장음표시 사용
191쪽
Institumnum Medicina sit morbus f tempus vero quando ad sal tem vel ad mortem pertingat: modum demum seu viam, per quam scilicet Viam, aut modum eo , quo tendit, peruenturHS sit , per sudorem ne,an potius per Urinam; per alui secessum, an per emorrhagla &C. Quod facit ad euentum, duo praecipit Galenus perpendenda esse in euentu Praeco gnoscendo, morbum, & Virtutem. cum senim aegrotatio sit, ut ait ipse 9 veluti pugna quaedam, spectandum est,num morbi vires validiores sint,an potius VireS groti. si enim alterae alteras superent, PeneS si perantes erit victoria. se ita vel morbus
vincet, vel virtus aegroti. Morbi autem vires aestimantur primo ex propria eius essentia , propriaque condiatione: nam si morbus sit acutus,Vehemes, malignus, eius vireserunt validς ac firmi; ac proinde aeger periclitabitur. Econtra a vero si morbus sit natura sua laenis', ut tertiana, quotidiana, vertigo,&c. Secundo aestimatur morbi vires ex symptomatibus superuenientibus magnis vehementibusq; aut remissis ac paruis . Tertio a causis aut validis aut infirmis, ut a putrida materia νmalignaque,aut a benigna: ab aere salubri vel inquinato, ut nostro rurali romano,
cuius occasione si quis vel leuiter incipiat
aegrotare periculu tamen mortis imminet
non mediocre, imo plerumque certissimum di ineuitabile . Ruarto aestimatur morbi
192쪽
. Liber Meundus. I suis ex eo,quod aut facile, aut dissicile medicamentis cedat: leues morbi facile cerdunt,magni ac vehemetes dissicile. Quina ex facultatibus tum naturali, tum animali, tum maxime vitali. E tenim si aeger male se habeat ad oblata, si perperam conco quat, siaut maxime sitiat, aut in magna a
febri nihil sitiat, dummodo a calore fe-hrili liquata pituita e capite delapsa fa Ces &c. non irriget) morbum inualescere
timendum est. Econtra si ea non adsint. Mente constare in morbis, bonum, inquit Hipa P'crateS,malum vero aberrare: item dotamire, vigilare, videre, audire, olfacere , ustare, Ut decet, vel parum deficere in is, bonum, malum vero si econtrario, morbique vim vehementem esse signifi-Catur. De virtute autem vitali illud ratum sit, nihil exploratius morbi vim testari, quam facultatem vitalem: nam haec prae- Cipue cum morbo pugnat: quae si valida firmaque perseueret, morbum esse virtute infirmiorem cognoscimus:si infirma,mombum inualescere: & propterea cosequuntur lipothymiae,palpitationes, anxietate syncope , respiratio crebra, dissicilis, anxiosa. De pulsu & yrina nihil hic dico, in
peculiarem & magis accomodatu Iocum haec reiiciens. Sexto morbi vehementia aestimatur ex excrementis, sudore, Vrina, is cibus, vomitu, sputo. Sudor frigidus ex ampliori deciditur morbo, ait Hippocrates
193쪽
1 6 Inmtutiomm Medimna Cum aeuta quidem febri mortem,eum misisHlongitudine gnificat, traditum eis ab eodem . ergo vehementem morbi vim test tur. Item si morbo ineunte excludatur: Sudor una eum febrisiens natum, apud eumdem. Demum si no in die critica , nec Vnia uersalis : nam Circa frontem is elauiculas malus, codem auctore. Fsces vero, nam urinam omitto siue potius alui deiectionestiuida,eruenta,foetida,nigra omnes mala cum
sint, morbi vim maiorem esse ostendunt: item si virides, cruda materia,die non crutico, cum virium iactura prodeant. Contra sius omnibus qualitatibus sint expertes , die critica, cum conferentia ac tolerantia , coctisq; humoribus prodeant . Devomitu idem censendum est; die critica . fiat necesse est, coctis humoribus, talia is qualia reiiciantur, morbus leniatur, Vires reficimtur: alioqui malus censendus est,& morbi vehementiae soboles. Sputum d
mum si rito appareat morbum breuiar de ijs morbis intellige, qui sputo iudican tur, Ut thoracis & spiritalium partium morbi) si
facile educatur , leni tussi, humoresque referat peccates. Septimo ex hemorrhoidibus fluentibus, menstruis, harmorrhasia: lnam haec omnia si fiant in ijs morbis, I aquibus decet, bonum; sin minus, malum, morbique vehementia esse facta, censendum est. item si coctione praeeunte, die critico , cum conserentia ac tolerantia
194쪽
Liber Secundus. 177hona censenturimata vero,si secus. Octauὸ morbi vis cognoscitur ex mutato corporis habitu. nam magis in morbis contabescere marum habemus apud Hippocratem;=
1 is quam morbi conditio exigat. ergo &
aciem collabi, & oculos languere, & n res acui, & aures frigescere , mala sunt morbumque vehementem ostendunt aut
singula aut multo magis si omnia simul
Coeant. Nono ex colore mutato: nam liuescere paries ut digitos, aures,nares,morbi vim esse vehementem significatur: nigrescere lingua valde rubescere fauces, exuti cerarique idem testatur: Plurima vero qui de subiecta hac materia cupit, adeat Hippocratem in Progn., Praedict., Coacis, Aphor. Aepri vero vires aestimantur tum ex his omnibus nam si morbus languea aegrum uiribus pollere necesse em tum ex nat rati partium constitutione, bono scilicepsimilarium temperamento, proba Org nicarum compositione, firmaq; omnium unione . Proxime vero innotestit vis aegri valida ex validis facultatibus,naturali,animali, vitati: facultates vero ex Operati nibus . Ergo si aeger vitales, naturale antimale'; functiones edat robustas, signum apparet apertissimum, eu pollere viribus, maximem valere: sin minus, contra'. Qub
modo auteo hae facultates siue potius actiones innotescant, superius diximus.
195쪽
1 3 Institutionum Medisina Iam vero ut recta veraque proFosis fiat, necesse est, ut supra diximus, simul conferre vim morbi cum naturae viribus.quod
si ea validior sit, periculu impendet manifestum de morbi victoria 3 si vero vires aegri validiores fuerint, de profligando morbo spes certissima iniecta est. Haec de morbi euentu dicta sint: nune
vero de Τempore agamus. Tempus eaede vires designant, tum morbi, tum aegri . Etenim ut robustae aegri vires aut diutius morbo resistere, aut cito eum sueerare
possunt; ita vis morbi magna & vires aegri deiicere,& aegrum conficere potest. Itaq; recte dictu est ab Hippocrate, Acutissma febres is signislethalissimis fientes, quarta die
interimunt aut citius: securissima vero is Agni alutaribus flentes, quarta die desinunt , aut prius. si ergo vis morbi sit maxima , quarto die , aut tertio ex Hippocrate, Vel etiam quinto ex Galeno praesagiendum , est mortis tempus: si vero eiusdem vis munima sit & omnino infirma eodem die Biaturam esse salutarem crisim praedlaedum. Quod si vis morbi non tam valida sit, simptima die; si adhuc minus valida decim quarta, & sic deinceps mors praedicenda. Vis aut morbi ex propria innotescit idea,
ex symptomatibus, ex celeritate motus sex coctione & cruditate , ac similibus. Etenim morbus natura ac tissimus aut malignus, symptomata vehementia, ce
196쪽
Libra Meundus. I 'Ierrimus motus, crudaque materia, morbi vires esse maximas significant, & euetum futurum esse exitiosum portendunt. Ceterum in designando morbi euentu salutari aut Pernicioso, nihil aeque potest, atq; cruditatis & coctionis signa. nam quo cl-tius apparent coctionis signa de salutatieuentu loquor eo citius morbus decedet, quo tardius illa sese proment, eo morbus tardius evanescet. Quare si primis statim diebus signa coctionis appareati morbum quarta die aut quinta terminari necesse sest:si circa quartam diem urina cocta er deat, circa septimam futuram esse crisim sperandum est: si illa circa septimam aut
nonam, aut undecima prodeat, morbum
decimaquarta, aut decimaseptima decessurum sperandum est: sic vigesima die sorte iudicabitur morbus, si decimaseptima urina sit cocta: & sic deinceps iuxta criticos & indicatorios dies , de quibus paulo inferius dicendum est: illud interim memoriae figendum, Coctionem iudiciν ωι
ritatem portendere , eruditatem vero longis
dinem, ut est apud Hippocratem. Modus futurae crisis, qui tertiam prognostici partem compraehendit, intelli non potest , nisi prius intelligatur, quid Crisis criticique dies sint. ergo de Crinbus nonnulla hic adsiciamus.
197쪽
CRifis nomen, ἀπο si Mim, deductum, squivocum est & multa significat. primo quidem significat quamuis in
morbo mutationem, Iudiciari in morbis est, . inquit Hippocrates lib. de Affecto. 8. cum morbi augescunt, vel marcescunt,ue de vine, vel in alium moris transmutantur. secundo significat excretionem materi morbificε:Ωuibus erim futura in in grauu ante accessionem . tertio solutionem morbi. Iudicatio est morbi solutio. ex lib. Praeceptionum I 2. Demum significat Rebentinam in morbo mu
rationem a aluum, aut mortem. I. de Die
bus Decr. I. & alibi saepe apud Gal. Multiplicis autem Crisis significationis causa, varia est Moes significatio. nam κρι- dem gnat Secerno excerno,iudico,dimico M. Repentinae huius mutationis causa proxuma ouidem & immediata est aegri natura , facultasq; precipue naturalis, qui noxium sibi humorem expellit; mediata vero estiunς motus,per quem corpori & humoria hus vis quaedam immittitur, qua crisis perficiatur s aut certe concitentur humores agitenturque &ad exeundum irritentur.
Duplex est crisis, alia per Abstinum, alia per
198쪽
Liber neundus. IpI per Expulsionem illa est qua materia ex una
in alteram partem extruditur, ut a nobiliori ad ignobiliorem. haec erit qua extra corpus exturbatur. Utraque aut persecta,qua tota
morbida materia secernituri aut imperseis et a , qua non tota , sed ex parte. Vtraque aut fida,qua tollitur ita morbus,ut nullum amplius impendeat periculum recidivae: aut infida, qua tale imminet periculum. Vtraque aut Tuta, quam nulla grauia comitantur symptomata, viresque non deij-ciuntur; aut periculosa, qua symptomata
vehementia consequuntur, Viriumque languor. Vtraque demum, aut sit μου,
idest praemostrata, indicataq; aut iam ras, adest non prςmostrata, siue adueniens sine signis praegressis. Sed hac in re ne pigeat
audire Gal. 1. de Diebus Decretori)S, PONro Imperfectam crisim vocamus, ubi ex moria quippiam relinquitur: Infidam siue incertam,stuam morbisquitur recidiuar Periculosam , qua cum grauibus θ tomatis sit: Obscuram, qua citra excretionem veleuiderem abscessum euenit: Sine signis euenire dicitur, qua a nullo priore die indicata est Mala, qua in agri perniciem desinet. Rursus Absolutam eam dico, Fidam, Tuta, Manifestam, Cum bonis signis,
ac dem um Bonam, qua illis contrariasum.
Ceterum quia paru resert,crisim,eiusmcausam, speciesque nouisse , nisi futuram praesagiamus 3 ideo signa a nobis propo
nenda. Ergo siue per abscesium, siue per
199쪽
18 1 Inin tu ἰοnum indisina excretionem fiat crisis , triplex signorum
genus animaduertendum,Pr cedenS,Comitans,& Subsequens. Quae pretcedunt Ggna duorum sunt generum, alia tempus, diemque crisis indicant, alia speciem eiu dem.Tempus ac diem indicantia sunt C
ctiones & cruditates excrementoru: nam,
ut superitis dictum a nobis est , si quarta die coctionis una appareant, septima futuram esse crisim verisimile est . indicat etiam motus morbi: nam si celeriter minueatur, celeriter iudicatur: si die impari moueatur, imeari etiam terminatur,si vero pari , &pari iudicatur :Ωuae paribus mois mentur, parisus iudiciuntur, inquit Hippocri qua impari,iudicantur impari. Indicat etiam nox molesta ante aecessionem, presertim iactatio, anxietas, dolor capitis, 1piritus difficilis, hypochondriorum tentio, mum mur, sitis, aliaque . . Signa vero quae speciem crisis indicant
mult*plicia sunt , iuxta multiplicem eius speciem. cum enim alia sit, quae per alui excretionem euenit cloquor de crisi per excretionem facta alia quae per Urinam , alia quae per sudorem, alia quae per Vomiatum, alia quae per hq morrhoides, aIta quae
per uterum, alia demum quae per harmorrhagiam narium: signa etiam alia atque alia erunt iuxta eius diuersitatem. Si per diarrhaeam Hlura fit crisis, ventris rugitus
aderit, remis hypochondrioru, murmur,
200쪽
Lssis Semn ex stcrepitus , dolor: nam eo fluente materia , necesse est, ut eat partes laborent. Si per urinam, grauitas in pube &infimo hyp chondrio,ardor quidam circa pudendum,
aliae OmneS euacuationes aut Omnino aut
fere suppraessae. Si per sudorem, urina, i quit Hippocra res , supprimitur & rigor invadit. Urina supprimitur, ait Alpinus, quia
eadem utriusque materia est. Rigor irrepit quia seri acrimonia panniculu neruosum Potius quam carnosum, ut recte censet Framb. vellicat: item mador quidam pamtium , pulsusque mollis, futurum portem dunt sudorem . Si per Vomitum , nausa
Praecedit, morsus Oris ventriculi, anxietas, frequens expuitio, oris amaror, vertigo
tenebricosa, cetera non absimilia. Si per harmorrhoides, pruriui illae partes ab acri, acido, salso, bilioso, ustoque sanguine vellicatae: consuetudo praecessit & interis missio. Si per uterum, dolor ibi, calor temtio a coercito humore, spirandi dissicultas
siue anxietas, vaporibus Rirsum ascende
cibus ex agitatis commotisque in utero h moribus , lumborum grauitas, fluendique tempus iam jnstans. Si demum per nareS, dolor capitis praecedit, arteriarum pulsus
Circa tepora, aurra tinniunt, caligant oculi,nares pruriunt,tendutur hypochondria; Haec omnia futuram per excretionem cisim praenunciant: in omnibus autem aetis animaduertenda est, temperamentum a