장음표시 사용
31쪽
S. IV. Iam igitur de singulis eorum, quae honesti, quae in moribus hominum bona laudabiliaque iudicantur, aut contra, quod si idem semper omnium mortalium ison. sentiens iudicium cerneretur; nemo fortasse umquam de principiis iis, e quibus ista iudicantur, enodandis, aut de summa eorum, quae sensu morali vel probamur vel improbantur, colligenda, deque univera morum doctrina. II. II. Et divinus Servator homines illos, qui hunc iudi intra pectus sedentem audire recusant, aut eius monita, audiant Iieet, dissimulant tamen, graviter reprehendit, apud LucΑΜ, lI. 36 37. 'πποκριταὶ το σοῦ γῆς - -
te, proprio sensu λου πιένετε το ἷκπιον Atque, quod de eodem sensu breviter' scite ait HuTcHEso Nus, quae sensu moria
comprobantur, recta dicuntur Oisti Iera obirati eum nomine appinaritur quae damnantur, o id a dicuntur, aut turpia.
aut vitiosa: in Philosophiae Moratis In utione eo endiaria, nitidissimo sermone latino conscripta, cuius utor editione altera Iau. MDCCXLV. Lib. I. Cap. l. p. 8. R. cum quo consentit illa inutis universae definitio, quae est apud CicERO NEW quarta usurana, cap. s. ubi Mnua, inquit, es a fectio animi consans onveniensque, audabin e iens eos in quibus es, pers, αε ponte separara etiam uetaeate, audabias id ipsum vero ne sacrorum quidem scriptorum auctoritate destituitur. Divus certe Auxus , ad PQ . lV. s.
Cum haec tria, οσἀ- ει τι gροτὲ καὶ εὐπις coniungit, virtutisque nomen inter ea quae bonam famam eoaciliane, Ipsam Iatidem , ponit medium, ut haec verba mutuo se ipsa explanent, praeclare id quod de nativa virtutisetch nestatis notione e sensu morali repetenda, diximus, commare videtur Quo reserendus est etiam usus nominis Η braei e vi aut revidia, carudes proprie significantis, quod non Aiaxandrini tantum per hisae interpretantur, Eoi XLII. m. LXIll. 7. XLIII. at sed ipse etiam Θιεπνμενος PETRus , prima Eps Cap. II. o. Quo loco GROTius quidem potentiam in tum Dei vult sinifieati; sed, & ipsa rei ratio doeet, quae ibi sequuntur verba ν to. II. II. ydeclarant, virtutes proprie nominatas, id est, perfectisne moratis potissimum te denot ri quas quidem virtutes electus Dei populus non tam verbis praedicare, quam ipsa re imitari Win se vitaeque propriae actione exprimere, eaque ratione spectandas hominibus
32쪽
In συσυμ .ioddam adcurate exstructam disciplinam, redigenda cogitasset. Sed tristis experientia, fatendum est enim docet, mire non modo ab aliis alios, verum ipsos nos subinde a nobis in isto maximi momenti iudicio dissentire ut iam laudetur haud raro ab his, quod culpatur
ab illis; eadem saepe agendi ratio ab iis ipsis, qui paulo
ante damnaverant, mox comprobetur, aut Vice versa. εhere iubetur, ut videant calumniatores,is gloriam Deo tribuero discant. Cum hoe eonsilio sit sensus moram a sapientissimo Creatore naturae hominum infixus, ut, quod est in omni vita gravissimum. quid quaque occasione a nobis fieri qua ratione viribus agendi, quibus instructi sumus, oporteat uti huius opera doc
remur consentaneum certe erat, ut similis eademque huius sensus vis in omnium mentibus hominum cerneretur; non ut ea ipsa agendi ratio aliis natura commendata esset , quam alii, 'adem duce natura improbare condemnareque instituerentur Neque revera aliter se res habet eadem voce, si modo audire velimus omnibus natura adclamat; , quae in animis inprimiantur inchoarae intelligentiae finiriter in omnibus inprimuntiar, ut est apud M. ΤυLLIUM ADIU. I. ro. Quid ergo Unde tandem mira illain infausta, de rebus maximis hoe ex genere, inter homines dissensio, idem laudantibus aliis, aliis vituperantibus' Duabus nempe potissimum rebus cernitur error hominum naturae voeem non exaudientium. Tum quod id, de quo honestumne factu sit, an turpe, quaeritur, non adtente satis considerant semper quid sic quo tendat quaesit eius vis qui finis, qui et inusin ex quo fit ut plane aliter
saepe adficiantur, atque si remias rem considerassent qui μror, saepius repetitus , habitum indueit quemdam perverse tu dieandi Alterum est vitium hoe, quod interdum, sentiam Iiem germanam sensus moralis vim de actionis propositae honestate turpitudineve admonentem , opponimus tamen huic iudiei aliud eontrarium e prioris generis errore oriundum euio malum contractum habitum pertinacius adhaeremus, maioremque fidem habemus. Vitiorum autem horum tripliem sere ea amin originem reperioci quarum prima esse videtur, emigentia quaedam, cuniscat paene mortalibus propria, qua prima quaque specie rerum contenti, sicut semel aliquid visum est , ita semplar iudicare solemus Levi res accedit obstinatus quidam fusas: praν-
33쪽
Ex quo misera rerum maximariam confusio terturbatio vitae humanae exsistit. Qua in constitutione rerum, qui certi aliquid cupit tenere, qui firmam quamdam normam ista talesque leges ex quibus quodque aestimari debeat a genis di consilium , anquirit is iam rectae Rationis adhibeat vita;
qua ornavit Deus hominis mentem, ut consequentia emat, causas rerum videat, earumque progressus O quasi antecessones non ignoret, similituesne eo anet, O rebus praesentibus ad iniungat adnectatque fusuras. Huius enim opera similiter hoc
loco uti licebit, sicut in aliis scientiis, ubi e primis tamquam elementis initiisque iis, quae sensibus4 experientia
sunt percipienda, adcurate undatam volumus,4 iusto oris dine compositam, exstruere disciplinam. Ex observationi
bus quippe propositionibusque particularibus, quae sint
Pudor quo , inveteratos agnoscere errores ' praeiudieatarum opinionum vitia deponere, impedimur. Eoque gravius fit il- Iud malum, latiusque manat, quod ado sinistra edueatione parvulis , priusquam propriis rem intueri oeulis propriumque consulere sensum queant, salsis sub speciebus res complures depinguntur; unde aliter, atque naturae sincerae, esceretur. rebus iis miseri commoventur,' ad perversum de illis fere dum iudieium a teneris adiue fiunt. Denique, tio gravissimorum ho in genere errorum sons quasi perennis in eo cernitatur , quod cum de nostris, aut de aliorum actionibus iudieamus iis, in quibus noltra quodammodo res agi videatur, paratam stidio impediti e pro nostri amore illusi, iudicium seramus plerumque diversum plane contrarium saepe ei, quod aequus quisque spectator iudex , quales nos esse natura iubet, pro nunciaturus erat. Quo tit, ut eamdem iudicandi rationem. nitente licet iudice intra pectus sedente, ad illas etiam occasiones paullatim transferamus, ubi nostra res nulla agitur ne sevieet in aliis laudandis vituperandisve nos ipsos condemnare videamur. -- me fere spectans TULLIUS, cum iustos natura nos esse factos, dixisset: de Leg. Ι.42. LAtque hoc, inquit. In omni hae Yspulatione se intelligi voles, quod dieam , naeti
ram esse tantam autem esse cor Pteram malae consue eti.
dinis vi ab ea tamquam igniculi exstinguaatur a natura dari. exorianturque O eonfirmentur vitia contraria. Quod si considereis tur adparebit etiam ratio , qua eorum utrumque, quorum alias
alterum alteri repugnare possit videri, verissime dictum sit a
34쪽
perspicuae maxime Mindubitatae, utpote communi optiis
morum quorumque, ut quisque minime a naturae simpli
citate recesserit, sensu atque consensu comprobatae, a scendimus ad regulas veritatesque generaliores. quibus id , in quo illae conveniunt, contineatur. Quibus constitutis extra dubium positis, rursus ad specialia quasi descendimus, singula genera superioribus subiecta circumspicimus exquirimusque & ex his quae clara sunt, ea quae minus aperta, diiudicamus; ut aptum quoddam omnibusque partibus cohaerensin consentiens σωστημα prodeat oinciorum hominis omnium. praeceptorum de Fine, quo sit quid que in hominum vita referendum. Quam in partem coam, mode CICERO, de Finib. V a I. Homis, ait, natura deaeis
duobus illustribus poetis eum v IDIANu viud, Metamorph. Lib. VII. Fab. λ
tum vero, quod est apud acutum IUVENALEm, Sat. XIV. 3ar. Numquam Ita mora, aliud optentia uia. Quo pacto autem vitia sensus moralis, vel potius salsa hominum iudicia ex neglectu illius sensus aut sinistro usu ortu da, hoc enim in omnibus mentis humanae tacultatibus considerandis observari sedulo velim, ne usum virium eum ipsis ri-ribus confundamus quod si cavetur; innumeri evitabuntur errores, innumerae lites contentionesque de gravissimis quaestionibus amice componentur Leuius rei memorabile argumentum in loco de mentis timana Menae mihi videor invenisse
vitia igitur illa quemadmodum studio Se ratione eorrigi possint, paucis quidem sed bene monet HocMEso Mus meus, in I Marion vo tha Mora fensa, qui est minorum scriptorum moralium Tractatus quartus, Sere IV. Cuius libri, praefixo D ctatu de Passionisus, quarta, qua utor editio prodiit Gadisii 36. . sit ergo mihi is qui praeeeptorum virtutis officiique aptum
componere volet, sedulus mentis humanae,' eorum
quibus illa commoveri solet, observator qui non ad ea a tum, quae primos naturae stimulos excitant, quos is a naturatis nominare consuevimus, sed ea etiam in primis, quae s. morali aut probantur aut improbantur, quae magis, qu e Diyitias by Ooste
35쪽
que fine doctrina nonnias parvas rerum maximarum, O quas in silvis Mere, O inrixi in ea quae inerant tamquam elementa reueis sed virtutem ipsam inchoavis, nihil amplius. Itaque
ηostrum est quod nostrum die, arris est ad ea principia,
quae accepimus, consequentia exquirere, quoad si id, quod, lamas , essectum.
I. V. Sed aliae sunt praeterea partes, quas ad pern stendum Systema Morale huius Universi recta Rario confert. Hac enim via, quam adhuc indicavimus, nihil efficitur aliud, nisi ut singula ea, quae sensu morali hominibus sunt
commendata, aut horum contraria, unam in summam in
ligantur. Qua quidem ratione, datis apta ossiciorum h minis virtutisque praeceptorum descriptio confici. gutionis vis etiam ea, quae ex ipso sensu morali exsistit,
minus, studiose adtendat. Det operam, ut eos, quos ipsa nam tura nobis iniecit igniculos a malae consuetudinis depravationibus dignoscere discat Pertentet alioa noscat se ipsum. Note sontem erroris eorum, qui apio minus curate a de quibus iudieate praesumunt, considerarunt, quod praeiudieiis obnubilati sunt, animique perturbationibus agitati, secus ad sieiuntur iudicant quam alii, vel hi ipsi tum cum . depostis falsis opinionibus , aut nondum inductis, animo perturbatione vacuo ea de quibus quaeritur adspiciebant. Animadvertat praecipue, quid de assiorum agendi rationibus iudiemus quo modo adficiamur, ubi nostra res nulla agitur e quia propriae utilitatis studium falsam rebus speciem saepivam inducere aciemque sensus moralis praestringere solet. Motus paris
vorum , in quibus velut iis peculis, ut ait nonnum . natura re
meis, diligenter observet. Videat, aamobrem quaeque actio aut mentis consilium comproberur aut vituperetur id est. quam partem illius consilii respiciat potissimum is qui illud
aut comprobat aut condemnat. Neque vero hoc ignoret, sae Pe aliter ore pronunciare homines de rebus, aliter intus mois veri sentireque. Percurrat praeteritorum temporum fi omnium
gentium historiam non tam eo consilio, ut, quid egerim homines, sed ut, quid itidieariae senserintque de diversis agendi rationibus, & quid praecipue intuentes sic iudicarint. Miseat. Ea in similia eurans observansque cinVeniet magnum vime rum eorum agendi consiliorum, quae omnibus mortalibus, Diyitia ' Cooste
36쪽
latelligi potest. Quippe cum ossicio hominis, aut omnino discrimini illi, quod inter honestumis turpe, iustum
iniustum, rectum pravumque ponimus, ratio constare sua nullo passi queat nisi ad horum alterum sequendum, fugiendum alterum obligatos esse homines cogitemus; in primis operae pretium est, ut, quae si vis istius vigilanis pquid sit, quod cursus vitae ad definitum quemdam finem dirigendi speium mortalibus imponat quove fundameno omnis nostra ad virtutis studium usumque nitratur obuistis' consideretur. 3 Igitur prima quidem origo, unde & ipsae norio obligationis moralis ad mentem nostram desertur,& vis eliri, quae sit, intelligitur, ex ipso illo, de quo satis iam multa diximus, morali sensu est repetenda Sicut enim seni riseritimis nota omnis recte a CARTEMO. Qiam ante
tura, ut iusta, pia, honesta ommendari alii quorum vim esse contrariam, certo Meonfidenter pronuneiare possit. Nunc videat, quid habeant ea, quae communi hominum sensu comprobantur, inter se eommuna, in quo conveniant pquo tendant sicque exuta generatis confietat, quibus id, quod natura hominibus commendatum sit, contineatur. Has denuo inter se comparet, di, in quo hae ipsae eonvenianes quo collineenc exquirat. Quo pacto invenietur tandem summa illa , ad quam ea singula, quae sunt hominibvs eommendata, tamquam ad supremum caput extremumque Inaem referantur. Quo facto tandem ad hane summamin unicam regulam omne hostrum de quoeumque agendi consilio rationeus iudicium erit teserendum, eonstituendaeque leges magis speciales, generali illi labiectae, quae, quid in quaque rerum conditione proxime ad illam summam aeeedat, di proinde ossiet hominis atque virtutis rationi maxime sit consentaneum, qui co tra edoceant. Quas ad leges dein , medias inter dissensiones hominum infinitas, tamquam ad aequos arbitros iudicesque, exceptione omni maiores, provocare licebit. De regularum harum generalium origine, quibus virtutis ossietique praecepta contineantur, praeclare, ut solet, praeeipientem vide eum . quem supra laudarimus. SMITRIUM . Mor of Moria Seniam. Part. III. Cap. a. Cuius quidem loci, in gravissima licet summorum virorum contentione versati videndum est, ne nimis exaggerata fit ob Diyitia ' Cooste
37쪽
ae post hunc ab acutissimis quibusque philosophis, in
Hidretia ipsa est collocata 3 quae in propositionibus the reticis cernatur, sensumque illum veri, quo est instructa mens hominum, feriat atque pellat sic, ubi de practicis rebus sive moralibus quaeritur, in motu isto quasi pulsu, quo ad sequenda haec, quae morali sensu commendantur, fugienda quae improbantur, impellimur. Vis ratioque prima, cur aliud in vitae actione a nobis fieri, aliud resim
qui , oportere decereve putemus, id est, sed rara proxima obligationis mortas, quaerenda sunt. Sed in his initiis non consistet ii, qui omnem Rei moralis rationem pernoscere cupit Longius progredietur. quaeret, unde far, ur istiusmodi motus pulsusque ad alia agendi genera nos invitantes, ab aliis revocantes, in mente humana excitentur Quumque ex rectae Rationis conclusonibus intellexerit omnem istam naturae constitutionem nostrae ideo sic se habere, quoniarer DEUS, rerum omnium Auctorin humanae naturae Procreator, hanc isto modo factam voluerit a tum vero ulterius iuvabit anquirere, quo onsilio ira comparatam voluerit Deus hominum naturam quomodo conveniat hoc consilium, quod in constituenda hominis natura secutus sit Deus, cum eo propinsto, quod in toto hoc niverso spectaverit procreando quo pacto denique madum moralem administret supremus
uritas a summi viro ingenii , . Os HEMIO eum, quam
cumque hie a lectari sententiam, quamcumque in partem te vertas , tantas Decurrere discutiates ait, quibus enodandis fitimarinum non uspeere videatur ingenium. Vide eius Praefationem ad CUD. ORTH Commentationem de Aeternao immutabin Raei, raris natura, quam ille, in latinum sermonem reanslatam verissoni magni operis quod Sasema Inremetaeati inseribitur, cu iunxit. CARTEsius in Disserti de Methodo rea regendae Rationis Amstia 683. p. at Cui iungere lubet id, quod eamdem sere in sententiam praeclare apud CICERONEM a Lueullo disputatur Stoicorum partes tuente Ue enis neeesse est inquit, Ianeemia Lisi ponderibus impositis . deprimi DF animum perole viis cedere. Nam quomodo non potes animal non deerare id, quos
38쪽
rerum Arbiter qua severitate usurus sit in eos, qui leges
ab Ipso latas contemnanti quo favore complectaturam, qui omnes animi nervos ad illas servandas custodiendasque intendanes caeteraque generis eiusdem, de quibus iudicare sana Ratio quocumque modo valet. S. VI Ad haec autem subsidia a natura dati, id est, ipsi mentis humanae constitutioni ab optimo rerum om-mum effectore iniecti, accedit aliud singulari Dei gratia caecutientibus mortalibus, quorum propria culpa priorum illorum vis paene exoleverat, missum rix Mu de coelo veritatem docens , ut ait LACTANTIus. Insis. III. o. Ouobis sole ipso elarius lumen ostendens qua haec quae sive obscura tantum adumbrata, sive incerta atque infirma sve maria denique truncata tradere valet naturae lumen
attonisque humanae coniectura, ad verum demum redacta
divinitusque patefacta docemur. Quod si qui benignum praeclarumque recusant Dei magisserium, eum his iam no- his non vacat multa disputare. Si praefracte quidem illud respuunt habeant sibi quod bonum ipsis fuerit visum spiritus, quantoscumque libuerit, sumant propriae scientiae sapientiaeque opinione, quousque velint, instentur.
Ventura aetas aut misere tandem eorrugatos, aut cum re
gore terroreque disruptos videbit. 3 in ingenui veritatis studii speciem prae se quamdam serunt fateamur, quan vis sint multa praeclaraque, quae naturae viribus hodie
adeommodatum ad Metiram adpareat. . . si non pae eae obiam Eam rem perspiciam non ad robare. A demica quarta,
quae Davafro fecunda dicitur sv Ia. p. m. Edie Daris. Unde rellissime GROTIus μι-- - , inquit quamquam empniseipiis homini intemis pro is, Deo eamen adseribi merisoporest. via, is ealia principia in nobis exi rent, ipse Muis. Proluom. in Libros datare Rem O Paris, XII. Cum quibus conseranineue ea, quae prolixius de eodem argumento disputat urE
vostrius, do tire M. O Genti Lib. II. Cap. 3. s. ao. 3 Quo valebit id, quod est apud ipsorum horum hominum pro phetam Quo magis in dubiis hominem spectare perita ic Mais . Gersaque in rebus noscere, qui sic
39쪽
cognosti intelligique videantur , mimquam tamen ad maoximarum rerum firmam cohaerentemque cognitionem per
venturos suisse mortales, visi divinae traditionis Lumine collustrati deductique sitissent. Atque, ut brevi praecidam, desinant tandem fugere Luce, sepositis opinionibus praeiudicatis, in rem ipsam, libera mente inquirant adeant veterum Philosophorum monumenta, Ham se ipsi d ceant, quam deplorabili inconstantia summis viri ingeniis, qui una natura duce uterentur, de iis ipsis rebus loquam
tur, quae maxime intelligi potuisse naturalibus subsidiis
Agnoscant, vir istas, quas diximus, esse quidem homini ad inveniendum verum a natura tributas; sed hunc esse communem mortalium errorem, ut in earum usu, nisi cla. rius aliquod Iumen accedat vacillent atque labantur. εCogitent, quantum sit , quod de huius Universi rarione, quoad in ea ipsa humanae etiam conditionis ratio dortis a Deo nobis adsignatae continetur, aut de conuiuio, quores entium creatarum administrat sanctitanus sapientinimusque mundi Gubernator, plane ignoremus nisi Deus ipse edoceat. Iam perquirant saeramenti illud veraegionis, volumina haec, quibus veritatem revelatam nobis divinitus esse profitemur. Videant, argumentis iis . quibus Christianae doctrinae origo divina auctoritasque demonstratur quidquam- ne ponderis aut firmitatis desit, quod desiderari in illis ullo iure qum, nisi plane obtorto lis advoritatis cognitionem receptionemque rapiendos homines, lint; quod Deus quidqm numquam voluerit Experiantur, quidquam- ne eorum, quae perspicue sana ratio docet, im
40쪽
venimur cui hi libri, quos divinos profitemur, repugnent, nisi iniquis interpretationibus lacerentur e an potius, quae abstrusis meditationibus uix adtingit mens hominis sibi commissa, tacili ratione his libris aperiantur quae suspicatur magis, quam probat, humana ratio, divina interposita auctoritate sanctissime confirmentur quae fugiunt plane mentis aciem, admirabili cum perspicuitate tum gravitate ob oculos ponantur ut de quibus priusquam Deo do
Cente nota fierent, nemo cogitaverat, eorum iam lumen
suaviuam splendore mentibus hominum illucescat nique, si illud urgere velint, quod demuos horum utique
ratione recte dicitur longe maximae hominum parti eam esse inutilem . quoniam vim argumentorum, quibus eorum nititur disciplina sentire percipereque illiteratum vulgus nequeat discant tantem incredibilem Dei Bonitatem venerari, qui, sicut omnibus, sincero studio verum anquiarentibus, illius, quantum ad salutem opus est, cognoscendiciamque cum verbo suo coniungit, quae in omnium mentes diem audientium penetret, Huinamque huius doctrinae Auctoruarem quae est argumenti satis, testetur quae iis, qui veritatem accipere detrectant, omnem excusationis
speciem eripiaa; quae his denique fingulis qui submissis cupidoque animo isse Divino Spiritui erudiendosin ad coelestem sapientiam eonvertendos praebent, quantum tuque satis est, instruendis, convincendis, confirmandis sussiciar. Vide Iohan. Hur 7. I cor. I. xxsem Rom. I6. Naim. XIX. 8-IM
quoniam eritatis amorem non admi issent.
Locos longe lateque patentes , quos nobis velut in transeursu tantum perstringere licuit di quasi delibare de impotentia n turalium subsilliorum di insuffcientia acta dieam, ast coelestem Dissiligo b Cooste