장음표시 사용
591쪽
eomburendum. V. Causa per accidens per acci. est illa , ad quam preter natura mus dens. intentionem sequitur effectus. Sic Philosophia, quae alias est causa per se hone. & regulis Logicae convenienter institutae ratiocinationis, potest esse . Causa per aecidens opinionum monstro. sarum, & pestiferarum. Item ille. qui. ut sertur, lethale vulnus alteri ictu gladii inferre parans, ulcus sub pe- , ctore latens, quod alias a nullo medico sanari potuit, mucrone aperuit, ipsum per accidens a morte liberavit. Ad causam per aecidens reducuntur ba
tum, fortuna & casus, de quibus paulo post. Ul. Naturalis est, quae, dum Natura aliquid effeti. secundum ordinarias &iu
constantes natura leges operatur. VII. Super nataralis econtra talem producit Superna. effectum, cujus existentiae in naturali turalis rerum ordine non invenitur ratio suia
sciens. De his duabus causas itidem paulo inferius recurret sermo. Haec sola hie de ista notentur, I. quod, etsi causa quaecudque creata non possit effectum quemdam producere, ille tamen non statim censendus sat supernaturalis, si lege Dei ordiηaria sic petat
seri, nam V. g. creatio animae rationalis adhuc fit naturaliter, si materia a
592쪽
. . causis secundis sit rite disposita, do-biteque orgamzata, naturalem tunς siquidem habet ipsa exigentiam. Ut cujus DEUs ratione decreti sui generalis , & ut auctor naturae, tenetur imfundere animam. a. Quod effectus
quoad . possit esse supernaturalis quoad substan- substan- tiam ,.vel quoad modum tantum, prior nym' est . qui in se & absolute spectatus non habet ullam rationem suffcientem suae
existentiae in tota rerum creatarum natura, ut est v. g. resuscitatio mortui, diciturque etiam miraculum prima clasesis. Posterior est, qui solummodo non habet rationem ejusmodi suffcientem,& quoad ut in his, aut cum his circumstantiis pO--duma natur in rerum natura, talis est V. g. instantanea sanitatis recuperatio, quae alias longam temporis moram exegisset. Causa ne- VIII. Causa essiciens nectitaria, sive na- cossaria, turalis uti etiam hic vocatur) est, quae positis omnibus ad agendum requisitis non potes non agere, ut ignis stupae approximatus, illam necessario libera. comburit: IX. Causa vero libera postis omnibus ad agendum requisitis potest agere Vel non agere, e. g. amare
vel non amare, & sic dicitur libera liabertate contradictionis) vel etiam coantrarium agere e. g. amare vel odi1se idem obje-
593쪽
tate contrarietatis. 9 X. Causa uni ca univoca.
effectum ejusdem natura es speciei producit. e. g. Pater est causa univoea filii, quia hic est ejusdem cum patre nR. turae. Causa haec dicitur quoque particularis. XI. Causa equivoca, seu ge- aequivo-neralis est, quae plurimos effectus, ς . t etiam diversaram hecierum producit. ι ι, Sic DE Us est causa equivoca hujus . mundi, quia produxit hunc mundum, qui tamen est diversa natura , S speciei. XII. Causa Metaphsica a quibus' Μetaphydam dicitur illa, quae physice & realiter sica id quidem non essicit, cujus causa di- Citur , verum quia aliud ab illa dependet, aesi produxisset, concipitur a nobis tanquam causa. Sic tutellectio Concipitur tanquam effectus intellectils, licet intellectus tantum se habeat ut quo, vi sola anima sit proprie causa 'sica producens intellectionem, ratiocinationem, sensationem &c., quas animalitati, aut rationalitati metaphysice adscribimus. Forte etiam dici potest, iquod causa talis Metaphvca sit pro,pria cujusque rei clientia respectu suo. rum attributorum aut proprietatum, ab ipsa metaphysice emanantium; concipiuntur enim, non secus, aesi ab es
594쪽
sentia , an quam a Vera sui causa proinducerentur. Interim nemo non videt quod causa ejusmodi metaphysica Ueram cavsa definitionem CCXLI. pa ticipare nullatenus possit. Theore. CCXLVIII. Corollaria. I. Nihil quod mala de est dependens ab alio, potest esse caueausa om- sa sui ipsius ς existeret enim simul, --mς quia aliquid produceret, & simul non, existeret . quia se ipsum primum produceret, quod est impossibile; X. So-- Ius vero DEUs, qui a nemine dopen- det, sui ipsius causa existit. II. Uecausa ossiciens aliquid producat, debet esse existens, si ve, ut habet axioma: operari debet primum sequi ad esse; nam di non existeret, tunc eo ipso essectus ille . qui producitur, haberet rationem sui lassicientem in nihilo, quod rursus
implicat. XlI. IlI. Quidquid habet effectus, id causa habere debet, &quidem formaliter, si sit causa anivoca, vel virtualiter, aut eminenter, si sit causa equivoca. Si enim non haberet ullo ex his modis effectus suam rationem
in causa, denuo pro sui ratione sum- ciente haberet ipsum nihilum. Dicitur porro in scholis effectus formalia ter contineri in sua causa, si jam quoad
595쪽
entitatem suam in ea lateat: virtualiter Vero, . si causa habeat virtutem, illum producendi: eminenter denique, si causa effectus longe . excellensiores produ- .cere queat. IU. .Causa causa est etiam causa causali. si Sic U. glavus, qui pro duxit parentem sui nepotis, i est pariter in hoc sensu causa ipsius. Item nimius potus , qui est cauri, ut calor naturalis in corpore sensim pereat. est quoque causa praematurae mortis, ex defectu caloris naturalis provenien tis. V. Causa absolute eadem contrarios effectus producere nequit. e. g. Ignis nequit frigus, neque nix calorem producere; etenim si eadem causa v. g. ignis posset calorem & frigus aeque bene & facile producere, tunc si prinducit ealorem, non est ratio, cur non producat frigus, & econtra. VI. Eadem virtus causae requiritur ad essectum conservandum, ac quae requiritur ad primo producendum , conservatio enim, ut Theologi loquuntur, est continuata
rei productio; hinc si DEos c qui solus
uti creator, ita & mundi conservator dici potest )i vel momento tantum res creatra non conservaret, statim in ni. hilum abirent. VII. Causa necessaria positis omnibus ad agendum requisi
596쪽
48o Oηχho. dissertati III. tis semper agit, quantum potest, hoe est
secundum totam suae virtutis intensionem; non enim est potior ratio, ut unus activae virtutis gradus minus agat, quam alter, quia omnis gradus
supponitur habero requisita ad agendum: ergo, ne quidi contingat tineratione lassiciente, omnes gradus aequa
CCXLIX. Seholion. De causa necessaria vi positi ultimi Corollarii adhuc,
quae sequuntur, probe notanda sunt. Nempe I. Causa nece saria ad agendum proxime expedita semper producit effectum flibi equalem, si tempus aequale; 2. Inaequalem Vero, si etiam tempus inae. quale sit. 3. Si duae causae necessariae ad agendum expeditae aquales fuerint inter se, earum effectus erunt directe ut tempora ἰ nam si temporibus eqvalia has agant, effectus erunt aequales, ut mox dictum est: ergo inaequalitas sahabet pro ratione temporum; si temporibus ineqvalibus producuntur e q. econtra si ipsae causae sint in aequales . sed tempora aequalia, erunt effectus ut ea ep quilibet enim effectus vim suae causae tunc adaequabit. s. Denique si etiam tempora inaequalia meis rint,
597쪽
De cavsa sciente. 48rrint, effectus erunt directe inter se in
ratione composita tum ipsarum ea arum, seu virium, tum etiam in ratione temporum, quibus agunt ό nam in eo casu valor effectuum tum a viribus tum a temporibus dependet rergo ratio quoque utriusque haberi
debet, id quod fit per solam rationem compostam, hoc est, dum vires & tempora, valorem constituemtia , invicem multiplicantur. Exemplo perquam claro id explicat Cl. P. Fort. a Brix. Met. p. I. Disi. 4. Se2. 2.1it V. g. virtus cauliae A IT 3. & virtus causae Bri et tempus item pro causa Λ pro causa Bri 2. erit ergodffectus causae Α, ad effectum causa B zz Is ad 8, sive ista enim ratio P componitur ex rationibus i ct inter se multiplicatis. Hinc per Algebram universaliter concludi potest hoc modo: si virtus cauis A ponatur π a, & tempus ta x; virtus Uero causae B II b, & tempus T F. semper effectus causae A erit ad effectum causae B IT ax ad by. Id quod inmcteria de motu recurret is Hsica generali.
598쪽
An creaturae sint vere cause e cientes 'CCL. Dutant Cartesiani, conformi- ter doctrinae quorumdam
Veterum, DEUM esse unicam causam e cientem rerum Omnium , creaturas vero esse solummodo causas occasiona siles CCXLVII. eorum effectuum ,
quos oculis nostris obserUamus. quatenus nempe DRus ipse ad praesentiam creaturarum hoc vel illud essiciat, creaturis occastonem tantum praebentibus, propter legem ab auctore naturae sic institutam; pro certo enim habent haeo tria. r. Nihil de novo in hoc rerum universo in quantum ad res corporeas produci, et . sed solam fieri localis motus diversam communicationem, 3. & hunc ipsum motum a solo DEOessici, eumque propterea motum vocant sicientem, ad distinctionem alterius , quem motum formalem, si vetranslationem appellant, corporibus Uere competentem. Corpus igitur, sicut &omne id, quod corporeum existit, tenent , ex se esse omnino pigrum, iners& otiosum, nisi ab extrinseco principio, scilicet DEO, impellatur, Omnem quae
599쪽
Aa creatara sint ea a scientes 483
Arue. II. propterea motum V. g. in collisono duorum corporum, explicant per hoc, quatenus primus motor, DEUs secundum leges naturae a se statutas, ex oc- eastione utriusque globi, in s ' invicem. incurrentis, suo modo determinetur, ut ipsemet motum in altero globo producat : inter spiritum autem & motam quia nullam agnoscere volunt connexionem , hinc omnino negant, quod spiritus active quidquam efficere valeat, nisi
solumodo, quatenus DΕus inter voluntatem animae V. g. aut angeli, & inter motum corporum, liuem quamdam pepigerit , ut ad nutum v. g. animae mO-' iveatur pes , aut brachium: & consequenter non quasi anima concurrat eo
festive, lad tantum occasionaliter. Hic Status ergo quaeritur, an istud Cartes anorum quaesti systema propter qudd etiam Ocea - uis. natistae vocantur rationi conforme sit & pro illo refutando statuitur sequens
600쪽
Causas secundas esse vere emelen tes Pria. bat Au thoritas ν
Cause creatae siunt vere ac proprie
Ocientes. CcLI. T ROBATUR AEthoritate gL Scripi. gen. I. v. II. dixitDEus: germiner terra herbam virentem,S facientem seme . N lignum pomiferum , faciens studum juxta genus suum.
item Luc. 2I. v. 29. Christus similiter inquit: videte scalaeam, S omnes arbores, cum producunt jam ex se fructum. Denique Concilium Irident. se s. 6. can. q. damnat dicentes,liberum arbitrium crea, tum nihil omnino agere, mereque pastive se habere. Id vero contingeret in de clarato systemate causarum occasiona -ιium: n. praec. ergo causae ereatae sunt Vere, ac proprie essicientes. CONFIRMATUR. Si causae creatae non sunt vere ac proprie agentes, tunc plane non homo, sed DEus ad praesentiam hominis, actus quoscunque clivina legi suae contrarios eliceret, furta V. gcaedes, adulteria &c.. id quod blasphemum est dicere, primisque Religioni Christianae principiis e diametro acive sumet ergo die. 'Videant adeoque Oc