장음표시 사용
21쪽
conversiat 3 quid differat perquirit. Quod qui via quadam
ae ratione instituunt, ut iustas in classes ordinesque singula rerum genera distribuant, instruere Naturae Systema, vel potius, ab ipso Auctore naturae instructum, explicare dicunmrin oculis hominum subiicere. Paulo magis recondita ratio est, origines rerum ortu que & causias, e quibus illae existunt, considerandi; quam partem contemplativa, quae dicitur, Philosophia sibi propriam sumsit. Quo in genere, latissime quidem patente, quae sunt inventa, ea vero, in convenientem digesta omdinem, Systematis caussarum eiensium nomine possunt com
prehendi Magno quidem CuDwORTHO , opus illud suum, quo inprimis praecipuum supremumque huius systematis
laeum, de Causi essiciente omnium rerum Prima copi sa eruditione tractavit, Systema Inteuectuale huius nives inscribere, verbis e Platonis schola desumtis , placuit.
Nomine isto plerumque quidem sola eorporum, in nostro terrae globo reperiundorum, in suas elasses secundum naturam cuiusque distributio solet eomprehendi. Neque satis laudari potest eum diligentia, tum perspicacia uiaximorum virorum, qua haei parte strenue laborarunt, indefessique laborare pergunt: dummodo hoc emeat quisque, in quo tot miseri nostra praesertim aetate foedissime Iasuntur, ne rebus creatis nimium intenti, Eum e euius ut hae pendent omnia, qui Unus ρο- eenti erbo uncta fustentas obliviseantur. Sed nihil impedit, quo minus, seu eorum generum, quae tellus nostra alit, locus suus singulis adsignatur in praeelara illa d pulcerrima Naturae cau/ quasi eatena, quae est ab ingeniosissimila auctoribus deseripta', si universae terrae iungantur, iusto ordine, caeteri globi eoelestes, ac ne mentes quidem spiritusque, qui
praecipuam naturae creatae partem constituunt, quoad eorum ordines proprietatesque nobis innotuerunt praetereantur ut universam rerum creatarum catenam magnum Naturae assema
comprehendat. Quale quid ingeniose plane ne infelici sue eessu, tentavit non ita pridem subtilissimus ae modestus naturae indagator explicatorque BoNNETus , in egregio illo, qui Contemplation de Ia Nature inscribitur, libro cuius praecipue Partem III. V. Tomi I de hoc argumento consuluisse iu
22쪽
Superest tertium genus, de remum Finibus, latis quidem apertum illa & facile, sed longe omnium gravissimum,maxtimque momenti ad quod nisi caetera Teferantur omnia vanissimi mortalium censendi sunt miserrimque, qui in illis perscristandis vel tantillum laboram. Enimvero qui
hanc rerum universitatem, non caeca quadam vi aut bru
to impetu a prima illa, unde cuncta pendent, Caussa profusam, sed consilio, ratione, sapientia institutam, procreatam, dispositam es intelligit, nec minori consilio ab Eo, qui opus suum negligere numquam potest, in perpetuum iri administratum nae is valde levis fuerit incon stansque, nisi hominis cuiusvis studio in primis dignissimum iudicet, consitam a d rationemque, quibus4 constat di tegitur hoc Totum, cuius ipsum genu nostrum pam
Diemur equidem suo loco, quantum sit, quod hoc in genere humana ratio vel plane ignoret, vel caecutientibus saltem oeulis non nisi aegre, ieiune d quasi per transennam, cognoscat; sed illud etiam exponetur, quam eliciter omnes istas nebulas caliginesque Lucilla exoptata dispellat, quam Deus , palpam te in tenebris ad veritatis cognitionem propius adducturus, elatissimam nobis accendit. Viderint tandem Itiemur illi, qui .
rerum divinarum humanarumque scientiam professa, perennen
illumet limpidissimum sontem, e quo singularis Dei favor co Iestem veritatem dulcissimamque plenissimis haustibus trahen. dam pandit, praefracte eontemnunt; viderint ipsi, caecissimi
bipedum, an impudentissi, recam pronuncieritur. Nos in terim, quos verum non pudet e veritatis sonte haurire GD-tiam beni entissimo Patri tribuamus, oeli terrarumque Domino. aia hae, ab opinaris sapientibus intel uentibusque recondona pamvaris infantibusque detexeris. Nos Deum obtestari numquam inistermittemus γαs, Luce verra,
In Deo pisuos animi defigere fias s
Deiae terrenae ebulas O pondera molis . atque Tuo plendore misi Tu namque frenum . I reqvies eranquiala piasti a carnere, Mis, principium , vector dux semita, terminus idena
ut habet dulcissimus Boaetnuis 4 corio Phius A. III.
23쪽
tem haud infimam constituit, pernoscere. Cui rei eum s.consentaneum & consequens illud, quod etiam infra, nebitur, ut summus Universi Arbiter velit, a mentibus creatis, quas in hoc mundo locavit, eamdem rationem, idem contilium, quod sequitur Ipse teneri 'n hoc omnes animi nervos intendi ad hoc, tamquam ad unum caput, unamque summam, omnes vitae actus resori quae a dem cura prior, quod studium antiquius sanctiusque esse debebit, quam hoc, quo fines rerum scrutemur, omnique enitamur opera, ut illum praesertim extremum Finem ultimumque, in quo cuncta collineent, quo ab ipsa Mente suprema universi huius procreatio & administratioci feratur quo pariter nostrum omne consilium,in universae vitae ratio actioque fit referenda, compertum habe mus Haec igitur & similia saepenumero mecum reputanti, cum iamdiu a me publicum aliquod, sive ingenii sive stu. diorum qualiumcumque specimen posceretur dignum inprimis visum est hoc argumentum, in quo quid valeant humeri, experirer. Sed in latissimo dicendi campo modus est aliquis terminusque quaerendus, & summa tantum capita rerum, pro instiruti ratione, poterunt perstringi qum circa quae sive ad Dei consilium, quo hunc mundum administrat, spectant, sive ad finem eum, quo hominis co situm omne est referendum ea iam brevi quasi tabula complecti, adeoque Morati Systima huius Uni res, a cum ex naturae rectaeque rationis institutione tum vero ex divinarum vocum praescripto, quae sunt duces ad verit iis cognitionem certiores, Deo adiuvante delineare adgredior. S. II. Sed de Fontibus, unde haec, quae disputabimus snt depromenda, aliquid uberius praecipere, haud erit ab
Iotiis assem morati raraus nisest vos πανδe nobis dicitur. summa omnium finium particularium quos huius universi eo dito gubernatorque Deus vel sequitur Ipse vel Mentibus creatis persequendos praeseripsit.
24쪽
hoe loeo alterium. Ad universam igitur Rem moralem eo
Mostendam duo si di a nam a subministrata habemus, quorum alterum altero iuvari oportet. Qui quidem in ea
mentis humanae vi quae Rario nominatur, Omne principium instrumentumque cognoscendae rei moralis , a natura datum, ponunt, ii vel rationis vocabulum latissimo,
quodam is parum usitato inter Philosophos, sensi accipere, vel minus adcurate in mimum nostrarum o insenem inquisivisse videntur Soli rasionis operationi, quae
nimis lante processura erat, res maximi momenti non est commissa in antisi fio quaedam Murae, qua non prima fundamenta solii scientiae mentibus nostris adseruntur,
fine quibus nihil agere intellectus hominis valet sedit
rium etiam ex iis veritatibus, ad morum informationem facientibus, quarum ad notitiam recta ratio non potest nisi per satis longam argumentorum seriem demum perting re, praevia quaedam C cenariae intelligentiae en
Omnibus hoc a natura tributum est mortalibus, ut, cum ad eum pervenimus rationis usum, quo discrimen im teresse intelligamus inter illas actiones, quae libem hominum Urio suscipiuntur, atque brutorum actus, aut mutati ne eventusque eos qui non sunt in hominis potestatesti, tum vero proprius quidam in mentibus nostris μ-sas generetur honesti, recti, iusti, virtutis, aut horum contrain, quod in actionibus eorum, quibuscum vivimus, Vel quorum ad nos fama pertingit, inesse videatur. Peculiari modo movemur, cum cogitamus, hoc, quod agitur, ab eo esse peractum qui meditato sic agere maluerit ransili,
quam alia quacumque ratione, cum sive actionem istam non suscipere, sive longe secus agere in plena eius positum fuerit potestate. Motus autem istius sive sensius, qui moralis rite nominatur, vis ea est, ut aliud agendi genus etiam priusquam vel de Dei praecepto, vel de tructa quodam ex eiusmodi facto ad nos redundante, cogitemus placeat nobis commendeturque ob id ipsum, quod viseria
25쪽
fic potius, quam secus agere, auctor ut probemus hune atque laude dignum censeamus,4 ipsi eumdem studio quodam, quinin admiratione quoque interdum, hanc ipsam ob caussam, prosequamur Alia ratio agendi, huic opposita, contrariam etiam vim habet; ut displiceat nobis actio eo ipso, quod, cum potuerit aliter agere is qui eam susce pit, sic tamen maluerit, utque eamdem ob caussam impro bemus hominemin vituperio dignum censeamus.
a Nihil opus est, aut argumentishoe Beere longius aut exemplis . quod suus quemque sensus, nisi cui praestantissima mentis via nimio neglectu plane obtorpuerit, condocere potest. Sed tu'
vat tamen de hoc genere rerum eos potissimum e Philosophia monentes audire, quos in hominis natura perquirenda, virtutisque' officii ratione atque initiis indagandis, una natura duee usos osse constat. Ecce ergo eum, cuius tam muri exstant praeclare ac paene divine ad mores informandos monita, M. ΤυLLIυM ita babentem te viaritudo corporis apta compo Dione membrorum mo- oeulos, delectae Me ipso, quod inter se omne parrea cum quodam pore confatuunt a sic hoc decorum.
avia euere in ira, movet adprobationem eorum , iabuseum riν eur, ordina O eonstantia, moderatione incrum omnium atque
factorum. De me. I. 8. Notira sic generasa es in hominis, ait idem, deminis. V. s. in ad omnem istasem percipiendam facta rideMur ob eamque catissam paret,irtutum fimulacris, quorum in se urbena semisa, sine drina moνentur. Audacter ad eamdem naturae vim provocat apud eumdem CICERONEM G-to, definia. III. xt Honesta, inquit SENECA, d Benefe. N. T. ynaceri suapte Mura adeoque grati a riuus es, ut in
tum μι etiam maris , probare metiora. - Maximum hoc habemus naturae meritum . quod rinus in omnium animos lu-n suum per mitiis etiam, qui non sequuntur Ulam vident. His antiquioribus unum addo e patrum nostrorum memoria.
Iori. LocRiυΜ, qui mihi in primis humane hoc est, ad hominum captum utque decet hominem philosophatus esse videtur; qui saeuitatis cognoscendi, quae inest menti humanae. historiam compositurus, diligentissimae observaticini naturae humanae totum operis sui aedificium superstruendum duxit. Unde recte de hoc celebris quidam Gallus iudicasse videtur rRueetant iovus es 'potheses, qu une Imaginationis pera me Peu sue u na ac risu avi ne fias fo-ιδεν eveniene
26쪽
mut autem ad ludicandum de alioram amionibus4palam tura ducimur; sic mox animadvertere licet, illos similiter de his, quae a nobis aguntur, iudicare. Qua re commoti, cum hoc pariter omnibus eadem natura insit, ut minime aequo animo quodvis, quod de nobis feratur iudicium patiamur incipimus ad nos ipsos etiam, eaque quae nos gerimus, smili modo adtendere, ut iam propriorum qu que morum, agendi rationis nostrae, spectatores quasi
iudicesque sedeamus. Quo quidem in soro, ubi vivendi consilium ratioque, quam sequimur, talis nobis esse videtur, qualem in aliis probaremus, tum vero nos etiam ipsi
de eotis minommes O qui ne si rei, non moe , que se Lemctein forouisne obliget de dire , rara est Hai, ear eis fens. DE Maret EAux in Praefatione ad Re ei de diverse Pisces par Mo Leianae , Clar e , Newton M. Tom. I. p. m. XCIII. Is igitur de origine Mnatura notionum moralium disputans, quas mente conceptas habemus, Lib. II de Inteliam humano. p. XXVIII. plura adfert, quae egregie hunc loeum, in quo versamur, illu trant, . Io. r. in Vol. I. p. 326 sqq. Edit. Αngi Londin. 1733. Licet, cum totam rem non sit complexus Persecutusque, a multis male intellecta suerit haec eius disputatio,in graviter reprehensa. Ceterum satendum est, eas saepe hominum ac Nones nobis non posse non probari, quas revera molestiam quamdam incommodumque iisdem nobis importare videmus alias iudicio Illo nostro, de quo hic agitur, improbari condemnarique, quibus haud exiguum ommodum fructusque nobis adfertur.
Neque illud praetereundum quod agendi ratio eiusmodi, qua lis per se nobis probatur laudabilisque habetur, tanto maiori laude excipienda omnibus videatur plausuque , quo plure , qui ita egerit, eam ob caussam ex voluptatibus illis, quae sunt in primis naturae adpetitionibus, spreverit omiseritque quo plura superaverit impedimenta, immo molestias etiam labores, aerumvas forti animo pertulerit. Quod si autem hoc in aliquo homine miramur, quod potuerit id, quod egit, praestam Te non tam ad mores, quam ad ingenium artemque omianis iudicium nostrum resertur nisi sorte cogitemus, ideo eum hoc potuisse, quoniam studio suo dataque opera solertiam a
tam duingenii animive magnitudinem Mureis sibi compagar
27쪽
probamus, , domestico fieti teste, iniqua aliorum dei
his iudicia aspernanda censemus. Sin vituperandos a n his esse in aliis hominibus mores nostros, condemna dosque sensus intimus docet tum vero cum pudored loreque agnoscere cogimur, recte eos, qui nos improbarint, iudicasse. 1
3. III. Duabus autem maxime rebus cernitur id, quod morasis ille sensus ad ea, de quibus hac disputatione ub
Primo quidem hac ipsa naturae constitutione nostrae. quasi anticipatione, instruimur, ut magnum illud intellia gamus discrimen, quod inter varii generis actiones hom num liberas intercedit; ut harum alias, quae nimirum se s hoc probantur, honestas, rectas, iustas, virtutis rationi consentaneas, iudicemus alias in vitiis, turpibus, pravis habeamus quamquam plures etiam occurrunt de quibus neutram in partem sensus moralis pronunciat quae
Defensu moraia e reeentioribus Philosophis ex prosesso egisse patrem quas illum reductae ad vera principia, & nobili suae smplieitati restitutae, moriam Philosophiae, FRANCIsCUMm-CHMONUM, neminem, qui haec studia olla, latere potest. Neque vero poenitebit, de eodem argumento Fost TCI menta Musophiae Morassis consuluisse, exiguum quidem illum vere aureolum, si quid aestimare valeo, libellum cuius Galliea versione ONCouRTir utor, quae Hagae Comitum I ros. prodiit. Quorum post eximias operas, nihilo minori cui luptate fructuque egentur, quae de eodem argumento a clara viro ingenii MERIANO disputata in Atas Aeaden a Remianensis Anni MDCCLVIII anno demum I 6s editis lu
Alienis autem factis sensum hune virtutis prius eommoveri, quam de nostris propriis iudicare incipiamus, non obscure post. Q. Μ, passim id ipsum signifiearum, observat SENEca,
Zps CXX qua omnis illa quaestio, quo modo prima ad nos bomni onesiqua nomia peremem egregie prorsus illustrata legi tur Sed in primis iuvabit de hoe Ioeo disserentem audire mirum illum meo quidem iudicio in perscrutandis collustranis disque reductissimis humani animi latebris aperiendisque secretis, quibus mens hominis commovetur, inussis di quasi pon-
28쪽
idem iniusserentes dici vulgo solent, sed ubi nihil est omnino, cur eas improbemus, in rectis rite numerantur. In
omni autem sensus moralis iudicio de hoc, quod vel pra clare actum sit, vel secus, non tam ipsa per se spectatur actio, quam quoad consillium atque finem, quem secutus sit, quove tenderit is, de cuius agendi modo quaeritur ut, in actione quavis ad finem istum relata sue honestatis virtutisque ratio, sive huius contrarium, inesse iudicetur. Neque vero, sine ista naturae anticipatione, ulla in iis, o si obligarionis mora sis , quae dicitur, inuae sunt huius generis alia, insormari noti mentibus hominum posset. Educatio certe, magistrorum institutio, consu tudo imitatio, variae idearum consociationes, omniaque quae ad deprimendam sensus moralis auctoritatem a quibusdam colliguntur possunt haec quidem ita flectere notionum nostrarum cursum, ut certa quaedam agendiis
uo, tamquam ad finem aliquem tendens eiusmodi, ob ocinderibus, artificem ADAΜυM ΜITHiυῆ, apud Grumenses moralis Philosophiae nuper Prosesibrem e cuius eximio opere, quod est Anglico sermone The Theor o morat entiments inscriptum eorum in gratiam . qui has literas amant, nonnulla huc spectantia transseribere liceat mi is possibia te ille, Partelli Cap. a. p. ro8 sqq. dit secundae Londin. MDCCLX l.
29쪽
los nostros ponatur, qualis menti nostrae natura probat Commendaturque unde cunctos amas, qui eodem nobis spectare videntur, similiter probabimus, in honestisque Ponemus, aut vice versa. Ipsius honestatis aut fretiris informari notio nullo pacto posset eomprobare aut lavera re nihil quidquam, tamquam Oaelum aut rumpe iustum aut iniustum, valeremus nisi vis illain facultas, qua insignem inter actiones, libero mentis consilio subiectas, differentiam percipimus, initio esset naturae humanae iam generata, altissimeque pectori cuiusvis infixa. Iam vero et in habet hoc, praeter alia, moris sensus
cum caeteris sensibus ive eorporeo, qui externus etiam diacitur; sive interno illo, quem reflexionem LoCRIUS Vocat, ad erceptionem LEIBNITIUS alii, CARTESIUM maxime se. cuti, conscientiam internam nominarunt 3 sive tandem cum
pulcritudinis sensu, de quo praeclare UTCHESONUs 4 sim gulari commentatione tractavit labet igitur cum his moralis sensus hoc commune, ut per eum non generales statim
regulae legesque mentibus nostris adserantur, secundum quas de iis, quae sunt sensus huius iudicio sebiecta, sit i
dicandum; sed ut quavis occasione de re quaque Occurrem re sigillatim moneamur. Atque adeo late quidem patet sensus moralis dominium, ut illius opera non de humanis so
lum actionibus seramus iudicium, sed divinorum etiam
30쪽
consiliorum actionumque, quoad eae quidem nobis innotescunt, aequitatem, iustitiam, sanctitatem aestimemus. Hic igitur sensus, naturae nostrae penitissime insidens. potest ille quidem diuturno neglectu obtorpere & quasi obtundi, ut de acie sua multum amittat, immo variis etiam modis depravari, in sinistramque partem flecti extrahi plane e naturae nostrae constitutione evellique nullo modo potest. Unde, quantacumque sit vitiatae hominis naturae corruptela, tanta tamen huic sensu superest vis Messicacia, ut ad eum provocare non dedignetur Gentilium Doctor divinitus ipse edoctus dum quaecumquelant νεανὰ, iraviae, καλὰ quae sunt proprio huius sen. sus iudicio subiecta, nobis meditanda curandaque conamendat 3 Immo ipse Deus, cum propius sese hominibus cognoscendum praeberet, legesque populo suo aura, ve his expressa daret, ad sensum illum iusti aequi menti
humanae insitum, quo de legum institutorumque divin rum praestantia iudicent, provocat Quae sim magna, inquit, Deuteron. IV. 8. 4αι tam iusta sint instautas iura, quam est haec omnis sex, quam hodis vobis Ego propono 'Et apud MAIAM . . Nunc , habitatores Hierosimorum,ia qua Iudae simili iudicate quaeso inter me O vineam meam Quid facundum amplius in vinea mea, quod non secerim in ea pinus MATTRIA HEussIus noster, cuius in primis ad libera-lam Philosophiam natum ingenium norunt omnes . quihus ills Praeeeptore licuit uti ego vero insignia de studiis meis merita grato pioque animo, quavis occasione, lubentissimus pramico.
Sie, praeter alios, Io R. CLERICU in aevmarologia Sect r. p. I. g. a. 4 Vide libellum, cui titulus An In uir isto tha Origina inois
Ideas concerning eau , Ordar, armon and Derin, sive, minorum scriptorum moralium UTCMEso Ni Tractatum primum, praefixum secundo illi, de Bono malo morati, quorum utor editione quinta Londin. MDCCLIII.
Vide Epis ad Philip lv. 8. 04. l. i. r. I m. II. 3. Idem sensus haud obscure, ex professo, laudatur in Epist ad Ro-