장음표시 사용
181쪽
r64' Institutio m Medisina inflammationes , quae sebrim sibi adiur
gunt,compofitaeque sunt ex duobus morbis. Verum tamen est,quandoq; accidere, ut complicati sint ita morbi, ut non facile innotescat eorum combinatio: id vero accurata medici coniectura assequendu,neque potest uniuersalis tradi methodus , crinon certa sit aut constituta eorum complicatio. Illud in comuni dici potest, complicatum esse alium morbum , coniectari poste ex accidetibus primario morbo non consentaneis: v. g. si febsi dissicultas respurandi, tussis , ac sterioraccedat , asthma complicatum esse depraehendimus.
Qui vero fiunt per idiopathiam, aut per sympathiam innotescum diligenti animaduersione . nam illi non aliunde morbi causa accersunt, sed ibi, ubi insunt, eam
nanciscuntur: t Cedema in genu ex mat
ria pituitosa ibi paulatim subcrescente naistum: subcrescente, inquam, ex alimento anatura parti demandato nutritionis causa, in excrementitiam tamen materiam partis intemperamento conuersa. Per symp vhima vero natus morbus materia habet
aliunde sibi trasmissam , ut idem Cedema, a capite fluxa materia ortu. Fluxam verbaliunde esse materia , inde cognoscimus, quod non sensim & sine sensu ed cito aduecta sit materia ac pars intumueritiquod modo augeatur dolor , calor , tumor , α
morbus ipse, modo paululum remittat s quod
182쪽
affectae figna praesto sint; quod nullum in-sgne intemperamentum alia ve hesio deprehendatur in parte assecta, cuius causa
4. Benigni malignique morbi patent ex
symptomatibus, lignisque superuenientibus. si enim symptornata fignaqi sint mo ho consentanea, Vt ri*or, Vomitus, sitas, oris amaror febri tertianae, morbus henignus censetur: si vero snt inconsueta &minus morbo congruentia, Vt pulsus pamuus, inaequalis, intermittenS, urina turbata, conruia Ve, iactatio, papularum efforescentia continuae tertianae, morbus erit
malignus. Vno verbo, signa ac symptomata morbo consentanea benignitatem
pollicentur ue inconsueta vero, & a natura morbi aliena m signitatem portendunt. - εἰ Magnum esse aut paruum morbum, cinde coniectamus, quod ex ijsst,quorum. essentia magna, parua ve sit: exemplo res innotescat; febris ardens suapte natura magna est, quia acuta ; tertiana fimplex parua, quia non acuta; hoc est, quia illa celeri agitur motu, haec segniori ac tardo. Innotescit etiam ex symptomatibus, quae si magna vehementiaque sint,magnum etiam esse morbum si nificatur: si parua ac lenia paruum nulliusq; momenti. Co iectamus etiam ex parte affecta nam magnus est morbus, ut suo loco diximus, &
183쪽
χ66 Institutionum Medis propter suam essentiam ,&partem nobialem cacoethiam. nam si cerebrum, cor, simileque organum affectum sit, magnum esse morbum iure credimus miniis econtrario . Ex cacoethia id ipsum conqcimus . nam hoc ipso quod c
coethe malum est, magnus censetur ἔ c coethe vero esse malum ex suprerius ductis innotescit . di i .
6. Num vero contagiosi sint, aut non, ab effectu & a posteriori certius explor mus: unde videmus pestem contactu, Finpitudinem vicinia communicari. A priori autem conijcere possumus ex humorum putredine, corruptione , alia Ve qualitate, quae facile communicem , facile evaporet, facile evaporata adhaerestat; vita dusenteria excreta materia, in lappitudine, peste, ceteris eiusmodi morbis. Sed
quia morbi contagiosi non multi sunt, facile quisque potest eos depraehendere;
nam praeter Pestem, Morbum venereum
scabiem , dysenteriam, lippitudinem, qui
frequentiores sunt, paucos reperies. Ergo 4 x idea morbi innotescit etiam contagio. . Salutares vero futuros esse aut lae-thales, ex morboru magnitudine, & pammitate; celeritate, ac segnitie; vehementibus & benignis remissisque accidentibus, aeterisque adiunctis cognoscimus. In omnibus autem morbis illud semper spectas
dum est, num facilis vel dissicilis tolleratia
184쪽
Liber Somndus. 167 praesto sit; num vires validae vel infirmet anum aetaS, num anni tempus, re similiaque adsint , quae morbo aut aduersari , aut fauere postunt. 3. Adventicios aut hqreditarios paren tum cognitio declarat. nam si aegri parentes eo laborarint morbo, de haeredi raro a
suspicandum est: sin minus nulla rueredutarne conditionis suspicio iniecta est. 9. Sporadici ac Pandemu certissimis cogno1cuntur qui sint, cognostantur τilli ergo si pluriu m specierum simul inua-
Iescant, ut pleuritides, anginae, peripneu moniae una vagentur , sporadicos grassari morboS certum est.Si vero alter ex his,vel quiuis alter morbus plurimOS corripue
rinti vulgari , ac populariter grassari, contingat , Pandemium esse certissimum est. 1 o. An Endemij, veI potius Epidemii sint, ex causa & regionibus innotescunt. Etenim si pandemij communesque morbi
causam habeant in ea regione nata,eiusue regionis propriam ac peculiarem,adeo utati s regionibus non sit communis , Endemii dicuntur: si vero pandemij quidem sint,totamque regionem insestent, sed tamen causam habeant non propriam Vnius regionis, sed cum ceteris communicari. 1em, ac proinde morbus sese effundat in alias etiam regiones, Epidemisi esse morabum intelligemus. Haec , qui gr*ce docti sunt, facile intelligunt. Sed ea est nonnuli lorum
185쪽
162 Inctiturionum Mediemalarum pervicacia, ut non solum haec omnia contemnant sed etia sibi persuadeant, statim se Ex Aratoribus fieri posse oratores , ut dixit Cicero; & ad iummum artis medicae fastigium se semestre asceturos,quasi a methodicis persuasi.
II. Antiquos, nouosque morbos hist ria, ac relatione intelligimus.11. Ordinatos vero inordinatosque ex seruato neglectoque ordine, certo&ineerto cognoicimuS.I3. Intermittentes etiam, eontinuo'; ex intermissione, & continuitate explo
I4. Breues ne, an longi sint: siue potius num acuti, an longi croniciq; futuri sint
morbi,ex motu cognoscuntur. acuti enim Celeriter omnia tempora percurrunt,pri
cipium, augumentum, stitum, declin tionem. longi longe tardius. &quo quiΩque celerius agitur moueturque, eo ac tior es Is . Vnde fit, ut qui quarta die omnia percurrant tempora, acutissimi censeantur: qui vero septima die Peracuti: qui demum decimaquarta simpliciter acuti nominentur. Acuti vero ex decidetia nidem ex tempore definiuturi nam qui decimam quartam diem praetergressi aci vigesimam Pertingunt, quique etiam ad quadragesimam ex decidentia acuti dicuntur. Et quamuis facti iam, non fientes acuti innotescant
186쪽
Liber feeundus . 169tescant ex breuiori longiori ve tempore s nam quia quarta die terminatus ut mo hus intelligimus acutissimu mille: ex breuissimo tempore factum iam morbuacutissimum iudicamus) tamen fienteS etiam cognoscimus tum ex eode tempore, tum ex symptomatibus, atque humore morbifico . nam si statim principium praetergressus augescat, morbum futurum esse acutissimum intelligimus. item si grauia si tim adsint symptomata, si bilis uberioris
notae praesto sint: ex his enim tribus facile conij cere possumus de morbi acutie acceleritate: quam certius explorabimus, si
aetatem, temperamentum, anni tempus,
regionem , constitutionem ceteraque huiuunodi spectemUS. 16. Num autem hi omnes, quotquot recesuimus, morbi legitimi sint, an potius spurij, ex conditionibus innotescunt, quihus legitimi constituuntur .s ergo omnes adsint, morbum esse legitimum necesse
est: sin minus, spurium: si v. g. sit dolor Pungitiuus, dissicultas respirarus . febris
acuta, pulses serrinus, ac tussis, pleuritidem adesse constat, hoc est, inflammationem in thorace: num vero haec sit legitima vel spuria, cognoscitur ex loco doloris,&materia collecta inflammataque . nam in
Pleura collecta materia si sit sanguinea,
aut subbiliosa, legitima censenda est pleu-xitis: si vero materia sit pituitosa, v*l in
187쪽
I o Institutionum Mediei musculis intereoltalibus innammata , spuria procul dubio erit ,
IAm vero quia Morbos secundum istas emrare oportet, ut dixit Hippocrates , ideo loci seu partes assectae sunt explorandae reoque magis, quod Morborum omnium, Ut idem ait, idem modus est, Dei vero diuersit tem faciunt . Loci igitur affecti ex plurimis innotescunt,ex causis assicientibus,ex Pa tis affectae essentia, & exijs, quae cons quuntur ex affecta parte . Ex causis quiadem multipliciter: nam si v. g. aeram romani sit causa morbi, cor maximε, & caput laesa esse significatur, venas arteriasq; HO, imo venenato spiritu turgere: Si vinu morbi causa fuerit, iecur l sum esse, vel caput verisimile est: si legumina, ca-seus, pisces valde crassi, mesaraicra venas,
lien, hepar obstructa, sulpicio iniecta iure erit. Et no solum ex causis extrinsecis pars affecta depraehenditur, sed etiam ex ijs,
quae, ut notat Sennec retinentur: nam retencta urina emulgentes, renes, Ureteress vesicam; sanguine mestruo uteru,faecibus ' Musi&intestina affecta esse cognoscitur.
Exas e parus essentia, ut inflammato
188쪽
Libest Secundus. ITI crure , non eius ossa, sed musculum esse spartem assediam significatur, sitae carnem musculosam: nam ossa eiusmodi sunt naturae , Vt non facile inflammentur, cum sexanguia. Si lethargus adsit, cerebrum, non Crus partem esse affectam designatur. Si luxatum sit brachium , non mulculus, sed articulus pars erit affecta. Ceterum frequentius ac fere etiam exploratius innotescit pars affecta, ex ijs, quae conse Muntur, symptomatibiis: nam ex sopore cerebrum esse affectium de praehendimus,
ex difficili deglutitione fauces seu Ce Phagum ; ex respiratione laesa , thoracem seu Pulmones; ex siti hepar, &c.
inantum intersit morborum causas nouisse , non dico Calenus & Hi
pocrates, sed ipse Cicero oste dit, qui vix Ieuiter tinctus medicina, M diei, inquit 3 .Tus. Causa morbi inuenta, cuis rationem esse inuentam putant: & iure put mus , quia ut ait Hippocr. Qui causas eo Dris a Fecti probe nouit, potemere assere qua corpori maxime eonducant f & ut habet G
lenus de Loc. Aff. Multo minus flusciperest ras curationem., qui ignoret . sit ne assius Id a nephria
189쪽
i x Institutionum Macrina nephritios a causa eat da mei frigida ι quum qui ignoret, sit ne colicus vel ne ritiem. Et quidem accidit interdum,ut,cognito morbo, causa simul innotescat: ut cognita
tertiana simplici & exquisita statim innotescit eius caulam esse bilem. Accidit & itiiud, ut, affecto loco patefacto, Causa setiam patafiat, ut iecinore obstructod roque crassos, lentosque humoreS esse causam hepatis male assecti innotescit. Sed plerunque accidit, ut morbo, morbidaqne parte exploratis, causae adhuc h reant: ac proinde aliunde exploradae sint.
Externae innotescunt relatae: internat mulista animaduersione. Aliqua sunt solum Ggna, aliqua signa simul & causae , illa sunt
corporis habitus obarsus, macer, hirlatuu color albus, niger, ruber; durities cutis asperitas, Iarnitas, mollities, &-uimodi alia, quae corporis temperamentum Vel natMrale, vel aduena ostendum, Praeterea actiones omnes ac functiones nostri totiporis, somnus, Vigilia, respiratio, pulsus, urina etiam, faeces, sudores. Demum symptomata superuenientia, ac 'cimie i uantia & laedentia. Quae vero causae simul& signa sunt, ea censentur, quae ad te
Peramentum spectant, aetatem, sexum, consuetudinem ; item sex omnes res non naturales, cibum & potum, aerem a
hientem, somnum & vigiliam, excreta &retent animi passiones. ad hec regionem,
190쪽
Liber Meundus. IUanni tempus, constitutionem. Ex his enim omnibus superuacaneorum humorum
species facile innotescit, ac proinde morbi Causa. Qui vero plura desiderat, legat, duae superius a nobis scripta sunt de Pleia
Iora, cacochymi ceterisque morborum causis.
Memb. T. Cognito exploratoq; morbo, morbi
causa, morbidaque parte, quid de aegro sperandum, vel timendum sit ,pra cognoscendum. Haec Simioticae pars no-hilissima est ac prope diuina : nam futura paenoscere ac Praedicere diuinitatem quandam videtur praeseserre. breuiter i men uniuersam eius doctrinam percurremus, tum quia epitomen hic construimus, tum quia uberrime agemus ad Historias Hippocratis Epidemicas, quas nos explicandas ers manibus habemus,ad progno- sim maxime accomodatas. Illud interim scire conducit, prognosticorum scientiam in tribus sitam esse, in Euentu morbi, in Tempore, in Modo . praecognoscere enim debet medicus morbi euentum, ut recte Praedicat, tempus,& modum. euentum