장음표시 사용
41쪽
nae orto. prudentiae est, doctrine metho. dum sequi . um d quod obiecta,qu.e nobis
sunt notiora, ut color,atq; sonus, ct c. etia in secundum naturam sunt priora , quia cau sae: semper enim debent praecedere ea, quorum cognitiones nos praeoccupant, i
praeueniunt. His decimam adiungit difficultate in de animae partibus sunt enim qui sensum ab intellecta non separant, sed metem potuis cum sensu confundunt. Quod dubium non tantum de antinae partibus potentialibus, veritin de subiectivis intelligi poterit,an in eodem plures sint amin 1 non secus ac In equo Troiano plures erant
sarum partita operationes priusq aerere perscrutari q. oporteat
ceu intelligere, an intellecti uul& sentire, an sensitiuum l& eodemodo de caeteris. Quod si operationes sint exquirendae prius ,
rursus profecto quispiam dubitabit, ii opposita prius sint inc ire da, ut sensibile prius, quam sensitiuum,& intelligibile , qua
Vndecimam difficultatem aggregat
Aristoteles, an operationes prius potentiis inuestigandae sinu similiter,an de obiectis agedu,priusqua de acti by Habet enim utrunq; dubitandi occasionem , maxime secundum, cum relative opposita sint simul,ut sensibile, & potentia sensitiva: ex alia parte intelligibile,& sensibile potetias ipsis antecedere videtur. Obiter tame aduerte, inter sensibile S intelligibile hoc esse dit criniim s. quod sensibile prius est quoad nos,intelligibile vero quoad naturam. Idcirco in secvodo lib. de anima prnis de sentibili, quam defensorio determinatur, tanquam de notiori,sed. 3. lib. de intellectu priusquani de intelligibili. Neq; obstat, quod intellectus, ct intelligibile relativa sint, propterea quod sunt secundum mensur q rationem, bc relationem no mutuana: ob id simpliciter unum non ost de coceptu quid litatiuo alterius.
est cognitio conferre videtur ad perspiciendas eorum causas ac
cidentium , quae per se substantiis insunt: ut in Mathematicis confert, quid est rectum, & quid curuum, vel quid linea, quid superficies, ad cognosce dum quod rectis anguli tria guli sunt quales: nam ipsum quid est, omnis est principium demonstratio.
nis, sed e conuerso etiam accidentia magnam asserunt opem ad
per imaginationem de accidentibus, aut omnibus, aut pluribus reddere possumus: tum aliquid etiam de substantia dice
re poterimus optime. Quare patet, eas omnes definitiones differendi modo, vaneque dictas,& assignatas esse: quibus non fit, ut accidentia percipiantur,aut de ipsis comebura facilii habeatur.
Vt duodecimam , ea inq; valde arduam difficultatem ponat, videlicet an si animae propria aliqua operatio ut sequenti textu elucidabitur nequis tanta rei dis- ficultate animo despondeat, huius tractationis multa ponit utilia, quibus eNcit tur auditor ad superandam difficultatem. Maximum enim est cuiusq; scientiae ix ο mentum, in ratione percipiendi substantiam rei ex accidentibus: & qua nuis accidentia eκ una parte ad quod quid est e gnoscendum conserre videantur: ex altera autem experimur Mathematicos prius quod quid est , ct rei substantiam tractare. E diuerso tamen Physici ex accidetibus quae magnam opem adferunt ad depraehendendum quodquid est rei substatiam,
42쪽
atque rerum naturas rim in me . quod non
modo accidentia propria quae substantiae sunt viciniora id praestant, ted & commuis: nia clicet a longinquo connivendo ipsam
substantiae notionem inuant, atq; attingui. commune nanq; omni acci genti est, in subsantia tanquam in subiecto esse, a quo reseparari per naturam neqiuit unde enim exuccidentium notione animus noster acco is nodate praeparatur ad rerum ellentias itidagandas. EN a flectibus ergo colligitur rei desinitio: quia ipsorum notio accommodatissimu medium est , ut manu ducamur inessentiae notionena:quare etsi primo intui- ,atq; impetu, intellectus in substantiam non nudam, sed accidentibus vestitam , seratur,inde tame mens cuius proprium est una ab altero separare priuatas, atq; proprias fingit notiones, elicietq; substat te elle,s quod maxime substat, quodque in subiecto nullo est, ct na 'num tibi iacit adiumetum 'ad explorandam elyentias . Ad has igitur
commune notiones conm utura acciden
tia plurimum licet iuuent, ad Proprias tamen inulto certius,& palentius pruris asese Chiones viam aperiunt dehions rant. oritur sane nostra cognitio astalibus, de Per consequeus ab accidenribus, non qua lindicent , & saciant quodquid est esse rei ut dicitur. r. Top. cap. . I sed huὀd promoueant, atque. Iuvent. Pro rium enim ςst , ei sectus in .c4'sae cuSnitionem perducere: atque adeo nostra mens siniplicein
lubstamiς notitiam ex collatione kecidei num deducit .l qua nuis scientificam non sem per. Plerunq; tamen milii vetat, ut eta qualitatibus primas Philo G pnus elementa , Physicus ex motu primas substantias,eκ transmutatione materiam prima, Medicus morbor unaturas, ct herbarii vires colligat. Unde sit, mathematica; discvlmas apnysca methodo si rem perdalluerimus ia non multiti, distare: nam si Mathema ta ticus definitiones , A quodquid est ipsa-
α rum rerum prius speculatur , huius rei inia. ut causa est , quia subiecta natura', quam Ie versat, magnitudo est , quaecum quanta i sit, Cc plurimis accidentibus aissecta, imaginatione, dc reliquis sensibus secateid prilienditur, Put quid rectura , cuius m
dium non e Niit ab extremis, cubitum coi tiri. At Pitysicus entia naturalia conten
cognoscenda, ut ex eorum cogi licione subissantiae notio investigeturi Ne tiad Obstat, quod substantia per te magis eit, quam ac cidens, intelligitulis , cuin quoad n s acci deus similiarius sese offerat: unae liumana mens corporis ergastulo uitinersa , ad intelligibilia gradum tacere videtur Noatio ςnim illa prirna, quae per se est accidentis , per accidens est iubilai uix , cuius propriam cognitionem iuuat, atque subminiat irat, quando confusa illa notio iubstantiae sub inuolucris accidentium offertur. Nec in cognitione circulus est , nec recur- In corn rit in orbean demonstratio , ut dicitur. I. tione l/
tia, es accissentia . ma Xi mei illae propria
sunt per se ' si id, ctus, i ii inta si uia
ductis accidentibus, materia pus para Pur: ita mens,praeuiis accidendium notionibus ad
43쪽
& vanae desinitiones appellentur. Dialecticas vocat, non quod damnet proprias, dc legitimas Dialecticorum finitiones , sed quia pluriinae sunt, dc apud Dialecticos ex probabilibus,dc quae opinione conflant collectae. Vocat vanas : quia inanes de inutiles ad consequendum ii ne,cuius gratia sunt. Nunquam enim aliquid proprie de substantia dicemus, nisi prius de accidentibus omnibus, aut pluribus pronun tiare possimus,quod estne etessariu,vt pr babilitatem dialecticae definitionis, eiusq; i vanitatem fugiamus.
i. it. Est etiam de assectibus ani
ita . mae dubitatio , Utrum omnes
habet animam, an sit & ipsius animae proprius aliquis ' hoc enim ipsum accipere quidem ne
pi facilὸ potest. Atque plurimi
sunt, quorum sine corpore nullum aut agere, aut pati videtur, ut irasci, confidere, cupere, Omnino sentire: maximὸ autem ipsum. intelligere proprio simile est. Quod si noc etiam imagina io sit quaedam, aut sine imaginatione no sita nec istud esse sine
d. ret . . Iam ad duodecimam omnium dissicillidi culti mam descendit difficultatem , quae omniuriis reddi est , dc non parum controuersa, turn an sint aliquae operationes animae proprii, id est , solius an uuae sine corporis consor- tio, an potius cbmunes sint o innes, dc quae
corporis commercio exerceantur, veluti
sentire, gaudere, irasci, dc id genus caete- A iij in x, assectus, qui nobis non accidunt, nisi, i, pore, pio perturbato: tamen intellige i i I ς .propria animx Glius operatio esse vi-.υ i detur. Probat Aristoteles: nam si intel- . . . hyre seli animae proprium non est, sed
corpus ii, societatem huius muneris vocat , contingere non Poterit. Vt rationa-
lis nostra auima seorsum a corpore sepserata habeatur , alioquin otiosum aliquid natura creasset , quod defendi non potest, ut iam sequenti textu dicam. Sed dices, his omnibus non obstantibus, difficili rem multo ei te scientiam de materia prima. I. lib. Phys. utpote quae maxune elongetur ab actu Respondetur,quod ex par
te sui cocedendum est , non tamen ex parte nostra,cum ratione transmutationis ma
gis cadat lub sensum , quam anima intelia lectiva, cuius operationes penitus a sensi bus sunt abstrulae i unde diificilior est cae teris partib' naturalibus,no Metaphysica, quae difficilior est i quia de intelligentia, quae magis a sensu, quam anima intelle Aiua, dc eius operatio elongatur.
Si igitur operationum ani - Tex. I 3.
mae, vel affectuu aliquis propriussit iplius, fieri potest, ut ipsa anima separetur. sin veris nullus sit eius proprius, non sepa
rabilis est, sed est de ipsa, perinde atq; de recto, cui multa qui
dem, ut rectum est, competunt, veluti puncto pilam aeneam tan gere , non tamen ipsum unquam leparatum tanget: est enim inse
parabile,quippe cum semper aliquo cum corpore sit.
Appe dicem textum subiugit,ut nodum difficultatis coniueret, in trita ea quSssione, atq; apud Peripateticos , ct Ethnicos Philosophos difficili, sitne rationalis nostra anima immortalis quaestionis nodu& pun De buctum tetigit,cum dicit,si nulla eius est ope- mortua ratio propria, sed omnis comunis cum cor' te ammae pore, non est separabilis: quoniam separata radix. toti O torperet, quorum nullum tale natura defecit; Uuquodq; enim propter suam ope- ιmmo raraxionem fecit. et .Caeli. tex. t r. quod si pro- ELAOz- priam habet operationem,quae nec sit phatasia, ri; sine phantas a contingat separa-.bilis profecto erit,atq; immortalis Exeplorem p rra positam patefecit lineae enim dum est in corpore multa se indu rem accidui, quae
44쪽
quae separati linec minimἰ contingunt ta-git enim exactes piis ricu perlectu planum in pucto .led sicius eli iste tactus, ct imaginarius secundum.lia tellectum,& rationem: quia separaini mea nulla est, sed omnis linea in subiecto aliquo corpore et . Unde perpera Omnes, v nus Egidius reprethendit, quod de animae immortalitate hunc locum interpretentur .quadoquidein Aristoteles, licet de anime immortalitate nihil presenti
loco definiat,nodum tamen illius disiicultatis demonstrat. Certe quemadmodum dicitur spheram planum in puncto tangere, non quod planitiςs,aut linea seorsum consillere pollet. sed quia secundum quod talia sunt,huiusmodi a nectus contingit, ubi contingens, non proc5tingenti ut Themistius sed pro necessario vitirpat Aristoteles,vt. I. lib. Priorv. c. 3 &. 3. Phys. te X. 3 et . atq; alibi frpe cotingere inquit ab elle nodi uerre. Quocirca licet in praesenti Aristoteles nil definiat, certum tam e principium ad quaestionis enodatione ni proponit, ct reciprocani esse illationem, ab operatione adest emam si operatio potentia sequitur, potentia naturam imitatur, fiet,ut lubilantia, cuius operatio non separatur, inimersa sit materiae, cuius vero operatio separata est, continget etiam , cic substantiam ipsam separar uius rei consecutione e X ponit amplius Aristoteles infra hoc lib. tex. so. &66. quare latetem animae naturam insinuat Aristoteles, quam in posterum interpretandam rei jcit.Duae sunt in virtute illationes. Prior, operatio, quae est propria animae sine comunione corporis,separari potest a comre,alias vana esset,si nunqua eam sine corpore perficeret.Posteriorisi operatio communis est animae cum corpore ,sine corpore esse no potest quare nec separari. Vnde sola menseXtrinsecus accedit, cuius actio, nempe intellinentia non communicat cum
corpore,sed est propria,& leparabilis, amma ergo separabilis est mam sicut ex vitali
bus operationibus viventem,ex rationali
bus rationale ni,sic ex separabilibus separabilem colli*enius. Quocirca Caietanus hoc
loco sophi uacas quasdam cauillationes eN- plodit, dices, Aristotelem ratiocinationem conditionalem proposuisse,tamen non arguens, aut a positione antecedentis , aut id ςstructione consequentis r sed duntaxat vult fundamentum ostendere, per quod explorare debem',separabilis sit anima,nccne. Atq; adeo regulae, qua silii, bc. trii posuerat, innixus Majli, ubnepratis neoam ris dicit, quoa an mam propriam habere operationem,causa est, ut separari contingat: noti habere vero , ut separabilis noti sit, ted corruptibilis atq; mortalis : led de his latius lib. 3. hu
ius ad calce in. l. de immort .loco. z. Mil interim admoneamus lectorem, ut aduertat,
ex his dissicile melle doctrinam de aninia, tamen utile ita, valdeq; neces lariam Vipercipiamus distincte, quae sint propria ani maliquae alitem ipsi cum corpore communia , & quod grauissimae illius quaestionis
de immortali latea iamiae nostrae,eiusq; se paratione firma meta sumemus ex hae doctrina de affectibus proprijs, inde diligenter eX pendenda, ct ereaminanda: nam si propria ellanianae operatio, separari potest , ergo est sine obiecto corporeo: quare immaterialis erit anima, sicut eli operatio, cuius anima est principium, quod eXachius deliniri non potest, usq; ad enarratibnem teriti libri, di sequenti etianv textu pauca tangemus. Vide quae . 3. lib. te X. lo. di
Videntur autem I om s as- τα I sectus animae cym corpore es
se, Ira , Mansuetudo , Timor , M iser icordia Conside talia Gaudium , Odium denique , atque
quidem ita esse ex eo patet. lnterdum enim non irascuntur, neq; timent, etiam si se vehementes ipsis, manifeste V e causae osserant, interdum a paruis quibusdam mouentur, atq; e Xiguis, si seruet, concitaturo cor
pus, & perinde se habet, atque
cum afficitur ira. Hoc magis ex eo patet, quia nonnulli nulla3re penitus accidente , 'lux quidem possit terrere, nulloq; iamianente periculo, ut ii qui
45쪽
Praesens textus ad eundem sermone inpertinere videtur, cum in eo Aristoteles probet passiones Omnes,animae cum corpore elle communes et quoniam animae
mores iuxta Galenum lib. de hac re, Slib. de Symplomatum causis cap. Io. &lib. i. de Temperamentis, Aristoteles. z. de generatione animal. cap. 2. corporis temperaturam sequi videntur: quod hic Arii toteles ligno manifestat, cum dolere, laetari , irasci, mitescere, & id genus alia plurima, anima sine vi, ope, atq; corpo ris communione perpeti non valeat, ut pote per quod secretissimae etiam alannae cogitationes & affectus prodantur. Argumento enim est haud minimo , huiusnodi omnes affectiones animae , cum corpore esse communes, quod cum magnae plerumq; metuendi , aut irascendi incidant
causae, nullo tamen metu tentamur, aut iracundia commovemur, cum interim leuiter irritati, grauiter scandescamus: videntur ergo Omnia oriri eX varia corporu missione, atq; pro eius Iemperaturae modo remissilis, aut intentius fieri. Vnde etiam miram ingeniorum diuersitatε miramur: quoniam corporis temperaturam sequuti tur, v t. 2. huius te X. 94. mulis came aptus
oe mente esse iurenissos. Et si iuxta Aristo.
Atrende, telis mei nodum , ct huius prooemij pro- ω Ari- positum sit difficultates inducere,ut lecto-stitem, et rum attentio aucupetur: atq; adeo ob id utam sat fuerit, quaestiones, quae presens argu-mturem, mentum difficile reddunt,accumularer tamen non erit abs re licet ista omnia postea exacte sint soluenda) positis principi is, aliquid lucis ad quaestionem expendendam inserre, saltem quantum praesens locus suo iure exposcere videatur. Pr prium enim animae opus nam per oppolitum commune intelligetur quod a sola
anima sine comercio corporis elicitur, trifariam dicitur. Primo per eXcluso ne cor-Tuplici- poris,ut organi. Deinde per e Xclusione corter dici- poris,ut obiecti.Tandem per exclusionem rura lim corporis primo operantis,& operationem opus ρηο- elicientis, atq; isti modi sic inter se conseis prium. runtur, ut secundus modus, in quo Ξ propria animae operatione corpus secluditur, ut obiectum, manifeste inserte, atque supponere videatur propria primo modo,in quo secluditur corpus, ut Organum e huius autem ratio aperta est eri eo, quod si animae operatio libera est ab omni corporeo, ct materiali e X parte obiecti quoniam naturam , & essentiam animae ipsum Obie- .ctum indicat ita ut nihil sit materiae ex parte obiecti, neq; erit profecto eX parte ipsius organi, quod ad Obiectum natura suade timetur, Sc accommodetur. Impossibile sane est, materialis organi operationem ad nullum prorsus corporeum terminari. Primus tamen modus, iuxta commen- linae, latorem, S Albertum, secundum non in- et saeθscrt: quia quid ditas rei materialis obiectu rum est nostri intellectus: qua nuis mea sententia cum sando Tho. re vera colligat: nam rsi organum e Xcluditur, animae immateria. titas, atq; incorruptibilitas colligetur:& idcirco intelligemus propriam aliqu-m . . habere operationem , omne corporeum obiel tum iii statu saltem separationis, eX- cludentem.Caeterum, quadam inducta distinistione, Caietanus rem hac definire sta- Cale. de tuit, ut secundus modus primum inserat, Hi non solum quoad operationem,sed etiam quoad operantem .Profecto si animae ope ratio eN parte obiecti ab omni corporeo libera est,forma ipsa,quae principia est op
rationis, immaterialis adeo erit, ut suu in opus ausq; corporeo organo eNplicet: primus autem non tantam videtur cum secu-do connexionem habere, ut ipsum nece Gsarib colligat: non enim necessari θ colligitur, quod si operatio animae a corporeo organo immunis est , si etiam ab os iecto corporeo libera , ut intellectio nostra pro hoc statu docet. Quoniam medium non ta- tam habet connexionem, ut finem necessario inserat,quantam habet finis ,ut me diu colligat: quia snt media ipsa attemperantur, quorum snis ratio est,atq; principium. Verum quoad operantem aliter dice dum videtur:quia licet non omnis nostra cognitio ab organo corporeo liberetur,tamen si operas operationem aliquam habet,quam
non per corporeum organu eNercet, pote
rit sanc operatione absq; corporeo obiecto habere,quocunq; statu id contingat. Mihi mi ora me expositio haec plus nimio subtilis v,- im 1 deturmam obiectiam tanquam finis orga- 1 ut ni dispositionem quae se habet ut meis diu sibi vendicare videtur : organu autem quoniam medium est obiecto proportio. πne lua
46쪽
ne sua respondet. Quare utraq; connetato,
ct dependentia nec ellariam connexionem habere videtur, ut si operatio Organice elicitur, idest,in aliqua corporis parte, ius illa
operatione informatur, VI eli visio in ocu- Io, nece si ario coiung ur corpori obiective.
Et vice versa , si communis est obiecti uerquia non potest eNerceri absq; corporeo obiecto, ut de ilitellectione nostra creditur, animam in corpore esse est necesse, saltem ut ministrante,ut videas, quod exclusione solius orῆant,uti ipse Caietanus fatetur, nopotest inferri an una separabilitas quia staret,quod dependeat a phantasia obiective. De tertio membro in Od. curandum non est: quanuis Aristoteles interius teX. 64. asserere videatur, animam intelligere,&hominem etiain : sed animam ut principium,Quo, laominem vero Ut principium,
Quod,sed de ius suo loco postea Nerito igitur Aristoteles argumentabatur, ii intelligere quod animae opus maxime proprium citi videtur est phantalia,aut non sine pliat alia , Matelligere non erit opus anime pro prium. Unde duo intelligemus. Unuiri,co- ira Caietanum,eX corporeo organo Aristotelem colligere corporeum obiectu in. Alterum est, Aristotelem terminos, quos pro
Posuit proprium scilicet, ct commune declarasse, ut insinuaret non leuem quaesti nem tangere, atq; demonstrare principium, Unde pendet,atq; exploranda est anime separabilitas:idcirco quaestionis terminos eX
posuit. Profecto si intelligere plumasiae Di et,cum ipsa organum corporeum sit intelligere sine corpore non conlingeret, atq; adeo anima separabilis non esset si autem
phantasia non sit, sed non absq; phantasia
intelligamus, intellectus non separaretur, aut a corporis ministerio absolutus, Otiosus esset. quod natura , quae unumquodque propter tuam operationem finxit, abhorret. Nec refert , sue ex opposito consequeris oppositum antecedentis inserat, siue e Xantecedenti consequens: quoniam alterutro modo arguat, tenet in conuertibilibus, secus non . Quare si animae operatio , ct intellectio ipsa absq; corporeo organo contingit, ipsa anima taquam immaterialis separabilis em: nam si operatio, quae optima est essentiae interpres atq; indeX,commertium , atq; connexionem non habet cum corpore, ipsa anima, quae in operando a corpore non pendet, prosecto nec in ellendo pendebit: nam obligationem quandam ad
materialia, quam eκVmone cum corpore contra lutbaoinivis dis lolutione ,& animae separatione natura tollit. Ergo cum iudiciu in dearumς concretiove,sive abstra iione eri ope atione ipsa sumendum sit quoniam operatio, i ta Commentatorem. Iet. Me t.teX. I . fecit cognoscere formam non abs re, pro grauissim et illius quaestionis euo-datione,pauca haec notauimus, ut semel eXrendas,unde anima a corpore separabilis &immortalis iudicetur, nepe e X propria Ope ratione , alias i in possibile esset animae immortalitatem interre, si eius Operatio cum corpore,sive ut organo,sive ut Obiecto nece statio colligaretur.
Quae si ita sint patet assectus, nex. Is rationes esse materiales : quare&definitiones ipsorum sunt tales. Irasci nanq; motus quidam talis est corporis aut partis, aut potentiae, ab hoc huius gratia. Idcirco naturalis est de anima, vel omni, vel tali considerare.
Ex his,quae diximus, infert Aristoteles causalia, propter quam harum passionum definitiones per subiectum dentur: quoniam scilicet rationes sunt materiales, quae in usu es exercitio materiae complenzur. Ira enim motus quidam,aut seruor sanguinis est circa cor, qui non ante cessat,quam ultionis appetitus sedetur. Vnde insere,fornaarum finitiones citra materiam vanas eia
se : si quidem sor urae ipsae materiales sunt, quae sine materia solidum, atq; firmum el- se habere non poterunt. Vnde subinfert appendicem conclusionem , ad Phr si cumspectare de omni anima determinare , aut huiusmodi ct tali anima considerare. idest,smpliciter anima ad considerationem naturalem reserenda est, vel secundum eana rationem, qua corpori ut sorma vivitur. Idcirco eius definitio, si materia vacaret,
mancaeli et atque vana, ut te X. II. d Icebat Aristoteles de dialecticis finitionibus, stiget quae disserendi modo adsertitur,va neq; di- mitionesciatur,cum accidetiano includat,nec mate- Panaea
ria respiciat. Dices,cur dialecticae sinationes ponturn manes, ab
47쪽
inanes, atq; vanae dicantur quod hic, &teX.i I .etiam dicit Aristoteles,cum Dialecticus res, quas desinit per materiam Star
physicus, ct Dialecticus artifices sunt communes: alter enim ens naturae,asto autemens rationis contemplatur, sed uterq; per quatuor causarum genera definit ergo falsum videtur,quod Aristoteles dicit. Exemplo antecedens in ostratur,cum. I.lib. Post. cap. r. demo si rationem per sinem definiat, syllogismum facientem scire, per materiam etiam ,eX priims,veris, immediatis, notioribus, Icc. per materiara ,sormam, atq; finem I. lib. Priorum cap. t. lyllogismum iii hunc
modum definit: Est ratio , ita qua quibusdapositis , necesse est aliud accidere, eo quod
haec furit: merito igitur ambigitur, quid Aristoteles hoc discrimine , inter Physicii, Alberi'. ct Dialecticum, reperto intendat. Albertus Opinatur, Logicum per rationem abstracta, atque communem definire: quam ob causam vanas eius appellari definitiones. Verum non nitelligo , qua de causa dialecticae sinitiones,quae per gelius,& dii se retiam aD signantur,ea sola ratione, luod communes sint,&abstract c, vanae ct inanes appellenturi nam ii genus,& disserentia,quibus co- stant dialecticae sinitiones essentiam rei desinitae coplent. atq; integre perficiunt.q iO-
modo vanae & quasi impersecti appellabutur Drae I erti in . si illius definitionis genus proximum si,&immediatum, quod praedicata omnia superiora in se actu cotineat, atq; etiam differentia ultima sit, atq; pr Pria, non igitur satis erit, per rationem ab-
a dis, stracta huiusmodi definitiones tradi, ut eas altis dι- anas appellemiis.Ob id vanum est alior iceat redita commentum dicentium vana sellia'. quia nox . dantur per materiam, sed per formam,quae totam qui ditate ni dicit: censent enim materiam partem non esse qui ditatis. Ii enim,
duo peccant peccata, Vnum,quod prs senti proposito non quadrat: siquidem sit forma
tota qui ditas est, verius per solam sorinam, quam per sormam cum materia definiretur : non enim adquid itatem materia ipsa pertinet. Alterum est, quod doctrina in se etiam falsa est: superius enim lib. I. de gener.cap. 3.determinatum a nobis est, male
Solutio. riam, se Aristotelis sententia, partem esse qui ditatis. Dicendum igitur cum Graecis eXpostoribus. Primo, cu Philopono, dialecti. ca; sinitiones vanas, quia perforana: physicas vero legitimas quia in eis formi iugitur materia,hoc est,quod dialecticae definitiones per sorma dantur,qui subiectu est uniuersalitatis S comunitatis, ut est in ratione: physicae autem per sorma, ut est in re operationum causa,atq; principium. Haec autevidetur esse Aristotelis intentio, ut ipse sese teN. I I. explicat,desinitiones distere di modo assignatas, vanas esse, utpote per quas accidentia non percipiantur, ut de ipsis facilis coiectura habeatur. vanas ergo eas appellat,quoniam per ipsas accidentia , quae opem ferunt ad cognoscendum quod quideli, percipere,atq; diiudicare non valemus, idest, non possunt esse medium, quod dem Ostrationem compleat,atq; perficiat, cum ad exactam rei cognitionem accidetia etiaipsa sunt exploranda:at Physicus formam a stirinit, quae est operationum causa, ct ut ad operatione ipsam e Xtenditur. Itaq; qua- obse .uis forma causa sit alicuius effectus, a Di
lectico non astu nutur ut causa: quonia consideratur, ut est in ratione, subiectu quoddam communitatis,& uniuersalitatis. Physicus autem per formam, ut est in ipsa materiativi. 2. Physte X. 26.& te X. 92. Aristoteles insinuarinam, vi ad calcem secudi de generatione docuimus,tria in quacuq; actione concurrunt, materia primo, deinde forina, postremo essiciens, quae omnia Physicus in sua sinitione admittit, ut te X. hoc
praesenti Aristoteles dicere videtur . pem dent enim omnia eX causa finali, cui citerqomnes accommodantur. Dialecticus autem formam sine agente contemplari videtur. Mathematicus non cosiderat causam,propter quam est in materia:abstrahit enim,cucirca immobile versetur. 2.PhycteX. i. Sc3. Meta. teX. 3.rationem reddit: quia in mathematicis nil melius,aut delerius, nec ponitur , nec tollitur ratio boni: si quidem, ut consideralitur, non solum non existunt,sed nec ordine habent ad existentia tali modo abstractionis,qui est confictus, ct no realis,
qualis est Metaphy sici abstractio, qua entia
actu abstracta considerantur: Mathematica vero nec sunt entia in actu,ut abstracta, nec ut sic,nata sunt esse in actu: dixi latius. I p.q. s.ar. 3. circa. ubi eua Caietanus. Similis est diiserentia inter Dialecticu,&Mathematicu na,qui etiam licet per causam sormalem definiat,formam, quae est m materia, contulerat, sed non secundum esse,quod habet iii materia, sed ut est passionum cau-
48쪽
sa in tali esse , cons deratione, atq; abstra
emi- ctione. Idem Themistius,quanans aliis ver
Loidem bis eri Arist. Met. teX. s. dicere videtur, . ius et Dialecticus inquit rationalis est Arti sex, fania. Physicus realis rideo Phy sicus res definit, qua ratione rerum sorinae subsistere pose
sunt. Dialecticus autem,easdem rerum in mas contemplatus, secundum rationem,&e iste exile, quod habent in ratione, quo reipsa subsistere nequeunt,definit.Itaq; physicae definitiones formam assumunt secundum esse, quod habet in materia, atq; adeo ut ordine ad essiciens dicunt,quatenus materiam ipsam mouet, atq; ad sormam transimulat, alicuius finis gratia desinit: quoniam Phy sicus per omne genus causae demon Germes strat, Vt Aristoteles. 2. Phyccap. . determisenat.Quocirca Averro es recte dixit, Physicum per omne genus causae definire: quoniam cum materiam ipsam respiciat,Omnes causas contemplabitur necessario: omnes
enim causas materia ipsa eXposcere videtur. Formam inprimis,sine qua non subsi-set,essiciens quoq; , a quo trasmutatur: sormam insuper habet,atq; finem, quoniam Gnis transmutationis terminus est, & unum reipsa cum sorma , licet ratione sit diue sum, utar. Physi. tex. ro. Aristoteles docet:
Phy sicus ergo complete atq; integre definit, utpotequi e X acie per omne genus causae , unde res ipsae pendent, rerum naturas perfecte eX ponit. Dialecticus autem inco Plete,& disi inuis. quia per formam, aut finem abstracte δ: comuniter, atq; adeo imperfecte definiet: nain materiae oblitus ,&Si ora ps quasi eam negligens, non poterit per omne
Flimis genus causae definire. Quare tota dissere sic tia est inter Physicum,& Dialecticum qua
inserius te X. l . Aristoteles ponit, naturale
scilicet Plutosophum materiam in suis definitionibus admittere, quam omittit Di lecticus. Idcirco per comune definiens Dialecticus,ex communibusq; procedens,Va nas atq; inanes desinitiones adfert.Vanum
enim,& inutile est , quod finem non assequitur suum, atq; integre naturas rem suis omnibus quasi terminis no claudit.
N Aduertendum ut positam dubitandi ra- ρος tionein, principio huius quaestionis tactam, m soluamus)Dialecticum non inutiliter prorsus definire,ad proprias passiCnes demonstrandas. nam in propria domo, atq; materia bene colligit veritatem,falsitate,contin
Ias alias passiones, quae ex ratione pendere videntur. Sed quia haec in alijs disciplinis non praestat eX propri is, sed quasi eκ communibus colligensudeo in letionales dumtaxat differentias , atq; passiones ostendit. Cum tamen Mathematicus , etsi a materia
abstractus Sabsolutus,reales quasdam facultates rimetur,causam tame, propter qua
res est,ostendit, quod generales Dialectici definitiones per se non faciunt. Caeterum non eN eo censere debemus dialecticas desinitiones sophysticas, ut turbatus Paulus hoc loco dicit,sed vanae sunt: quia eas habenti eXacham ct propriam notionem non cociliant,& in alijs realibus disciplinis scietiam minime comparant. Exeplum sit horum omnium,quae diXimus, Dialecticus appetentem vindictae iracudum definit,quod tamen non c5tingi ,nisi sanguineus sit atq; biliosus, ut sanguis circa cor inflammetur: neq; adhuc biliosus omnis vindictam appetit,si virtutis eXercitio sedatae, vel saltem compositae fuerint corporis passiones. Di lecticus igitur vane, S inutiliter demostrat, in hunc modum colligens, Omnis appetens
vindictae est iracundus,biliosus vindicit est
appetens,ergo iracundus: si quidem ex his, quae nuc dicebamus,nec assumptae propositiones semper ver sint,neq; id colligatur. Naturalis exactilis eX definiti causis sic colligit, ira est ultionis e X illata iniuria appetitio cu seruore sanguinis in corde,ubi causet definiti e Xponutur,ctc.Quare Dialecticus,& Naturalis licet uterq; in suis desinitionibus formam admittat, diuerso tame modornam Dialecticus ablolute, S cum praecise
sone a materia , quo modo causa non est: Naturalis autem,ut est in materia, formam ipsam considerat, qua ratione,passioniam atq; operationum causa est. Aduertendum secundo,bisariam finitio nem aliquam Dialecticam vocari, Primo, quia per terminos dialecticos,quos vocant
secundae intentionis, latur,ut cum nomen,
verbum, propositio, syllogismus definiuntur. Secundo, quia modo dialectico, hoe est abstracte S in communi traduntur, ut sunt illi, quas iam nunc adserebamus,ubi iracu-dus definiebatur vindictae appetens .Primo igitur modo Logica , quam docentem VO-cant,nomina secundae intentionis pro sose mali desinit, qua ratione integras adducit definitiones sui scientes, ut passiones pro
pris de proprijs subiectis cocludatur:quare
49쪽
de his definitionibus, atque desiniendi genere Arit oteles non intelligitur. Secundo aute in modo Logicae pars,quq tens nuncupatur,definita. Logica enim,ut aliis disciplinis veluti earum organii applicatur,ped genus,& differentia absolute desinit, non ponendo per se caulam aliquam ipsius Operationis,atq; pallionis .Quo desi-medi genere Aristoteles praesenti loco pronuntiat, Logicum vanc, χ inutiliter definire: quonia huiusmodi omnes finitiones coniunest uni,& non propriae: at in se iijs,eX propriis,N no comunibus est procedendu, ut Aristoteles lib. i.Poll. a cap. ad. 9. Vsq; ostendit Naturalis autem non per Communes,lexi per proprias reru rationes, quae vere ita es undo operationum causa lint: sed Mathematicus proprijs, & per se causis incogitoscendo utitur.
si Diuerso autem modo Naturalis de dissere di artifex, viati quodque ipsorum de inier. Nam ali ter iram appetitionem esse dicet doloris vicissim aduersario inferendi, aut aliquid tale: alter sangu i nis aut caloris eius, qui circa cor est, seruore,ebullitionὸm ve: atq; alter materiem, alter sorma hoc pacto reddit,& ratione. Haec enim est ratio rei, quam necesse est si fuerit in tali materia esse: sic enim & domus assignari definitio solet. Nam quidam talem eius rationem assignat esse dicens tegmentum, quod quidam prohibere, propulsareq; potest incommoditates eas, quae tum a Ventis,
aestu sieri,euenireq; solent. Quid a dicit lapides esse, lateres, atq; ligna. At alius formam in hisce ponit, horu dicendo gratia. Quis igitur istorum est Naturalis isne qui materiam assignat,& rationem ignorat an is, qui solam rationem reddit,& materiam i p. sam omittit an is potius, qui Vtranq; complectituri At illoruVterq; quis est '
Ex superioris textus expositione praesens satis liquet: siquidem in eo dumtaxat
traduntur eorum, quae dinimus, edi empla, quibus ostenditur,quid intersit inter Dat ratem,atq; disserendi artificem,lii irae, atq; domus finitionibus construendison quibus Dialecticus, cum in communi absolute desiniat,naateriae obliuisci videtur:quam minime praeterit Physiciis: quiluino,ut formam definiat in materia subsistentem, materiam necessiarib considerat. Haec autem eri his, quae proNimo tex.diπimus, patent. EXempla autem , quia in teX tu satis sunt perspicua, i uperuacane e repeterentur: ideo pergendum.
At enim costat neminem esse, qui circa materiae versetur assectus non separabiles,& ut non se
l arabiles sunt, praeter ipsum Phi
osophum naturale. Etenim Naturalis circa omnia ea Versatur,
quae talis corporis, talis'; materiei sunt operationes, atq; aikctus: circa autem ea,quae lalla nosunt, non Naturalis, sed alius solet versari. Atq; de non ullis quidem considerat, si sorte fuerit artifex faber inquam,vel medicus. De his au te quae separabilia quidem non sunt, attamen non Via D
sectus corporis talis, sed abstractione sumuntur, Mathematicus. At ea,quq sunt separata ,& ut talia sunt, ipse prius Philosophus
Postremis vel bis praecedentis textus dubitationem quanda insitiuauit Aristoteles, dum Tex. II.
50쪽
e uiri glestiai illi um uterer; quis e D videlicet
quisnam esset, qui formam consid crat 3 quis etiam , qui materiam quis insuper artise X sit, qui viranq; contempletur videbatur enim Aristoteles innuere ex dictis soluta esse dubitationem: sed eam amplius explicat, dum exactius inter Physicum,& reliquos artifices discrimen flatuit, eo animo, ut ex hac digressione intelligamus, desinitionem ammae , de qua suscipitur disputatio,debere tradi physice per forma m materia propria,& subiecto: quia haec scientia est de tali anima,idest,in proprio subiecto: cum artifices omnes, atq; Pnilosophiae partes secudum definitiones, definiendiq; modos sumantur , quae est definitionum , erit etiam Sipsorum artiscum differentia: dictum enim non semel est,desinitionem virtute quadam ipsam esse demonstrationem. Quamobrem,cuin Physicus formas in materia consideret, non has, aut illas, sed uniuersas materiae assectiones tractet, non solum eas,quarum natura principium est, verum eas etiam sormas vertat, illam ars ipsa principium esse videtur. Qua una ratione, a Nauta, Medico,& Chirurgo, Si lauiuscemodi alijs artificibus Physicus seiungitur: quoniam hi omnes priuatas materiae affectiones duntaxat considerant: cum lainen Phisicus uniuersas materiae passiones, tanquam proprias speculari videatur: caeteri etiam, non modo de quibusdam dunta Natnegotiantur, sed adhuc ab illa speculatione degenerates,in praxim,& operationem descendunt: distinguuimr igitur remoti O-ne, id est, solitaria determinatarum affectionum consideratione, qua ij ad singularia descendunt, atq; practice magis quam speculative occupantur. Nam circa corporis mobilis affectiones uniuersas,Physicus tractat circa autem ea, tuae talia non sunt, Mathematicus,qui de mobilibus abstracte, de immobiliter considerat. Primus autem Philosophus de simpliciter immobili tractat: quae etiam lib. 2. Phy. tex. II. &. 6. Metite X. I.&.2.dixerat,vi distinguas scie-tias,& artes quinq; , Physici, Artificis particularis , ut Medici, Dialectici. Mathematici,& Philosophi, Si tres modos definiendi, eκ materia, ct forma Physicus:ex forma Dialecticus: ex materia, dc forma in coguoscendo Mathematicus. ex sola materia nullus artifex desinit.
VT. I. a TSed ch redeundum est , unde Izx G. nostra defluxit oratio. Diceba. mus autem affectus animae est ei ia separabiles ab animalium naturali materia, ut tales sunt: &non ut separatur linea, suo erit ciὀsq; , sic iram, & metum a subiecta sibi ina teria separari.
Epilogus est capitis,&quasi praeparatio
quaedam ad continuandum inceptum de anima sermonem Altera enim plana est. Idcirco postquam constat animae doctrina in inter Physicas praestatissimam esse, exacta, dc difficilem, sed maxime utilem flus tunc omnibus erit numeris absoluta,cum de e Gsentia, potetiis, a flectibusq; communibus, ct propriis disputauerit, altilius singulos quosq; propriae materiae accommodando)ratio postulat,ut pro tyronibus, de iis, quiri Prosum licetiarum gradum lubeunt,de more nostro capitis summam subiiciamus, qua & Aristotelem in compendium redactum exhibeamus, do adolescentium crucem tolerabiliorem relinquamuS. Qua occa
In hoc artificiosi simo prooemio Aristoteles tribus conclusonibus, quasi per proprios Rhetorum locos , beneuolentiam e X dignita; e atq; commoditate , docilitatemm methodo, ex difficultate autem lectotu attentionem captat. Pro attentione autem exactius aucupanda , duodecim posterius soluendas dubitationes inducit: ad duodecimam vero principium,unde animae separabit as pendeticonmuere videtur. Ere quibus tandem tria inseri corolaria,atq; Physici a reliquis disciplinarum artificibus dis- I . . qua serentiam unam. beneuoletia ex di, Cum sit utia omnis bouestu atq; bovorabilis gnitate, at ira alia ora is, is meri is cmitudine, quesci aut abiectis rasa ilia , praesens animae contem - ti praemplatio ob utrumq; ante omnes pon in est ii ve ira capta
1itutem enim o wnem conscive τι rur: cuoniam tunanima animalium Omnium principiam est. 2. O. qua Naturam atι In eius non ab is ordine tru fhs- docilitas bimus: nam primo naniram eius , accit 'riad. . ex metia