장음표시 사용
181쪽
bςnigne quaedam indulgere, quae etiam iuste vindi c*0 possint , praeferendo clementiam seueritati. Ex quo cognoscimus principatum ipsum homines non reddere impeccabiles, imo nisi retundatur affectus, ob libertatem agendi, & vivendi, reddit ad peccan dum prono res faciliores, ideo taliter conandum est bono principi vivere. ut non modo homini, sed neq; cupiditati suae seruiat, contemnat omnes libi dines , non auri, non argenti, non cςterarum rerum sit cupidus, populi saluti magis consulat quam volutati, nemini cedat in prauis, sed in his omnibus obsi stat: oportet enim principem ait ille) esse grauem, constantem, quem fauor vel odium, amo , spes aut timor aut quae uis cupiditas non concutiant, non .n. tantum malum secum adfert peccatum principis, quamuis in se malum siti, quantum illud quod permultos imitatores habeat, A cum illis plerumq; vel religionem suam mutent, vel mutatam sequantur, nec tantum sibi obsunt quod peccant, sed quia aliosia cos rumpunt sicque plus exemplo quam peccato nocc*nt..,
Auibus virtutibus imbutus esse debeat
IN V s sorte necessarium foret, in praesenti
cap. longiorem texere sermonem, cum in superiori satis superq; dictum fuerit,de viiijs S eoru dem consequenti js, ut sic ex uno alterum oppositum quis consequi, haud ullo labore possit: Quia tamen, ut ait Philosophus, contraria iuxta se polita magi elucescunt, α nostrum sit io praesenti institutum, omnibus
182쪽
omnibus numeris absolutum , clausulisq; & notis perfectissimum, quam possumus, constituere Principiem ; ideo posteaquam de uitiis Principum superius actum fuerit; nunc cosequenter etiam de vi tutibus eorundem plenius dicemus. Cum vero unumquodq; , ut idem philosophus ait, quod recipitur per modum recipientis dispositum recipiatur; virtutes homini, nisi bene optimeq; disposito, minus acquiri poterunt. Igitur ad eas arx te omnia capescendas, requiritur eorum hominum a prima iuuentute, optima & diligens institu tio, caius institutionis contemptus , postmodum in Reyub. corruptos generat inducitq; mores: adeo, ut cum pueri adoleverint, uniuersum caelum ciuilem,& rem p. eiusq; administrationem conturbent,&saepe, nisi paenis acerbissimis matur E coerceantur, conuellant. Vnde prouid E in legibus & repub. hum no generi prouisum est. Vt inter cetera pro puerora efformandis moribus, nedum publich scholae, sed etiam eruditissimi quiq; ad hoc , publico stipendio conducti, habeantur magistri, quod Romanis olim in usu fuisse testatur Valer. Max.lib. i. cap. i. quod quotannis sex optimatum filios ad sex Hetruriae populos mittebant, publico cum viatico, ut auguralem scientiam addiscerent,& postea negotiorum Roms directores essent . Hinc celebris fama fuit consessus docendi Bruidarum in Gallia, qui iuuentutem prius ea docerent, quae ad religionem ; deinde quae ad Remp.tractandam conducere videbantur, testu Iulio Caes. lib. 6. Com. debell. Gall. & Rex Assyriorum alienigena cum audisset populum , quem ex Babylone in Samariam transtulerat, a seris oc leonibus deuorari, eo, quod ignorarent legitima Dei, i. ςS, 17. tales sibi accersendos curauit, a quibus ea dii doce .
183쪽
D. Ambrosius quid iuuenibus conuentat, AquΟ- modo eorum animi ad virtutes capescendas intormentur, admonet lib. I.ossic. cap. i. est bonorum adolescentum, inquit, timorem Dei habere, de ferre parentibus honorem ,habere senioribus reuerentia, castitatem tueri, non aspernari humilitatem, diligere elementiam, ac verecundiam. Quarqui omniurii virtutum Deus ipse sua piissima bonitate compendium quoddam compilauit, idq; paucissimis cε verbis in decalogo reliquit , M postmodum ipse Christus, qui cum Patre M Spiritu S., unicus Dei
M Mariae filius est, ab utroq; procedens, nostrae salueiS recuperator & mediator in Deum & hominem.
idem iES VS Chi istus in Epitome sua paucioribus
conclusit,dicens: Diliges dominum Deum tuum eicia toto corde tuo.&c.hoc est maximum &primum madatum: huic simile est, diliges proximum tuum sucut te ipsum: in his. duobus praeceptis uniuersa lex Pendet,&prophetae; quod dilectus Christi Apostolus ad unum conclusit, Rom. 13. inquiens, omnis lex in hoc verbo instauratuita diliges proximum tuu, sicut teipsum. neque quis Deum diligere potest, inquit S.Ioaa. Euangelista .i. eap. . , quem no videt, qui proximum quem videt , non diligit; alioqui mendacii arguetur, si unum eorum absq; altero coasistere posse putabiti Ad reliquas scientias & artium disciplinas , quae
Conueniant institutioni puerorum, obseruandum est prudens responsum Leotichidae primi, ut Plutarch. in apophtegm. qui cum interrogatus , quid Potiuimum ingenuos pueros discere oporteal t rc SPOndit,haec, quae usui eis esse futura sunt, quando Viri euaserint, alias certa huius rei ratio modus is P scribi non potest, quia unicuiq; , propria est me M a iis
184쪽
tis cogitatio dic solertia, undE animi caelestis origo creditur,fallaxq; pe est iudicium in cesendis iuuarium inclinationibus , quibus si remoueantur obi Cta, & in diuersa commutentur consuetudines, P terunt accedente vi rationis saepissim L moderari ,
quod ut in brutis cosuetudo uincere potest; sic multo magis in hominibus, bonis institutis 5c sermonibus ac disciplinis, accedente potissimum Dei implorata clementia. Dum eram paruulus, inquit Paulus, agebam quae sunt paruuli , nunc autem maioriactus,ea quae sunt paruuli, euacuaui. Plurimum facit ad disciplinas addiscendas , victus&. institutionis ratio, aerisq; temperies, &loci si tus, quod cum Principum filiis contingit, quia melioribus fluxibus caeli , planetarumq; crastellationibus subiecti sunt, atq; post natiuitatem eorum et cto lacte,& cibis delicatis electisq; nutriunturinori ad ingluuiem sed ad peritorum adstantium coni lium, sic magis propensiores ad easdem fiunt, sequetes viri doctissimi Hy ppocrat. doctrinam in Aphoris. recitatam in canone. c. Ne tales, de consecrat.
dist. vltima, ex quo haud dubi E necessario habent imbui virtutibus,&hςc illorum virins innata &acquisita dicitur , & omnibus praedictis concurrentibus heroica . Vnde antiqui poetae Principes tales Heroes vocitabant , & per has, Principes se pares Deo appellabant, ut in Auth.ut Iudic. une quoquo suifr. g. itaq; Deo. Nec iuuat, a prima iuuentute ben E seliciterq; in
structum fuisse, nisi de hoc, quod a pueris imbibitum
est .adfinem usq; senectutis inhaereat: Accidit saepe, ut pueri principes, nati ex bonis Christianisqι parentibus, qui ipsis vinentibus nunquam ab eorum doctrina,vellatum unguem denectunt: post mor.
185쪽
te vero illorum, vel aulicoru improbitate, vel secum commolatium delitiis& voluptatibus, omnium pessimi evadunt. Sic in Ioram rege Iuda, q--. Reg.22.& 2. Paralip. cap. zq. legimus , quod puer septem annorum cum regnare caepisset, princeps optimus suit,& religioni veri Dei addictus, quam diu Ioiadas sacerdos admonebat, vixit: quo mo tuo & ipse a pietate desecit, &Zachariam prophetam filium Ioiadae, qui ei regnum conseruauit, occidit, Nec Solomon melior effectus postquam moribus& voluptatibus seruire carpit,ubi a pieta te aberrauit,& idolis, mulieribus, diis aedificare caepit, non obstante, quod a iuuentute sanctissimis legibus instructus fuerit 3. Reg. C. II. Multum. ergo est , quibus curatoribus & moderatoribus fi-
iij principum committantur, eligiq; debent ij praecipud qui in disciplinis periti, in militaribus quoq;
Principi tradendis exercitati, ut illi quae ad virtutem & mores; isti vero quae ad exercitia principibus requilita sunt, edoceant. Super omnia autem requiritur,ut viriq; sint probi, bonisque moribus, boni exempli , pis religiosi, timentes Deum, alieni
ab adulatione,quiq; laudent si quid bene secerint,
ut excitentur ad gloriam, uituperent autem S reptiehendant, si quid mali eos contingat agere, ut pudore 1 similibus deterreantur, arceant corruptorii iuuenum, adulatorum, meretricum , impudicoruconsortium. non patiantur vel ioco, uel serio illos mentiri, ut ament perpetuo veritatem : exerceantur iniustitia reddenda, etiam in ludicris,ut apud Xenophontem in Cyri institutione animaduertia
Talibus sie Principum animis efformatis, acile aliae virtutes , quibus administratio regnorum M
186쪽
Iustitiam communem & omnem esse virtute ait Aristo t. Ethic. c. I 2. atq; adeo uniuersalis dicitur virtus, non quod ad interiorem & propriam cuiusq; reliquarum virtutum rationem spectet , sed quia omnium virtutum actus, dum eliciuntur, in commune Reip.bonum conuertat, comiteturq; Sanct. Thom. 22. q. 38 ar. S. 6. hane Virtutem principibus inesse ait architectonice, dum ea ciuibDus praescribit, quae ad commune bonu, optimaq;
Reipub. administrationem pertinent, & legibus ise latis diligenti s me curat, ut unusquisq; se ita gerat, Vt communis utilitas & reipub. status postulat, hincque efficitur, quod omnia,que reipub. moderatores mandant executioni, ad hanc iustitiς specie pertineant, qua etiam subditis inesse tradit idem D. Thom. ex eo, quod se omnes ad unum eundeq; finem accommodant,& quae a rectoribus constituta sunt, iuuiolabiliter obseruant. Haius obiectum proprium est id, quod iustum est, ait Aristot. non ea ratione, qua idem est cum aequo, quod iniquo opponitur, sic enim iustitiam
particularem constituit . Cardinalem , sed ut est idem cum legitimo id est, quod a lege praescribitura egiq; fonsonat , cui aduersetur iniustum, sub ea significatione, secundum quam qui a lege discedit, iniustus dicitur: huiusmodi ergo uirtus ordinata est ad alterum scilicet, ad publicam reipub. causam fouendam,& dicitur iustitia, quod is, qui legibus paret, id quod reipub. decus & perfectio p
sular, exequitur; qualia sunt, Reipub. consulere,'rbes tueri, liberos; parentes venerari, hosq; illos amare. Proximos di h gere, salutem ciuium conseruare, nil Praeter rectum velle, nil nisi turpia timere,
187쪽
& hoc est, quod alias omnes virtutes in se complEctitur,masisq; illius splendorem eminere ait Aristot. si arcni tectonice in reipub. moderatoribus re. sideat, quam si in reliquis ciuibus reperiatur. Alteram particularem appellant iustitiam philosophi, quς priuatim ad alium dirigitur . cuius biectum est, iniuriam alteri non facere. E t haec quidem diuiditur in distributivam &commutativa, de quibus in a. libro agendum. quarum prior pertinet ad praemia & pqnas, pro meritorum ratione distribuendas : Altera circa contractus aequalium rerum permutationes versatur : quia vero proprium munus & insigne est iustitiae, ut sit habitus animi, incitans ad suum cuiq; tribuendum, merito princeps ex muneris sui ratione , pro iustitia tamquam pro aris socisque , usq; ad sanguinem decertare tenetur, non solum ut iusth imperet, sed etiam ne contra alias virtutes, quae iustitia in se omnes complectitur, vel faciendo vel iubendo commissum videatur. Ex quo non minus fidei,prudeliae, sortitudinis,& temperantiae, quam iptus iustitiae studiosus cultor et propugnator esse debet, quibus si princeps caruerit, regis vel principis nomine ἰndignus erit Iustinianus in Novell. 66. in princ. ait ; Vnam quidem esse omnium perfectissimam virtutem, arbia trandum est hominibus, quae iura omnibus distribuit, haec est ex causa cognominata iustitia. Etenim Vnam quamque aliarum virtutum nisi subsequantur huius bona, heri nihil horum quae competunt. Et postea subiungit nec fortitudinem quae non est cuiustitia laudabimus, cum scilicet patria lingua sortitudinem in armis virtutem appellet solum: & si
quis ab ea iustitiam subtrahat, delictorum solum-
188쪽
modo, non quorundam bonorum sim occasio. Luculentius id ipsum comprobatis. Ambrosius lib. 2. de Abraham cap. et O. Prudentia sinquit fine iustitia nocet, fortitudo quoq; , nisi eam iustitia temperet , intolerabilis insolentia est ι Ω- rori quam rationi propior , dominationi quam libertati . Sobrietas , & temperantia priuata bona sunt, nec ullius vis, nisi iustitia erga Deum Reuerentia S fideli mente pietatem colas . Iustitia
la est, quae virtutes omnes complectitur, & commendat omnes..Hactenus Ambros Notadu insuper, quamuis uniuersas contineat vi tutes , pietas tamen & aequitas nullo modo diuelli vel separari ab ipsa possunt, nam fides, temperam tia, Pietas, innocentia, integritas,&c. ut scribit Lactant. Firmian. lib. de dium. instit. Cap. I. Vel nat
ra, vel parentum institutis potant esse in hominibus, qui iustitiam nesciunt; pietas vero & aequitas quasi venae sunt eius , his enim fontibus duobus constat omnis iustitia , in quibus & summa totius
Fides porro fundamentum est iustitie, dictorum stilicet, conuentorumq; constantia& veritas, si . n. non sit, cui vitam, salutem, bona, liberoS, res omnes, arcanaque nostra confidamus, si sempiterno metu nobis insidias parari suspicabimur, longe pecudibus ipsi s inferiores erimus: est enim multo satius mori,
quam perpetuo metu & assii dua curarum acerbitate diuexari. Inter ea vero, quae nobis creduntur, quanto res praestantior est quae nobis creditur, tanto diligentius eidem a nobis fides praestanda est, nil autem maius est, quam salus hominum, quam nationum tutela,
atq; Patrocinium, quae omnia cum principi credita sint
189쪽
sint, a nullo magis praestatur fides, quam ab eodu cnec quicquam rerum omni u magis vehe ni enti sue continet rempub.έ quam fidui, fidelenio auctum fuisse Rom. imperium, diuq; conseruatum, nemo negare potest . tu ius gratia fidem mentem dedicauit m capitolio M. A Emibus Scaurusi,. aute aut si templum dedicauit Fidui Attilius Galatinus, ut testatur Cic. z. te divin. Neq; negotia publicae tractare poterunt sine fido siue cum subditis, siue cum vicianis, siue cum hostibus pactionibu enim & coii uentionibus ista omnia innituntur, quorum fides cst unica hasis. Vnde cessabit emptio & venditio, locatio. conductum, depositam,& alii: Omne comtractus ciuiles, qui ex ipso iure gentium introducti sunt, S quorum usum nec Piinceps quidem abrogam potest, ctim legis naturalis aequitate nitantur, cui omnes Principes subiiciunturi. iEx hac eadem lege naturali ipsis malis fidem datam seruare debet Priacep , exemplo Iesuae, et Reg. Is . qui Rhaabae meretrici ac Gabaonitis: S Regis Dauidis, qui Semei homini seditioso dc maledico fidem datam seruauerunt; non enim nisi noua subeat causa ὐ fidem etiam hosti datam, violare li
Vt vero prςista omnia sine cuiusuis hesione, oldine recto exequantur , opus est Principi maxima circumspectione Sc consilio maturo, ne dum uni incumbere studeat: alterum turpiter omittat; aut dii iustitiam exequi vult, alterius fidem & existimationem laedat, quae enim iacta, ait Papinian a filius E de Condit. instit. laedunt pietatem, existimacionem, verecundiam, ac deniq; contra honos mores fiunti 'nec nos facere polle credendum est, Ergo summa:
190쪽
guere, Municuiq; l quod conuenit , administrarect
quae ratio etsi hulla lege comprehendatur , Utpote quod extra omnis scripturae determinationem sit, ita tamen exerceti debet erga subditos, ne scriptae leges a subditis vilipendantur, necque omnibus pro arbitrio illas velat temperare , vel mutare liceat, quod solum, quia officium Principis est; viq in pectoris sui scrinio leges omnes cotinere debeat, ita authoritate sibi concessa ex legis ordine, pro bono & aequo abuti non debet. Haec enim scientia boni qui, non in sola rerum humanarum cognitione consistit, sed diu marum rerum notitia pluriiam sim perficitur: ex cognitione enim eorum quae ad Deum sunt facilius deprehendimus, quae ad homines pertinent, quod clim superioris authoritatem omnino Concernat, potius in principibus qui aliis
prς sident dipsum residere, atque in ea parte animi,
quae aestimatiua dicitur, qua aliis sine arte, attamen cum virtute consulimus, Optimeq; cupimus, penitus conquiescere didimus .i Ita enim se habet communis omnium hominum opinio, quod homines summa prudentia praestantes, summo imperio di. gnos existimet. sepeq; numero eorundem iudicio multitudinem vulgi quam praecipitem nouimus , imperiumq; nesarie detrectantem accommodare,
eo quod intelligat omnium salutem illius, scilicet principis S moderatoris prudentis iudicio&authoritate contineri, qui optime potest, quod omnibus utile sit futurum, ratione prouidere, eaq; Virtus uel hoc solum omnes uirtutes gubernat, quod ipsa petse sola , nisi a sui ratione in calliditatem deficiat, munera amplissi lira, dignitatisq; plenissima tueaturae sustineat, arq, ob id merito ab aliis prudentia dicatur medium uidelicet quippiam existens inter