장음표시 사용
342쪽
nis omnium rerum publ. & gubernationum est conseruatio humanae societatis, eius autem sincietatis est habere vitam , in qua possit sine errore,& quiete Deo
inseruire, omnia .n: propter hominem creata, & ad usum eius,
homo vero ipse propter Deum. Vnde Gerson lib. de potestate ecclesiastica consider. I 3. ait legis Ciuilis esse finem , ut homo teneatur aliquid agere , vel non agere pro consecutione finis sui naturalis , qui est humana faelicitas, vel Monarchica, vel Politica, vel Oeconomica. Legis autem diuinς finem constitu it, aliquid agere vel non, pro conseruati ne sanicitatis aeternae : sicut enim Deus omnia fecit,ut ait Boetius,propter se,& ad se, sic omnibus dedit viam certam tendentium ad se, quς dicitur appetitus, vel amor , M pondus trahens rem ad suum
dominatum N initiale principium, quod est ipse vi.
343쪽
st, ipse principium & finis: patet autem 'on vocari nos scelices, auidinem consecutos, inoormimus.
sed huiusmodi appellamur quod aliquid agimus . alioquin in somno, S stupore nil ditarimus stlices
ab infelicibus, utriusq; enim ita maest statusetrunco simillimus . Horum autem discrimen in actionibus, M propter honestissimas utilasq; & faecundas. alter est apud omnes in admiratione, alter contra sic etiam non erit in nobis be titudo, qu id aliquiiescere possimus; quamuis id sit omnino in proti pili sed quod essicimus: Cuiuslibet enim reipotelia dijudicatur & naturam sortitur Esummo , a quod pertingit, atq; ex potentia cognoscimus estiam rei. Nam sint absq; orn meptis animi immitates certh magis, minusq; , vel pecudes erunt ab Otae, vel efferi serpentes, qui magis minusq; cunctaut negligant aut spernant. Beatitudo vero est sclius humanae potentiae complementum; sic igitutalicitas perfecta erit actio . Quarum actionum cuvna,& eadem fit priuati cuiuscumq; intentio, felicem esse, M ad faelicitatem peruenire, eoq; uniuscuiusque pertineat uiuendi institutio, familiaru oeconomia, Ciuitatum M regnorum disciplina , Mgubernatio, M ad perpetuam talicitatem veluti ad ultimum scopum dirigantur, tum & cujusq; vivendi priuatus modus, & familiarum regimen & Ciui, -tatis, S Regnorum procuratio, proprios, adhuc licbent fines, & limites quatenus sibi agendum & procurandu proposuerunt; M ita non sunt finali ter vitimi, & extremi, sed ad generalem tendentes, non secus quam si in viam ex deuerticulis aberrantem vitam,&in publico, & priuato reducerent, priuatus quisque sua opera, suas artes curat tantum,familia plurimum usum habet communem ad munera
344쪽
i Communitas, uniuersitas, collegia ex familiis au -
gentur, S quaedam ad communem, quedam ad priuatum commodum habent offitia : stetit in Republica, ubi sunt diuersi fines ex diuersis . Qui tamen
omnes ad unum societatis humanae finem tendunt, prout singuli ex communitate, separatim, aut coniunctim opera priuatorum indigent . HQuaelibet ars est absoluta dicit Plato, ideoq mlaimh indigna, primo lib. de iusto. ut in tractandis negoti js, rebus & humoribus non suae, sed rerumbi commendatarum utilitati consulere, ut pupillis tutorem, medicum ςgris,nautis gubernatorem, ita principem magistratum legitimum subditorum uti litati consulere. Si vero aliqua ars veluti medicina, mercedem exigit , non facit id quia medicina est, sed quia cum mercenaria quadam & quaestuaria commiscetur: Quare ars Ciuilis Reipublicae trastandae persectissima est, neque indigens aut serui-lis,neque utilitatis gratia habet gubernationem :Qui enim sua gratia administrat iniustus est, non reddit unicuiq; quod suum est, ideo amicitias dissoluit.&societatem, seque indignum , non tantum principatia sed ipsa tota communitate reddit , ataquE ut per iustitiam illam societas consistit , sie per iniustitiam dissoluitur. Idem Plato deRepublica dicit,gubernatores quidem eorum , qui guber- 'antur grati a, non gubernatos, gratia gubernatorisnstitui,&proinde illis salii taria prouidere debere, me volentibus siue repugnantibus, non secus qua edicus aegris remedia adhibet siue inuitis , siue olentibus aut urendo, aut alium dolorem insereri i
Nemo ergo dubitet, cum proprii cuiusq; carius l io certus unquin aliquis sit totius, cumque hum
345쪽
rae vitae partibus sit ordo , in uniuerso genere uitae esse conlusionem existimet, aut quia partes inter se habent quandam unionem, ideo ipsum totum , sit dispersum. Quamobrem necesse est certum esse generis huhumani finem eumque in actione quadam consistere circa persectiora, per quem superiora pro uiribus imitetur, & inferiora diligenter gubernat, scientia naturalia perscrutetur: prudentia disponat humana pietate Deum atque iustitia omnia moderetur. Ergo vita ista duplicem habebit finem &contemplationes, S actiones, cujus prioris tanquam diuinioris gratia sunt reliquae institutae omnes actiones humans. Cuius geminae vitae institutio plurimis indiget adminiculis ut neque a paucis neque a multis hominibus, sed ab uniuerso simul hominu genere possit adimpleri. Cum uero optime reipublicae finis opus sit finis hominis vero is optimus existimandus sili gratia cuius Deus totum hominem propagauit, atque Respii blica nil aliud est in D. Thomam pri. polit. quam ordo Ciuitatis,&salus, S permanetia, eius societatis erit bene posse uiuere, bene autem uiuere, est iuste 3c secundum ea quae iusta sunt degere, & soci ari, sic enim bene id quod iuste explicat Isodorus lib. i. AGym. cap. 2 3.&Vlpianus leg. prima V. de iust.&tur. Ius a iustitia dictum, Unde iustum,&ius esse artem bona,&aequi, per quam aequum ab iniquo separatur, licitu ab illicito discernitur,& mali boni esticiut 0,ve I penis, uel praemiorum exhortatione,i cuius aio dii duae dicunt unpositiones,, nempe ueluti materia, circa quam uersatur priuarii. & publicum,pu. bucum, Quod ad satum gen exala in pertisci , prii tum quod ad Vipreuiatς.b Sunt enim quar dam
346쪽
publice quaedam priuatim publicum ius in
sacris ii sacerdotibui in magistratibus consistit, prinatum gutem collectum est ex naturalibus praeceptis, aut gentium, aut ciuili. Finis autem omnium hominu ex praeceptis gubernationis, & iuribus generalibus dependet. Vnde deinde esticitur quod honesteumatur, alter non lς datur, δί iussitum cuilibet tribμatur. Quae Omma continentur sub praecepto bene vivendi eaque omnia fouet nutritq; ALMA 1 USTITIA . Iustitiaq; omni Reipublice pro nima, & vita est, & dissicile est eam constare sine
iustitia, imo quo magis seiungitur a iustitia, eo magis accedit subuersioni,& a suo nomine recto recedit : Neque inter praedones, ct latrones aut improbas alterius generis sodalitates, eorum quamuis preda sit, SI scelerum communicatio dixerit quis societatem itasta, quae ex iustis causis,& honestis ex rebus coniunxi debeo, sed coniuratione, factione, Sc perisii lentiae sedem, cuiuis odi luere congregationes corum, claudorum in arce Gebus eorum; quae dicitur Ciuitas Dauid 2. Reg. 3. quae Oderant animam Regis Dauidis, quos ipse substulit, qualis illa erat iuxta Thratium, Ciuitas dicta idest improborum Ounas, inquam Philippus cOb
legisse dicitur, velut in sentinam infames ac moritas improbatis, ut author est Theopompus, dc Plutarcus lib. I 3. Philip . libro de Curiositate, hi enim non iustitiae causa, non bene vivendi, non salutis aeternae neque ad beate vivendum coqunt, sed PO-tius ad iustitiae subuersionem , ad impietatem, damnationem aeternam, non digni titulo hominis rqui ex professo naturae, quae alteri non faciendum,
quod sibi nemo fieri vellet,& humanitati reluctantur: Quorum ei si etiam in alijs rebus publicis gene- , B rentur
347쪽
rentur vitia quaedam pravique niores, tamen id iri sum aliquando non tam ex malitia eorum , quaesex corrupto ibi degentium & imperantium iuditio contingit: omnes enim Respublicae primum in eo videntur consentire ut societates inducat ad benis beataeque vivendum, id enim est opus, S actio propria hominis rationalis, verum aliter atque aliters,pe contingit, quod ex iniustitia oriantur iniuriae, contumeliae doli diuersi, transferantur Regna degen te iri gentem, Regiae domus & Clarissimae famillae extinguantur,& una populus *pe cum suo Principe corruat, non aliterquam dum Nauis imperito Gubernatore regitur, una cum vectoribus, & Nat iis S: Gubernatore submergitur, & hoc est iusti. tia quod clauus in Navi & si clauum Gubernator non regat necesse est per syrtes cautesque Nauis periclitetur; sic si Princeps non regat iustitiae temonem, necesse est Respublica in immedicabilia maula coincidat. Contra Rex qui iudicat in iustitia. thronus eius firmetur in aeternum & in summa tu stitia conseruet, & augeat Regna, & Principatus Imperia. Iniustitia perdat, minuat atque subuertiti' Ex hac iustitiae administrationis necessitate respondet Heraclitus Ephesinus apud Diogenem Leertium nono. Cives pro legibus non minus pugnare deberes, quani pro m nibus, eo quod sine logibus ciues Omnino tuti esse nequeant, sine in ni
id est iustitia Regis finis est, lex aute principis opus, Princeps autem imago Dei cuncta gubernantia. Vnde prernium meretur, qui iustitiam exercet,eiusque m i n i st erio incon tam i nata Dei maiestatem conseruatu non solum inter christianos, aut Iudaeos, sed
348쪽
etiam id praestat Deus inter Ethnicos, qui ubiquq suum oriri facit solem, super bonos & malos , ex
quo conservat creata a se; SI cum prouidentiam habeat eorum, maxime vero hominu quibus ad suam onseruationem singulari dono iustitiam concessit, is quia iustitia de coelo prospexit, & misericordia, Mveritas obuiarunt sibi, iustitia S pax osculatae sunt Psal. 84. & hoc maxime decuit Dei bonitatem, ne iniustus videretur lethnicis moralibus, & in virtutubus moralibus, bene viventibus, quibus in hoc saeculo plurima bona retribuit, & Monarchiam pene ipsos tamdiu stabilivit auxitque . . Hanc iustitiam porro multa alia verioraq; bona consequuntur, ut inquit Macrobius lib. I. in sommScip.cap. 7. Innocentia, amicitia, concordia, pietas, religio, astectus, charitas , quibus boni Principes Reipublicae bene consulunt S urbes tuentur : Qui bus etiam virtutibus vir bonus primum sui, atque inde Reipublica: Rector esticitur, iuste ac prouidegubernat humana, diuina non deserens. Iustitia omnes alias virtutes amplectitur ut supra in I. lib. ex Arist.notauimus cuius praecepta, sunt honeste vivere, alterum non laedere, ius suum cuique reddere, quae omnia non solum ad gubernationem generalem Reipublicae conducunt, & ad societatem uniuersalem, sed etiam sine illis nec domus quidem
parua constare poterit. Iustitia tam seuera operum nostrorsi exactrix est ut etiam eius iuditium, S censura post mortem nostram nos comitetur : quia absoluti ab his vinculis corporςis. Omnes comparebimus ante tribunal Do,, mini nostri, Iesu Christi. vi recipiat unusquisque ,, prout gessit in corpore suo siue malum siue bonum Reg I. &iunc per iustitia fiat proborum, & im-rio B a pro-
349쪽
probrum distinctio: per artem ςqui, A bod i εἴ scientiam iusti, intulit, δί mali pς nis afficientur, boni
vero praemijs remunerabuntur : euitabitur etiam hominum coni ullo, ex qua mali bonos corrumpe- .re, dc perdere possunt, vel nocendo, vel malos mo
Felix ergo Respublica, in qua floret iussitia, quae
habitus est animi, communi utilitate seruata , suanicuique tribuit dignitatem, ut contra in selix & quae proxime ruina adferre minatur, cum nullum est vel bonorum, vel malorum discrimen, tunc'enim omnia scelesti audiebui, impune incolent urbes in medium prodibunt,dc saepe etiam instar Heroum qu ' rundam per urbem incedent, eosque quos leges vel imperare vel sententiam dicere vetant non solum publicis negoti js audacter sese immiscebunt, sed etiam publica omnia ad se inaudita quadam temeritate vocabunt, ac tyrannide, & crudeliseims dominato, quodvis publicum etiam iuditi uin sibi. vendicabunt. Nihil tam conueniens Principi, quam haec alioq; praecauere, dc nihil egregius in Principe, quam iustitiae opus ob id a Deo virtute potestatem obtinentes iudices dicti sunt cuius interpellationis membri, nil sapiens cap. I. diligite iustitiam qui iudicatis tetis ram seruite Domino in bonitate M in simplicitate , , cordis quaerite illum, quonia inuenitur ab his quῖri non tentanr illum s&,in fine) iustitia enim perpe- , tua est S immortalis iniustitia autem mortis acqui is sitio impii autem manibus, & verbistaccersieiuni es, illam, & estimantes illam amicam deduxeruot, Mis sponsiones secer di ad illam, quoniaminini te dignita sunt, qui sunt ex parte illiu S. l M l .RI
Diuus Hieronymus in Hierem. cap. 22. Regum Oiu' ah a est
350쪽
Est inquit proprium offitium facere iuditium x tua
sitiam , unde Salomon ad hoc sibi dare petiir cor docile, ut iudicare possit populum S discrimen ii ter bonum & malum 3. Reg. 3. Regina babi salutando Salomonem ait ibidem cap. Io. admirabunda, sit Dominus tuus benedictus cui complacuisti& posuit te super Thronum Israel, eo quod dilexerit Domihus in sempiternum, S constituit te 'Re-rgem, ut faceres iuditium S iustitiam. Sic monet S. . Hierem. cap. 22. audi verbum Domini Rex Iuda:
qui sedes super solium David, tu, S servi tui, S populus iuus qui ingrediemini per portas istas: haec dicit Dominus facite iuditium, S iustitia, de libera
te vi oppressum de manu calumniatoris, & Prouer.
cap. zo. Rex qui sedet in solio iuditii dissipat omnEmalum intuitu suo. Ab initio Reges in propria persona iudicabant, vel iudices constituebant, qui loco suo iudicarendalijs ipsi maioribus negoti js implicari, & iudices,rib su a potestate male iudicantes coercebat, utru mque bonus Princeps & Rex facit, per se iudicat &vt Iudices sub se constituti recte iudicent prouidet, est enim praecipua cura illius, etiam inter piae-icipuas: delitias; cuius rei ex eplum resert Atheneus, lib. Ialcap. sex Heraclide Cum eo, Regum Persarum scriptore, quod Rex in Thuris Regione feraci suis legibus vivit, neque ullius imperio paret, deli-ltijs maxime abundans, hoc ei tam e prae caeteris sui mae curae est Vt iudices constituat, quod si quis minus iudicasse putetur, senestra quaedam est in alti iamo Regio lotro; quae ferrea carena ligatur; quatri qui se iniuste iudicatum existimauerit, apprςhedit,.senesitaq; at trahit quod ubi rex sen serit eos ad se vocat, atque ipsos dijudicat; S si videamur radices minua