장음표시 사용
131쪽
xti M. MINUCII FELICI splurimorum & haec vestra consensio est. Nam quidquid
faesa rependit Impia suppliciis, merito non sorte peromptuό. Origenes in fragm. lib. περὶ ἀρ- sol. I 17. Et in Jeremiam cap. 26. Homil. 3 . sol 368. Concilium Bracarense I. cap. 9. Cyrillus lib. s. in Iohan. c. s. Eusebius praeparat. Ecclesiast. lib. s. cap. s. & seq.Leo Papa serm. 7. de nativit. Domini. Augustin. libro L. contra Faust. Manichaeum cap. s. Iustillius Martyr apolog. pro Christianis x. sol. 62 & seq. Chrysostom. in Epistol. Pauli ad Corinth. . Capite I. Homil. 2. dicit, fati doctrinam plenam esse injustitia, plenam crudelitate, plenam inhumanitate. & tom. N. Orat. 2. de
providentia, & in Acta Apostol. Cap. 22. Homil. 27. diabolum fatum introduxisse , ut homines a Deo averteret & in infernum detruderet. Homil. 44. in s. cap. Ioh. Euangelist. fatum plane tol- Iit, in quo ipsi contentiunt Nemesius περὶ σεως ἀνθρωπου cap. 3 S. α seq. Gregorius Nazianzenus Carm. s. de Providentia. Isidorus - Pelusiota lib. 3. Epist. 3 . ad Apo-cramSophist. & ad Paulum epist. I9I. Clemens t. 8. recognit. Αugustinus tom. 4. lib. de 2 I. sen-- gent. cap. 3. & in Iohan. Trach.
.a. fol. 34. Non solum Christin non - habuit quod appetias fatum , sed' mec tu, nec ego, nec quisquam hominum. Et Traeh. 37. sol. I93. Οs cor tuum non esset fatuum, non erederes fatum. Haec Veterum ecclesiae doctorum de fato sententia
est, ex qua liquide liquet, Cae-i cilium in manifestis mcudaciis
aperte calumniari, dum Christianis alIcribit, quod proprium fuit Ethnicorum. Ita enim Mercur. Trismegistus in Pima Dd. c. I 2. Se R. s. filium suum Tat alloqui
ora ἰham. Vertit Franciscus Flu D se Fati nimirum, ὀ Hi, cuncta
sunt opera : ae praeter boe nihil corporeorum neque bonum neque malum fieri conet enit. Fato autem statutum est, eum, qui male agit, pati, ae ideo molitur, ut patiatur, quod fugeri, quia patravit. Nec hac furiosa opinione contenti, sed progressi ulterius, in tantam vesaniam proruperunt , ut etiam ipsis Deos fato alligarent, adeo infeliciter, ut non immerito qui sepiam brutorum conditionem meliorem quam Deorum dixerit. Ita enim Seneca lib. de Provid. cap.
s. inquit: Ωuid es boni viri praebere se fato. Grande solatium es, eum universo rapi. Qui uid
est quod nos sic vivere juisit, fe
mori , Eadem necesstate O Deos alistat, irrevocabilis humana Pa. riter ω divina eursus vehit. II 'se omnium conditor ae reAorseri
psit quidem sata , sed fervitur,femper paret, semel jussi. Vettis
Poeta apud Ciceron. lib. 2. de Diis vin. pag. 384.2uod fore paratum es, laesummum exsuperat Jovem. Homerus Is άδ. Π. Lactant. in 3.
132쪽
OCTA v I Us. 11 quid agimus , ut alii fato, ita vos Deo dicitis. *Sic
sectae vestrae non spontaneos cupere, sed electos. Igiatur iniquum judicem fingitis , qui sortem in hominibus puniat, non voluntatem. Vellem tamen sciscitari. 3 utrumue sine corpore , an cum corporibus t & coriaporia
doret. contra Graec. orat. c. de provid. sol. 86. Cic. lib. 2. de Nat. Deor. pag. 33. Lucian. Zε pag. 236. Gregor. Nyssinus libello contra Fatum, Sto haeus Eclogis Physicisc.'. Elmenh.
fiato tribui sententiis plurimorum, hae vesera consensio estJ Haec est lectio MS. Reg. Gelenius ediderat , etiam υestra consensio est. Editio Rom . Ohaeeusram. Haec igitur ait, nec bene nec male facta cuiquam imputari debere, cum ea fato tribuantur , qua de re plura observabamus ad Tertuli. Apologet. cap. 2. Hera M.
I Ita vos Deo dieitis J Ne moveatur aliqua molestia optimo Minucio, dum maluit simplice uti, sed in significatione compositi; quum perinde id amavisse Cyprianum probent Observationes Paternae cap. 3. ad Ecesesiasticos. Et jam ediderat Cicero pro Flac-co: Doti, inquit Valeria, omnem pecuniam dixerat. Et Plautus Aulul. 9, 4, I 4. Nempe bule dimi tum dieit. Gron v. 1 Sie sectae veserae nou spontu-neos cupere, sed electos J Vid. Origen. in Epist. Pauli ad Rom. lib. I. cap. t. Augustin. lib. I. de variis quaest. ad Simplicianum Episcop. Quaest. 2. Et de quaest. vet. & novi Testamenti tom. 4. quas . Iis. Et in exposit. Epist. Pauli ad Rom. cap. 6. Nemesius
περὶ φυσεως ἁνθρωπου cap. i3. Hiis ronym. pari. 3. Traist. I. Epist.2. ad Ctesiphontem. Elmenb.
Sie secta vestrae non spontaneae respexe J Hellenismus. Suidas, ais
Rioaltius. Alia tamen Graecorum salia Latinorum ratio.
Non spontaneos , sae electos I
Θεου. Rigali. 3 Utrumne sine eo ore an eum eorporibus &c. J Quum huic lea ctioni inscribatur Ursinus , patet in Vaticano , mox Regio aliter lectit m esse. Id quod aperitur m nisestius ex editione Heraldi, qui quum ita concinnavisset, uevoces sene corpore an omittens mox
legeret junctim bis sine corpore
siue corpore hoc, quod, quam repetitionem expressit quoque Wo-weriana Basileae & Elmen hor stiana Hanoviae , ita ut jam ted iteraretur sine eorpore sed voculaboc praeterita j interce tendum statuit Rigaltius, ut non tantum priores voces easdem ejiceret, sed etiam mox priores alteras sins
poribus' ω eorporibus quibus; ψμ-
ne, an innovatis resurgatur' Si ne corpore ἔ hoc, quod &c. Atque
ita quidem plane producit haeci
illa O eorporibus neglexit editis Leidensis Livii .Quum tamen idem
133쪽
II M. MINUCII FELICI sporibus quibus . ipsisne Θ an innovatis resurgatur 3 Si
ne corpore ξ Hoc, quod sciam, neque mens , nequCanima, nec vita est. ipse corpore ξ sed jam ante dii psum est. alio corpore 3 ergo homo novus nascitur, non Prior ille reparatur. tamen tanta aetas abiit, secula innumera fluxerunt , 3 quis unus ullus ab inscris3 vel
Rigaltius agnoscens tres quaestiones propositas , & ex illis primam este hanc dicens sine corpore es videatur & illas voces agnovi fle. Apparet illa priora sene
corpore an non exstare in antiquo libro, nec desiderem, ut interposita ab illis , qui putabant cx ordine proponendi ante proe misso & clare expresso procedere debere seriem disputationum .QuO- niam igitur primum in sequentibus ejicit problema sine corpore , inde in capite hujus materiae censuerunt supplendum utrumne fine corpore, an cum corporibus: quoniam alioquin duo quum proposuisset, tertium addidisse ex memoriae imbecillitate videretur Caecilius, perinde ut sic ridetur Sicinius apud Ciceronem in Bruto cap. 6O. Nec ego id repello. Sed dum dicit Vellem tamen sciscitari, utrumne cum eorporibus , in ea propositione intelligendum praebet satis se etiam velle attingere
illam qua posset statui sine illis. Hinc statim post positas quaestio
etas ab suppositione corporis quod adsit in resurgendo , non oblivi-1citur incipere ab eo quod ex contrario inrellexerat in principio propositionum , & statim de eo ratiocinari aggreditur. Formulam quod sciam , non suo labore illustravit Ouaesius, sed Pitcaei, omnia
ista exempla congerentis ad Apule jum pag. Io 7, qui tamen Tertullianea debuerat relinquere Heraldo. Gronou. I An innovatis refu=maturJ Itaedimus auctore M S. Reg. Lege-b tur antea furgatur. Heraldus. sisne an innovatis resurgatur sine corpore. Hoe , quoae sciam , neq. M. J Sic legitur in exemplari. nisi quod aliter interpunxi mus , ut de tribus quaestionibum propositis haec prima sit: Sine corpore' Sequitur responsio: Hoc, id est , sine corpore resurgeres quod sciam , neque mens , neque anima , ' nee vita es. Rigali.
Sine corpore ιoe . quod sciam JEleganter e quod sciam , qua doformula dicebamus ad Tertulliani Apologeticum. Herat , - 2 Et tamen tanta aetas abiit, feeula innumera e uxeruntJ Vutigare hoc erat Nationum argumentum. Lactant. I. T. Cap. 2 Nobis autem de religione firmaniatibus γ docentibus animas ad aD
Mam vitam non oblitas sui, sed iis eorem sensu , ac figura esse redituras, illud reponitur , Tot jam δε
eula transierunt, Quis unquam unus ab inferis resurrexit, ut exemplo ejusfieri polle eredamus ' H
3 uuis unus ultas ab inferis vel Protestat forte remeavit J MS. nou agnoscit τε ultas. Hac vulgari.
134쪽
rt quaestione ad infirmandam caristris resurrectionem Christianos fatigabant. Theophil. t. ad Au
Quis unus ustus ab inferis J Iustin. Martyr Apol. 2. pro Chri
verba etiam leguntur apud La- ehant. lib. 7. cap. 22. Nobis de resurreesione firmantibus δε-
centibus , animas ad alteram vitam non oblitas sui , sed in eodem sensu, ae figura esse redituras, i
Iud opponitur: Tot Iam secula trans-ἱerunt , quis unquam unus ab inseris re=rrexit, ut exemplo ellus fieri posse credamus. Elmen horstius.' I Protesilai forte remeavit, horarum saltem' permisso commeatu J Hyginus fab. io 3. Aehivis fuit responsum , qui primus litora Trojanorum attigisset , periturum. Cum Achivi classes applieulissent, caeteris cunctantibus , Iolaus Iphielior Diomedeae filius primus e navi/rosilivit , 'qui ab Hectore confe- sim es interfectus r quem eun iappellarunt Protesilaum, quoniam primus ex omnibus perierat. Luod uxor Laodamia Acasii filia , cum
a uisset eum periisse , flens petit a
Diis, ut i eum eo tres horas co loqui liceret ; quo impetrato , a Mercurio reductus tres horas cum eo eostoeuta es , quo iterum cum
obisset Prote aus dolorem pati non potuit Laodamia. Vid. Philostratus Heroicis sol. 63 3. Elmenhor'. Quis unus vitas ab instrisJ Hoe habet a Minucio Lactantius omis.
sa dictione, ullus. Sed legitur in
exemplari, etsi contrarium adfirment qui excerpta sua venditant nimium credulis. Rigati. Sic Cicero in Bruto c. '. Nulla re una
oratorem magis commendari. Gro novius.
Horarum saltem permisso commeatu J Si quid in Minucio us. piam mihi placuit, fuit certe haece nunciatio , tam emendate coniscepta Latino ore , ut venustius nihil queat ex vocabulorum Latiis norum proprietate efferri ad Graecae fabulae allusionem implendam Nam quum de suavissima transislatione vocis eommeatus norit jani unusquisque, ex respectu sive eastrorum, sive aulae Caesareae, tun iste genitivus horarum ita solus declarat persectionem maximam. Harum numerus in computand6 tempore apud RomanoS non processit ultra duodecim ; unde ad exiguam temporis partem modo signandam , & quae non ultra utium diem procellerit , immo nec unum impleverit, recte arcessit auctor horas , non dies aut hebdomadas aut menses. Hanc mentem vetustatis manifeste praebet Lucianus in Cataplo, ubi dicit Megapenthes , ου χρπωἐ
plicat Scholiastes Academicae nostrae Bibliothecae εὐ Πρωτεσίλαον α ποσκ tu, ut ita quod Graeci vulgo dicerent non multi temporis commeatum , is ab Minucio describatur horarum ; integerrime prorsus , praesertim quum etiam
commeatus isti militares pro loci intervallo potuerint horis fuisse descripti , non modo diebus aut hebdomadibus. Itaque & illas ipsas voces ut plenissimas notavie quoa e Cl. Pricaeus ad illustraticiis N a. neni
135쪽
item Apuleji lib. II. Miles. pag. II . Scilicet quum sic dicit horarum , ex venere Latini sermonis non subintelligitur vox omnium , sed aliquot , ut non liceat propterea id spatium extendere ad duodecim , sed ad aliquas tantum ; prout occasione vocis χρονον apud Evangelistam Lucam xv I lI, 4. idem Cl. Pricaeus non solum apud Graecos notat dici sic per intellectum vocis τινα , sed etiam Latinum morem probat per e X- empla dies, mensibus, meniles, noctes, prout quoque ante illum viri docti satis ostenderant se novisse& annotasse ἰ utpote quod crebrum in litetis divinis. Non quod non interdum placuerit eis integrum id efferre iste enim Cicero
II. Orat. I 2. Locutus esse dieitum homo copiosus aliquot horas. Sueto
nius Aug. 6 6. Sedit in subselliis
per aliquot horas, & patet causa. diversitatis satis liquideὶ aut quod
non definire eas liceat certo apposito numero , quo contineantur ; sed id maluerunt facere in momentis spatiorum, quae exacte nosci refert, ut idem Suetonius in Nerone cap. 33. de porcello ;postquam is quinque horas protraxit. Strabo lib. I v. de Britannia,
citantur ab Woaero. Id quod ad hane fabulam conferri nequit, in qua, ut passim , . narrandi est varietas ι etsi Hyginus fab. IO3.
tres horas determinet aliquoties, ubi, quod mireris, ab Munkero notatur cum Hygino facere Mi. Ducium Felicem , tanquam crediderit in nostro exstitisse numerum , uel inspectam ab eo editionem , quae numerum issum eo hiberet. Quod tamen non ita sci habet. Et tantopere abesse Ito. oportet ab hae suspicione, ut insuper notari debeat istam exactam determinationem plane displicui G. se Minucio nostro, qui inde etiam scribit cap. xvi II. Omitto Persas de equorum hinnitu augurantes
principatum. At quis non gestivit& exsultavit celebrare illos septem Persas Haec quum ita sint, quid
nisi stupere me oportuit , quum scribax iste mihi occurreret quidam Ianus Broukhusius in ediistione Propertii , ut ad lib. I is Eleg. xl x. Vers. IO. post citata haec Minucii verba notaret ubi videtur excidisse & reponendum horarum saltem paucarum permisso comim. Utrum id ingenio ejus an peritiae Latini sermonis , quae imeo nonnulli potuerunt observare, 'an vero perspicientiae in penetrando Minucio attribui a me deberet velut alicujus horum trium
specimen , profecto haesi , nisi
quod ab stupore liberabar repente , cogitans illum fuisse in absurdis solis acrem dc acutum ultra quam credi potest , ad egregia hebetem & ineptum maximope re; credo quod ad illa quae scripsit , accessit demum postquam in platea Leidensi cum puero pug-
' nantem evomens Saturnus lapido impetivit, ut frontem & cerebrum quateret. Inde tanta insania ita hoc loco. Nam quum codicis Minuciani MSti ea sit indoles , ut nuspiam destituatur ulla Voce, certissima hinc fides fieri debet hoc etiam loco non intercidisse vocabulum , & si Minucius vocem pavearum adhibuisset, sanctissime quoque nunc exstituram
136쪽
OCTAVIUS. II 7 vel Protesilai sorte remeavit, horarum saltem permisso Commeatu, vel ut CXemplo crederemus Z Omnia ista figmenta malesanae opinionis , & inepta solatia a poetis fallacibus in dulcedine carminis lusa , a vobis nimirum credulis in Deum vestrum turpiter resormata
XII. Nec saltem de praesentibus capitis experimentum , quam vos irritae pollicitationis 3 casia vota deci-
ac nequaquam omissum iri, perinde ut in tot aliis locis exstat. Nam & Passio Perpetuae ac Felicitatis pag. I. habet: Paxeis horis
e=nlisi, & Propertius . . . memento Venturum paucis me tibi Luciferis. Livius I, s . Collatinus negat Per
bis opus eise , paueis id quidem bo
ris posse si iri. Quae & similia
quum ei obhaererent , ausus fuit censere etiam nunc ita Minucium
fuisse loquutum. Sed sicut ibi non intercidit adjectivum , nec debet deleri ; ita hoc loco nec causa fuit cur interiret, & quoniam non habetur in certissimae fidei libro,
etiam reponi nequaquam debet. Nam cur auctor omiserit, supe-xiora ostendunt. Sed sic turbantisti militares impetus furenter capti. Sic ausus fuit in eodem Propertio pag. 3 l7. citare Minu- Cium cap. v I l. quasi scripsisset flaut se ostenderant, quod est Ursini Fulvii : pag. 23 o. integrum
locum uotis ex Minucii cap. xv II. inserere , ubi notabilem partem praetermisit: ex capite VII . equitii sui vel male vel one= e non tan
tum pag. 27 , sed etiam 48, quippe occaecatus ad illud pulcherrimum bonore. Ibidemque insomnio plebeji hominis pag. 27 .
Hie ille ipse est, qui quum poll
notas in Sannazarium merito deinrisas deprohenderet me discedere ab familiaritate , quam Francius mihi cum eo imposuerat, ita ic- censere potuit, ut omni mendaciorum calumnia infamiam suam& infreneti calamum aperiret.
Quoties ille jecit me &c. sed abstineo : Neque enim pollum ultra perdere literas, & ille nunc abiit , quo mendacia & mendaciorum architecti abstrahuntur,& hanc esse vitam docet exemplo suo hic Caecilius. Gronoυ. . I A vobis nimirum credulis ISententia postulat nimium credu- Iis , quomodo edidit Gelenius. Sed lectionem Rom. edit . quia MS. nihil mutat, retinuimus. Heras. Etiam retinuit Rigaltius. Unde igitur posterioribus tantum juris , ut id mutare pro arbitrio voluerint. Reposui antiquum.
α Ne altem depraesentibus&cd Tanquam i e Caecilius eos compararet Iunio Rustico , qui imminentium oblitus incerta pave. bat , ejusque solertiam ideo pravam appellat Tacitus V. annal. 4.
3 Calla taJ Virgil. AEneid. I 2.. Dixit opemque Dei non cassa iis
137쪽
8 M. MINUCII FELICIS Iiδnt. quid post mortem impendeat, miserit dum ad
auc Vivitis, aestimate. Ecce pars vestrum & major melior, ut dicitis, egetis, algetis, 'opere, fame, la boratis: 3& Deus patitur, 'diilamulat; non Vult, aut pon potest opitulari suis. ita aut invalidus ; aut iniquus ςst. Tu qui immortalitatem postumam somnias, in cum
Ubi Servius: Non ad inania vota poscit auxilium. Ut Minucius Ctisa vota, ita Prudentius Rom. Martyre cassa pericula. OuZehus. I Ecce pars vesirum γ' major oemelior, . egetis, algetis, ope, re, fame laboratis J Vide adnotata ad Arnobii lib. 2 circa sinem sol. 66.
2 opere, fame J Scribe ; ope, re , fame . talem destribit χαρμον Lucian. Philop. LVερος ris
inter Christianos pauperes. Tatian. adv. gent. Theodor. Germ. 8. Hinc i liae δακον q apud S. Paul. 2. Coro c. 8. & q. Vide Au
Opere, fame laborath J Sic est in exemplari. Nec emendatione opus est ulla. Horatius: Eiesque Lova videtur opus debentibus J
Quae ad has voces Ou Teliana ex-ctabant, eorum principium erat Taptum ex nota Heraldi ad verba ista Arnobii in fine libri II. Cum ergo , inquisis , omnipotenti ser. Diatis Deo, cur persecutiones puti- ur Perpeii vos tantas. Reliqua attexta erant ex notis duabus ibidem Elmen horstit. Jam non Opinor fuisse ullam causam , cur velliteram eorum hic servatam vel
4 Dissimulat, non vult J Vulgare convicium, quo exagitabant Christianos, cum miseriis premerentur. Si tanta Dei υegri potentia , si vesri curam agit, cur perseeutionem patimini e cur mortema Haec enim eorum verba refert Clena. Alex. Strom. 4. & invidiam copiose amoliuntur. Mo-
Dissimulat , non vult aut non. potes opitulari fuisJ Vid. Eusebius de demonstrat. Euatagel. lib.. IO. demonst. 8. Elmenh Puerquero grateris J Apul. Apolog. Festus: Luerque a. Agel.
lib. ult. cap. I. mouer. Iuum periculo quaterisJ Non au si su nuis mutare hanc lectionem absque librorum auctoritate. Gelenius edidit, querquero. Hera id.
Periculo quateris J Nam quis ipse periculi praesentia non quatitur aut commovetur ξ Facessant
ad Nonium cum suo querquero, quibus exemplaris antiqui scriptura displicuit. Riga D. Cum periculo quateris J Appared ex hoc loco quanti negotii operam judicaverit commentari Minucium cellarius, quum aucto-
138쪽
OCTAVIUS. II periculo quateris, cum febribus ureris , cum dolore laceraris, nondum conditionem tuam sentis p nondum agnoscis fragilitatem p invitus miser infirmitatis argue ris, nec fateris ξ Sed omitto communia. 3 ecce vobis minaes
res sententiarum huc conducere potest quinque, Balduinum, Ur-1anum , Wowerum propensos in VOcem querquero, Heraldum &Rigallium in id quod citavi, proximos scilicet & legenti Minucium sponte obvios . Sed attigerunt & ahi: in his Pricarus ad A pologiam Apule ji p. 97 ita agere sustinet , ut judicaverit dubium hic nullum esse, scribens sita etiam accepisse videtur Minuc. in Octav. J Est Ludovicus Carrio in
loco citato, & querquero renuncians, quia non cogitabat Apulejiquerquerum , tantum novisse se ostendit querqueram, & dc periculo temere nolit asseverare retium esse & huic loco deberi. Eccet &Elmen horstius, vitiose querquero commentans in editione Hano-viana. Certe quid Cellarius cavere velit sequuturus perieulo si
commodum videretur ad dicendum periculo quati , praesertim hoc loco, & in tali nexu verborum J quis dicat ' Quum Cicero
ponat in Tusculanis aegritudine quati , an non perinde dicetur periculo quati sicut idem tremulo quatietur frigore corpus. Nexum vero hujus loci & verborum quis neget pulcherrimum a periculo incipit, quod est ante oculos, sed nondum attingit ; interim intus immittet horrorem & attinget, nisi cautela subterfugiat, quam mixtos & plenos Deo vates dare
supra dixit. accedit ad labres,
urentes, utpote quae jam invaserunt & corpus atterunt ; tertium addit dolorem lacerantem, diversum ab utrisque antecedentibus &ex variis causis oriri solitum, simul mentem & corpus mordenistem. Ptiori apponit verbum quatere , Ciuod vel ad conlpectum rei abominandae vel ad cogitationem
imminentis distri minis & jamjam aggredientis solet certe accidere. Vide modo Gelliana XIX, I. unum sonus aliquis formidabilis , aut repentinus perieuli nuncius, vel
quid istiuae est ejusmodi factum, sapientis quoque animum pauli er
1 Cum febribus ureris J Glogae; Febris Prudentius in Romano Martyre pag. 222. Non fle inusta laminis ardet es iis sin febris atro secti venas exedit, Vel fumma peltis ignis obdurus coquit. Elmen horst. Febribus ureris J Basilius M. Protrept. in Sac. B ptism. -s πυκ- , si Q Βηρύ-, πυ-
seniis J Est Virgilianum Iu AEn.
s. Nescis beu perdita , needum Laome onreae sentis perjuria gen iis 8 GronΟV. 3 Eere vobis minae , supplicia , tormenta, ct iam non odorandae
139쪽
sed subeuηδε eruces , ignes etiam J. Usitata supplicia, quibus in Christianos saeviebant, recenset Ter-xuli. Apolog. Sic itaque nos ungu-
ae fodiant , eruces suspendant, ignes ambanν , gladii guttura detrun-eent , bestiae infitiant, paraIus es ad omne supplicium Christianus.
his adde innumera tormentorum& poenarum ingenia, quae solers tyrannis excogitabat , . prodita Martyr . Act. Euseb. Prudent. &aliis, quorum meminisse animus horret. ea sane crudelia, .& inhumana Romanorum judicia arguunt, non tamen Omnino iniqua, si humana ratione consideremus.' causa, quae saevitiam Romanorum armabat, quod prudentissimi viri sciebant, nulla regna firma, & stabilia sne Deorum cultu, quem religionem Vo-ςabant. illa itaque reipub. fundamentum publicae pacis, & tranquillitatis vinculum, seu, ut Plu
σιας, in qua si vel minimum mutaretur, mutationem legum, &moris a majoribus traditi secum trahebat, quae sine reipub. damno emergere non poterat. Hinc illa vulgaria legum capita: Separatim
Deos non habeπdos, neque novos.
Et Postumius apud Liv. lib. 9.
Patrum avorumque aetate negocium
magis tibus datum, ut sacra externa fieri vetarent, omnem disciplinam sacrificandi , praeterquam more Romano , abolerent. DH- ms prvine iis os viros , omnis divini , humanique juris nihil aeque . Missolvendae religioni, quam ubi non patrio, sed externo ritu saeriscaretur. quod semper accurate in Tepubl. observatum. Hinc illa Maecenatis ad Aug. apud Dion lib. 32. ut semper , & ubiqua
Deos κατα τα πατρια colat, alioG
que ad eundem cultum cogat, auctores peregrinarum religionurn suppliciis adficiat , non tantum Deorum causia, quos quisquis contemnit, in dubie etiam alia non
magni faciet, sed etiam , quod qui
nova numina introducunt, multis observationem peregrinarum legum suadent , unae conjuratio,. nes , & illicitae coitiones oriuntur. Paulus S. Sentent. Lui novas , O incognitas religiones inducunt , ex quibus animi hominum moveantur, honestiores deportantur , humiliorer capite puniuntur Sane & apud Persas capitale fuisse novam religionem moliri, eaque de causa complures apud Athe nienses, etiam fae minas , capite punitas auctor Iosephus 2. ady Appio n. adeo ut communi gentium jure receptum fuerit, novas religiones opprimere , & earum auctores delere . Euseb. l. . Omnes enivi, inquit Cicero, S. Verr. religione moventur, O Deos patrios Abi retinendos arbitrantur , quod& Apollinis oraculo observandum acceperant. Ita enim Arist. Rhet.
1. de Leg. fuse repetit. & Draconis lex apud Porphyr. αποHic
Hisce legibus rei Christiani, qui
mores di instituta majorum firmamenta reipubl. evertere vide
bantur. Nocturni quoque coetus promiscui mulierum & virorum non sine suspicione factionis. unde Tertuli. Apolog. In cujus perinnicum
140쪽
ni,sem eonvenimus' hoc sumus con- gr gati , quod O dispersi , cum probi, cum boni coeunt , cum pii, cum casei eongregantur , non essfactio dicenda , Iiat eurιa. Ne di- cam gentilium opinione impios, qui dum unius Dei cultum suadent, omnium auferunt, quo non mediocriter labefactata rei publ. fundamenta. nulla enim res h E
cacius multitudinem regit, quam
superstitio, quae , si qua fides hi
storiis, ad occupandos orbis ambitus par virtuti, & fortitudini auxilium contulit. Adde lucifugos , & subtrahentes se imperii negociis , dum immortalia cogitant, mortalium negligentes , a quibus omnino diversia Romanorum studia , qui cum in defendendis & propagandis imperii limitibus laborant, Christiani abditi tenebris i solliciti, ut conveniebat, aeternitatis, incuriosi honorum , & publicae utilitatis, Deum colebant ; nec resistendis hostibus, depellendae servituti, &morti pares , quippe qui velut relicto omni robore summo certamine funeri, & suppliciis sese os- ferebant. Omnium ergo scelerum perversa gentilium opinione rei, Deorum, ut Tertuli. Apol. Imperatorum , legum naturae totius inimici , hostes publici, hostes generis
humarsi existimati, nempe quia Romanum Imperium totius orbis imperium, seu, ut Cic. pro Sylla , Status orbis terrae, arx regum, ac nationum , vinculum publicae pacis, & ut Plin. lib. 3. cap. 6 det talia . Omnium terrarum alumna, O parens numine Destin electa, quae sparsa confregaret imperia , ritus modiret, tot populorum discor-
Mi,ser que linguai sermonis com
mercio traheret ad colloquia , humanitatem homini daret, brevi terque una cunctarum gentium in toto orbe patria feret. Hostes ergo naturae, & humani generis, qui hoc imperium evertere conan
tur, quod Christianis falsissimo
crimine objectum. Nummi Dioclet. hac instriptione: Nomine Chrisianorum deleto, qui rempubLevertebant. Omitto illorum multitudinem imperio delendo majorem. Sane Tertuli. Apolog. Si, inquit, hostes agere vellemuI, δε- .esset nobis vis numerorum, O co. piarum ' plures nimirum Mauri, O Marcomanni , ibique Parthi, quam totius orbis 8 Hae, & aliae causis, quas collegit Tertuli. Apol. cur Romani magistratus in Christianos variis suppliciis, & tormentorum ingeniis saeviebant , ut eos aut funditus delerent, aut exemplis deterrerent. Sed Christiani optantes ea , quae Deus repromittit, eonsequi, inspirati auxi- .lio divino cum hac saevitia facile concertarunt , & felici examine
per totum Oroem terrarum ultra
Solis vias, & Oceani limites sese
effuderunt. Inter omnes tameu poenas eminebat ignis & crucis
lupplicium ; servile quidem utrumque , gravius tamen ignis; quod adhibitum cum atrocius de liquissent. Hirtius I. de bello Hisp. Servum, qui dominum jugularat, vivum conbustum. Petron. Ignis poenam gravissimam eredimus ubi servis irascimur.l. 79. C. Theod. de Decurion. l. un. C. de rap. Virg. l. 7. C. de delat. Usitata autem haec supplicia in Christianos , & quasi illorum propria ex Actis Mart. & Tertuli. Apolog. 'idemus. ideoque & lib. det