Gerardi Van Swieten,... Commentaria in Hermanni Boerhaave Aphorismos de cognoscendis et curandis morbis..

71쪽

j. MORBI VISCERUM DEBILIUM ET LAXORUM. f. s. 4e . 4 d

corrupti stagnando vicina inflammant, tandemque post multas miserias toto hepate consumto certam mortem inferunt; prima hujus mali origo ab eadem causa pendet. Idem in omnibus aliis visceribus verum est Nullus videtur melior canon esse in Medicina, quam ille , quod in curandis morbis semper ad causam primam , unde omnia reliqua fluxerunt, sit respiciendum rex hoc iundamento enim solo certa & valida auxilia deduci pollunt. Qui ex debulitate natum hydropem, purgantibus emungendo corpus , curant, post paucos dies mirantur aeque tumere omnia , dum omnia ruunt in flaccida haec vasa , nihil fere de ingesto potu per sudorem vel diaphoresim , parum admodum per urinam , excernatur. Qui primam mali causam investigaverunt prudentiores , distendente s burra educta, fasciis laxum corpus stringunt, victu ucco . roborantibus remediis , corporis exercitiis, primam morbi causam, unde omnia fluxerunt, debellant.

S. 6. π N applicatione vero horum , prassens debilitas tarditatem I jubet, nec enim alibi perniciosior mutatio subita.

Subitam mutationem inducere in omnibus morbis sapiens damnavit Hippocrates dicens a ὶ , quod paulatim sit , tutum est . tum alias, tum maxime si quis ab altero ad alterum transeat. Sed generalis haec regula imprimis in cura debilium vasorum &viscerum obtervanda est. Si quis in hoc casu vel medicamentis stimulantibus , veImotu musculari, humorum per vasa motum imprudenter nimis accelerat , debilia nimis viscera & vasa , impetus augmentum dum sustinere non possunt, franguntur sepissime , & turpi errore pro remedio mortem infert Medicus. Qui haemoploe laborantem ex pulmonis debilitate validis exercitiis statim vellet eurare , hoc efficeret, ut accelerato sanguinis impetu nondum consolidatum vulnus rumperetur denuo: hinc requiritur summa hic cautela, & prudens tarditas.

g. 7. RGO remedia sag. lente, caute, a primo in ultimum

C, gradum, adhibenda sunt. Quorum usu roboratis vasis, motus validus musculo rem adhibeatur, donec omni effectu constet, satis

compacta, solidata I & callosa evasisse Vasa & Viscera.

Omnia jam quae de curatione fibrae nimis debilis dicta sunt, hie forent repetenda.

Notandum maxime , per gradus omnia haec augenda esse, donec redeat sanitas. Si per motum muscularem volumus curare hos morbos, incipiendum est a lenissimo ;dein sensim & caute augemus , Tontinuo respiciendo ad effectum observatum in corpore aegri ex hoc motu. Qui hydropicum tactum ex sola debilitate vasorum vali-clissimis vellet statim exercere motibus , sussi caret; sed prius imminuta copia aquarum distendentium, laxae partes fasciis firmantur , dantur remedia leviter calefacientia , postea validiora, lenis imperatur motus , sensim augento ad validissima exercitia usque : sic certo firmantur illa corpora , & morbus luperabitur. Sed non sufficit morbum superasse , debent etiam tolli causae, unde necessario rediturum praevidemus. Dum enim hydropici aquas evacuasti, reddidisti tantum cor-

72쪽

3. . . 8. MORBI VISCERUM DEBILIUM ET LAXORUM. se

pus tale , quale erat, antequam hydropicum fieret sua sponte : liine debent laxae tunc roborari partes. Sed undenam novimus satis firmam jam esse viscerum , prius nimis debilium , compagem Si calor per totum corpus lit aeq bilis , & ianus ; in debilibus enim calor deficit : ita potu ingesto non tumcat corpus in parte vel in toto; sed omnium maxime si color iit vivus & ruber in partibus illis, ubi vasa nuda, nulla cute tecta , conspicua sunt, in labiis, lingua, faucibus , gingivis , oculorum ansulis : ex his enim tuto concludimus debitum jam adesse viscerum & vasorum omnium robur. Ubi jam eo usque cura deducta est, tunc uon requiritur ulterior roboratio ; nam induceretur oppontum vitium nimiae rigiditatis : sed seruandum est corpus in illo gradu acquisiti roboris r sollicite evitanda sunt omnia illa, qnae receivita fuerunt inter causas nimiae debilitatis : nisi enim hoc fiat, cito redibit morbus. Hoc toties dolemus fieri in puellis a chloros curatis; dum nolunt abstinere tepidis illis sorbiatiunculis, & inerti otio corporis robur restauratum perdere malunt , quam exercutio sanitatem tueri : sicque iummum Medicis taedium, sibi ipsis tandem inlanabialem morbum parant.

S. 8. T T INC patet, omnia, quae de facultate nutrimentorum LX traduntur , alias vera , alias falsa esse, Exercitia musculorum roborare fibras ; Exercitia vectionis resolvere coacta , roborare laxa , nec dispergere vires , ipsum sanguinem &cruorona in robustilli. mis esse maxime densum , lentum, blandum , in tenerrimis dissolutatum, levem , acrem , infinitos morbos, facie diversissimos, una saepe radice haerere posse , eaque succisa tolli.

U AE DE FACULTATE NUTRIMENTORUM &c. Qui absolute de his scripserunt, nunquam potuerunt vera dicere in omni casu, quia alimentorum s cultas non pendet ab alimentis solis, sed omnium maxime a corpore, in quod i peruntur vide 9. 21. n'. i. in Integrae stiones solis vegetabilibus & aqua vixerunt incolumes; solis sere piscibus & aqua aliae gentes ; omnibus fere simul mistis, quae terra sponte vel arte protulit, quae animalium partes exhibere potuerunt, uti er dita gula docuit alios; & tamen satis sani adhuc vixerunt omnes, vel saltem plurimi ex illis , nec nutrimenti varietas tam magnam differentiam attulit. Est enim in corpore humano sano talis facultas, ut , conspirantibus viscerum & vasorum actionibus omnibus, ex diversis indole ingestis fiat idem omni fere dote sanguis h manus. Pro vario tamen vasorum & viscerum robore nutrimenta ejusdem indolis nocere vel prodesse possunt: fumo & sale conditae carnes, cum pane atro duris aratoris visceribus convenient: si carnium juscula darentur tali homini, deficeret praelanguore : sed haec debilibus adeo prosunt, de contra duri tales cibi nocerent summopere. Qi copiosos cibos conficere queunt, ilιi1 sorbitiones ne dederis , cibum enim excludunt i qui νero non possunt , his dato. a Nullum ergo alimentum universali titulo salubre dici potest : &qui rogat, quodnam sit salubre alimentum, idem facit, ac si quaereret, quisnam sit ventus secundus,

non cognito itinere. ab Hippoc. de Mucti cap. 0. Charier. Τom. VII. pag 633.

73쪽

bc MORBI VISCERUM DEBILIUM ET LAXORUM. I. r.

EXERCITIA MuscuLORUM&c. De his vide 3. 21. n'. a. & j. 28. n'. 2. Solo motu enim musculari , nimis exercitato, oppositius morbus nimiae rigiditatis fieri potest. Quantum differunt carnes in stabulis saginati bovis a carnibus ejusdem animalis , quod aratrum ducens duro labore exsucca fere omnia habet EXERCITIA v Ec Tio Nis &c. Motus musculares firmant corpus, sed fatigant ; & quantum spirituum faciunt renasci, tantum perdunt: unde debilissimostiis eurate est impossibile. Hinc in debilibus substituuntur motibus mulcularibus v

ctiones , & primo quidem lenissimae , dum funi insidentes aegri motu oscillatorio leni agitantur sa): his succedunt gestationes in lecticis; dein vectiones in carpentis

molles, postea in curribus per strata viarum motis : tandem aegri tales equos conccendant, & per varios gradus velocitatis quadeupedante cursu corpus firment. Sic dissicillimi curatu morbi sanantur, & omnes fere motus muscularis fructus habent aegri sine virium dispen1io. Omnia autem haec imprimis triplici de causa prosunt ;1. Quia pendula viscera illis concussionibus agitata roborantur , & concreta partim his concussionibus , partim auctis vasorum & viscerum viribus , resolvulatur. 1. Quia Reces ex ultima digestione residuae sic ex primis viis eliminantur in illis . quibus vis horum viscerum deficit: hinc prosunt imprimis una vel altera hora ante cibum ingestum. 3. Quatenus impetus & efficacia acris in pulmonum vasa sic augetur , & ambiens atmosphaera, calore corporis statim tepescens , renovatur assiduo ;quod imprimis equitando obtinetur. S A N G U IN EM ET cRUOREM IN ROBUTissi Mis &c. Densum vocamus sanguinem , quando est maximi ponderis in data mensura : hoc autem pendet a pressione vasorum. Omnia fere quae aisumimus , ut & inde paratus chylus & lac sanguine sunt leviora. Sanguis extravasatus, a vasorum compressione liber , fit seipso levior. Sanguinis ergo compactio & soliditas eo majores sunt, quo vasa fortiora plus consolidaverint: hinc in morbis acutis, in quibus nimia actio vasorum est

in contentos humores , sensuis fit ponderosior , fit densior. In fortissimis vitis fanguis de vena secta , stet vulnere , exsiliens densus de niger est : hinc Homerus bὶ, ubi Ajax vulnerabat Hectorem , dicit: Ater exsidiebat staguis: & alibi se in Heroum

Sanguinem atrum dixit. Sed 8c simul adest Dii sanguini lenior, quo concrescit statim in unam massam solidam. In sanguine arterioso in robustis noc semper verum est : Sc. post validos labores, vel in morbis acutis inflammatoriis , sensuis venosus etiam sic concrescit ilico fere. In tali sanguine simul obtinet haec conditio, ut oculosano immillus nullum dolorem faciat : adeo blandus est sanguis sanus , aliquid lenis. smi subsalsi habens , set dilutum valde; sic ut nulla acrimonia laedat partes acuti iasimi sensus : omnia enim . quae nimis acria fierent in sanguine, eliminantur de corinpore , per Vesicam, alvum , sudorem &c. IN TENERRIMIs Disso Lu TUM &c. Sanguis sani hominis difficulter ex minatur hydrostatice , cum statim concrescat, & liber a pressione vasorum rarefiat ilico. Ut aliquam tamen , licet non omnino accuratam ut ipse fatetur hujus rei

notitiam haberet Boyleus dὶ , excepit phiala oblonga sani hominis sanguinem rcum jam quietus stasnaret, & bullulae evanuissent, adamante notavit altitudinem :postea eandem phialam , eloto prius sanguine . replevit aqua ad eandem altitudia

74쪽

8. 3. so. MORBI VISCERUM DEBILIUM ET LAXORUM. , '

nem ; tuncque invenit, sanguinem sani hominis sunerare aquae gravitatem specificam circiter una vigesima quinta parte : sed ex paulo ante dictis constat , ex iugellis vi vasorum & viscerum tanguinem fieri solidiorem, ergo & ponderosiorem , ii gestis ipsis: hinc ubi in tenerrimis hominibus illa vis languet, minus consolidatur sanguis; hinc dissolutus magis, & levis , tandem in aquosam tenuitatem degenerata Docet id ex sola inertia & debilitate natus hydrops. Sed plerumque nimiae sanguinis tenuitati comes est major a*MNonia : unde te nerrimis illis faciles erosiones debilium vasorum : unde haemoptoe similia mala. Hi ne illis tam frequentes acres illi Je salsi catarrhi. INFINITOS MOR hos &e. Dum liquida humana per canales proporti natis diametri fluunt, & singulae series decrescentium liquidorum per sua vasa in ruritur , omnes omnium vasorum de viscerum sunctiones illibatae sunt. Dum debilitata vasa, ab impulsis liquidis nimis distenta , alienos humores admiserunt, tu bantur omnia r hinc infinitorum morborum origo a simplici hac causa pendere potest ; omnesque inde orti morbi, restituto naturali vatrum robore , tolli pollunt. Unicum suinciet ex innumeris , quae adduci pollent, exemplum. Naturali rer adnata oculorum tunica sanguinis rubri in suis vata nihil habet e nacce vero laxata a quacumque causa sanguis ruber ingreditur, & ibi haeret ; facitque ophthalmiam, in intatio saepissime aquae frigidae applicatione sanabilem, dum hoc frigore stricta vasa repellunt ingressum sanguinem rubrum : cum in hoc casu emollientia & laxantia applicantur , augetur saepe malum. Hinc apparet, quantum usum habeat consideratio simplicis talis morbi, cum viam paret, ut intricatusimi alii, ab eadem origine pendentes , cognosci de curari possin r.

f. q. T X iisdem cognitio de curatio laxitatis Vasorum dc Visce

is rum habetur. Cum laxitas sit debilitatis species, uti antea dictum in , omnia prius enarrata

conveniunt.

MORBI VISCERUM FORTIUM ET RIGIDORUM.

g. 1 o. D IGIDITAS nimia Vasorum de Viscerum nominaia

I turilla partium s 13. 38.3'. ὶ haec componentium cohaeissio, quae non cedat illi motui, qui illa mutare 6c movere debebat, ut fierent ea , quae Sanitatis & Vitae tempore ab hac mutabilitate fluebant.

Omni vitae nostrae tempore corpus mutatur in suis vasis , dum haec nunquam binis momentis maneant in eadem amplitudine, sed nunc distendantur vi impulsi a corde liquidi , nune eontrahantur in minorem diametrum suo robore. Requiritur ergo talis cohaesio partium, constituentium haec vasa, ut cedere possint: ubi haec cohaesio tanta est , ut non cedant omnino, vel non satis, morbus est nimiae rigiditatis in vil-ceribus de vass.

75쪽

,s MORBI VISCERUM FORTIUM ET RIGIDORUM. F. so. uer.

Quid viscera sint, dictum jam fuit F. 41: dc notatum fuit ibi, quod omnia viscera

omnes suos effectus singulares faciant per vasorum , quibus constant, fabricam : sed omnia vasa tantum agunt in fluida contenta , quantum reprimunt, & nituntur munuere suas diametros: & ubi semel contracha fuerunt ad minimam suam diametrum , tunc vis haec quiescit, nec agit iterum, nisi ab impulso liquido distendantur rursus vasa. Requiritur ergo in vasis talis flexibilitas, ut eedere possint & expandi ab impulso liquido; dun , cessante vi impellente , rursus se contrahere. Sed praeterea requiritur , ut in singulis visceribus, quae sua fabrica praeparatos lLquores secernunt per emissaria, ultimi canales secretorii habeant certam ct determia natam amplitudinem , ne dimittant illa , quae retineri debent; aut retineant secernenda : a justo hoc moderamine tota vita de sanitas pendent. In variis jam corporis visceribus varia requiritur vasorum flexilitas : longe major certe in corticis cerebri arteriolis , quam in renum secretoriis vasculis: hinc iterum nihil hic generaliter definiri potest, sed tantum cum limitatione ad varios ullis, quos vita sana requirit.

f. II. RITU R. r. ab omni causa fibrae nimis rigidae , t 31. I 1. maxime a fibris, valida vi propulsi liquidi vitalis ado

mo dum compactis ad se mutuo, 3. ab adunatione canalium minoiarum orbatorum suo liquido per violentam pressionem, qua vitale liquidum arteriosum canalium majorum latera premit, cujus maxima effectrix causa est valde exercitatus muscularis motus; a concreto vase in unum solidum cum proprio liquido stagnante, exsiccato, coagulato. i. De his dictum fuit. 3. 32. 1. Licet in liquidis forent partes, restituendis elementis , per sanitatis actiones detritis & deperditis , aptae requirebatur tamen i ut in cura fibrae debilis dictum applicatio harum per propulsum liquidi vitalis ad loca debita , & quasi appressio ad

alia elementa, quae quo validior erat, eo firmior fibrae inde natae vel restitutae fabrica. Eadem jam haec vis, quae elementa fibrarum inter se compingit, fibras, ex his adunatis factas , fortius ad se invicem apprimit, & plus cohaerere facit. 3. De hac re f. 39. ia'. a. dictum fuit. Maximi enim canales habent suas membra nas contextas ex minoribus : sed minimi canales per cordis vim longe minus distet duntur , quam majores , in quos primo quasi impetu , & integris suis viribus cor agit: hinc majoribus canalibus distentis, minora vascula, majorum canalium me branas constituentia, complanantur & impervia fiunt; unde concrescunt, & inde augetur robur. Motus jam muscularis valde exercitatus , velocius movendo sanguinem venosum versus cor, illius motum auget: hinc major impetus imprimis in maxima vasa, & hinc omnia illa dicta sequuntur. Haec imprimis ratio est, quare debilia corpora motus muscularis tam pulchre roboret. . Dictum fuit de hoc f. 39.n'. 2.

76쪽

MORBI VISCERUM FORTIUM ET RIGIDORUM.

g 11. Υ ΥΒΙ obtinet in vasis, producit effectus t i. similes, vel

I eosdem iis, qui a fibra nimis rigida 33. a. facit in va

sis validum nixum, quo fibrae conantur se applicare ad ax in sui canalis , arctare cava sua , premere , comprimere , repellere, expellere sua liquida , hinc eorum motui a corde, adeoque dc cordi resistere , vix dilatari. hine interrumpere aequabilem sanguinis motum, adeoque omnium secretionum ι minuere copiam sanguinis aliter uno ictu ex corde expellendi, impedire cordis evacuationem perfectam , polypos sanguinis producere; fluidum comprimendo, S: a fluidisti mis i poliando , id condensare , sutacationes, mortem crcare. 3. Vulneratis vasis magnos hiatus creat per vim magnam, qua trahuntur in sua sustentacula partes vasorum, discistis integre cavitates minute extremas, vel claudit.

r. De his actum est. L. I ii canali conico linea ducta ab apice ad centrum basis dicitur axis. Dum canaiales ciostri flexiles distendunt ut ab impulso liquido , sunt in statu violento, & fibrae longitudinales, in arcum distentae , nituntur redire in pristinam longitudinem i fibraeotbiculares distractae nituntur redire ad minores diametros. Utraque hac actione latera canalis propius accedunt ad axim : haecque est sola actio cavalium nostrorum, quatenus nempe fibrae distentae nituntur se restituere. Quo jam firmior fabrica, Scmajor elasticitas est horum laterum; eo validior hic nixus est, ut evidenter patet. Sed dum latera canalis ad axim propius accedunt, necessario minuitur civitas rergo premitur liquidum contentum ; dc eum liquidum non possit tam cito exprimi per convergentes arteriarum fines, nec retro pelli in cor obstant enim aortae valv la: in hinc comprimitur, reprimitur, & condensatur: omne enim porosum, dc simul flexile, corpus in tanto minus spatium redigitur, quanto major eis vis comprimens. Haecque videtur este ratio, quare chylus de lac leviora semper sanguine, repetitis vasorum nostrorum actionibus comprella , mutentur in sanguinem solitum & compacia

tum.

Sed omnia, quae ingrediun- corpus nostrum, nova liquida, sive ex cibo & potu, sive per bibula vasa in tota corporis luperficie, semper per venas ingrediuntur : hae dilatabiles facile admittunt omnia. Postquam autem haec ingressa sunt arterias, si in his robur supra sanitatis vires increverit, statim dimantur de corpore: hinc intelligimus, unde nomines macilenti & fortes comedant duplo plus saepe quam obesi &otiGs, nec tamen pinguescant, licet parca copia tantum alvum deponant. Ingesta quidem in his infrediuntur venas lacteas, dein cavam venam, corque dexterum ; sed in pulmonis arteriis.& postea per totum 'stema arteriosum reliqui corporis sic ait nuantur , ut per ultima exhalantia corporis vasa dissiari possint, sicque evanescant. HINC Eo RuM MOTui A coRDE dcc. Maxime notandum , quod , et majus robur accedat arteriis, ideo non statim debeat oriri cordi nimia resistet tia ι nam aucto arteriarum robore, cordis vires augentur: influxus enim venoli iantuinis in cava cordis, trajectio sanguinis arterios per cordis substantiam , influxus spirituum in villos musculo los cordis, sunt causis a quibus motus muscularis cordis

77쪽

co MORBI VISCERUM FORTIUM ET RIGIDORUM. I. sti

pendet. Sed dum aorta validiori vi se contrahit, sanguinem majori celeritate pellit per arterias coronarias in cordis substantiam; simul validiori vi per carotides de ver-tcbrales sanguinem cerebro & cerebello applicat; unde major spirituum secretio vdeinde ex arteriis in venas sanguinem velocius promovet, sicque sanguinem venosum celerius movendo cor irritat: omnes ergo caulla motus muscularis cordis augentur, aucto robore arteriarum.

Quamdiu hoc manet aequilibrium , summa permutatio & celerrima conversio ingestorum in naturam nostram h t; magna conciliatur sanguini soliditas : sed nondum

inde sanitatis detrimentum. Ubi vero robur arteriarum eo usque increscit, ut vix patiantur se dilatari; tunc omnia illa mala hic recensita fiunt. Dum enim non dila- . tantur arteriar, non contrahuntur postea : sed contractio arteriarum praecipua causa est, quae languinis motum per vasa facit; cordis enim actio tantum fere dilatat a terias , & in illis dilatatis locat contentum in cavis suis sanguinem: momento post contractae arteriae contentum sanguinem propellunt. Hoc evidenter apparet, dum arteria major vulnerata sanguinem fundit: nunquam enim uno impetu profluit, sed per subsultus : longe minori celeritate exit; quando cor contractum arterias dilatat; longe majori impetu, dum arteriae contrahuntur Sc cor est in diastole. Uni ergo a quacumque causa tanta fit rigiditas vasorum, ut non patiantur se dilat ri , vel saltem non satis, tunc cordis vires non valent expellere contentum in cavis suis sanguinem, tunc cor mirabili quasi tenesmo irritatum nititur pluribus ictibus sacere , quod unica contractione non potuit; hinc palpitationes cordis & interruptus pulsus in summo senio toties observata: nam in valde longaevis vasa majora circa cor cartilaginea , imo ossea, aliquanta inventa fuerunt; ut testantur oblematioi,es Medica . Cordis iam motu turbato omnia turbantur in corpore : illu1 enim fons &α. igo motus est. Hinc nulla secretio, nulla excretio manet talis , qualis antea su

rat : sed dum in cordis cavis, & in sinubus dc auriculis, incipit haerere sanguis, naia

cuntur.

POLYPI, a Polypo pisce se dicti, qui plurimis cirris se vicinis assigit: mo

bus se uentissimus, latens admodum & rebellis. Malpaghius in tractatu de Polypo cordis primus sere obscurae hactenus Polypi hictoriae lucem affudit, & demonstravit, unde polypi in corde & majoribus vasis origo

deducatur.

Sanguis enim sani hominis vena missus lentescit statim , & incipit facere crustam concretam, quae repellit a se liquorem flavum fluidum. Massa haec magis & magis concrescit, α innatat hq diori parti exprestae; concreta deinde aqua pura lota .iubescit, fibrosa apparet, discissa exhibet cellulas, ichore rubello plenas. Experimentum Ruyschii 6. 39.ὶ ante memoratum docet, quomodo semel incupiens nasci talis concretio , ex reliquo sauguine trahat similes partes; & ex illis ad natis fiat membranae quasi species. Sanguis ergo sani hominis, ut constat ex his experimentis Malpighii S Ruysthii, constat binis talibus partibus, quae se mutuo repellunt, sed motus vitalis haec miscet inter fer hinc simul ac sanguis in homine vel sanissimo in vasis, magnis aliquandiu quiescit, aut tardius motus copia nimia aggregatur in vasis distentis, disponitue ad coagulationem flocculentam: flocculi sic nati concrescunt inter se, sibique assimulant & quasi attrahunt similes partes, & faciunt sic polyposas mastulas , quae continuatione ejusdem causae crescunt saepe in immanem magnitudinem, & vasis ipsis,

78쪽

3. 11. MORBl VISCERUM FORTIUM ET RIGIDORUM. c.

toriis columnis, auriculis &c. accrescunt; ut docuerunt in cadaveribus factae o servationes la . In iugulatis animalibus omni sanguine emisso, circa solum cor dextrum pauc tum adhuc sanguinis haeret, in mastulas oblongas polypotas concrcti: hincque adiparet ratio, quare post ingentes sanguinis iacturas polypi saepe circa majora vasa concrescant, postea miserrina os inducentes morbos. Vidi sic foeminam , cui per abortum tanta facta fuerat sanguinis jactura , ut pro mortua deponeretur ; revixit poclea , satis commode se habens dum quiesceret; si vero minimum moveret corpus mox anxietas intolerabilis , & subitanea omnium virium prostratio , anhelatio miserarima, donec quiete sensim rediret pacatior status : sic iam per decem annos timet lectulo astixa. Videtur in hac foemina idem factum sutile ac ni jugulatis animalibus factas nempe polyposas concretiones lentae motum sanguinem transmittere, & viam

p cludere celerius moi .

Apparet hoc evidentissime in syncope: quando enim in syncopen delapsis vita redit : suspirant, anhelant; concrescentis languinis polypost flocculi in arteria putamonali , ex ingenti capacitate in tam mimias anguitias statim abeunte, sistuntur ς eontractione cordis de arteriae pulmonali Mespirationis molimine tunc semper in

to , cuiat, redeunt, & aliquando solvuntur : qui autem saepius syncopen patiuntur , nato jam polypo tota vita cordis palpitationibus obnoxii manent. Malum hoc frequentissimum foret mobilissimis puellis, quae ab animi affectu u lidiore statim animo deficiunt, nisi illarum sanguis vitium oppositum Polyposae coi creticini haberet: in illis enim, quibus validae vires sunt, & actuoia vita, sanguis

majorem vim concrescendi habet, hinc requirit. motum perpetuum & aequabilem

ne concrescar.

Α polypolis autem illis concretionibus, vel in cordis ipsius cavis, ver circa vasa

a maiora natis, oriuntur tam anomala, tam tetra symptomata, ut causis majoribus

adscripta fuerint saepius. Concretio talis polyposa ovi columbini magnitudine , nul- tibi accreta, sed libere haerens in sinistri cordis cavo, horrenda mala produxit. tb Angusta spes curae est in polypo confirmato- Jactantur plurima remedia; pr sunt sere numquam. Totum autem, quoa , sperari potest , est, ut reddatur sanguis dilutissimus, ab omni concretione maxime alienus; id est, inducatur per artem c cochγmia nimis diluti sanguinis, ne augeri possit polypus novae materiae appositione; sed tritu omni momento vitae praeterlabent is languinis deteratur sensmo 3. Si nulla foret in partibus nostris solidis contractilitas, vulnus inflictum non haberet majorem hiatum, quam est crassities instrumenti dentis: sed videmus vul uera, vel acutissima novacula inflicta se paulo post hiare:.vis enim illa, qua cohaerent partes firmae inter se; facit retrahi utraque extrema. Quo ergo haec vis est major, eo plus recedent partes discillae a se invicem. Cum vero integre discilla sunt vasa, ea cena haec vis extrema valorum retrahet & occultabit sub aliis partibus ; sicque in hoc casu haemorrhagiae facilius sistuntur in robustis quam in debilibus o quia & vis contrac

tilis orbicularium fibrarum in arteriis robustorum fortior est a Αbridgement Tom. III. pag. 7o. Malpigh. l l . Aci. Physic. Med. vol. 1. pag. s. de Polypo S pallim apud Observatores. I

II iii Disiligod by Corale

79쪽

c, MORBI VISCERUM PORTIUM ET RIGIDORUM. F. 13.1 g. 13. x X his s 3 i . 3 α. 3 3. 3 . 3 3. 36. 37. Jo. I. F2.ὶ accura e

fi is perspectis clara habetur doctrina, qua noscitur praeterita , praesens, tutura, agens, dc actura vasorum rigiditas, elasticitas, vis,

curatio. In praecedentibus Capitulis explicata fuit methodus, quomodo diagnosis morbi praesentis, anam sis morbi praeteriti, prognosis futuri & este um inde tequentium ;tandemque indicatio curatoria inveniri possint ; vide F. 27. dc .

g. 34. TI A M enim essiciunt r. remedia curandae rigiditati fibrae propria, s 3I. a. illa maxime, quae liquidi viralis copiam,

densitatem, pressionem minuunt: 3. Quae motum muscularem suspendunt. 4. Ea, quae humectant, leniunt, emolliunt, diluunt, resol-Vunt, abstergunt.

i. De his dictum fuit.

In fibra nimis rigida curanda solum considerabatur solidum i in visceribus dc vasis nimis rigidis curandis ratio haberi debet & solidorum & fluidorum simul. Inter causas nimis rigidorum viscerum f. 1 1. recensita fuit valida vis propullii liquidi vit lis , compingens ad se invicem fibras. Liquidum autem vitale vocatur, quod corde expellitur, & in cor refluit. Sed quo plus hujus liquidi vitalis, manente vita, aufer tur , eo minor fit solidarum partium actio & attritus ad fluida contenta; id est, naianuitur vitalis circuitus humorum vehementia: minuta enim copia vitalis liquidi, non redit ad cor eadem quantitas. Sed sanguinis, per venas allati, in cava cordis influxus . inter causas motum cordis excitantes merito numeratur, ut ante dictum fuit c ,. 18 9& alibi jam saepius: ergo minuitur cordis contractio muscularis in suo robore & v locitate. Docet hoc evidenter venae sectio, quae furentem in morbis acutis nimio impetu vitam sic potest compescere, ut incipiant omnia remittere, languere; imo ad animi deliquium deducta nac evacuatione in acutis continuis, ubi validae agrotat tis vires sunt, saepe ilico tollitur febris: ut Galeno, sic febrem curanti, adstantium

quis dixerit: o homo jugulasti febrim a )Sed jam antiquis temporibus disputaverunt Medici, quomodo deberet in morbis tolli illa copia nimia vitalis liquidit simplicissimus, & naturae, toties haemorrhagiis e citatis morbos sanantis, familiaris mocius videbatur aperto vase per venae sectionem minuere copiam : sed Erasistrati sectatores damnabant ver sectionem, Sc exsupera tem sanguinem tolli posse volebant inedia , quam triduanam imperabant aegris suis: famosa illa δμωρί. ι ά riti ab Hippocrate in libro de victu acutorum morborum sese proscriptα Integrum librum Galenus ib) scripsit, ubi & arsumentis, & rerum experimentis, hanc sententiam refutavit ; licet postea a Chemicis quibusdam infelicitet

resuscitatam

Dum enim per inediam humorum copiam minuere volunt, dimantur subtilissima ιerassissimi humores in vass maximis eo plus condensantur; dc simul omnia in putru

80쪽

MORBI VISCERUM FORTIUM ET RIGIDORUM.

dam acrimoniam disponuntur : venae sectio vero crassissimam humorum nostrorum partem , sanguinem rubrum nempe , educit, viamque facit diluentibus ingestis. DENSITATEM. In homi me sano sanguis semper densitate aquam superat; de dum in aquolam tenuitatem incipit degenerare sanguis, perit onasse robur : docent hydropici. Ubi ergo nimium robur in vasis & Visceribus peccat, depletis per venae sectionem vasis, educta densissima sanguinis parte , ingeruntur aquosa; serum la tis, ptisanae hordeaceae &c- in quibus assi a praedominatur; ut his repleta vasa debi litentur , & quasi dispositio ad hydro ni inducatur. In morbis acutis Hippocrates solis fere aquosis in victu aegrorona usus est. PRESSIONE M. Omnia ingesta alimenta & potulenta sanguine sunt leviora: vis ergo vasorum haec continuata actione compingit & consolidat in bonum sanguinem. Quo haec vis vasorum minor est, eo minus compactus ex ingestis nascitur lai ouis : docent debiles puellae, quibus subrubellus ichor quasi per v si fluit, non solidus sanguis. Quo jam vasa pleniora sunt , eo major compressio liquidorum vasis contentorum : cordis enim vis, projiciens sanguinem in arterias. iam valde distinctas,dcbet comprimere plus sanguinem in arteriis, ut locare ibi postit contentum in suis cavis sanguinem : hinc dum minuitur haec vasorum plenitudo , minuitur α haec pres.sionis caula. Quo jam deissiora sunt liquida nostra, Eo majori impetu in vasa nostra agunt; cui actioni in sanitate aequalis est vasorum reactio in liquida. Dum ergo mLnuitur liquidorum nostrorum densitas, minuitur etiam pressio, ut patet. Quo jameelerior est propulsio sanguinis per vasa, eo saepius , eodem dato tempore, applicantur eausae condensantes nostris liquidis: binc in omnibus morbis, in quibus nimius vitae impetus peccat, summam quietem imperavit sapiens antiquitas. Minuta ergo copia . minori conciliata densitate liquidis, minori motu fluidorum per vasa, minuitur proso; 8e, quod inde necessario sequitur, nimium robur vasorum de viscerum praesens tollitur, vel futurum praecavetur.3. Quid motus musculorum valeat efiicere dictum fuit, ,. 18. n'. 1. 3. 37. f. 43.n'. 3. i. 8.

. Q U AE HUMECTANT. Quidnam vocatur humectare in Medicinar Corpus humanum replere pluribus, quam hactenus habebat, liquidis; de simul se dis p n re , ut plus , quam solebat antea , retineat: haec duo simul faciunt humectati nem. Dum enim ingeritur aqua , non nransura in corpore, perluitur corpus , non humectatur. Aqua tepida pota laxat omnia vasa, sed cum farinosis cocta longe plus emollit 3c humectat, sicque efficit . ut repletioni minus resistant vasa. Hoc totum jam verum est respectu solidarum corporis partium ; sed ratione fluidorum dis A. tas magna manet: sanguis enim humanus per vim nimiam vasorum in Mida incipit eoire in spissitudinem inflammatoriam; tuncque non facile miscetur aquae ingestae ;se saepe in morbis acinissimis observatur , largam copiam aquae e tam per urinas &sudores statim dilabi, & post paucas horas urinam esse aeque rubram ac ante, nec vari symptomata. Videtur tunc aqua fluxisse quidem cum sanguine per vasa , nor, autem cohaestile sanguini intima misceta, sed mox secessisse. Tunc ispones blandit simi, aquae misti, ut sum omnes succi fructuum IIoraeorum, olerum mollissimorum . mel, manna, saccharum &c. sic dividuiu nimis pronum in concretionem ut aquae facilior fiat, & magis durabilis, misceta cum sanguine. Remedia jam humectantia in materia medica descripta lunt; in quibus omnibus semper praedominatur aqua. Adsunt simul talia, quae aliquid glutinosi lanioris adducie singuinem,