장음표시 사용
31쪽
tissimum,ut lib.de caelo. I. dixi mus. Vtruci; tamen praesens haec an unae contemplatio coprehendit,cum caeteris naturalibus scient ijs, non tantum rei subiectae nobilitate, sed demonstrandi certitudine praestet.Quod san Liata cilius Vt e X pediamus,& clarius dignitatem ibis. huius scientiae ostensurus Aristoteles duo ponit postulata Primu est, scientiam omne bonum quoddam honorabile esse. Secundum, unam scientiam altera notragorem certitudine demonstrandi, aut subiecti nobilitatem praestantia. Ex quibus propositu
infert Aristoteles, dum docet, utroq; animae scientiam praestare. Merito igitur sunt postulata a nobis prius deesaranda: tametsi
primum ut interpr te inur,no oporteat ut
quidam faciunt uniuersam Philosophiam
morale adducere, sed breuibus res est aperienda. Loquitur Aristoteles de intellectus notione,no senius. Illa enim honore digna est,quanuis non omnis,quae ad intellectum spectat, honorem mereatur,sed quae est rerum altissimaru & diffici limarum, atq; etiautilissimarum: veneficos nanq;& praestigiatores vituperamus: non enun omne bonii laudabile honorabile est, sed illud quod
eximiam quadam habet boni praestatiam,
atq; excelentiam singulare, ut virtutes,quq
honore dignae sunt: imiliter Sc scietis quas ηον9 6. Ethi. lib.cap. 3. Aristoteles inter virtutes atq: Lu- mentis collocat. Est sane honor reuerentiae
disci exhibitio in virtutis testimonium,& sinum n. praestantiae, ct excellentis: laus autem quaedam est virtutum comin edatio. Erit igitur
honor propter se ex propria excellentia finis, laus autem propter aliud,ad quod relat dicitur. Quare quaedam sunt citra omne controuersiam honore digna,vt Deus,vir. tutes,diuinaq; omnia,cuius generis speculative scientiae etiam cessendae sunt. Secus autem de practicis sci nitis,quae,quia alterius gratia quaeruntur, laude dignae sunt: quod
non tantum ratio ipsa demonstr.it, verum&consuetudo obseruat, cum eximios laudemus artifices, viros tamen probatos, peritosq; praeceptores honoremus. Nam diuites maxime pessimos ob bonum dumta-Nat utile honorare absurdum,& parum honestum videtur . Speculatiuae igitur scientiae , quae.propter se seruntur honorabiles, practice autem. luae alterius gratia addisculusi laudabiles videntur. Vnde practicus intellectus, qui ab illa illustra contemplationis celsitudine quasi degenerare videtur, laudatur,cum tamen speculatiuus in marimo honore habeatur. Nec te moueat,quod virtutes quandoq; laudentur,& solum diuina illa,quae praestantis,ima sunt,honorenturi quia etsi pigrunq; nomina ista confundantur , sat est retineamus proprie ita loquutum fuisse Philosophum, ut distensiones componamus,& doctrinam cotist eteia
se honorabile,ut qux faciat homine homini praestare.Nec volo prac licis sciet ijs vulgarem suum detrahere honorem, sed cupio singularem excellentiam speculativas sibi vendicatu ire. Est enim speculatio finis,operatio vero quasi me diu propter aliud. Neq;
Obstat, quod iii hac nostra trallatione scientia appellatur. In antiqua vero iustoria, nam Alande
praeterqua quod idem est cum historia,quet animo altera sua significatione qualicunq; inter scintiata
praetationein,&e X positionem sonet. Ari- hi Musoteles nobis si sitificat praesentem conie' dicitan platione, luod demonstratorio modo procedat , scientiae nomen mereri: historiae au- te In, quoniam animae enarratio, ficta non est commentatio,vt aniles solent esse sabulae,aut poetarum figmeta. Sed verae rei vera narratio: historia qui de maxime est amica veritatis. Insuper Aristoteles excusat se
ab exadtissima de Astina tractatione, S n tione : squidem inaesar iustorici non omnia tradat, sed quae ad memoriam gestorum
magis necessaria esse videantur.
QVAESTIO. An scientia de anima reliquis certior sit.
De altero postulato maius dubium est, quod certitudine demo strandi no superet. Nam in re difficilinia quae potest esse cem r-titudo, quae constantiam , dc certitudinem Matematicarii disciplinarum vincat quas f. lib. Metaphysicoru teX. r. primo certitudinis gradu connumerauit. Adde,quod 'haec scientia ab effectis, illet vero a caulis,&primis rerum exordijs eX plorantur. Rum 3 sunt nobilitate subiecti non praestat, cuillae, quae de animato corpore tractant, pristent magis: sunt enim de toto, quod est sua parte perfectius.Praeterea libri,qui de Celo sunt, praestarent,cum caelum his omnibus inserioribus perfectius esse videatur. Ad haec s.
Metaphysica omniu esset vilissima, quis ide
32쪽
de ente consideret, quod est omnium im .
persectissima. Quas ob causas pliriq; ob
commetatoris, atq; Philoponi opinionem, qui Mathematicas disciplinas certitudine vincere asseruerunt de modo certitudinis dubitant, cum tamen horum commentatio a veritate aliena sit. Nam,ut saepe soleo admonere , testimonia omnia tu Ata literae contextum eX inllitulo dicentis in propo- sto negocio, atq; ex argumento quod versatur,interpretianda sunt. Quare licet verba latius patere videantur, quam ad scientias naturales, literet tamen scopus,& consonatia conteXturae, lociq; huius argumentum, id numine admittunt. Non igitur hanc ammae contemplationem cum Mathematicis,
aut Metaphysicis in prima Philosophia,
sed cum reliquis naturalibus scientus conis tulit propria,& sui generis debet ei se comparatio,vt. .l hysi. te X. 2 l. Similiter i 5 ex alienis, sed ex proprijs expedenda est cum Physicis disciplinis, inter quas duplici no mine commendandam scientiam de anima ostendit: tum,quod dignissimo inter naturales disciplinas gaudeat obiecto,anima scilicet,aut corpore animalo, quae sunt in rerum naturalium sine,& quasi fastigio: tum etiam , quod potissima praedita sit certitudine cuin nihil sit homini certius, qua anima habere,qua in se quotidiana, atq; intranea eX perientia e X peritur, maXime quoad quaestionem an est,ut dicit hic sanit. Tho. Quamobrem recte cum primis ponendam esse divit,quod absq; vlla vicinitatis restrictione primas sit sortita partes. Idcirco nil refert Mathematicas disciplinas certiores simpliciter esse quia sui abstractiores, ut. 6.Met.teX. z. dicitur. Cii tamen hic scietia nosolum secunduse, sed quoad nos etiam debitam habeat certitudinem , vel quia quoad nos processu, qui ab ei sectu sumitur, certiori procedat,vel melius, quod non solum sit certitudo quoad nos, sed quoad naturam & simpliciter: quia si res rebus conferamus, ut modo asserebatur,anima numeris, figuris,multo notior est,atq; certior:cuius operationes intrinsecum habent certitudinis experimentum e clim tamen Mathematicae disciplinae extra nos sint. Itaq; non est reliquis disciplinis certior, quod talis sit secudum se quom a Mathematicae de re sunt abstracta , de abstractiori tamen inter scientias de natura est animae contem Plauo,& certior multo,non latum bt Cat.
asserit quὀd si de re sormatissima,& que,
vt. 2. Phy si .lex. 26. dicitur, terminus est naturalis considerationis,atq; finis omnium, quae de natura sunt,uerum etiam quod inter res ipsas naturalibus disciplinis subiectas anima minus est materiae coniuncta, ct alligata, atq; adeo separata magis: preterquam quCd certitudo cuiusq; scientiae exim materialitate,&abstractione pendet. Et cum immaterialitas animae sit in esse naturali, scietiarum autem Mathematicarum in ei se cognito,no absone cum Magno illo Alberto,atq; Themistio asserere possem', Mathematicis etiam hanc partem esse certiorem, ob hanc, quam nos attulimus causam, non tamen ut ipsi dicunt: quoniam in hac parte de lumine intellectus agentis diis sceptetur,quod est secundum se certissim v. Quare dii ficultas praesentis speculationis certitudinem non tollit, siquidem in Mathematicis tua est diuicultas: nam haec di ias cultas ex rei subiectae natura non nascitur, ut in Dialectica , ubi omnia intellecta difficillima sunt vitio eius rei quae scitur: cum ens rationis aegerrime Sc debiliter admodum intellectunt moueat. Oritur tameex parte nostri imbecillis ingenii, quod ad manifestissima natura,sicut oculus Vesper titionis,atq: Noctus ad lumen Solis sese habet. Est igitur certior secundum se, quanuis difficultas ex parte nostri intellectus magna sit. Unde positae obiectiones ex his diluentur facile . na Prima de certitudine Mathematicarum disciplinarum soluitur, vel quod Aristoteles cum illis hanc partem no conserebat,ut prima habet conclusio , vel quod non simpliciter loquebatur, sed secudum quid secundum aliquam partem, non omnino & absolute conserendo, ut modo reliquis duabus allertionibus dicebamus. Consentaneum enim est, tota scientia cum tota,& pars evira parte conseratur. Quare
haec Phy lica cita Metaphysica non comparabitur, quae abstractior est ,& immaterialior,& simpliciter prima, atq; diuina. Si autem Mathematic e Nactiori demonstradi genere praestent, imperfectione subiecti
sunt inferiores multo: ma Nimc quoniam &anima habet suam immaterialitate,ratione cuius cum Metaphysicis contendit, Sc sua certitudinem, qua cum Mathematicis collata eXcellere etiam potes. Aliud autem, quod additur verum non est, hanc partem ab este tibus semper procedere,cum Pro-
33쪽
cedendi modus demostratorius sit. Nec obstat Philosopluae naturalis principia sensu,
ct experimento comprobari. Hoc enui potnis icietiς firmitatem,& certitudinem,qua di Nimus, iuuat. Praesertim cum nobis intrinsicae sint operationes vitales animae. C teravero argumenta,quq dignitate ab hac scie-tia remoucre contendebant,nil cogunt. Naquatiuis animatum corpus anima sit perfectius, quia totum est, tamen praestantior censetur amma,quia immaterialior est, ct quia fons,& origo earum omnium D perationum, quas corpori communicat,vsque adeo ut esse corpori donet. Praeterea quia actus est corporis, ct corpus eius materia,
quod,quicquid habet persectionis,ab antisma mendicat, fit ut anima nobilis, ima sit,& praesta litisinna secundum Physicam co-
siderationem,qua secundum actus,& potetiae rationem considerantur. Verum argumenti huius,quod vires aliquas habere viis detur,vnn infringit nostra illa sentetia, quaalseruimus corpus animatum esse lubiectu: nisi in fauorem hora addere velimus, par tes praestantiores nonniiquam habere passiones ipso toto. Voluntas enlin,& intellectus animae sunt,non corporis affectiones. Itaq; recte Cale canus anima in ,& corpus hic conliderari dicit ,& comparari, ut corpus
animatum quod in sequentibus libris tractatur ab anima quae in secundum se hie consideratur distinguitur. Anima non soluactus est , seὸ etiam ipsis animatis vivendi principium. Id autem , quod de caelo dicebamus. nil contra nos concludit: siquidelib. 2.deψlo,cap. 2.docuimus non esse animatum , neq; Caelum anima aliqua secundum esse muniri, sed secundum operationem, de quo latius infra lib. 3.cap. 9. Quare anima , & animatum corpus sunt praestantiora Caelo,atq; adeo, etsi illis libris actum est de uniuerso, atque uniuersis eius partibus, cum scientiae per rationes formales obiecti distinguantur,quanuis Caelum animatum sit,de eo no, ut animatum est, eo loco tractabatur, sed qua ratione certum locum, atq; situm in uniuerso sortitur: quae ratio inferior est,atq; ignobilior ratione formali huius scietiae.quod enim una ratione praestat, alia ratione inferius esse potest,Celum inanime est,ideo ignobilius at ratione rismae pr llat, quatenus prestanti sit sibi subiicit materiam, a qua omnem abi jcit priuationem, unde Caelum incorruptibile est, ct perennis motus, & causa uniuersalis,ut S. Tho. I. p.q.7O. ar 3. ad. r. Aliud autem argumentum de prima Philosophia soluitur ex distinctione ipsius esse,quod considerat
Methaphysicus, aut vi actus est,arq, persectio,quod est omnium formale , Sita perfectiorem habet ratione,quam res quae per ipsum perficiuntur: at vero si esse consideretur,quatenus rebus omnibus supponitur, a quo incipit esse motus,ut ab imperfecto, sic sane a motu, sensu , & vita,perficitur. Quare cum a primo Philosopho consideretur esse, secundum quod est principium sormale omnium & secundum speciem,ut lib. i .PhysteX. vltnno dicitur, fit, Metha-ybysica in contemplatione multo esse perfecit orentrico sideratur enim hic esse vivere, ct intelligere,& inuestigantii r quasi materialiter , i Ilic autem sormaliter. Praesertimcu de substat ijs separatis eo loco. I 2. Meth. agatur,quae anima sunt persectiores. Sicut enim liber octauusPhysicorun obilior non est scietia de anima,quoniam agitur de primo motore non secundum substantiam. Id enim relinquitur primo Philosopho , sed secundu motu, hic autem de anima secudusubstantiam,atq; secudiim esse mentio fit. Est igitur dii serentia secundum formales rationes: nam quanuis primus motor per sectior,& nobilior anima sit natura sua, atq; substantia , non tamen ut motor est. Esse enim principium vitae nobilius est principio motus. sicut vivificare nobilius est,qua
Sed dices. 8. lib.Phys prima causa inuestigatur,non tantum ut motri X est , verum ut impartibilis,immaterialis,& intesve infinita, quae sunt coditiones nobiliores, qua actuare,animare, ct caeteret alis proprieta
tes,quae de anima hic cosiderantur. Dicendum quod licet conditiones illae de primo motore. 8. Physi. demonstratae re ipsa sint praestantiores,larm aliter tamen intelligere,& quid sit intellectivum, multis nominibus praestant. Itaq; doctrina de anima est nobilior praecise,quia vivificare sit nobilius.
qua mouere, cum mouere ad causalitatem effectiva, vivificare ad sormalem,quae imperfectior est, pertineati sed quia conditiones, quae de anima tractantur,ut intelligere S intellectivum esse, nobiliores sunt: unde infinitas virtutis motiuae est modus ipsius, qui non variat eius rationem formalem, ut Prsualere possit contra vim intelli sedi, sin abso-
34쪽
THarmi absolute prestat. sc Caietanus hic. At dicet
tur opti- quispiam, si verum est,quod diXimus, prae- me nostra sentem speculationem inter naturales di priura co sciplinas dignissimam censeri debere, atq; Husis. adeo etiam certissimam,non tantum libris de Physica auscultatione dignior ceseri deis beret,i ed etiam certior: at sic est illam certiorem multo esse: tum quia uniuersalior, . ct priori tum etiam quia abstractior: posita igitur de certitudine coclusio, adhuc inister naturales disciplinas intellecta, dissicultatem habet.Quae diluetur,si intelligamus illam de ente naturali consideratione,quia uniuersalior,& abstractior, scientia de anima esse certiorem, vincitame ab ista experimenti certitudine mox dignitate obiecti. Ob idq; certiores habet naturales demons rationes, quarum proprium est,non tantum a ratione, sed a sensus etiam experim to pendere: unde principium su naunt, atq; iuuantur.Petuntur enim naturales demonstrationes eX principiis quae sensu maXime confirmantur. Praeterea nil obstat, ut plq-raq;, quae sunt pr cedentium conclusiones, sequentium sint principia,& ita haec scientia asseratur exactior. reliquis sequentibus partibus,quae sunt de animalibus: quia anima est illorum omnium praestantissimum principium et principiorum autem cognitio semper est exactior, & certior cognitione conclusionis. De hac aute certitudine, Ari-orro. δε stoteles loqui videtur. Quo fit,non nil discretitudi- ferre inter scientiet huius certitudinem, atq; ne prae subiecti dignitatem: quoniam,vi refert Aristantiata stoteles lib. I. de partib. animal. cap. s. de nois, scien- bilissimis,& altissimis parum scire, praesta- . bilius est,& conducibilius, quam multum de infimis,& ignobilibus' nam cum ab humana cognitione praestantiora magis distet, eximiae cuiusdam voruptatis est,illa tametsi leuiter cognoscere. Cuius ratio est: quoniam praestantius intelligibile magnificentius intellectum perscit,atq; vi. 3. huius dicemus inde sumitur ipsitus intellectus act',& species, quae natura sua dignitate obiecti redolet.Haec igitur praefatia, quoniam ese et iustum sentialis,certitudine maior esse videtur.Atis Arist. oppones secum Aristotelem pugnare, qui regi A. cum lib. I. de partib. animal .circa finem,nil
non mirandum naturam produXisse, doceat maXimam tamen S mirabiliore multo in minimis esse asserit,atq; adeo naturalis scientia sub materia viliori praestantior erit,cum artificis ingenium magis comm
dabile nobis proponat. Dicendum secus de natura,&speculatiuis scient ijs ab una parte, ac de arte,& scientiis practicis ex altera. Natura sane, naturalia cum facit,non ita iuuatur, ac ars ab ipsa artificialium materia. Quare miramur magis, artis cena,humana effigiem ex luto,quam ex auro componentem . nam ut dicit Titem istius ipsa materiqdignitas artis vigorem, atq; energiam Obu brat. Idcirco vulgares artis ignari materia mirantur. Caeterum sapientes artis potiusquam materiae praestantiam speculatur. Adh c, materia eX quo vilior,& minor,magis est inepta,atq; artificii minus capax ob idque ipsum artificem minus iuuare, & magis csem mendare videtur: quoniam diffici, lius artis imp rq ssionem recipit. Secus autede scientiis speculati uis, quae sicut natura ipsa in minimis maXimae sunt, de in omnibus solertissimae, potissimum tamen circa altissima illa,& excellentissima, litae nobilissimam,& honorabilissimam contemplationem habere videntur.
Videtur autem,& ad veritate omne, ipsius animae cogni tio vehementer coserre,& maxime ad
ipsius naturae sciet iam. Est enim anima quasi principium omniuanimalium.
Secunda est assertio, qua Aristoteles ab
huius scientiae utilitate auditorum captat beneuolentiam: nam breuissimis commoda,& emolumenta omnia, quae disciplinis uniuersis haec scientia inseri, comprehedit:& non modo ad scientias co serre assirmat, verum latiori vocabulo ad veritatem omnem coducere dixit. Sic enim copiosi is nos ram e Ytorquet beneuolentiam,& nos ad huius scientiae studium propositis commodis inflammare,& exhortari videtur, cum
ad omnem veritatem , tam activam, quam contemplativam secundum Simplicium cotra Averroem, conducat.Vera enim animς cognitio ad legitimam rerum omnium notitia confert. Incredibile enim in hanc rem.& supra quam dici possit habet momentu. Ab ea Dialecticus suas illas intellectus operationes mutuatur simplicem dico appraehensionem,compositionem,& divisionem, atq; τ .et Beneuoleria queri
35쪽
LIB. PRI. DE ANIMA.T- ρο- atq; ratiocinationem quibus suas fingit,
ut ῬH atq; fabricat intentiones. Disciplinas insutus huius per naturales iuvat: nam licet a superiori-
finalia bus libris quasi sub alternata scientia p*nire indu- deat,tamen illi omnes ab animi cotem pladian . tione cofirmantur, atq; posteriores omnes de animatis libros quae suauissima est rerunaturaim portio quam maxime iuuat , est enim ipsorum formale principium , sentia autem,& cognitio Omnis e X principiis est. Itaq; superiores per hac animae speculationem eXornantur plurimi , posteriores vero explorare non poterimus,si animae natura ignoretur,quae fons est,& omnis motus initium, omne enim quod mouetur, ad unu in principi ureducitur per se movens.
Granat A Male igitur Granatensis asseruit posteriosis HA ribus de natura libris,non prioribus coser
eun re. Cum tamen o positum eri his, quae diximus, appareat; di hoc loco apertissimis verbis insinuet Aristoteles, dum praesenti teX- tu dicit, Est enim omnium principium ammalium. Dicamus Sc nos, & omnium naturalium,ctim ab anima cuncta moueantur, dc nisi animae natura exacte, diligenterq; eo noueriinus, te reliquis firm a, atq; certa fies minime coparabitur. Verum est,quod
prior utilitas generalis est ad praecedentesii bros, ad reliquos vero posterior vulvas magis intima,& peculiaris. Rursuin Philosophiam motu iuuat qua-do inter reliquas animae potentias de eius antellectu , atq; voluntate hic differitur,in quibus, vel virtutes collocantur,vel humana consistit Delicitas:quae omnia decorare, de animam ipsam honestare videntur. Demum quoniam propriae vitae ratio, atq; institutio ex nostra cognitione iuxta Ap pollinis oraculum,nosce teipsum) pendet. Metaphysicae insuper consertanam ad substantias separataς eXplorandas a nostrae animae cognitione quasi primo facio gradu exoris diri nos oportet. Quid plura cum omnes scientias exposito lumine intellectius a genutis illustret: quia uniuersalia eo lumine adhibto declarantur , & relucent. Omnis enim scientia de uniuersalibus est,ergo disputatio de intellectu agente no solium scientias omnes illustrat . sed illustriorem facit omnem de rebus cognitionem, atq; Rhetoricae assectus, in quibus c5mouendis illa maxime versatur,exponit: Grammaticae etiaco ceptus declarat, quorum Voces, atq; scripturas,lib. I. Per .signa esse docuit. Itaq; trifariam omnibus scientiis conferre videis Sum tur, vel quia anima nobilissima est internaturas, vel ex eo quod pluribus scientiis plura etiam principia dat. Moralis ab hac suscipit ultimum sinem. Divinus substat iam subiecti sui,quando de abstracta intelligentia nomini dicitur Postremo comune est
omni u scientiaru emolumentu,quonia ex
ea acquiritur,& cofirmatur principioru no . titia. M oralis ergo ab hac parte,amnis suscipit immortalitate. Medicus non latiim corpus quoad eius assestiones,iuuentutem, senectutem,somnia, vigiliam tractat, sed etiaanimae mores atq; in orbos, quae corporis temperaturam nonnunqua in sequi videntur. Rhetorassectus, Grammaticus significationes addiscit, ergo magnas omnibus scientiis consere utilitates, ob quas promptiores,& alacriores ad hoc animi studium instamineinur. Sed dices'Dialectica omni u Ditata rmetiarum methodus est utilior igitur erit, alteri de ob id lib. : Me t. te X. vltimo, ante omne disciplinam tradendam esse docet. Dicendum utiliorem esse quoad modum procedendi, generali , de praeambula utilitate:at Vero animae contemplatio,quoad rem ipsam in particulari consideratam praeserendam esse: non poterunt igitur proprie co- parati : ergo licet illis egeat ut principi j s. ex quibus derivatur,& addiscitur , tamen ab hac scientia reliquae ere posita ratione muniuntur, media enim forma es anima
nostra inter supremas, de infimas, quare medium quoq; erit ad materiales , dc im materiales manifestandas, & expendet
naturam eius,&substantia quaerimus. deinde ea,quq circa ipsam
ctus ipsus esse proprij, quaedam animalibus etia per ipsam inesse,
Aristoteles beneuolentiam auditorum, Docilaus
eπ commoditate, & utilitate , praestantiaque huius scientiae adeptus : iam docilitatem e X ordine, atq; methodo,qua sunt omnia dilucide, & apte tractanda, ab eil dem
torquere contendit, cum accuratissimo docen-
36쪽
stas stantia sit, accidentia eius deincep, eon ' inunis sit etiam cum aliis rebus sideranda. In duo ergo distribuitque de ani compluribus, de substantia dicomae assectionibus sunt tractanda. Vnum, ιι . /ς'
ct quideli, unus cuipiam sertasse Obdisio in
immanaia quod est anime proprium, ut intellectus, d intelligentia. Alterum, quod non tantum animae,sed etiam corpori conuenit.Hoc sane est omnis scientiae proprium, constituere quod quid est rei subiectae: mox eae ea affectiones demonstratione concludere. At intelligere affectio est, quae sola commeristio corporis n5 eXercetur. nam quod. 3. lib. de anima te X. 3i .dicitur,intelligere non est sine phantasmate, non colligit intellectio in nem per se non esse animae propriam: qua-doquidem operari sequitur esse. Cum igitur anima separabilis sit, ergo Sc Operari animae suaptae natura absq; indigentia corporei organi fiet. Quare ne in Aristotele aliqua sit repugnantia, atq; contraditio, quod libro hoc de anima. I. te X. 6 . Operationes dicit esse toti', tio partis intelligamus oportet esse quidem intelligere ab anima, t Origine atq; subiecto qua nuis totius sit, ut suppositi, Quod, maXime,quod intellectiones sunt animae propriae, utpotequae nullo instrumento corporeo intelligat,atq; adeo in sola anima , ut subiecto excipiuntur. Cinntainen lensiones omnes in corporis or anis oculo scilicet, auditu, &c. collocentur, S perficiatur. Intelligere autem sumpta occasione a sensu in intellectu collocatur,& perficitur, non autem organo corporeo. Quo circa locus iste adnotadus est,ubi Aristoteles animam nostram immortalem iudicat, profecto si a ffectuum quida sunt animi proprij, qui corpori non sunt communes,ergo esse animae separatum eritam utua nanq; proportione, & habitudine esse, de operari sibi inuicem respondent. Qua sen . tentiam clim multi negent, locu hunc Aristoteleum perplexu, & inacessibilem rediadiderunt. Itaq; de substantia animae prius, mox est de operationibus consideraturus, quae cum animae gratia tradantur, anima prius intentione intcditur, quare ordo propositus cum methodo, quam Versat, non pugnat.
modus, una via quaedam esse videtur,qua cognoscere quid nam sit Unaquaeq; possumus rerum,quarum substantiam percipere volu
est hisce quo proprij rerum demonstrantur affectus. Quapropter quaerendum est, quaenam sit illa via, quis ille modus Unus,
quo reru substantiae percipi pos
atq; omnino difficillimum est. si dem aliquam de ipsa tandem ac-
Hactenus beneuolentiam, & docilita- et otem aucupatus est Aristoteles t nunc vero maxima huius scientiae proposita difficultate,attentionem venari intendit: propositis enim dissicillimis,& scitu dignissimis de anima quael hombus, mentem iii admirationem quae ipsius quaedam est agonia rapit. Vbi stupore prodigii hincollinc vero desi
derio occultam causam inueni edi tenetur, ergo hac via appositissime attentio capta
tiar, ut huius scientiae studiosos satis per se incitatos inflammet, diligentemq; curam, S solicitudinem e Xposcit, ut socordiores, atq; somnolentiores deterreat. Arduusane est praesens negotium multi laboris,atq; diligentiae indiguum,non tantum ut scientia persecta in comparemus, sed etiam ut aliquam fidem, idest exiguam,& leuem noti intiam: vel fidem dixit,quoniam de anima intellectiva,iab admodum claram,sed obscuram nimis posteris doctrinam reliquit, non erat suo tempore omnino certa, & eκ- plorata de anima cognitio. Aristote- Meδο-les in uniuersis suis operibus perpe - dus Der tuo hanc methodum obseruat, ut quae in pati caunoquoq; opere sunt agenda, in primo capite, aut libro proponat,quod deinde in eo negotio tractando per singulas partes pro sequatur. Sic enim libris Topi. primos a tim capite negoti propositum Ostendit, deinde si nem,tum principia tam formalia, qua materialia syllogismi ex probabilibus consti
37쪽
las partes, sequentibus libris latius ad unguem prosequitur. Libris etiam Eth. a propositione eorum, quae tractanda sinu, eXOrditur, atq; insulsas antiquorem de Delicitate lio minis opiuiones rei jcit,ut sequetibus libris, instar agentis naturalis, quasi iani maveria praeparata, propriam inducat sententiam: quod semper Aristotelem in uniuersis suis operibus Obserualle discurrenti per singulos libros perspicuum erit. Qua etiam methodi rationem praesenti loco commendat, cum a propositione tractandi negotii exorsus,difficillimas de anima quaestiones, de quibus toto hoc opere futura est disputio,ici me tum producat. Quod non tantaeo consilio lac um est, ut attentionem no-sra eta captet,veritin ut totius huius operis
propositionem laquam huius disciplin sineri ante oculos ob ij ciat: quam deincepse xpulsis veterum philosophorum errori-b ex proprijs confirmet. Doctrinae igitur ordine a propositione negotii,& diu illinus de anima quaestionib' eκ orditur. ua rum prima,& in omnibus comunis de sub- statia ipsius rei,quae tractatur,est, quidnam ipsa anima sit. Non enim facile est,amnis finitionem inuestigare, npluribus non om
nibus inquit Philoponus: quoniam non est omnium qui ditativa definitio,vi generum S indiuiduorum : voluit enim Aristoteles verbi moderatione quςstione nigere. Deinde post primam difficultatem exanimi desistitione, altera eκ modo inuestigandi etiaproponit, quae est circa modum procedendi ,an una sit methodus definiendi substantiam similiter & assectus, sicut una est deis monstrandi ratio, qua assectiones proprias per ipsam desinitionem ostedimus,ubi di-
ladiantur pigriq; , quare Aristoteles peremonstrationem definitionem intelligat. Qua de re certandum non est.ctim Aristoteles praesenti loco tantum addubitet, nihil
- . . asserat.Interim tame admirationem omne
ly' 3 deponet, si Aristotelem legant. I.POst. c. 7.
te κ. Q. ubi ex professo docet definitione, ImavΦιος demonstrationem idem esse. Est enim
demonstratio extensa & dilatata definitior definitio autem virtute quadam contracta demonstratio , positione enim sola differunt: quoniam ὸefinitio aut demonstratio est. aut demonstrationis principium viri te ipsa in demonstrationem continens. Ob idq; neutra corruptibilium est, atq; adeo inquit Aristoteles inquirendus esset modus -ille indagandae substantiae, atq; definitionis quisnam ille sit.Idcirco praesenti teAtu tractanda esset a nobis quaestio illa , an quod quid est, demonstrari possit, quae qua nuis pulchra ct necessaria nimis videatur , non nilui tamen a re praesenti diu agari videremur. Praeterqua quod lib. 2. Post. ab Arist. dilucide eXcussa est. Auerroes enim H pocrati hoc loco ascribit definiti nem monstrari posse: quod qua sit falsum,clarius eis, quam ut aliqua demostratione egeat: nam si est demonstrationis principium,quo O do, rogo,erit sim sui causa , qui sieri potest, ut sit este inis 3 atq; si definitio de deituito demonstratur, ergo non erit propositio unmediata ea,vbi desinitio de desinito praedicatur. mediaret enim aliquid,cian Oinnis
demostratio sit per aliquod medium,quod pridicatum coruungat iii biecto. Abloni in tamen est inter rem definitam,& suam metes sentiam,quae sola ratione differunt, medium aliquod excogitare. Praetereo Aristotelis testimonia , quae frequentia sunt. Ad manum sane est totus ille secundus liber de Posteriori Anali si, cum inter grauit simos viros de dogmate aliquo disceptatur,
rationibus,non autoritatibus certandu sit.
Itaq; si desinitio principium est demostrationis,non poterit eiusdem essectus, atq; coclusio elle, nisi forte Hypocratis semetiam moderari velimus,ut una definitio per alteram diuerso genere causae demonstretur. Nam cum ex. et aib.Phyctex. 3o. causae sibi inuicem sint causae,per finale efficiens demonstrabitur, atq; persermalem mater alis .Quod Aristoteles documeto, lib. et .POst. cap 8.tradit, sed eric plo lib. I. POs. cap. etein duabus dei nostrationis finitionibus d cet quod inserius lib. 2. de anima cap. r. de duabus animae finitionibus,apertum faciemus. Nam quod Plato non modo dialogo de regno,versi in sophista desinitiones diuisione exploradas docet,Plutosophicunt non est, licet definitio , absque diuisione comi arari nequeat, quando partitionea re definienda,quae ipsius non sunt, separantur , ct quae propria sunt admouentur. Nemo sane latentem rei naturam finire poterit, nisi eam prius ab alienis secreuerit tamen diuisio,vt. r. lib.Post. cap et. s. radidit Aristoteles,non est consequentia ncccssaria,cum aliquid peti, aut gratis ad i. atria
38쪽
respondente oporteat. Cum tame ea st deis monstrationis vis,atq; natura ut cogat, &velit nolit respondens couincat: quare qui diuisione ignota expromere instituit,principium petit. Principii autem petitio scientiam quae non ab e X traneis, sed a proprijs procedere debet tollit,atq; subuertit: quoniam diuisio eX his,quae respondenii videntur, principium simul, quando alterum diuisionis membrum , nisi detur ab aduersa-- -ν rio,probandum superest. Nihil tamen pro-t G die aluus utilem esse diuisione ad re tum dissetentias inuestigandas,atq; ad inquirendum in desinitione genus, utilissima non tamen sufficientem liquidem compo-stionem adhibere oportet, est enim diuisonis finis ipsa compositio. Quamobrem copositio,atq; diuisio via fiant ad definiendum apta. Sed Aristoteles compositione iri diuisioni praeseri,atq; ut intimam magis admittit,quanuis reliquam non prorsus rei j-ciat, Hypocrati demonstratio, Platoni diuiso, Aristoteli autem compositio placet promethodo inuestigandae definitionis.
Ita. s. Quod sin si unus quidam,atq; cd munis sit ille modus, log ὸ difficilior ipsa pertractatio sit: oportebit enim de unaquaq; reru accipere,quis ad unam quanq; mo
dus accommodabitur. Si vero pateat illud demonstrationem, Vel diuisionem, vel etiam quendamat tum modum esse, complures insuper dissicultates , erroresquὰ emergut in ij sexquire dis, e quibus unius cuiusq; conficie da est definitio : aliarum nanq; rerum alia principia sunt, ut numero rum, superficierumq;.
3. si una, Augetur proposita dissicultas,si non una rei plu- sit communis methodus ommur nam cum res metho tria sint capita de anima tractanda, Primudi. de substantia . Secundu de disserentiis,Tertium de accidentibus, tam proprijs, quam communibus. si diuersarum rerum diuersa sint principia,diuersae ergo erunt methodi:
quc ambiguitas eκ eo iusta videri potest Sedebet,quod demostratio i definitione sola positione disserat. Videtur,ut sicut est una accidentis de substantia demostratio,quod
sit etiam una eademq; definitio.
Primum autem sortasse neces ΠΤΟsarium est diuidere, atq; ac Cipere in quonam generum collocetur, quidq; sit anima : utrum sit sub statia, an in qualitate vel in qualitate, vel in alio quodam praedicamentorum genere collocetur
Deinde per uestigandum est,ut rueorum subeat rationem,quae potentia sunt, an potius quidam sit
actus: non enim parum interesse
videtur. 4 tCompletis dubitationibus, quae ad ani- 4 difficul
rix subitantiam spectare videbantur, con- Duae desiuertit sermon ε Aristoteles ad ea dubia co nitionis sideranda , quae ad definitionis assumptio- mere,et
nem ex utitur. Et primu de genere, utrum
sit substatia . t Pythagoras alternit in qua ira.litas,idest temperatura, ut quidam assere
bant: an quantitas, ut numerus, ct concen- . .
tus seipsum mouens.quod placuit Platoni. Et ita alijs aliter visum,ut in tanta opinionii turba dissicile sit de proprio genere animae certum qui d cessere. Atq; deinceps sub dubitare opocteret ad pervestigandam animae disserentiam, si substantia est, in actu,
an potentia , id est materia, aut forma cum Simplicio, spiritualisne, an corporea cum
philo pono. Haec enim illi re atium,&potentiaqn intelligunt, ergo clini acius,&potentia se ipsis diuersa sint, te toto desimbili Aristoteles agere videtur: quare ob ratione 'pervestigandi definitione aluinae,concluditur huius doctrinae difficultas.
Considerandum est praeterea, Trac 7
si partibilis sit necne,& virum eiusdem sit anima speciei omnis, necne. Et si non sit eius de speciei,
utrum specie tantum, anetia ge
39쪽
ne redisserat: nunc enim ij,qui diicunt,a tq; quaerunt de anima: de humana latum querere,perscrutarim Videntur.
. Quinta dissicultas, qua obscurior red-s di mi ditur haec disciplina est,au anima una sit,an uideant plure, Inam Plato ut reserui Galenus lib. νια mul em titulum iacit de animae morbis, qui cortis . e. poris temperatura sequuntur,& lib. de placitis Hippocratis, e Platonis, S Cicero lib. Tusculaitarum quaestionum. i. triplice sevit, intellectivam scilicet in cerebro praesidetem, ut optima anima, optimum locum, atq; sedem ei set sortitat sentit tuam autem in corde residentem, cum illud hominis me brum animalis appetitus sons sit,& origoriadem vegetatiua iii iecore collocat, quod iit augmentationis radi κ,& nutritionis oriso. Quod dogma , si de animae facultatibus Intelligatur, nil aut parum saltem absurdi habet: illis qui de partibus hae animae suas
... verunt facultates, atq; vires manifestanti
quoniam plures in eodem composito sormas esse secundum substyntiam diuersas,in libris de generatione restellimus tqua de re post ei apud Aristotelem lib. hoc. i. te X. 9o.& lib. 2. cap. et .amplius elucidabimus,atq; hie textus de toto potentiali dubitare vi
s. dissimi sexta dissicultas ab Arictotele proponiras cs sui tur an omnis anima eiusdem sit speciei, an maria uni diuerse: itaq; si plures sint,similesne, an disetate se rei similes ponatur. Placuit enim antiquorum sca. plfrisq; animatorum animas specie eadem conuenire,sola disserentia posita, quod earum esse magis, aut minus materiae deditue siet.
disse Septimam adiungit difficultatem,si di ia
rentia nu feretes sint, an numero talum,an specie ta-mmraa- tum discrepent: ubi obiter Philosofis annimarsi. xi quam de anima determinationem velut inutilem reprehendit,quod omnem de anima sermonem ad nostram rationalem , caeteris neglectis,retulerit: in tamen philosoplua naturae de omnibus sit, atq; adhuc
... - magis ei incumbat de caeteris,quam de nostra rationali disserere , ut supra disputaui mus. De his partibus inquirit, an sit anima partibilis secundum speciem,secundum numerum,etiam secundum potetias, Sciacultates,an potius impartibilis.
At cauendum est ne nos prae- T . .
tereat, Vtrum Vna sit eius ratio, ut
animalis, an uniuscuiusq; sit alia ratio, ut equi , canis, hominis, Dei. Animal autem uniuersale,
aut nihil est, aut posterius est, &quicquid itidem aliud comuniter praedicatur.
Optimam videtur Aristoteles accum ii- 8.d podiare dubitationem de unitate desinitionis. rasilc ηι Et ne superuacaneus textus videatur,siqui rated i dem teretia. 6. de toto desinibili addubita- nitioni tum est, praesente vero teXtum propter Pla ineratorie,atq; Pythago ra inducit.Plato enim, conro qui uniuersalia separata posuit destinione aperi M. uniuersaliuin,quae a singularibus separantur, esse dixit, Pythagoras vero ipsa dumtaxat sngularia definiebat. Idcirco oportune quaeritur,an inquirenda sit des nitio qualis ad animam pertineat, an qualis ad hominem, an qualis ad singularia ipsa indiuiduaeropterea quod istis omnibus quaestionius iam decissis, ambigendu adhuc videbi tur, an tanta esset animarum generica di Aserentia, quq non patiatur animas in aliquo uno definibili conuenire,sed oporteat singularia in animarum definitiones inuestigare: ob id cauendum,& formidandum dixit Aristoteles: nam licet una sit definitionis ratio,vi tex. 6. dubitabatur. Aduertendum
adhuc e st, quod huic quaestioni alia instat,
an anima in communi univoca analogaue, aut potius aequivocam sortiatur rationem.
Exemplum proponit Aristoteles,Vmimia Panimalis ram,an se ullium an anum .dia,c alia, P ciui,canis Ihominis, Dei, ubi Deus hac non pruna causa, ut perperam pliriq;
existi inant,sed caeleste ipsum eorpus intelligitur, non perinde ac Porphyrius cap. dedisserentia,sed vi Aristoteles et . lib.de caelo cap. 3.te . I7.Dei aute, inquit, operatio immortalitas,& vita sempiterna. itaq; ambiguitas est, si una est definitio, an si una , ut eneris, in quo latent aequivocationes. 7. hystex. 3 I.aut una, ut speciei,quae squalitatem habet,&vnitatem. Rationem sub- idit contra Platonicos,nam animal, inquit,& quodcumq; uniuersale, aut nihil est,se
cundum esse in rerum natura,aut posterius
secundum esse in intellectu, quo loco deiecis
40쪽
ideis pleriq; propter Platone, alij vero de
uniuersalibus propter nostrares dili erunt, quae non potiunt in praesentem locum nisi invita Minerua inducit idcirco consulto ab his supersedeo: quoniam omiua sunt oportunis locis tractanda. De definitione eli serimo,& dicit,definitio rei uniuersalis, qualis est animali si nullii mometum habere videtur ad cuiusq; rei propriam naturam e X-plicandam an proprio et te,& specie : aut si iuuat,id quide faciet,ut pollerior ipsis sor-mis , de qiubus dicitur. Patet eri contextu isto,& in eis,quae infra dicuntur. 2. lib. c. 3. ubi docet ridiculum elle, definitionem una quaerere, quae non sit animae propria, m luauis semie. Ros l, quonam modo posisibile erit, unam e ilia generis definitionem generalem S communem multi ie X quo
lum intel entia & cognitione non lit collecta quare quac quia tu commune praediis catur ut subdit Aristoteles hic pollerius
est, atque pomri iiiit et igitur. Etenim ad lianc expositionem, Philoponi interpretatio alludit, quam iam nunc paucis e Npo fuimus: Sc fauet Averroes dicens, ii Heblectum facere uniuersalitatem iii rebus. Idcirco Arist citeles nou diκit, inimal posterius est, sed aduertenter, animal uniuersalα nam animal, ct superiora omita a ordine generationis priora sunt ipsis singularibus,
id est, speciebus, quas per lingularia Aristoteles intellexit, ut prooemio Pitysi. in disciplinis ab via mersalibus ad singularia procedendum,& iuxta Platonicum decretum,in specialissimis sistenduti ordine tamen persectionis ipsa lingularia,id ei ,species, quae inimi I communes sunt, priores sunt: ordine nanq; intentionis natura semper ad persectione pro virili aspirat. Quadistinctione eliditur apparens quaeda con tradictio huius loci ad. iet. Me t. te X. II. ubi de sententia AleYandri, Arillo teles uni, uersalia priora facit: idem enim Aleκamder lib. I. naturalium questionum quae illo ne. II. soluit, uniuersale scilicet secundum esse intellectum dialectica contem platione , quae est de secundo intellectis, eum significet qualitatem quandam mentis rei accidentem . posterius est suo illo fundamento t etenim non signiscat naturam aliquam sub ea ratione cκtra animam subsistentein t sic enim nitul est, quia habet esse diminutum ,& obiectivum in intellecta : tamen secundum esse ellentiae priora sunt generationis ordiae: quan uis in eodem quoad elle existentiae tinc priora : quod Aristoteles lib. praedicamento ruin cap. de substantia declarat, Corruptis
inquit primis sub tantiis, impini bile amsubsistendi consequentia : singularia vero potierius physice,in genere caulae materia- ii, intellecta, illud secundum estpnti m m Maria hoc secundum existentiam, & via genera' iationis. Dubium itaq; cst, si omni animet con queniat definitio una, univoca an analo. ga ratione' ma in
quid aliorum remaneM: uniuersalia ergo metaphy sice considerata in genere caulae formalis priora sunt: non enim conuertitur
Praeterea si non plures sint πας. animae , sed partes, utrum ani
prius oporteat. Dissicile autem est id quoq; determinare, qu na, inquam, partes a quibus diuersae sint.
esonam ponit iliacultatem, videlicet α. di cu
di ilicile elle de ordine tradendi animarum ras de omnotionem determinare. Nam cit in Muniae dine reu-paertes plures iant, non solum subiectivae, Elandi .si
verum etiam facultates , inchoaudum vi- priὐs de detur ab essentiat quoniam sicut res se ha- mio, quabent ad esse. r. Me t. te X. . ita ad cognO de panisci. A principiis igitur essendi inchoandu: bus. squidem v t. et . Mit. teX. q. dicitiar , prin- ilcipia essendi eadem sunt, de cognoscendi: atque adeo de anima in communi, deinde de vegetatiua , ino X de sensit ua , dein upide intellectiva foret disserendum. At doctrinae ordo pugnat,cum ab obiectis, deinde ab actibus, mox de potenti js, tandem de essentia considerandum sit , ut semper a nobis notioribus doctrina tradatur: nam Phy sica disciplina , cum coniuncta sit materiae, Sinnio tui , a sens bilibu , ct 0 his, quae sensibus explorata sunt, ma- cocume gis incipit: quo a mathematicis distat , in quibus principia non modo naturae, sed Uyέρη ndi nobis sunt notiora. Et ita Aristotelis lo- Π tρ-ica interpretanda, atque sibi reconcilianda. t dam inon semper quod prius est sed quod fa-Glius, tanqi iam notius de praehendi potest: quoues igitur dissenuum naturi de doctri-