장음표시 사용
71쪽
Et quemcunque sonum lingua moderante figurate iCur potuit nondum tandem assuetudine longa Discere, prolatis quae sit sententia verbis λ ipas Sed temere ac frustra rogat & respondet, inani Garrulitate loquax; veluti Germanica iustos Cymbala dant modulos; similes & Belgica late Tympana templorum celsis e turribus edunt.
Ex TREMUM, tibi quod super his proponimus, hoe est ro 3o omne animal ruit in venerem, secunda libido Cuncta tenet : veneris quae meta est i Nonne pmpago Omne animal sitiens lympham sibi poscit, & eseam Esuriens : quinam est finis potusque cibique
Nonne ut jejunum corpus, cui semina vita . 933 Diffugiunt semper, recreetur utraque medela; iEt novus attritos sanguis suffulciat artus .
Scilicet hoc animo, & ne desit bucera proles, Lascivire putas per pascua laeta iuvencum Aut seriem annorum longam sibi quaerere pastu; 9M Ne torpescat iners venis liquor, & quasi flore Decusso tandem flaccescant rancida membra: Quod neque nutricis iam doctus lambere mammas A genitrice recens, nos inter cogitat infans Absit ut haec dicas. Igitur Mens altera certe ς4ue Consilium hoc iniit, quod bruta ignara sequuntur Et pueri, & multis plerumque in rebus adulti. Vs Ru M inquis, possum hic a mente abiungere sensus,
Atque animi veluti partem concedere brutis, Quae minus excelsa est ignobiliorque videtur: 93o Scilicet innatos ad certa cupidinis aestus, Et vim noscendi quaedam sibi congrua tantum, Ac declinandi contraria, seque tuendi; Sola, hominem quae nobilitat, Ratione negata. 'Quid vetat omni senas in Mundo ponere mentes,
933 Atque alias aliis meliores optima nobis obtigerit, peior brutis, & pessma sorsan Illis quae summe stupida & i pernenda videntur.
72쪽
NULLIS invideo mentem; da quamlibet, illa
Lege, ut vel minimam cunctarum atque ordinis imi
Agnoscas incorpoream , expertemque ruinae. Sensus enim mens est per corpus corpora noscens; Ac praeter mentem, nil noscere, nil dare motum,
Nil aut velle potest, aut nolle. Satis-ne probavi Materies super ingenitam se attollere sortem Non valet, aut mentis prσprios invadere fines. Mens omnis mens est; sive ad sublimia tendit, Sive moratur in exiguis, multumve parumve, Seu male, seu bene, seu melius meliusque gradatim. Namque agit omnimodis, diversaque nomina sumit, Cum diversa facit. Sensum illam nominitamus, B es uhi corporeas instructa per organa noscit Objectas, & membra sbi sociata moventes :Phantasiam vero, quando simulacra capessit Apprendens, fibris alte conscripta profundis: Vim reminiscendi, quoties velligia rerum,
Quae suscepta prius, cerebroque insculpta itidebant,
Tandem aliquo revocata modo renovataque rursum Perlustrat, garae relegens monumenta vetustae:
Intellectum adeo, cum tali corporis usa Subsidio, vel corporeas assurgere prompta
Effigies luper, ingenitos se accingit ad ausus;
Et meditatur agens intrinsecus, omnia pendit, Judiciumque serens argumentatur, & auget Notitiem, in notis solers ignota tueri r Inde voluntatem, dum illis se adiungere certat Quae bona visa sibi ; vel se cupit esse remotam Prorsus ab his quae sorte mali sub imagine sensit. Et re pro varia tunc spes, metus, ira, libido Dicitur, unius quae sunt discrimina causae. HORUM si quaedam brutis animantibus, imo Unum si tribuas, mentem largiris eandem' Natura ac nostram, generis licet inferioris, Et quasi plebeiam, dum nolim fruetur honore 'Patricio, quod se maioribus implicat ausis, Aut melius structis operatur in artubus i ause S
73쪽
Partem operum, non partem animi; simul organa sorsan Accusas modicis duntaxat idonea rebus, i Atque ad praecelsas minus inscrvire parata. Sic homo bellua erit praestantior; ipsa vicissimo, ii octo Bellua vilis homo. Sic dum componere magna Nil veritus parvis, aequabilitate pudenda Deprimere humanum tentas genus, atque serinam: Conjicere in sortem, non deprimis; evehis illud Quod natat aut serpit, reptatve aut sertui in auras.looue Huic incorporeos, atque ut sine partibus ullis, Sic leti expertes animos concedis amicus e uos inconcussis nixos radici hus, unus Destruere ac nihilo possit mandare Creator . . Inde feras ad nostra vocas consortia; sortem Ioio Nostram non mutas. Homini sua iura manebunt. Denique mens aderit brutis, vel deerit; at ipsis Si dederis mentem, prorsus nequit illa perire i' Naturae vitio. Per se non interit unquam uidquid agit nutu proprio; quia corporis rapers.
Io IS ERGO dum sensum brutis animantibus addis, Tu cave plus multo quam sorte putaveris, addas. . Nam quaecunque probant ursum, tigrimve, lupumve Nosse suas & amare dapes, consurgere in iras, Atque ex proposito sectari, quaerere, niti; roeto Et sormicam & apem sibi longa aes late paratos Accumulare cibos, hyemis ne tempore desint; Denique tot narrata prius portenta laborum; Haec non mirifico tantum praecellere sensu , Sed ratione probant ipsa & prudentibus utiiorue Consiliis, & delectu potiore viarum Ad metam quo perveniant ; A cernere Ucrum Rebus in occultis, & divinare suturas. NAM s, vindictae stimulo impellente vel ira,Pungit apis, custos vere studiosa favorum, IO3O Posse nocere igitur venientem novit; at illi , 'Si transfigatur telo cutis, inde suturum, O . Ut moerens alio, victusque dolore recedat.
74쪽
Quin etiam novit promtum haec ad vulnera telum Esse sibi. Quot sunt, quae iam cognoscit Et unde Alituum pullus, primum se credere Vento .' iCum coepit trepidans, & fidere mollibus alis; Ignotas adeo si destinat ire per auras, . ε .l: t 3 Posse volare igitur sentit se; & in aere fulcrum i lNon sere, ni volitet; nec sat, si simplice penna Moliretur iter, pennam sed utramque movendo, Sustentaturum iusto se pondere corpus. i Unde habet has tiro species arcanaque motus iEt jumentae, quibus nunquam fluviatilis undae . iPlanities tentata pede est aut visa per aevum, Adducta e stabulis cum stant in margine ripae, Lintrem intrare timent; &, si instat verbere ductor Improbus obsistunt, atque in sua lora rebellant; Aversaque fremunt longum cervice, priusquam Dimoveant se se; tandem domitante nagello , Ingressum trepida tentant cunctantia planta; Ceu levibuς tabulis distis a soloque lananti, Naturae & gnara humentis, quae pnrgrave corpus Non ferat, exclusaque animantes enecet aura. Si fluvio inciderint, namque ultro gens natat omnis Quadrupedum ) mora nulla, natant; interrita fluctum Proscindunt, neque habent, vi ducere motibus aequis Ante retroque pedes doceat. Quis tale periclum Indicat i gnaris, vitandique indidit artem :HAUD aliter campo properans canis acer aperto, Si cursu in medio scrobe sistitur improvisa, sProtinus e summo spectans, obstantia pendit; Atque ideo foveam cum trajicere impetet primo Desperet, cedit retro, spatiique relinquit uia satis est, celer ut remeans ac viribus auctis, Ingentem saltu valeat superare lacunam. Unde scit augeri sumpto conamine Vires, . . Et quae cum spatio sit convenientia nisus Quadrupedes inter, pariendi tempore centa, Femina quaeque sibi obstetrix aptissima sectum Lambit & exsiceat e viscus, quo nuper in alvo . . I
75쪽
Foetus alebatur, mandens, torquetque secatque; Ne stillans tenero decedat corpore sanguis. Per varios, illum qui devexere, canales , 1 Quosque uteri lando partus divulsi apertos.
ro 3 Quae mulier, si non didicit, tam docta sutura est, Ut sciat & medicum pertentet sponte i borem
i aes Trvae volucres, Libycis quas finibus ardor Immodicus, nostris expellit seisida bruma, Cum primum vertere solum, diversa-ne Mundi .logo Climata rescierant; & fluctus aequoris ultra , Quod medium late terrarum interluit orbem, i Esse plagas curru solis propiore tepentes; t. Quas neque deturpent hyemes, nec frigus adurat Quis monet in turmas cogi autumnalibus horis ro8ue Et fremere in caveis abeundi tempore sueto Vel cicures quanquam experientia nulla praeivit Unguibus & rostro pennisque laces ere clathros, Molirique fugam, & vetita praeserre. dolorem Unde ni ut multae stagnis etiam agmine facto io9o Dent se praecipites quas aut violentior auster . . Ire vetat peregre, vel praecox Occupat algor Sex ibi continuos omni procul aere menses, uCeu vitae pausam, in coeno putribusque lacunis Acturae exanimes, donec cum vere resurgant ro93 Quis dedit huc morem, & redituri pignora motus
IIo3 Sic etiam totum perdix innupta per annum, Et quae sola domi residens, nil vidit ab ovo Nativam praeter casulam, potumque cibumque , Quo vixit; sub finem hyemis, cum vere tepescunt Accedente dies, iuveni sociata marito, . Quem servavit anus pariter sub clavibus arcte, . . Nec minus ignaro; primum stupefacta videtur Admirans sibi consimilem, ac tremebunda pavescit Mox assuefieri propiusque agnosse sodalem Incipit, ac teneros non dedignatur amores .. . t Hospitis : inde brevi celebrat conmibia pacto. Cum tandem expletae Veneris deserbuit aestus, Mul-
76쪽
Multo se gravidam foetu, sedemque parandam Venturis, quot sint quas jam praesentiat; ovis Coenoscit : paleas atque obvia gramina rostro IIIo Colligit, intorquet, plectit' teretemque canistium
Circinat, & cunas numeri molisque capaces . 'AEdificat prudens ne sorte cadentia partu Pignora rumpantur, vel dilabantur acervo: Ultima cum stratis effudit mollibus, intrati s III 3Multa cavens nidum tremulo pede; contrahit ungues Innocuos, fragilemque timet contingere teitam, Deprimiturque super : calido tunc pectore pullis Incubat, excludi donec concesserit aeras. Atque ubi jam matura dies e carcere trudit IIa Formatos, tunicamque rudi pertundere rostro Nituntur, iuvat haec nisus, ergastula rumpit, Conscia quid poscant; nam si quod inane sit ovum, Non seriet. Pergit nudatam fomite prolem l . Usiduo recreare, ac sensim ad luminis auras' II 23 Perducit, praebetque levem titubantibus escam.
IsTA vides, miraris; & ipse admiror 3 at ultra 'fProsequor, & miranda magis mihi causa videtur ., ι .' . si Nam quis inexpertam docuit, matremque futuram , Praemonuit, quidnam pariendis foetibus esset i t i IIIo Opportunum Et quos testacea contegit ovi, . i Concha sinu, qua sint cura, quo tempore sormam Sumpturi Quare sint'ova calore fovenda λQui didicit genitalem illum sibi inesse calorem 'Exclusi foetus, cur turturis atque columbae UI3 More cibum haud capiant λ cur omnia denique ritu IPerdicum facienda λ Bonae quis munia matrIS Monstravit λ Certe non haec sine mente fuerunt, Non sine consilio. Si ponis in alite mentem, Ergo inventricem centes, rerumque peritam II QQias didicit nunquam, sed divinasse putanda est.
INsTINC Tu sedenim fiunt haec omnia, dicis Hoc duce bruta gerunt animantia quidquid agendum est, i
amvis ignorent & quare & quid sit agendum.
77쪽
11 ue Ast ego iure pari alternantes aequoris aestus . Instinctu fieri dicam, si dicere tantum Sufficiat. Mihi rem poscenti vana reponis Nomina, quae Ratio propriis eliminat oris: . FHaec, preeor, indoctae plebi stupidaeque relinquas. 111o Nam Ratio, ad vulgi morem si quando loquendi Dat ueniam , quo saepe adisit sermonis egestas, . . Aut fandi commune genus) 'm non sinit, ex quo
Ipsae inquiruntur caui; ac primordia rerum: , - Tunc accuratis opus est rem reddere verbis.
IIues ΙNsT1NCTus igitur quid inani nomine signas
Mentem aliquam, nec-ne At si nullam, machina tantum Eximia est : si quam ; bruti- ne in corpore agentem, An bruto externam Canis aeger gramina quaerit, ,
Ipse sibi medicus. Quod agit, Ratione magistra , II 6o Essicitur; neque agat sapientius ipse Machaonti Hac una siquidem reperit solamen in berba . Ergo Mens quaedam Rationis lumine pollens Huc iubet ire canem. Sed quae Mens Mens canis ipsa Proh pudor oppletae languens angoribus alvi, Iros Quo didicit pacto purgandum corpus Et illo Gramine purgari λ Gramenque, ut prosit, edendum λIllius in soliis, non in radice sitam vim λ . .
Praeterea, quantum ex illo decerpere fas sit Esto noverit haec, potuit quae discere nunquam reti o Qui multas inter plantas, quae proderit una, Seli set hanc prudens; an odore, colore, figura Vidit & olfecit nunquam : tamen impete raptus It canis ; hanc optat quaeritque ac seligit unam.
Id neque percelebris Podalirius, aut sibi tantum 3373 Arroget Hippocrates; quos scilicet una peritos
Et gravibus studiis, & lon*o parta labore
Morborum atque artis medicae experientia secit: .
Id praeitare queat vis ipse Asclepius Heros; Cui disciplinam cum vita infudit Apollo. Ii8o Si talem instinctam das mentibus esse ferinis, Quem Natura parens homini plerumque negavit,
78쪽
Ecce supra mentis longe fastigia nostrae Non modo callentem catulum tot Paeonis artes Non modo perdicem, sed avem quamcunque, sed omne Brutorum genus extollis ; taurosque, suesque,
Et pecudes, & pisciculos, & prandia cete, i Semideosque facis. Quae si tibi certa videntur, Quo jure imbellem populum & nil tale merentem,
Per mare, Per terras, nunc vi, nimc fraude maligna Insequeris captans, indefensumque trucidas, Atque voras ὸ Inter lusus & gaudia ruris Annumeras belli genus hoc immite, nefandum, Ignavumque λ Lupo quare crudelior ipso, Cui te rivalem praeuias & quem invidus horres, Non olor feritatis, at aemulus j omne per aevum sInnocuas Occidere oves, mactare juvencos Non dubitas, fluit unde tibi tot copia rerum; Et quibus est post longam operam, nex, unica merces Cur hominum soribus laniata cadavera prostant; Et tua fraterna convivia: de parantur Dic age, non pudor est miserorum sanguine vescit Praecipue cum sint vestrae sic legis amantes, Atque voluptatem tanta cum laude sequantur,
Ut nullum invenias Epicuri de grege toto Discipulum, melius iurantem in verba magistri. Quippe Deum auctorem, & vitam post fata futuram Igciorant, nulla se Relligione coercent, Nec Phlegethonta trucem aut Acherusia templa tremiscunt Insontes vitium carpunt, & gaudia captant, Et ludium fugiunt, Naturae lumine ductit Nec plus, quam satis est ad vitam, nec minus Optant. O Physici l O vere sapientes, atque beati lo Epicurea dignissima turba palaestra VERUM est eximiis iniuria mentibus atrox Corporeas quod ais, vel dum ipsis numine quodam Divinaque aura & monitis coetuitibus imples Nec minus immani leto quam corpora damnas. ostensum est liquido rem quae cognoscit & optat, Esse individuam; atque adeo non posse reibi vi 2II 8s I9 II93
79쪽
Iaao Ergo immortalem. Quanto manifestius illam, Quae non conjiciens tantum, sed lumine certo Praevidet, ac sequitur sibi commoda, noxia vitat. Sunt Genii, non sunt Animi, te judice, molem Qui brutorum agitant, ac se illo corpore miscent.
Iaa 3 Dic igitur sene cum Samio, Indorumque Sophistis Qui gregibus parcunt, & Relligione sacratis
In bobus venerantur avos animasque parentum:
Die cum Niliaci priscis cultoribus agri,
Unam corporibus variis succedere mentem; i 23o Alternisque novas post funera singula formas. Induere : ut vestes exesas tempore multo Ponimus, atque novis iterum mutare solemus; Et nunc velleribus tegitur, quem texerat aurum.
NAM licet haec mera sint deliria, non tamen ipsam ra33 offendunt naturam animi, penitusve repugnant Imo nec sola possunt Ratione reselli. Sed legem infusam Menti sine Mente suprema, Instinctus & Materiae de fonte fluentes Dicere, desipere est. Aut brutis abnue sensum,ar o Deme voluntatem, & propria quae sponte geruntur; Aut, ea si dederis cum vulgo, da quoque Mentem His incorpoream; nobis qualem esse probavi. Corporea esse nequit nostrae Mens aemula Mentis. Instinctus igitur nil sunt; nisi voce sub illar 24s Mentem aliquam revcra intelligis intus agentem, Et quae provideat, quae disserat, intima norit, Utile damnoso discernat, & omnia rerum, Quae prius accepit, simulacra haerentia servet:
Vel Mentem externam, quae corpora caeca gubernans I 23o Internae gerat usque vices. Nam quidquid in orbe est, Aut Mens est, aut Materies, aut prorsus inhaeret
Alterutri ; nec qui modus est unius, hic esse: Alterius poterit : quia scilicet utraque semper Insuperabilibus sejungitur intervallis.1233 J A M vero in brutis si dicas prorsus inesse Nil nisi corporeum, per me licet; at simul ipsis
80쪽
Notities & amor mensque omnis tollitur : una Mire structa quidem, verum mera machina retiat. Aci mera, succlamas, haec edere machina possit,
Unde tibi stupor atque mihi, quod pleraque vires
Humanae exsuperant mentis 3 Tu videris, orbi Qui Uacuo atque Atomis nil das praestantius : at nos ui Numen rerum causam artificemque fatemur, Tuto affirmamus, cuncta haec Ratione suprema Confieri ; atque feras, regitur qua Mundus, eadem Mente regi, tales quae concinnavit ad usus Automata, & tam clara sui monumenta reliquit. Mentem ergo in brutis propriam perquirere vanum est.
Arguit in tabro, iton in se machina Mentem. Certe pistrinum venti seu fluminis actu Mobile, concordique molas vertigine volvi Qui videt, ac frumenta teri intercepta, simulque, Seposita per subtiles farragine caulas,
Crescere congeriem purae tenuisque farinae, Et solo haec aurae, vel aquae contingere nisu, Percontaretur frustra, num machina Mentem
Possideat, quoniam cernit vestigia Mentis. Sic thecam inspiciens, in quassila pendula momen Pondere librato moderatur panibus aequis; Multiplicesque rotas agitans, velut aemula coeli, Hemporis usque fugam revoluta cuspide signat; Partiturque diem, di divisas indicat horas :Mentem inventoris certe laudabit & artem Consiliumque fabri, theca non quaeret in ipsa rQuanquam opus eximium, quanquam ingeniosa reperta Miratur, digitoque premens interrogat horam. V o D si autem potuere homines caligine mersi, ut per cancellos obscure, nec nisi rerum Extima percipiunt, magnisque laboribus aegre, Ac multo coguntur opus sudore pacisci, Materiamque renitentem & parere negantem Contrectare diu, perque organa multa domare, Induat ut varias tandem arte subacta figuras; Haec si, inquam, potuere manu per incere, ut apte