장음표시 사용
21쪽
O Vos caelestis arno duos et randia numina lagunL
Quos animae ea usarn solicitare iuuat. Qui claros latices optas haurire Minervae: Hunc legit6 Petri, nodie dieq; librum. IA TEdidit eximium tibi dexteritate libellum, Quo rerum causas carpere quis'; poreii. . Errores varios,&dogmata salsa repellit, Interpres veri sidus Aristotelis. Altiloquam repetit selix & δε pollinis arcem: Egregium cuius nomen ad astra volat. Inuidus,& mordax dentes deponat acutos: Inuidiam Teprima liquae graue vulnus alitia mi
gustasse cupis dulces de sonte liquores,
Huc aaes,' Petri dulcia verba lege. . iPerpetuos famae testor si quaeris hosores, . Non cadat hic liber, nocte dieq; manu. Philos sphi taceant,alteriam surgit Apollo, Hunc celebrat musis sacra Minerua virum. Magnanimum Petrum castae genuere sorores, Cuius mea listuo manat ab ore melos. Promissu dominus dignis praebere coronam, P rlidus a longe ,gens inimica tace. Rusticus baud venia idoctas perrodere partes, Barbarus,incultus quilibet, esto procul.
22쪽
clientulus de erratis ad lectorem.
V M Autor dominus meus,cadide lector,vltra quotidianas sacri Theologiae prsiectiones S ad populum c ciones,mole rerum familiariu opis
premis, nimiumq; esset impeditus, atq; eNactae horum Commetariorum correctioni minime vacare valeret, gratia dunt areat hos libros typis comis
mittendi & in publicum vulgandi Typoῖraphis cum praelo propriis eπ-pens, Compluto adductis, mihi suoruin seruorum minimo horum Commentariorum castigationem sodali meo atq; amantissimo condiscipulo bacchalario Gabrieli Castillo ius stionum,sententiarumq; indice demandato inluxit:quam quidem pro
uinciam,cum meis humeris longe imparem iudicarem,propria conscientia victus utiq; re cusassem,nisi turpe,pariter & inhumanum esse putarem,tanto viro,nostras temporibus literarum unico emporio atq; totius virtutis ornamento,iamque grauiter improbis occupationibus districto, non fauere,suisq; iussis non acquiescere atq; obtemperare.Conatus quidem sum solerti admodum diligentia,indefessaq; sollicitudine id praestare, atq; horum Comentariorum elimatae castigationi meum laborem,curam atq; opera adhibere,ut nil mea incuria in medium mitteretur,quod Autoris sapientissimi imium,eminensq; no redo Ieret ingeni uiatq; grauitati,eiusq; autoritati non respOderet. Fecerim, necne, ignarus sum, tuum ello iudicium: me etenim latet,an in sententiarum incisuris, commatibus atq; colis,
clausularumq; punctationibus peccatum sit: hoc vere scio,me inter eAcudendum quatam potui praestitisse diligentiam,& quantum humanum ingentu potuit assequi curasse,ut v de quaq; hi Commentarii circunspecti, eriacteq; correcti atq; illustrati in lucem deproma tur. Et siquid subterfusit ac veluti e manibus excidit , quominus omnia correctissima in medium edita fuerint nil mirum,cum hoc etiam oculytioribus contingere soleat enixὸ suppleas rogo,teq, per Deum immortalem obtesto meis vestigiis insistas,qui eos omnes desectus, quos ego noui,propria manu & calamo in eNemplaribus omnibus ut tibi legeti patebit emendare curaui: usqueadeo ut paginas aliquot,quae mendosiores prodiere,iterum cudi praelo conatus sim. Leuiora sique sint,summis precibus a te efflagito optime loctor, ut quam primum in tuam mentem Venerint,benigno,candidoq; corrigas animo:In
alijs nanq; grauioribus & praestantissimis scholijs,quet,nisi Autor & dominus meus temporis angustiis premeretur,typis iam essent demandata atq; commissa,tibi diligentiore curam,sedulamq; operam deuoueo atq; polliceor. Admonere te non desinam amice lector,ut cum pagina 46 s.col. I. legis, In motu anis lis liberam Ffaculaton, spontaneam legas,quando vis motiva animalium spontanea est, in
homine enim duntaxat reperitur liber appetitviana Autor di dominus meus grauiter tulit,& adeo est syncerae & catholicae veritatis amato ut meam incuriam acrius culpaverit, licet prius pagina 46 I. col. I. eXposuerat,liberum pro Voluntario S spontaneo usurpari. Et quando semel coepi tecum loqui,vellem,ut ipsas nostras marginum annotatiunculas, quasdam esse commentationis summulas intelligas,quas ideo tibi praestitimus, ut comen latio ipsa ,satis per se lucida,luculentior efficeretur, atq; Vt facile,modicaq; opera, quo singula tendant,valeas inspicere.Quae igitur tibi Autor & dominus meus tradidit,sty lo qui in dem sunt familiari,non assectato aut peregrino: melliodus autem minimE te offendet,quae nequaquam est perturbata ,sed in omnibus,peripateticis documentis accommodata: pro lixitas non est interminata,sed ita cum rei difficultate temperatur,ut concisa breuitas sententiarum obscuritatem parere non posset.Curauit igitur a grauioribus quςstionibus,quet
ad Theologiam potius spectare videntur,abstineremtamen non potuit ab illis omnino supersedere,quoniam ex ipsius Autoris & domini mei familiarib colloquiis didici atq; pr prijs auribus audiui,eo animo hos Commentarios in lucem edere,ut non solum in praesidium sint Philosophiae,verum etiam ut Theologiae subsidium praestenti qua de causa n nupquam sensim dilabitur, ut natura eleuet,diuitias Dei patefaciatin pelagus diuinae b
23쪽
nitatis aperisti quoniam Theologiae omnes sesentiae ancilla iri& veritas reuelata in ipsa veritate naturae reperitur,quatenus fides ratione naturale potius persciat,quam destitati Nen, animus mihi est horum Commentariorum thesin atq; argumentum celebrare, nec possem si vellem, nec opus est: Ecquis nanq; est,qui ignoret, nullam Philosophiae partem suauiote,sublimioremve esse ubi summa est totius naturalis Philosophiae,& vers Theologiae potistimum nititur firmamentum Nam Vt probe nostr viX unus aut alter articulus est in Imma Theologiae D.Thomae, ad quem haec doctrina de Anima expresse no sit necessaria:quod Aristoteles,omnium Philosophorum clarissimus princeps,subolfecit, cuin horum librorum initio eam non solum ad omnem doctrina in ,sed latius ad omnem veritatem conducere inquit.Quamobrem,osficiosissime lector,hos si perlegeris Commentarios mihi crede, plurimum utilitatis tibi conferent: nam ut alia taceam non distraheris amplius infinita & incerta libroru multitudine, tu R dociles euertit, pauperes prenui, potiora ingenia si non confundit,retundit tamen. Habes igitur hic, unde firme,solide, secu-1eq; Theologiae veritatem,si dei catholicae satis consona, addiscere valeas: An tibi partam felicitet contigisse putas,quod talem Aristotelis eXpostore rei sueris sortitus, qui unde unde quaestionem excitat,ibi eius veritatem breuitate & resolutionis claritate explanat nam uni Aristoteles vaser aliquado sit, eiusq; mens anceps S ambigua,atq; ipsus scripta salebris abstruse,.sc densissimis tenebris ossa stata,ipse Autor & dominus meus, silvosa cum sint,plana atq; omnib' comperta facit.Vt ei quadret quod ille de S.Thoma dixit,Tolle D.Thoma & Aristoteles muti s erit. Lege & etaperiere, teipsum testem adiuro:tua naq;
interest lector christiane,ut eo accipias animo , quo ei flagitastunon audias conuitia male sanorum hominum,qui caninis, inuidisq; dentibus optima quaeq; in compitis & circulationibus mordent atq; corrodunt.Noui equidem Autorem intus ct in cute homine certe pectoris minime angusti,nec contracti animi,qui hos latratus, quod ad autores ipsos attinet,christiane dolet: sua tamen ipsius nihil referre putat,quando scit, hoc inuidis,ambiciosis &arrogantissimis hominibus commune esse,qui hac via nihil aliud faciunt, nec aliud sibi commodum reportant,quam 'enenata & virosa sua viscera padere,& in mediam lucem propriae conscientiae atq; acerbitatis suae virus euomere: sciant tamen,hoc in Autoris laudem & commendationem potius cedere, cui in animo dui taxat hic est propositus scopus,ut tibi,publicoqi bono sub- seruiens, in vinea domini non inueniatur
24쪽
PETRI MARTINEZA BR EA COMPLVTENs Is THEOLOGI:
atq; Philosophi in libros de Anima Aristotelis commentariorum liber primus. RISTOTE-
princeps, atq; tra dedarum artiu magister, nullibi non docet in edocendis
disciplinis, communia quet da elle tra- deda, dc anteire debere rerum ν niuersa lia ca pila.Deince is serui singula, dc qui cuiq; rei propria est e vi-
eantum nimirum quod innata sit nobis vis ab uniuersalioribus,taquam notioribus,ad particulariora Sc ignotiora pcedend6quod prooemio physicae ausculationis Aristoteles nos docuit, atq; illic eius commentator. Primo, quia notiora sui uniuersalia.Deinde ut demonstratio uniuersalis sit,etiq; secundam quod ipsum. More ne singula sint iterum repetenda, atq; adeo ne interrupto docendi stylo, interpolatoq; dioedi filo, idein ste-quetius ac sepius repetatur. Cum ibitur cerista quedam capita ala incertis se ortum reponenda sunt: merito etiam nos cum Aristotele de anima in communi disputationem suscipimus quod sit unum animatoru omnium commune principium, priusqua de animatis singulis agam adcirco, ne ad hae ipsam de anima contemplationem ieiuni,
atq; illotis ut aiunt manibus accedamus, documenta quidam pret libanda sunt, quae
viam futurae disputationi sternan t. Principio,ne mens nostra vacillet, breuibus, quae in his libris continentur,ob oculos subi jcia: cum tamen corpora, dc assectiones eorum satis sint sit perioribus libris eXplicata,trib' his de anima libris instituit,vivetis, atq; ani mae causas de rationes inquirere, primoque volumine veterum philosophati uiri reprobat placita: dc quia in abstrusa , dc tanta illius temporis ruditate, eos absurde sensili emirandum non est,quae ab eis recte dici videntur,admittit, quae secus vero va lidissi mis, dc optimis rationibus redarguit. Sequenti autem libro de vegetatione tracmi,
atq; de sensibus docte admodum, dc eripli
catius , quam alia,quando tertius de mente es, agete,passibiliq; eius intellectu,qui norantum subtilior, sed caeteris est etiam sub-Oscurior. Qisi autem deinceps sequuntur libelli, parua naturalia vocati videlicet de sensu de sensibili,memoria de recordatione, iuuentu te,dc senectute , sol ao dc vigilia, deq; diu uiatione insomniorum accessio protecto sunt horum librorum i de his nanq; argumentis sub titulo de anima sue- irat disputaturus, nisi methodi ratio haec in partes separare compuli stet,quo enim exactior dc distinctior doctrins progressus sit, principium a principiato dii linguere Opor-
An anima sit subiectum ho- cirum librorum.
Deinde de horum librorum scopo, hoc est de intentione quam subiectum attributionis appellat) quoniam quaestio e st,quae ab omnibus & tra ctatur,dc soluitur,nos breuibus perstringamus oportet, ut his tritis quaestionibus, vel leuiter, Sc perfunctorieta ctis, abstrusioribus, dc utilioribus locum facianius. duin inodo quod in ea dissicultatis est, cursim persoluamus '. habet nanq; qu quio ambiguitatem v trinq;. Videturq; Italiciti in primis corpus animatum esse subiectu, siqui deni de ipso probantur omnes conchisone inscientiis: at sic est animati corpo risn non animae assectiones, S operationes in his libris inuestigari,atq; demostra
rit erit igitur corpus animatum attributio
nis subiectum. est enim discursus co maiore legitim' atq; nols,minor vero ex ipso Aristotele patet libro. I. huius te N. 6 . ubi hominem dicit texere, intelligerrimisereri, risianam a. quonia operationes totius sunt, non partis, ergo minime recte liber de anima inscribitur. Confirmatur haec doctrina e N consius,quae Aristoteles docet lib. I.POs .a.c. I .
25쪽
ad. s. qua 'dein ostrat assectiones probati, ω dein strari de subiecto , quare corpus animata est Ulubiectu. Pr serum cu anima ipsa. raib.huius per corpus ipsium definiatur est enim actiis corporis phy sici organici Sc. eli ergo notius corpus anima tu, qua
anima ipsa,ergo etia erit iubiectit,cum debea esse subiectu in scietia principi u notis sirina. Opposita tamen sententia multo est probabilior, anima horum libroru subiectu in esse, non ex eo solum, quod liber de anima inscribitur, sed etiam quia hic teX. I. dum ex Orditur,animae scientia caeteri, pri- ponenda docet, atq; in exordio libri de sensu & sensibili dicit, Cum de anima inse , crismmulis eius potentiis pa ticulatim defluitu iam A iam Ut Ῥr de cunis tam animatibus,qua hisce,quc vitas titi sunt, quena ac hones eorςmoorte simi, ' Paenam ues, con sideremus. Ecquid enim Atalloteles ad hanc rem illustranda , vel rogatus clarius dicere poterat Cui opinioni astipulatur ratio,&facilis,& aperta: quonia lus libris quid anima de qualis sit, spectatura secundu seipsam
excutere contenditi. quae insuper eius operationes, ut clarius sequentia Ollendent: linis ergo lioru librorum anima est secudum se, non animatum corpus. Confirmatur, nam cum bifariam viventi uin potentiae considerentur,& facultates primo secundum se,&earum originem: secundd, vim exercitio,&vsu positae sunt. Hic autem non inquiruntur assectiones secundum usum , ct exercitia, qua ratione animati corporis propriae sunt,sed secundum originis ratione,qua co-
siderat id ne ab anima proficiscutur. Idcirco anima, qua uis actus corporis definiatur, que exercet in corpore, a se tamen habet,quod acta sit. Insuper principiti vivendi ,sentiendi,& intelligendi definitur, quae exerceri nisii in corpore nequeunt,ab ipsa tame anima tanqua horum principio,atq; sole pro- manant: quare sis tribus libris Aristoteles coplexus operationes, quae animi insunt secudum se,& ut ab ipsa derivatur. Deinceps vero sequentibus di s seret de eisde assectionibus, quatenus corpori accomodantur animato qua distinctione primum argumentufacile diluitur. Secundum vero nihil habet difficultatis: nam anima cosideratur,ut formalis ratio, & causa animatoru: quare illaco sideratione prior erit,atq; notiori.in Omnibus ergo his libris animatu corpus est subiectu, ted libri linguli speciale habent rationem ideo in his tribus speciatim de anima, cuius ellentia Saffectiones per se considerantur,quaru ipsa principium est primo,&per se: deinde assectiones de subiecto osteneatur: sunt enim aliectiones ab anima,ut lumen,quod a Sole est,eNercitium tamen Scusum habet in aere : sic a flectiones istae ab
anima,eNercitatio,& usus earum corpore:& sic in paruis naturalibus, hic aute, non tasecundu usum corporis,qua secundu originem,& principii ,quod ab anima est: ideo
anima ell subiectu, de quo ipset passiones,
affectionesq; demostratuur: na corpus an matu, no tam ipsarii origo est, quam Offici- i. - .na ct usus ipsarii. Est tamen inihi peculia-Fh
re argumentu . nam cu hec scietia sit totius
Philosophis pars,sicut se habet scientia ad scientia, ita sese habebit subiecta ad subiectum,cum tota scietia in subiecto sit, velut
in eius fonte inclusa, ut dicitur. I. Post. c. I.
teri. 2o. sed totius Philosophiae lubiectu es letis naturale,siue mobile,ergo huius partis subiecta debet sub illo cocineri,sed anima non cotinetur sub illo,no emni est eras, neq; ens mobile,sed principiu eius. Quare si subiectu totius debet de subiectis paritu praedicari, sit animatu corpus subieci ii esse, cumhqc vera sit,animatu corpus est ens mobile,non issa, anima est ens mobilende enim dicut totius, sc partis debere est e subiectu, ergo subiectum in his libris contuleri debet sub subiecto totius: pr sertim cum animam esse, probetur, di quid ipsa sit, lenion stre tur,quod rationem principii, atq; subiecti tollit. Insuper quia plutosophi morales de anima agunt, ergo non videtur pr sentis cossiderationis. Omitto alia, quae futilia sunt argumenta: nam haec sane in causa fuere,ut quidam mediam quandam opinionem comi nascerentur,& sibi perstias ierint. Credi Medis derut enim animam, atq; animatum etiam corpus subiectum esse,sed diuersa rationet μηδε Miam animatum corpus subiectum dicunt motu esse, Quod,anima vero subiectu est liquo, non secus ac Aristoteles in unoquoq; genere accidentium duo dicit esse generali Gsma,alterum concretorum ,reliquum auteabstractorum. Ita hic dicunt duplex subiectum,alter u materiale,alterum vero forma P . Vselm qua distinctione arbitrantur se in con- ne. Buri cordiam extremas redegisse opiniones. Cu etiacu ne
tame falsa sit eorum eNistimatio: si quidem liquis no- intentio, dc finis Aristotelis in his libris ut minatu'ex inductisAristotelis testimoni js patet sit explodun
26쪽
roris esserenus bos libras Cubu quae
agere de anima secvngu se ipsam, ac si esset
a corpore ieiuncta, quatenus horu affectio . Muin principi uest. Praesens itaq; tractas de animam se est,atq; de eius potenti js,quatenus in ipsa tanqua in radice sunt, atq; qua ratione ab anima fluxit. Ideo proposita obiectio nihil cotra nos colligit, quado subiecta partis necessum est colaneri lub Iubiecto totiuS,non tamen oportet partem esse subie-Guam sat enim fuerit partem esse integra- Iemr anima enim animata corpora costant, atq; animae praesens cotem platio ad exactaenus mobilis cognitione facere videtur, est enim anima principiti, quo animata costat, non secus acens naturale forma,atq; male
via coponitur. Aliud vero, quod obij ciebatur,no obitat. nil enim prohibet subiectum in aliqua scietia probari,modo no sit a priori, aut laltem no per principia eiusdem lcie-tiae. Est enim aperta cotradictio, primu principium prius habere,quo de montireturmilia me vetat per superiorem scientia proba ri,qualis est Metaphysica,cui' interest principia omnia scientiarum e Xaminare,& per diuisionem a clus & potentiae confirmare. Praeterea quanuis anima subiecta si inhaesionis scientiae, nil obstat quominus etia sit attributionis subiectu. Minus etiam impedit ad Philosophia morale spectare eius cotem platione. Hoc sane euenit,quatenus eNaccidenti,virtute aut vitio ipsa anima afficitur: quae animae insunt merito eorum principiorum,quae hic probantur, de sunt animae veluti costitutiva, quando amnis natura hic indagatur, ficultates etiam,quq natu ram sequuntur,eXploranturtillic autem no cogenitae facultates, sed acquisti habitus &operationes tractatur. Cui tame visum fuerit opposita tueri opinionem,qu mihi minime displicet,in ea sentetia dicere poterit, corpus animatu subiectu esse, cuius principia corpus videlicet organicu, atq; anima trib' his libris cotemplatur Aristoteles. Reliquis vero libris, qui deinceps sequutur corpus ipsum animatu in se,no secus ac Aristoteles octo libris de Physica auscultatione de ente mobili consideraturus,prius primo libro de principijs eius sermone habuit. Se- cudo autem volumine de causis disputationem instituebat. Vt iam tertio libro de ipso ente mobili,atq; de imotu, ei' prima atq; potissima passione commode diisereret. Atq; deinceps etia sequentibus libris de his,quetens mobile,atq; motu sequuntur, disputaret.Pari igitur rerucosequentia, si velimus,
hos tres de anima libros cu vocatas paruis naturalibus,veluti unam scientia,atq, doctrinae partem considerare, intentio sane erit, atq; adeo attributionis subiectum,corpus ipsum animatu eX plorare : tamen ratio methodi praecipit ordine e Xecutionis ab ipsis principus incipere. Sicut enim libri illi octo Phylicoru no distinguit tur, nisi veluti pars a parte: ita de his censendii esse existi mo. quandoquide de subiecto, atq; de ipsis subiecti princ js non nisi una scientia est. Quare sicut er dem est materia , & obiectit,
idem etia sub. ectu his enim tribus nominibus tqui pollcnter solet ab autoribus nuncupari vel distinguamus subiectum principalitatis esse animam, ut in Theologia De', O m US in Metaphysica substalitia, subiee ii co-- dod rim unitatis ei te corpus animatu, ut in Meta-- ῶ
physica ens, in Theologia ens diuinu, siue Iuno ο- reuelatu:& quod no oportet subiectu esse ος, sub subiecto in predica do,nisi in recto, vel obliquo, sat est cbtineri in illo omnia, quae ad scientia pertinet:& hsc est una conditio subiecti, ad qua oes alit reduciatur, ut dedu
nes eiusde scientiae comunicant in subiecto, Vmras Vt in comuni radice dc causa,quod a priori sit biecti
ostendit Aristoteles. io. Metaph. a teX. I 3. ad. I s.& deducit ex natura contrariorum: mus' i scientia enim contrarioru est. Haec autem,si
media sint,ab extremis fiunt,& costant, adeXtrema ergo reductitur,qitae sunt duo. Ista vero sic se habet, ut alter u sit imperfectius, quod ob id ad persectius reducetur, in quo
cotinetur. z.Mer.te M .primuin uno quoq; genere, causa est caeterorum illius generis,
ergo scietia de illo, potissimo dc primo erit, ut unico radicati subiecto,quod cotinet O-prietates subiecti,n5 in esse rei, sed scibilis, talis aute est anima. Merito ergo absolute
possem' dicere ipsam esse subiectu,& quodno oportet pridicationem fieri iti recto, sat
est in recto,vel obliquo:na nec De',qui subiectu est Theologiae,pr dicatur, nisi in obliquo vel recto. IVnde fit, hac de animas cie ,
Dam una esse,sicut & subiectu unu etia est, vi patet ex Arist. I. lib. Post .c. 23. te X. 3.
Omnis scientis est iustineris sui ecti. Di
Nit utiq; suoiecin quonia noestvni' gen ris logici,quod de disseretib' specie predicatur. nec phy sici,quod aptu est ad plures sormas successione quada hospita das. Sed subiecti dinita. quonia scietia qusq; allectiones
27쪽
..7, ibi citet. ab uno subiecto una metis ratione procedetes,una etia sormali ratione scibilis cosiderat. qua doquidem licet alicuius scietiae subiecta plura genere,& pretilicamento distantia coplectatur in esse rei: si ea tame omnia in una cognitionem tendat, subiectu unum eli,no genere simpliciter, sed in genere scibius, ratio enim est quonia scietia mot' qui
LIB. PRI. DE ANIMA. Dubium chordine,librorui
Quaestio tamen grauis, atq; inter peripatheticos acerrima,sese offerebat disputada, de ordine horum libroru de anima, quotaui licet pars snt in philosophia naturali. Averroi enim cum Alexandro, quabus Ni
lut forma, ct tinis motus: quare sicut propriis fortatis res naturales distinguuntur,ita res scibiles proprijs finibus separantur. Est enim hic doctrina, no tantu scietis propria, atq; motib sed habitib',atq; potenti js etiacomunis, quibus copetit de Aristotelis sententia,tu alibi saepe, tu et iri. r. lib. huius cap. teX. 3 3. ubi Omnia haec per obiectorii rationes sormales secernit, quatenus Una ratione cosiderantur: unde etia unitatem medicat, atq; mutuantur.Dicet quispia, no esse scientia, atq; adeo neq; una 'nam si anima
ponamus subiecta, quticii pars sit,in nullo predicam elato ponituri ergo no erit lisc scietia aliquo genere una. Qus obiectio ia nuca me soluebatur,cu diceba,ut scietia unius generis subiecti sit minime requiri,ut in aliquo pr dicam cto ponaturina quis ignora is metaphysica de ente esse tanqua de subiecto,& tam e ens genus no est, sed trascendit omne prs dicamentit: limitatur,aut ut verius dica modificatur per rationem abstractionis ab omni materia secundu esse,&secundia cons deratione,ut quod extra Omne genus erat irascendens, una ratione subeat,
specifica quidem,S specialissima: unde Metaphy sice species, S unitas sumitur. Ecquis
agendum, quando notius sit ipsa anima,&ni commode tractare de ea possimus,ante qua in de corpore animato agamuS: na quo ties de animae facultatibus differendii fiterit, mille incommodis, atq; contradicti om-hus implicabimur,nisi prius externit istum Organorum apparatum contemplati fuerimus.Atq; adeo dicunt,de instrumentas animae prius contemplandum,nis frequentes lapsus Optemus,inchoandum esse a scietiade animalibus,ut promptior, atq; non tan
tum eX peditior, sed etia ex prioribus,& notioribus doctrinae sit progressius. In quam lent etiam inclinat Neothericus quidam statina in fronte librorum de anima: quoniam posteriora eX prioribus illustrari debent,&confirmari, non tamen priora aposterio, bus pendere:ahas animae cos deratio separata esset,& Metaphisca potius quam Physica. Melius tame Theophrastus,Αuicenas, I hemissius quinto, ac sedito loco colloc
ruim uod ex professio prooemio physico docuisse videtur, cii simpliciora esse prius tr denda determinat.&. I.Phy steX.6o .mat riam dicit per sormam cognoscendam,ania mae enim rationes priores sunt,& uniuersatiores,quam corporis. Ad haec, quonia antia
censensi 1m RV3 -liu ς I expresso sermone dixit ath. rationibus comprobauit, comunia este preponenda, sicut & sum ea cmnia , quae, ad animae rationem spectant:quando animata Omnia cCWm LNione animae, eiusque sa-
umerum ut oppostae sentetiae obiecta om-I A ri quoq; ratione de anima censendum eNistimo, atq; adeo de ipsa fieri poste demostrationes demostrabis enim facile, animam principiu esse vivendi .quom aeu actus primus corporis organici, potentia vita habentis. Et sic de reliquis facultatibusices, quae, licet corpori animato copetant
28쪽
ni a facile diluamus, perpendere oportet ratione methodi,qua libris dePhysica auscultatione diligentissime Aristoteles obserua uit,qui cum iam docui siet statun , sub eorulibroru initia, ab uniuersatioribus,quae nobis sunt notiora,procedendu,atq; adeo a toto ad partes progrediendu: tamen ipsie partes prius videtur eXplorare , principia scilicet, atq; reria naturalium causas: quonia doctrinae ordo exposcit,unumquodq; per sua principia,atq; causas cognoscere. itaq; a partibus procedit Aristoteles, sed inter partes ab uniuersaliorib'inchoat: quonia id, quod uniuersalius est, ratione cotinet,& totius,¬ioris. Quare no est ab ente mobili exo clitus Aristoteles,quonia scientia non esset a causis:merito igitur ab entis mobilis principiis iniciu sumpsit:quonia nobis , atq; naturae etiam innata est via,a communioribus procededi, quales sunt partes generalissima ratione cosideratae.Itaq; a partibus incipit, sed inter partes ab uniuersalioribus: quoniavniuersalia notiora sunt, ct quadam totius imaginem prae se serre videtur. Igitur ex his satisfacta est aduersarioru argumentis .eundem enim Aristoteles in his libris seruat ordinem, quem in auscultatori j s. Quare licet animata notiora sint notitia quadam adumbrata,atq; Hn persecta, qua confusam vocat cum haec ad scietiam,quae per causas habe tur, paru coferat cognitione tamen exacta,
atq; perfecta,& quq lcieti et oropria est, principia causae, atq; partes simpliciter sunt notiores. Ideo ab his prids inchoandum, fieri enim minime potest, ut sine animae praeuia
cognitione,ammata ipsa deprae hedamus: sicut, ut ens mobile eNacie cognosceremus,
naturet atq; doctrint ordo Aristotelε copu- Iit,ei' principia,at'; causas prius explorare: ergo de anima,priusquam de animatis,ag dum,qui est animatoru prima,& potissima pars quae illis esse, speciem,Sc operationem conserti Iste ergo est tradendarum artiu legitimus processus,que Aristoteles religiosissime semper Obseruauit, nec minima eX parte Issit. Numeru enim ex unitatibus cognosci- Inu s,linea eX puctis,ens mobile ex suis partibus,atq; principiis,& vnuquodq, scire per partes eius principia , atq; causas oportet. Atq; adeo hi libri de anima reliquis de partibus o ossiciis animalia merito anteferuntur. Non abs re igitur generatim prius Aristoteles de anima docuit,& de potetiis, atq; operationibus,obiectis eua ipus traditiones
quasda,atq; regulas uniuersales tradit,& reliqua speciali ora,& particulariora, quq sine his assequi no poteratia .in reliquos, e sequutur,reponit labros. Quare sue quinto , siue sexto, siue septimo loco hane de anima sci tia inter Philosophis paues reponas, nil mo .ror: dumodo animae cotemplatio ante ipsa animata tradatur, quae ex ammae natura tutexplicanda,& demostranda rex causis enim propriis,& per se omnis debet esse scientia.
An scientia de anima sit philosophia naturalis p S.
Sed vi omne aduersarioru falsam existima- , inretionem reuellamus, videatq; alae rarae prς- rationalis sentem contemplationem, a reru naturali u co Hera iscosideratione,minime releganda esse,quod iis nam- ex dictis eli iam inanifestu, dc his etia quae rustilib. 2.Physi.WX. o. S. i. ubi terminos, i climites naturalis Philosophiae describit Aristoteles. eatenus Physicum cognoscere specie,& quod quid est, quatenus in seipsis motum laabet,aut principium sui motus. Itaq; forniae, physicae sun olide rationis,quatenus motui, dc tra sinutationibus co iunguntur. Ob idq; Physicus a formis Prorsus materialibus, ct materiae dediti silanis exorsus in anima desinit, quae suapte natura materiqcoditione superat. Spectat enim ad phys cures naturales, & quoad esse,& quoad fieri coteniplari fieri enim habet in materia , &pars ei quod mouetur,atq; mo est principiti. Vnitur enim anima corpori, no modo secundum operatione,sed etia secundu esse materiae cottingitur:na ad eunde artificem spectat ens naturale, quod n ouetiir, cotemplari & ipsius motus principiti. Quibus a gumentis reuincentur, Simplicius, Themistius cu Plutopono, qui hanc scientia inter partes Philosophiae minime numerant, de et magis demiror,inter Mathematicas co- numerat,idest abstractas . secus quid velint intelligere, pleno non a ssequor. Aut animet cosideratio negotiu mediu sit inter phy sica&Metaphysica conleplatione: qua ratione Gricio es eκpositores media scientia esse dicunt. Est taliaen Dro eis unu dissicile argu- obse mentum, eXAristotelis testimonio lib. I. de niss&partib.animal.c. I. prope finem, ubi Aristo M.teles ex prosesso quςstione hac eandem in propriis terminis mouet, tu dicit, Vtrilm de ala omni docere naturalis scientiae intersit, an de
aliqua 'una.Deterininat tamen, no oportere
29쪽
Physicum de omni anima disserere: quandoquidem non omnis anima natura est, sed aliqua eius pars una, aut etiam plures. Tamen re perspecta locus Aristoteleus illis minime fauet, quinimo nostram confir- mat sententiam , iam eandem propositam' quaestionem nobiscum soluit dicens: Physicum non agere de anima omni, alioqui de uniuersis formi etiam separatis determinaret quoniam, ut dicitur. 6. meta.teX. et .sub una ratione formali unius abstractionis coissiderarentur, ideo nulla alia re maneret scietiae ratio sed de his agit formis, ius principiti sunt ino uiusmodi cu sint omnes animae,eria rationalis , de qua est controuersia, scietia ergo iis c de anima naturalis erit. NOenim aliter Psysicus formam considerat, quam in accommodato subiecto,& in ordine ad proprium susceptibile. Actus enim in ' proprio est subiecto,tamen est actus simpliciter,& absolute prior,quam potentia nam actus vehit, continetq; potentiam: luia potentia cotinetur,& est indesinita. Quod ev resse hoc libro de anima. i. tex. I s. his veris determinat. Idcinc naturalis est de an ma , vel omni, Ῥuti u siderare: quoniam etsi absolute nostra anima ad physicum negotium non spectet,bene tamen quatenus
huiusmodi, idest ut est vitae principia, atq;
motus .Praeterea locus iste Aristotelis,atq; proposita obiectio minime negotium ingerent, si id,quod ad calcem libro tu de gene-G sema - ratione di Xamus, intelligatur. Quod clariusta dij - etiam in se uentibus interprstabimur,ani Elio , videlicet statum duplicem esse,alterum resolutio. coiunctum, alteru Vero separatu,& uterq; ei est naturalis:nam cum mediam si sortita
naturam,sicut medium, utrumq; ,suapte natu a participat extremu. Qua ratione enim corpori copulatur, physicet est speculationis, qua vero corpore deposito, ei de supeia se incipit, metaphysici negoti j est. nimiruet anima sit vinculum utriusq; Ordinis, tam intelle ita alis, quam sensi bilis, ct secudum praedicata separata,quae sine phantasmate coperunt,metaphysici negotii est. Iz. met. teN. Ir. secundum praedicata, quae ei copetunt, in ordine ad phantasmata, phy sic t est speculationis: habet ergo anima principia,
quae eam in utroq; ordine costituunt,diue
sa tame ratione formali. Quare anima eaderationalis qui ditatiue sumpta,utraq; predicata admittit, etia ut intellectilia: quia ei' est intelligere in corpore per conuertionem ad phantasmata,& separata per conuersionem ad superiora: quod eX sequetibus,maxime in. 3. lib. planius efficietur,licet naturalissimum sit humane animet per ordine ad pha
tasma intelligere. I. p. q. 89.ar. 3. ad.4. secu
dum quid a Metapnysii cocosideratur. Recte itaq; arguebat Aristoteles, si de omni
anima citet naturalis cote platio, atq; Omnino , quatenus etia separata est,nulla forma
esset physicae cosiderationi adimenda, atq; subtrahenda: sed tantum, ut dicit illo loco Aristoteles inae naturalis est scientia , ut Ani a natura est,no autem,ut separata forma,qui immor locus insignis est ad animae immortalitate, Is dat ex Aristotelis sententia probadam. Nasi ita citur in turalis cosiderat de intellectu,non tame ea quesideratione qua separatur, sed dutaxat qua ra- Imminatione materi et colligatur. Ob id. S.Tho. i. p. finis sine
in utroq; loco dictit,quod animae rationalis binnum ira vitio ad corpus sit naturalis, insuper et sit calce lo
terminus naturalis generationis,quoad in- ctiz.
fusione,& unione maxime quia a Deo Di quam fit,nisi unita corpori. Inde ergo abs lute scietia naturalis est de anima rationali, V .Physi.tex.26. apertius dicit, quod est sinis naturq ,& cosiderationis naturalis,ut in materia, licet ut separabilis sit,quo datenus ad primi Philosophi cosideratione spectet, Qua ob causam. 3 lib. de anima. cap. 7.. in
tellectu,& appetitum principiti motus ponit.Cu ergo anima sit natura,quae est principita motus,& quietis,physicae erit specula
sica esse ea, quae sunt principia motus, ct quietis. Vtriq; ergo formi assimilatur rationalis,& co iuncte, Scabstratis: quod dubitatione,& ambiguitate in sermollibus Aristotelis,& apud interpraetes varias intro di it sentetias. Sic autem cociliat Theophrastus, qui fuit non tantum discipulus Aristotelis, sed eius auditor. Vtraq; ergo scientia animam rationalem quoad quid est in suo genere , & diuersa ratione formali tractat, &non solum, quoad an est Physicii, &quid est Metaphysicus, ut quidam somniarunt: ita Caietanus hic.Itaq; licet simpliciter sit physicae considerationis secundum quid ad metaphy suas pertinet,quando absolute intelligit per colligationem ad materia, ct co-iuctionem ad phantasma: unde malesiam concernit. At,ut intellectiva est, abstrahit amateria , ct metaphysici est speculationis. Titulus ergo est Aristotelis de anima liber
30쪽
primus: suilia enim horum librorum autorem Aristotelem,non est tantae utilitatis argumentum, ut in eo enodando placeat tempus cuius ego sum parcissimus superuaca- nee cosumere. neq; est qui dubitet, Aristotelem philosophoru principem , atq; Graecorum etiam lapietissimum esse : quan uis non me latet Ciceronem non Platone modo, sed alios praeferre. Qua de re consulto disputare nolo,quod sit argumentum odii plenum, nec si vellem, postem : est enim eruditionis, & variae lectionis quae in memmi me desiderantur indiguum. Sed lus omnibus prςtermissis unum vellem omni resti, G bus esse persuasum , acerrimum Aristote-hοῶhbm lis ingenium in tradendis disciplinis seque- μο- dum , atq; adeo eius libros prae caeteris le- ras atque Gedos: sane qua nuis de industria videatur, Ommenis nonnuquain obscuritate in affectaste, eledario. Santistianam tamen obseruat methodum indiuidendis,atque distribuendis scient ijs, ordinem appositissimum habet simul enim
cum rei inuetione,compositionem cum re
solutione coniungit. Doctri ira etiam minime est redudans,questiones insuper superuacaneas fugit, atq; in propria sentetia co- firmanda singularis eui. est cum acrimonia dexteritas i in deserulis aute in proprijs admiranda constantia. Nulla pretierea est in eius libris pugnantia,qui a viro mediocriter erudito,atq; in peripathetica disciplina vel leuiter exercitato facile non enodetur. Quare quod omnium ma Vimu est in summa breuitate,non paruam omnibus scientiis intulit lucem .Quid igitur miradum est, si propter has singulares eius dotes , quod scholae omnesq; sapienti Isimi, antesignanum scientiarum ducem ipsuin sequantur Si quando tamen haec omnia diligetissime pristitit,in his maxime libris,qui de anima
sunt, ubi argumetum omnium est inter naturales disciplinas grauissimum e methodus,vi in ipsis commentariis adnotauimus, tanto philosopho , atq; argumento digna. Necessitas autem non modica , ut nostram animam depr hendamus. Est enim huius scientiae scopus animae notionem explorare , ut animata ipsa cognoscere possimus. Sed valeant ista,aliisq; plurimis omissis ad Aristotelem enarrandum properemus. Nemo enun non videt nunquam magis Aristotelem vim sui ingenii exeruisse, nec rerum,&verborum maiorem ubertatem, &sublimitatem ostendisse.
prooemit. Cum omnem scieritia rem esse rix. i. bonam arbitremur, ac honorabilest,& aliam aliam magis ex eo ε-- esse putemus, quia vel exactior est vel rerum est ea ru,quae
magis praestabiles, magisq; sunt
admirabiles: scientiam animς nimirum ob haec utraq; non iniuria ponendam in primis esse cen
Aristoteles de anima dis Ierturus exor- se texisdium instar Rhetorum proponit,atq; pro' tus quod
prio dicendi genere mutato oratorie rem attinet ad
physicam tractat, quod horum libroru do- praestitiactrina maxima sit,atq; a nullo ante ipsum huius scie
deri debet, si eκ tollat, atque debitis laudi- essus,
laus eius contemplationem commendet. Et breuius,
quod in illi etiam fit vero simile, luasi neces adlia
sitate compullus,hoc Aristoteles iacere vi- rera accia detur. quoniam de diuinis loqui tunc im- modatius pu ne minime licebat, praesertim ante Pia explicatonis tepora. Idcirco praesenti prooemi j ς X tur iusta ordio attentionem,atq; beneuolentiam si- quaestio. mul,& docilitatem eorum venari intendi' d immαν quibus gentes ad arcana ,&diuina contem- rahi annplada inflamarentum dissicrit itaq; de ope- loco. I. ris propositi pressantia, utilitate, cet distic vi tate. Tria enim sant haec, quae eloquentiae praeceptores in exordio praestanda esse docuere. si enim magna, praestantia,atq; Vtilia proposueris,attente,dc amice audieris. Quare beneuolentiam huius scientiae proposita dignitate captat,quonia inquit. Omnis sciseria bona , exbniai; esse Nidetur, aut euidetn tia , certitudinet, demon bandi, aut subieritie rei prae tantia: quod Themistius cum commentatore e Xeplo in Geometria, Sc Astronomia proposito animaduerterunt, quando Geometria, quod a motu abstrahatur, certitudine praestat. Astronomia vero,quae de astrorum cursu est, si certitudiate vincatur, nobilitate tamen subiecti anteponitur merito eius naturae , quam versat, atq; tractat,caeli scilicet,quod corporum praestan-