae Grammaticis nomina dicuntur,& sunt , sed etiam vell-ba , quae per tempora flectuntur. Nam 8c Philosophus cap. III. lib. de Interpretatione, Vbi de verbis distinxisset, pronungiauit ea. Verba, quorum significatio Certa esset, esse nomina.

ψ - , m. IV. TERTIA Cautio est, ab Aristotele voces eiusmodi ea gratia dici , id est, ii

terpretationes, quia sensa animi mente comprehensa interpretantur. Nam rerum Cognitiones ait C. I. de Interpr. esse ΜΝματα τὰ ψωρ,

affectiones animae: Neque iniuria, cum in anima receptae,illam afficiant quodammodo. qus itaque latent in intellectu rerum Cognitiones, atque intelligentiae per dictionem in apricum, Zc lucem adducuntur. ες -- inquit eodem

Est itaque mens Philosephi, cum dictionem esse interpretationem per nominum prolationem dixit ; ut ipsa sit oratio continua , atque perpetua ; quae animi sensa in medium profe-

262쪽

DE FORMA EPOPOEIAE. tat. Quamobrem parum Philosophice nonnulli aiunt dictionem esse explicatione in sensus animi. Nam gemitus, gestus, dc voces

ec me/λτοι explicanL VarioS sensus 3 cum tamen iudicij , ac veritatis Vacuae sint , ac proinde ἐρμην dici nequeant

Definitio modo explicata utrique dictioni solutae , dc strictae Congruit: facile tamen , si qui sunt proprij characteres, adhibeantur, Vtraque propria definitione gaudebit. Nam& ipse Philosophus cap. VI. his Verbis Poeticam dictionem designauerat. λεξ ν

via: σμπωνα λαν- aio dictionem esse metrorum

compositionem. Quanquam non Uno metro tantum a Rhetorica distinguitur Poetica ; sed etiam ornatu, dc forma longe discolor est. V. EXPLICATA natura & definitione dictionis, de eius partibus, dc ornamentis instituenda est quaestio. Ac primum quidem diserte cauet Aristoteles capite XIX. μα- , siue figuras drctionis omnes in Poeticam minime Congruere. Ambigua enim est potestas ν α -- . Alia si quidem recitanti pro

pria sunt, alia ipsi orationi. Cauet siliquam)Vocis, OriS, Vultus, manuum , totiusque corporis conformationem ad Poeticam nihil at-

Ff iij

263쪽

13o DISSERTA T. PARS II. tinere, sed ad Histrionicam. Nam cum primis temporibus Poetae per sese versus suos ipsi metrecitarent ; decoris, Ec dignitatis retinentes erant: subinde vero ubi eam prouinciam Histrionibus reliquere ; qui Poeticae Vim, & ingenium minus callebant ; fuerunt docendi artem pronunciandi. Ars porro illa, quae &recitantes fingeret, Sc voci, atque gestui moderaretur , υτ VAMi Graecis; nobis Histrionica appellatur. Illam Claucon Teius primus in praecepta conclusit, auctore Philosopho III. Rhet. quo testimonio ea continentur omnia, quae iam monuimus, quare fastidio non erit. Nondum inquit) in etsi erat ars histrionica.

V ονυ μ α βυς α παγωδα οἰ π-rat; E me ντην. Id est, Sero enim ad rem Tragicam ct Epicam accessit. Poeta enim primis illis tempori bus Us et tragoedias recitabant. ΙiS atteXuit: Δηλι

ετεροί πινες ἐωροπιαίου, υ, ω Γ υκών ο Id est, Manissum itaque artem illam αθ Rhetorica pariter, oe Poetica congrueres in quam quidam alij praeter Poetas operam suam contulerunt , ut cylaucon Terus. V I. PLANE ars illa recitandi, quae Actio

264쪽

DE FORMA EPOPOEIAE. I. IRomanis dicta est, magnam cum poemati; tum orationi dignitatem affert. Rhodiis orationem Demosthenis contra AEschinem mi

rantibus ; quid sin quit iste) si bestiam audireta

tis Z Virgilio primas non nemo praevipere se posse non d. ridebat,ii vociS suauitatem aequa re posset. scholae etiam nostrae Magister docet lib. III. Rhet. cap. I. actores praemia dc ipsis Poetis , Rhetoribus saepe praeripere ; auditorum tamen iudicum Vitio, ἀω - -

Tullius in Oratore. Infantes , inquit , actionis dignitate eloquentia sapefructum tubrunt. H- ferti deformitate agendi multi infantes putatifunt , mi iam non sine causa Demosthenes tribu rit es primas, resecundas , m tertiaae actioni. at de iis abunde. VII. DICTIONIS partes recenset octo Philosophus cap. X X. sunt Vero hae. Elementum, syllaba, coniunctio, nomen, Verbum, articulus, casas, oratio. De singulis nunc disputandi, neque otium est, neque si sit, necesse est, ' Cum partes istas Grammatici diligentissimi e sint defuncti. VIII. DICTIONIS Epicae laus est quintuplex. I. Perspicuit . ΙΙ. Maiestas. III IEqua-

265쪽

DIssERTAT. PARs II bilitas. Iv. Numerus. V. Concinnitas quae- .dam. De singulis pauca delibanda sunt. IX. ARISTOTELES Cap. XXὲΙ. merito primas partes tribuit perspicuitati,&con- Tinuo monet cauendum ab humilitate. θ μέ νων - αινsio eth. Primae verb de bentur perspicuitati , quia eo fine quisque loquitur; si bonae , M sanae mentis est; ut intelligatur, quoniam dictio est interpretatio earum rerum quas mente concepimus: quamobrem quo Perspicue magis Vnusquisque loquitur, eo finem tenet felicius, Sc rectius loquitur. Et quando contrariorum Contrariae sunt affectio- .nes, necesse est obscuritatem in oratione esse

vitium longe maximum. Nam qui loquitur obscure , nihilo plus efficit, ac si taceret: Scauditor itidem intelligit dicentem nihil, & l quentem implicata. Quanquam & hic magis est odiosus ; qui vexet, & male habeat audito- res. Peccabant itaque turpiter Rhetores illi antiqui quos obiurgat Quintilianus lib. VIII. qui discipulorum orationem attollebant ista voce, πυ- . Oritur perspicuitas dictionis ex

semel atque iterum monet. Ratio a nobis est. . Auditor

266쪽

DE FORMA EPOPOEIAE.

Auditor assuetus vocibus propriis continuo rem illis contentam penetrat, atque Cernit impropria Vero nominum appellatione auditoris ingenium a reuna ad alteram traducitur cum voluptate quadam , si raro & apposite; cum aegritudine, si frequentius. Discerpitur enim illa frequentatione cogitatio- Perspicuitati etiam seruiunt periodorum circuitus mediocres , vinculorum apta dispositio, acuminum infrequentia, particularum Vsus parcus. Ρeriodorum enim granditate abnormi pendet auditoris animus, ic aegre initium cum fine committit, atque Comparat. Vinculorum luxat orationem , & auditor Ordini studet, quem non inuenit. Nocet perspicuitati frequentia acuminum, tum quia faepe infeliciter, dc incommode illigantur; tum quia fatigatur auditor cum sensum vestigat, qui ut plurimum latee in acumine. Officit particularum insolens,& nimius usus 3 extricandis enim illis operam qui ponit auditor, significationem amittit. Huius fraudis non imprudens Terentianus ille Dauus in Andria herum lusit. Huic enim quaerenti ciuid narraret, Veterator ille respondit: AEque , qM'Mam, nunc, auidem. Tum etiam & Syrus simili in

267쪽

Causa. ita res est hac nunc, quasi cum. Hoc probari potest chm studio, Sc data opera sententiam suam tectam aliquis cupit. At quis in Poeta Epico hoc ferat Z aut quis non Vit peret λX. ALTER A dictionis laus est, ut sit augusta , bc a plebe summota. ita Philosophus Cap. X XII. his verbis: ἰδωωον. Aristoteli Consentiunt quotquot non imperiti de re Poetica disputarunt. Ipse Aristoteles lib. III. Rhetor. cap. I. secum congruit. Docet enim primos Poetas licet de re futili canerent ; in pretio tamen fuisse, 6c gloriam assequutos fuisse ingentem , qui Verborum splendore, & dignitate, omnium admirationem mererentur. Quare Rhetorum

primi, ut Gorgias, illorum dictionem imitari conabantur; quo in gloriae quoque participationem venirentia Atqui notat eos imperitiae Philosophus, qui Oratores poetica dictione florentes laudarent cum alia sit Poetae, alia Oratoris dictio. inquit α- -

stoteli Lucianus, qui sic in Rhet. Mag. loquia.

268쪽

. DE FORMA EPOPOEIAE. 23sest , Rhetor multum ab ess a maiestate Poetica. Accedit etiam Arbiter apud quem Eumolpus in haec verba loquitur: Essetieniam est ab om- mi verborum, ut ita dicam, militate, resumenda

mores a plebe summota. Vt fiat. Odi profanummulgus m arceo. Adest etiam vir emunctae naris , & ingenij acerrimi Horatius, qui in haec verba sententiam proferat lib. I. sat. IV. Neque enim concludere versum

Dixeris esseatis, nequesiquisseribat, uti nos Sermoni propiora ,putes hunc esse Poetam. Ingenium cui sit, cui mens diuinior, atque os Magna sonaturum, des nominis huius ho

norem. '

Multis prosequitur hoc argumentum, atque dictionem eam desiderat, quae etiam CX trametrum magna sit & florens ; ita ut soluto etiam carmine,

Duenias disiecti membra Poeta. Quare inquit, Non satis est puris versum concludere ve bis , esec. Id monuisse operaepretium fuit, tum Latinae poeseos gratia , tum etiam Gallicae, huius quidem multo magis ; cui dicitur id adhaesisse corruptelae, Ut si quid a vulgi consuetudine

269쪽

236 DISSERTA T. PARS II. abhorrens allatum fuerit, Continuo repudietur , quare ea languida & cffeminata quodammodo quibusdam esse videtur, neque fatis digna, quae AEneidi seruire possit. Quamquam audio existere Poetas robustissimi ingenij, qui Epopoeias scribant, & re ipsa eam Calumniam confutent. Nonnihil etiam timeri potuit Latino poemati a Grammaticorum gente, qui cum sint humilis ingenij, & styli ; sermoni propiora possunt scribere , ad poematis vero dignitatem assurgere

nequeunt.

. At cur dictionem magnificam esse oportet quia admirationem, Zc voluptatem Ciere debet. Ab assietis autem non impellitur animus. Assurgit itaque, Vel quo placeat, Vel quo in admirationem Vocet. Qui Vero grandescit nempe inquit Philosophus cap. XXII. Nil si peregrina in usum adhibeat. Quae peregrina sint

docet eodem Cap.-κον θ λήγω γλω ῆ- ψ μευ.*ο- ών , ψ et ni κώειον. Teregrinum dico , linguam, tralationem , extensionem ,

quidquid a propria potestate traducitur. Quod

iterum monet Codem capite. Linguarum nomine varias Dialectos com-

270쪽

DE FORMA EPOPOEIAE. 237prehendit. Augetur itaque oratio a Dialectis, Metaphoris &C. Vel quia mens auditoris excitatur ad insolentiam illam verborum, vel quia discit aliquid, vel quia Poeta eruditior videtur , qui praeter solitum sapiat, & loquatur. Quid sit Metaphora, & Metatheses illae, quid AEnigma , quid Barbarismus fuse disputauit praeter alios Quintilianus libro altero. Dialecti porro & Metaphorae tum aliis partibus Poeticae , tum maxime Epopoeiae

congruunt eX cap. XXI V.δεο υ γλωῆας ψ min*ομμ'λιm. Cum maiestas dictioni comcilianda sit ; certe humilitas, & tumor pariter fugienda sunt. de quibus quaeremus hic postquam de quinta dictionis laudefuerit distputatio. XI. DICΤIO NIS laus tertia est AEquabilitas; per quam uno tenore, Muniusmodi veluti filo texitur oratio. Praeceptionem istam VnUS omnium explicauit elegantissime Ho

Inceptis grauibus plerumque , oe metua pro

Purpureus, late quislendeat , us, ην alter stulturpannus ; cum luctu, re ara Dianae, Et properatis aqua peramurn ambitus agros,