Bibliotheca Classica Latina sive Collectio auctorum classicorum ..., Volume 86

41쪽

AD M. BRUTUM.

Ex his epistolis quae octo libris continebantur, novem tantum, Bruti et sexdecim Ciceronis supersunt quaedam etiam aliqua parte claudicant. Adnotandum est, tamquam rem omnino singulatrem , fragmenta illa servata nobis misso a Quintiliano, nepotum Domitiani praeceptore, quique hunc

imperatorem divi nomine consecrarat. AD M. FILIUM.

Nunc duo tantum opera possidemus, quae Cicero ad filium instituendum scripserat, Partitiones. scilicet oratorias, et libros de Officiis. Quas autem ad eum scripsit epistolae numero infinitae sane erant de s sic III, ) Duo tempora amplectebantur, primum quum arcus Athenis apud Cratippum philosophum versaretur, et deinde quum in exercitu Bruti imperaret. Superest una et altera ejus ad Tironem epistola ad Div. XVI, 21, 5 gratulaturque sibi orator, quod filius linguam rectius tractet in epist ad Att. XIV. XV, 16, 17. Quintilianus tradidit memoriae I, 3 Ciceronem graviter ea impugnare, quae in arci literis contra latini sermonis elegantiam peccabant. Quadam die eum obsurgavit cierv. ad aeneid. VIII), quod scripserat direxi lueram tuam, quum rectius dixisset, epistolam tuam vel literas tuas. Adnotationes illas quibus carum Tironem etiam admonebat ad Div. XVI, 1 hmultum conferrent ad intimam linguae latinae cognitionem: sed majori studio evolverentur sane praecepta virtutis et sapientiae, quibus filium pater sapientissimus imbuere conabatur. AD LICINIUM CALVUM.

Celeberrimus orator, C. Licinius Calvus, primum Ciceroni fuerat infestissimus, qui, dum praetor esset, tribunali praefuerat ante quod reus repetundarum protractus est Calvi

42쪽

pater Val. m. IX, a,' sed postea in gratiam rediere, et ab iisdem fuere lacessiti, algellio ad Div. VII, 4 , a Vatinio Catuli Carm. 53 Quintil. VI, 1, 3 IX, 2; Tacit.

de Oratoribus, 4 , etc. . Calvus autem Atticam eloquentiam sequebatur. Quonammodo judicaretur a Cicerone, 'paret Brut cap. 8a ad Div. XV, 21. Poeta simul erat, et carmen satiricum contra Caesarem scripsit Sueton. Caes. cap. 49, 3) Ex iis quae a grammaticis reseruntur, conjicere licet libros plures epistolarum fuisse a Cicerone ad Calvum

scriptos. AD Q. AXIUM.

Vix nomine notus est hic Q. Axius senator, qui obiter a Cicerone est dictus ad Attic. III, 5; IV, 15; V, a LX,

13); attamen plures ad eum epistolarum libros scripserat orator Inde judicandum , quot et quanta desint, et quam multa monumenta suerint tempore abolita. Quam vero ex his literis sententiam servavit Suetonius, ea comprobat Ciceronem ad hunc virum de administranda republica saepissime scripsisse.

Servantur tres epistolae ad Catonem a Cicerone scriptae, ad Div. XV, 3, 4, 6 Quum sententia, quam Nonius refert, in his non deprehendatur, necesse est ut ab alia quasi serie sit deprompta Saepissime enim ad Catonem literas misit Cicero, praesertim bello ingravescente civili A Catone responsa servaverat quoque Tiro, namque unum ex his resertur, ibid. , 5.

AD CAERELLIAM.

Philosophiae studiosa erat Caerellia, primaque perlegere volebat, quae de sapientia scriberet Cicer, ad Att. XIII, 1). Non ita tamen in epistolis severe semper egisse videntur.

43쪽

DE FRAGΜENTIS . . CICERONIS. 31

AD L. PLANCUΜ.

Fuit unus e Caesaris ducibus, quos frustra in senatus partes protrahere Cicero est aggressus rempublicam ille prodidit, ut Octaviano faveret. Nonnullas epistolas ab eo scriptas legimus ad Div. X, -a4 nec apparet ibi sententia, qua iis Aulus Gellius hausit. Sane eam ex quodam vere elegerat, quod tantum ex ejus verbis novimus. E variis autem illis epistolarum libris quos recensuimus,

manifeste apparet, quosdam octo, novem aut sexdecim partibus constare, et perquam difficile esse mente riuare numerum literarum, quae tempore absumptae evanuere.

Omissis graecis literis, quae numerosae erant Plutarch invit Cic. ac certe plures ex latinis epistolis libri ibi non ει seruntur, quia nulla ex iis ad nos usque fragmenta pervenere. Vetus scholiastes orationis pro Plancio Μediolani,

38 17 pag. 377 longam epistolam apologeticam refert, ad

instar Oluminis scriptam, quam Pompeio miserat Cicero, de iis quae ipso consule fuerant perpetrata. De hac agit pro Sulla, c. 24, et pro Plancio, cap. 34. tantum emersit epistola ex his quas ad Pompeiuni miserat, ad Div. V, 7. Quam multas autem sane scribere debuit civibus illustrissimis, variis vitae suae temporibus Satis erit si indicaverimus, tempus exsilii Asiae administrationem, bellum civile , et amicitiam illam quam coluit semper cum exsulibus quos Caesar restituit, aut quibus numquam pepercit, tandem

dictatoris mortem, quo exstincto, bellum pro libertate novum exarsit, et clades ipsa victoria potior ac nobilior. Haec tantum tempora intueamur, ne nimis multa eodem oculorum conjectu amplectamur quanto enim studio et celer,

tale ingenii impelli debuit Cicero, quum centum et amplius epistolas primis etiam anni et diebus ad senatus defensores scriberet ad Diu X XI, XII ad Brut. quum etiam de philosophia dissereret, Philippicasque contra Antonium ageret Temporibus etiam multo remissioribus,

44쪽

animum semper exercebat scribebat saepius die ac noctu

ad Att. XIII, 6); per prandia, aut ambulando, aut quum veheretur heda, dictabat ibid. V, 1 ) quum Ciliciam

provinciam suam peragraret. Quidam arbitrari possetat has literas non ideo servatas fuisse, quia parvi essent momenti, aut quia ab iis fuerint abolitae, qui Octaviano aut Caesaribus assentabantur; quae opinio mihi non omnitio recta videtur. Etenim ex epistolis ad Atticum patet, his in libris fuisse insertas quasdam, et satis multas quidem, quae ne minimi quidem apud posteros momenti esse poterant; et ex iis quae supersunt, videmus nullo modo sublatum fuisse quidquid Cicero in tyrannos actitaret. Quum omnibus in civitatibus voces illas recitarentur de C. I. Caesare prolatae o perditum latronem ad Att. VII, 8), quum vir ille diceretur, nihil umquam nisi nefaria consilia mente agitavisse, quid hoc Tiberium aut Domitianum movere potuisset, quum pote statem suam cohortium praetorianarum armis, et populi romani infamia et ignavia stabilivissent p

DE REPUBLICA.

De hoc opere nihil hic dicemus, quum jam non in fragmentis annumeretur, sed in volumine quinto hujus tertiae partis Ciceronianae totum, quale nunc est, imprimatur.

DE IURE CIVILI.

In dialogis de Oratore I, , II, 33, Cicero loquentem Crassum induxit, menteque agitantem opus, quo ius civile methodice explanaretur. Quod consilium autem Cicero ipse ceperat Etsi opus hoc vere philosophicum non peregit, attamen hoc ab eo tentatum fuisse indicat liber specialis, de quo Quint. XII, 3, cuique, si fides A. Gen. I, et adhibetur, hic titulus inscribebatur De jure mili in artem redigendo. Multi interpretes, qui leges romanas diversa prorsus ratione

45쪽

modis omnibus torquere sunt adnixi, dubitavere ali juris prudentissimus esse videretur Cicero irati nempe quod saepissime jureconsultos irrisisset, et in orat pro urena, c. 13, dixisset: Itaque, si mihi, homini vehementer occupato, stomachum moVeritis, triduo me jurisconsultum esse profitebor. Credo tamen hunc praestantissimum scriptorem, Scaevolae auguris, et Scaevolae summi pontificis discipulum, si laborem esset amplexus ipsi multo faciliorem quam recentioribus, longe melius, quam commentationum scriptores, legum romanarum seriem indigestam explicare potuisse. Quod quidem non est aggressus, tantummodo quanam via esset gradiendum demonstravit, suasitque uti moderato sapientique anim materia illa tractaretur ideone ignorantiae a nobis, sicuti a Papone et aliis est insimulandus, quod nonnumquam ocatus est, et optimis consiliis clientes adjuvit p

Praeter grammaticum, qui nonnullas hujus libri voces servavit Servius de eo agit in scholiis ad Eneid. Secundum Romanos dies incipit a media mocte, quod Cicero exsequitur in Auguralibus . Quod si autem Cicero Augur libros illos scripsit, ut Appio morem gereret, qui libros de hac materia scriptos ad eum dedicaverat, anno Vrb. ad Div. III, 4 9, hanc sane summa reVerentia patriam religionem observabat, et ministerium illud, quo fuerat de

corati s Sane non absonum fuisset hoc opus cum libris de Divinatione conserre.

Hoc opere, cujus multa supersunt fragmenta, Cicero quasi praeludit ad philosophiae studium Iuvenes romanos ad hunc laborem gravissimum excitaturus de Div. II, ), Vehat de novis studiis, quibus post impensas reipublicae curas indulgebat. Haec praecipue mente agitabat, quum

46쪽

opus illud exaravit, anno Ο de in I a; Acad. II, 9),

et rem optime cessuram arbitratus est, si ea Hortensio tribueret, quas contra philosophiam iactitabantur. Quod si hoc in opere tam potentem eloquentiae viribus adversarium

confutavisset, certus erat nusquam ea ruram exprobrari,

quae, licet ab homine peritissimo defensa, victa fuissent. Dialogi autem personas Cicero, Q. Catulus, Luciusque L cullus fuisse videntur. Hortensius primum laudibus praestantissimis eloquentiam ad caelum tollebat, et deinde in philosophiam propter praecepta, aut vana, aut obscura invehebatur. Tum Catulus, et ipse sorsan Cicero, hujus scientiae se patronos profitebantur, qua contra naturae tenebras mens humana tendit, quaque saepissime sententiis gravissimis elati, mala hujus vitas ac labores obliviscimur, et toti in aevi melioris spem iucundam ardenti cogitatione exsultamus. Quamvis autem mancum sit pluribus e partibus opus illud, licet tamen introspicere, quantuin iudice Cicerone, animi voluptates a corporis distent voluptatibus; quanto vir ille animi nostri conatus potiores haberet vati popularis aurae studio, gloriaeque caducas consectatione tunc intelligimus qua ratione latinae ecclesiae eloquentissimus defensor, quique Veterum ingenio acerrimo commovebatur, Divus

Augustinus protulerit Confess. IV, 4 de Ordine, I, 16),

se Hortensio potissimum ad veram philosophiam, id est, ad christianam religionem amplectendam fuisse adductum. Quam autem defendebat Cicero, Veritas ea numquZm nobiliori, aut meliori exemplo confirmari potuit.

LAUS CATONIS UTICENSIS .

Laus Catonis, quae ad finem anni o in medium filii prolata, Caesare dictatore, certe fortissimum virum denuntiabat senserat ipse Cicero, quam difficile esset virum illum dignis laudibus concelebrare. Ad Attic enim XII, 4, ait: De Catone laus προελxiρια- xis δε- est vere laudari

47쪽

ille me non potest, quod ille ea quae nunc sunt, et futura viderit, et ne fierent contenderit; et sacta ne videret, vitam reliquerit, Ad Div. VI, se Bruti nomine quasi obtexit, ε visus est participem laeti sui quaerere, qui quodammodo excusaretur orat e Io , ita de hoc libro agit: Ἐatonem numquam attigissem, tempora timens inimica virtuti, nisi tibi hortanti, et illius mihi memoriam caram excitanti non parere nefas esse duxissem, Opus illud inter libros de

philosophia scriptos adnumerabat de Divin. II, 1 , quia in

Catone puleherrimum Stoicae philosophiae exemplum d prehendebat, cui nihil nisi virtus asperior potuit exprobrari. Dialogus erat, si fides Iuvenalis scholiastae est udhibenda, VI, 338. Quam quidem materiam et ipse Bintus tracthserat, sed oratione ieiuna nimis a frigida citaque Cissis aiebat, Bruti Catone lecto se sibi visis disertum, et Ciceronis eisdem saepisiam legendo se copiosiorem factum Attic. 111

48. Sed magnam gloriam adeptus t quirin Anti-Catonem seripsit, miti Cic. iis poηderet, ab Hispania redux, ubi Pomphi filios debellavera Tacit Annal. IV, 34 Dion. XLIII. 30. Quod quidem fesponsum Cicer4 tam iam,me etsi ante scriptum laudabat sed non optime coeptatum et dispositum arbitrabatur Iopid. c. as) 'Paullo post ad Ari: III, 3 , o), Porciam sollaudavit Catonis sorofeni

et Domitii uxorem, qui acerrime Corfinium defenderat. Caesar autem militibus subnixus ingeni tamquam exercitati os ducebat omnia ea quibus victi contra victoriam quodammodo insurgebant.

Iulio mense anni os, Cicero librum d Giori scripsit uti quodammodo unicam illam qua impellebatur cupidinem defenderet in in Attidus starim ierlegit ad Attid

XV, 7 XVI, a, et quarto decimo in saeculo in manibu omnium erat Petrarcha enim untihi possidebat codu

48쪽

in aula pontificali iureconsulto: S illum seni pauperi oommodavit, quo olim praeceptore usus sierat; ille autem urgentosam librum ueneratori locavit, nec ulla abhinc ejus vestigia deprehendere docti ita rem narrat ipse etrarcha Rerum Senit . . i. aulus Iovius, in iis, quas scripsit laudationibus c. ia a Veii 3546, primus Potrum Alcyonium ineus vit, Venetiis medicum, quod librum illum o medio sustulisset, uti isagmenta eius in libro reponeret, quom anno 352 R. protulit; hoc titulo designatum: Mo es attia. sev M AMAho Paulus autem auutius, duobus post P. Jorium anni in commentario de literis ad Att. V., i. quaedam addit, quibus Alcyonium gravius incusat: - Apparet enim, ait, in indice librorum uernarii Juatiniani, Veneti, liber Ciceronis de Gloria Bibliotliecam autem moriens onacharum domo dedit, set nusqu- manus iptus illo deterius fuit. in me certiorest facti sunt furti alictorem esse Hirtuti Alcyonium earum mediciini, tu bibliotheca patebat. Saltem oecurrunt in libro de exsilio ni sim quae in hune vimina tioneadere potuissen . Manutius 'tuundit hunc esse. hominem p probum, et eadem , vo seoti Lilius Gimidi do P ei. Nor iem'. Dialog l . 44α udo multi lamnium impugnavere. Multiqi e litu'. ea am sunt amplexi. d. n. Μencken, qui dialogunt de exsilio, in Anaureriis do Mamitat iteratorum Leipsich, 7or , et Alorabinus, qui rem illam tractavit ad luem libri de Consolatioue Alcyoniiunomni culpa absolvere adnituntur. Mi vero semper in eum invehuntur, et quod furtum fecerit, ui quod e inedio praestantissimum veteris eloqtientia monumentum sustulerit. In hae contentione magnain vim posvidere debet oratio, filiam qui leni dologesi lae veritatis rati anein nou negle tore e quivisi tali arat inurito sit standum, tinni probro liuexatili Auynixi amque quis aut quam a te hi ne irripituit locum alum possit recitares' tu sine autem citiuus nil in in in- genera' ii natura homi Dum generi liani iam l-noris ipi-

dilateiri eamque ouxit certo quorum studio laudis ex

50쪽

in aula pontificali iureconsulto Μ illum seni pauperi commodavit, quo olim praeceptore usus uer i ille autem urgente fame librum foeneratori locavit, nec ulla abhinc ejus vestigia deprehendere docti. Ita rem narrat ip e Petrarcha Rerum Senit . 1. Paulus ravius, in iis, quas scripsit laudationibus c. 123. Ves,. 1446),4 imus Petmm Alay luna incusarit, Venetiis medicum , ixio libron illum e medio sustulisset, uti fragmenta,eius in libro repsen et, quem anno guai protulit; hoc titulo designatum: adices legatua, seu δε μα--tio. Pavibus au mi higvR hi Ἀμ0bus post P. Iovium annis, in commentario de literis ad Att. XV, 2 quaedam addit quibus; a in ovium grayius iucus Apparet enim , ais, in in sic librorum Bexpardi Hatiniani, Veneti , liber Cicero fe Gloria Bibliothe m. autem . moriens onacharum do' dedix, . ii nusqu'm man ofiptus ille detectus fuit. 'Hies 'sextio est,facti sunt iuri quutorem esse Petriam im -cγ' nium earum medicu i cx i, bihliuitheca patebat Salieni uccureunt in libro de exsili misi .qhiae in hunc Viriam non caster e potuissent: i. an itius 'molidit hunc, esse homi nem jl'Probum t. et eadem p. oi ses- Lilius Gihaidi de

invehuntur, et quod furtum feceημ, ' At Q. et nedio ira stantissimum Veteris eloquentiae monumentum sustulerit. In hac contentione magnaim, in posῆMere debet oratio, quam