장음표시 사용
271쪽
intuebatur. Nam et hi ex Campania oriundi, quum superioribus annis inter Agathoclis auxilia stipendium fecissent, a Messeniis pro amicis excepti, civibus trucidatis aut ejectis,
urbem occupaverant, domosque et conjugia miserorum inter se partiti fuerant. Etiam veterum Campanorum subibat memoria, qui Capuam possederunt, simili latrocinio Tuscis ademptam. XXIX. Quum res satis placeret, ea consultatio Supererat, quonam modo facinus impune patraretur, neve, ut in urbe populosa, pauciores a pluribus CircumVenti caederentur. Conis fingit epistolas tanquam a Rheginis ad Pyrrhum scriptas, ut praesidium romanum ei proderetur. VoCatitur seCreto milites : epistolae, quasi interceptae, reCitantur: queritur acerbe
de perfidia Rheginorum Decius : ex militari multitudine quidam , ad hoc praeparati, Succlamant, armis everiendram --mum , et exilium ipsis destinat m, in auctorum capita memtendum esse: adest etiam ex compacto, qui nuntiet, in Memno li ore classem Pyrrhi convectam esse, M secreta coia
loquia halita. Miles supra priorem animi cupiditatem, etiam perfidia hostium et periculi metu accenditur. Consensu Omnium in hanc sententiam disceditur, ut ignari imparatiquom tauri opprimantur e caede virorum facta ,fortunaἱ ρGlica prioasinque omnes legioni cedant. Fit iacinus indignum et atrox: Decius quosdam ex principibus ad Coenam Vocatos, inter sacra hospitalis mensae obtruncat: alii passim in domibus suis trucidantur : majori parte Rheginorum interfecta, caeteri patria eiiciuntur ab iisdem illis, quos paulo
ante, ut cum patria servarentur, ami Corum atque sociorum nomine in eam a Ceperiunt.
XXX. His patratis, nova sit publicae rei forma : aedes a quo facultates miserorum , tanquam hostilis praeda, inter
latrones dividunthu' : caede adhuc recenti, matronae Virginesque maritorum atque parentum 4uorum intersectoribus nubere coguntur: jura nomenque rheginae civitatis crudelis
S XXVIII. Polrb. Qi. XXI. - Liv. IV, 5 . - S XXIX. Strabo, lib. VI.
272쪽
et perfidiosa legio si hi vindicat. Sed bene consuluit mortalium generi Deus, quod plerumque scelerum insignium
exempla, eadem et vindictae illustris documenta sunt; nequis magis successu maleficiorum animari ad paria consilia Possit, quam exitu eventuque itet errori. Adeo verse felicitaticum facinorosis Dora convenit: neque ulla cortior ost insania, quam existimare, scelere quemquam flori lieatiorem. It enim quae post hanc Vitam manent supplicia, quae maxima sapientos osse sciunt, nulla putentur solet enim hominum incredibilis stultitia vix iis habere fidem, quae vident,
nedum ut inexpertis moveantur); attramen otiam quum prinsperrime ProCedunt omnia, interno munere lacerat animum delictorum conscientia : viventium nomen, mort Horum memoria, apud homines in odio et det statione est; ac plerumque id ipsum quoque, quod Redissime Partum, labo riosissime retentum est, non Deo, non hominibus inulta scelera diu patientibus, ingenti cum dolore eripitur. XXXI. Iuvat hic referre breviter Decii Iubellii caeterorumque suroris ejus partici puni poenas, quae quidem Parum
temporibus his connexa sunt: nam extremum exitium, interea variis casibus torti, decimum in annum distulerunt, ut in tempore memorabimus. Igitur praedonilius istis non diu laetae, aut etiam inter ipsos tranquillae res more. Metum a Romanis ot Pyrrho utcunque, Praeter occasionem t m P rum, mamertina sol ietate propellebant, et consilio neutros lacessendi. Hoc enim tutissimum visum ex praesentibus, inter initia sua, dum ex violenta et subita origine nova civitas Coalescit, abstinere bello : quod neque adversus regem Se tuto sumpturos esse videbant; et promptiorem sperabant a Romanis veniam, si Contra ipsos arma non tulissent. Prima dissensionis causa, ut inter latrones oportuit, ex iniqua divisione raptarum rerum orta est. Roctus Per Seditionem Decius Messanam confugit: qui Rhegii erant milites scribam rius M. Caesium imperatorem legerunt: oodem honore Decius, quum pecuniam secum grandem attulisset, a
273쪽
Mamertinis auctus est; neque laeta sibi, neque diuturna
XXXII. Nam evenit, ut oculorum gravi aegritudine eo reptus, medicum insignem acciendum curaret, ultione divina iam ad plures acerbioresque poenas nefarium hominem rapiente. Adductus ergo medicus est Rheginus domo; sed quia multis ab annis Messanae habitaverat, origine non Decio tantum, nunquam ulli Rheginorum se commissuro, sed plerisque ejusdem urbis incolis incomperta. Ill memor patriae, et injurias ejus ulcisci certus, persuadet homini, se strenuum quidem asserre remedium, Aod ventus tuti e serrimaeque efficaciae. Sic admoto medi mento, quod Ca tharidum succo temperaverat, vetitoque tolli, priusquam ipse reversus ad aegrum esset, sine mora conscenso navigio, ex urbe Messana profugit. Decius incredibili dolore satis diu tolerato, postquam medicus non redit, amoveri collyrium iubet: eo diluto, luminibus orbatum se reperit. Ita
infamis, exsul, contemptus, CaeCus, animo et Corpore aegro, tanquam vinculis constrictus, ad poenam servatur e miro
quodam divinae ultionis ingenio, ut ab eo, cui salutem suam crediderat, cladem istam pateretur, qui prius ipse, quos tueri debuerat, immanitate perfidiaque circumvenisset. Quae, documenta historiis consignari tradique generis humani interest ; cui nunquam satis persuadetur, quantum a recta prudentiae ratione absit ea calliditas , per quam ob salsa quaedam bona, virtute fideque spretis, per scedas et iniquas libidines in vera mala ruitur.
s XXXII. Appian. apud Vales. - Diodor.
274쪽
IN LOCUM LIBRI DECIMI TERTII LIVIA I
Valerius Laevinus consul parum prospere adversus Pyrrhum pugnavit. elephantorum maxime inusitata facie territis militibus. Post id praelium Dum Corpora Romanorum , qui in acie ceciderant, Pyrrhus imspiceret , omnia versa in hostem invenit, populabundusque ad urbem Romam processit. C. Fabricius, missus ad eum a senatu, ut de rediis mendis captivis ageret, frustra, ut patriam desereret, a rege tentatus est. Captivi siue pretio remissi sunt. Cineas, I gatus a Pyrrho ad sen tum missus, petiit, ut componendae pacis causa rex in urbem reciperetur : de qua re quum ad timuentiorem senatum referri placuisset, Ap. Claudius, qui propter valetudinem oculorum jamdiu consiliis publieis se abstinuerat, venit in curiam, et sententia sua tenuit, u id Purrho negaretur. Cn. Domitius censor primus Ex plebe lustrum eondidit: censa sunt civium capita ducenta septuaginta octo millia, ducenta viginti duo. Iterum adversus Pyrrhum dubio eventu pugna- um est. Cum Carthaginiensibus quartum foedus renovatum est. Quum C. Fabricio consuli is, qua ad eum a Pyrrho transfugerat, Polliceretur, se regi venenum daturum, cum indiei ad regem remissus est. nespraeterea contra Etruscos, Lucanos, Bruttios , et Samnites prospere gestas continet.
275쪽
I. I η ista EL Romae parte copiarum ad priosidium urhis,
et incertos belli Casus retenta, novis consulibus exercitus et provinciae datae sunt. P. Valerio Laevino Grentini et Pyrrhus ; Ti. Coruncianio Etrusci belli reliquiae olivenerunt. Laevinus magnificum ad famam et terrorem ratus, hostem a se lacessitum videri; simul utile civitati, si quam longissime belli metum et incommoda uti agro romano avertisset, consestim in Lucaniam moto exercitu, Castellum opportuno situ operibus permunivit, valido praesidio imposito, quo ρt Pyrrhi coepta tardarentur, et Lucani, quorum perfidiatim obatur, ad hostem non auderent desciscere. Audito romani consulis adventu Pyrrhus, quamquam socii nondum convenerant, turpe sibi et detrimentosum fore iudicans,
si inter primordia belli formidinis indicium ullum edidisset, Cum copiis, quae aderant, incunctanter Obviam pro
II. Ut tamen per causam aliquam honestam traheret negotium, caduceatorem misit Cum literis, quarum haec sententia suit: . Rex Pyrrhus Laevino Salutem. Audio te contraia Tarentinos venire cum exercitu. Sed eo dimisso, cum re paucis ad me venito : causa enim cognita, quod alteros abis teris praestare sequum erit, etiam nolentes praestare Cogam. Ad haec Laevinus : α Nos neque controversiarum nostrarum in te sumimus arbitrum , neque hostem pertimescimus. Tu α vero absurde facere videris , Causas alienas Cognoscere sa-
tagens, qui propriae Culpae reus, nondum Italiae, injussuu nostro, illitae poenas nobis pependisti. Ergo non adversus
a te minus, quam adversus Tarentinos instructo cum exer-α citra venio, Marte iudice, auctore generis nostri, de nostrois jure disceptaturus. . Noque diu moratus signa movit; et inter Pandosiam et Heracleam ut bos, Io o campestri, ab hinstilibus castris divisus Siri amne, consedit. Fama est, Pyrrhum speculandi causa ad amnem progressum, quum Castra romana diligenter spectavisset, uni ex amicis, cui Megacies
276쪽
IN LO C. LIB. XIII LIVIA I. 265
Domen erat, dixisse: α ordo certe barbarorum istorum minime barbarus est; at facta mox nos mus. DIII. Tum autem ad ripam firma collocata statione, filiae transitum tentantes arceret, opperiri socios constituit : supelirationem belli, quod Romanos in hostili regione rorum Do- cessariarum inopia laboraturos esse sperabat, etiam fiducia Laevini anxius, cujus ille admirationem novo testimonio
nuper auxerat; dimissis impune hostibus, qui ad exploranda
castra venerant: et adjecto, sibi praeterea majorem alium exercitum esse. Inter haeC, ut vicinis castris, velitationes
continuae fiebant: ad summam rerum proficiebatur nihil Igitur diebus sernae quinquaginta per haec leviora certamina consumptis, Consul, quod iisdem causis ad sestinandum praelium, quibus Pyrrhus ad disserendum movebatur, milites in concionem vocatos consilii sui certiores facit, adversus novi hostis metum confirmat. Pyrrhi famam, belluarum terrorem, quantum potest, elevat: denique rebus ita Se parat, ut vel volente cum hoste congrediatur, vel etiam invitum cogat ad Certamen. IV. Itaque postquam Pyrrhum manere in sententia videt, equitatum omnem , tanquam ad agrorum praedam excur
surum, praemittit: ipse cum instructis legionibus opperitur, donec in adversa ripa tumultus et clamor fiat. Equites magno a castris intervallo circumvecti, qua incustoditum flumen erat, transiiciunt; stationem pro hostili ripa collocatam cursu petunt: Epirotae, subita re perterriti, ad castra sua se recipiunt. Pyrrhus intellecto hostem adesse, equitatum omnem stria millia erant in , quanta maxima Celeritate potest, ad amnem rapit, sperans, Romanos inter transeundum o dinibus solutis, et caeco vado cum iniquitate aquae solique luctantes, occupari Posse. Sed quum Romani equites se Objecissent, invectus ante primum suorum agmen, nou im parem famae suae pugnam edidit, splendidis armis conspicuus , neque minus insigni robore animique praesentia ,
277쪽
quum ita totam a tem consilio imperiisque regeret, tanquam omni alio labore solutus esset; ita ubi res poscebat accumrens praeliaretur, tanquam solum ad se militis officium, ad alium universae rei Cura pertineret. V. Interea Leonnatus quidam Macedo, quum ex hostibus quemdam notasset, qui Caeteris omissis omnibus, unum in regem tota volitantem acie intentus, quacunque parte illum se inferre vidisset, eo quoque equum agebat, monnit Pyrrhum. Cui ille, . satum, inquit, o Leonnate, mortalium M offugerit nemo : caeterum neque hiC Italus mecum, nequeu alius quisquam , impune congredietur. . Vix elocutus haec fuerat, quum Oplacus hoc nomen erat Viro, Frentanae tu mae praesecto) infesta lancea equum percutit regis; atque illius equum vicissim excipiens Leonnatus. Ibi circumfusi regis amici Oplacum pugnantem interficiunt; regem eripiunt. Sed iste casus magnopere perculit regios, ipsum esse a sum opinantes. Quare ut confirmaret suos, simulque pericii hi sibi intenta declinaret, paludamentum et arma Cum
Megacie commutat; illoque in pugna relicto, ad phalangem
ordinandam adducendamque pergit. Occurrunt et Romanae legiones. Certatur diu acerrime, eventu adeo dubio, ut m moriae sit proditum, septies alternante praelii sortuna, modo nomanos hostium, modo Tarentinos Epirotasque Roman rum terga Vidisse. VI. Soli proxime desperationem Pyrrhi res adduxerat Megaclis caedes, quem regiis armis monstratum ex diversa acie sortissimus quisque regis intersecti gloriam assectans impetebat; donec eques nomine Dexter, interempto detractam Cluamydem galeamque maximis eum clamoribus ad Consulem serens, fidem patratae Caedis utrique exercitui secit. Iam omnia terroris atque Consternationis apud Graecos plena erant; fugissentqtie haud dubie, nisi quamprimum nudo capite obequitans Pyrrhus, seque visere et adesse voce magna testatus, tantumdem fiduciae Romanis, quantum suo militi formidinis desperiationisque dempsisset. Laevinus adesse tem-
278쪽
IN LO C. LIB. XIII LIVIANI. 26
pus ratus, quo ultima remedia experiretur, signum equitibus sustulit, quos in insidiis collocaverat, ut terga hostium incurrerent. At Pyrrhus in hoc agmen elephantos agi iubet, ipsos quoque in ultimum terrorem hostium resematos. VII. Id consilium afllixit spes romanas, eventumque totius pugnae secundum Pyrrhum dedit. Nam et homines ipsi vastorum corporum mole, terribilique superstantium armatorum specie stupentes, quodvis potius ingens et formidabile tu i tentum, quam animalium a natura productorum formam videro videbantur; et equi ad conspectum oremque et stridorem tum primum visarum helluarii mexterriti, protinus confusis ordinibus, qua cuique proximum erat, abripiebantur; sessoresque vel excutiebant, vel frustra retinentes secum auserebant in fugam : et in suorum aciem incurrentes omnia trepidatione tumultuque miscebant. Insequutis elephantorum rectoribus, multi fugientium ab iis, qui in turribus helluarum constiterant, vulnerati sunt : plures ab elephantis ipsis consecti obtritique. Sed Consule omnia experto, cohaerebat utcunque acies; donec immissa Pyrrhi imperio thessalica ala malo resistentes fregit disiecitque. VIII. Neque dubium habetur, quin eo situ loci, quo tum
conclusi tenebantur, caesi omnes captivi forent, ni praeter consuetudinem Pyrrhi, qui hoc imperatorium rebatur, non pertinaciter instare fugienti Lus, ne alio tempore desperatione salutis acrius resisterent, etiam praeceps in Vesperam dies regios a persequendo desistere coegisset. Adjuvit etiam sortuna reliquias infelicis exercitus, quod elephantus ac-Cepto Vulnere Conversus, etiam caeteros barritu turbavit. Ea res morata hostes, spatium sugientibus dedit, quo transmisso amne pervenire in Apuliam possent; ibique urbis cuiusdam munitioni hus adversus instans periculum tegerentur. C. Saeo Praelio Romanorum sociorumque peditum millia quatuordecim et praeterea octingetitos septuaginta reperio; du-
279쪽
centos quadraginta sex equites, captos in universum mille octingentos duodecim; in his equites duos et octingentos :amissa signa militaria duo et viginti. IX. Quo magis miror, auctores qui haec tam accurate exsequuti sunt, negare numerum ex regio exer itu desideratorum annotatum esse, quum Dionysius scribat, Laevinum amisisse paulo minus millia quindecim; tredecim litteriisse ex victoribus; Hieronymus autem Cardianus, a qualis isto rum temporum scriptor, de romano exercitu non plus Aeptem millibus cecidisse tradat; de regio, intra quatuor millia. Sed hoc inter omnes constat, store ducum militumque suorum victoriam eam Pyraelio constitisse: exceptaeque dicuntur Vores, non minus Uictum Ss eo proelio, quam victorem discessisse, serentis: etiam quum Tarentino Iovi spolia donaque figeret, lassus hoc sertur, inscripto eius sententiae titulo, querentibusque sociis respondisse; αΝse ego, si it rum sic vicem, sine milite revertar in Epirum l . Ipsum quoque regem hoc praelio grave vulnus accepisse auctorem habeo; sed quoniam alii tale nihil tradiderunt, casusque diversarum pugnarum misceri nonnunqtiam Video, non ausim uni, in silentio plurium et a Curatiorum, Credere. X. Magna prosecto pertinacia cortatum esse hOC etiam argumento fuerit, quod postridie ejus pugnae, quum Caeso rum corpora Pyrrhus inspicetet, quae ad humanitatis et clementiae samam humari jusserat; Romanos omnes in hostem versos honestis vulnoribus oppetiisse cernens, exclamaVit : - O quam proclive mihi erat orbis imperio potiri. romanos habenti militest . Neque cunctatus est eorum, quos in potestate habebat, animos appellaticine hianda magnisque promissis adoriri, ut apud se stipendia sacerent: et abnuere perseverantes nihilo sequius humaniter Clementerque habuit; et vinculorum, et omnis, quae fortunam captivorum comitari solet, contumeliae expertes. At Romanos praelio tam male acceptos alia mox clades torruit, ut
280쪽
IN LO C. LIB. XIII LIVIANI. 260
longe impar detrimento, ita maioris aliquanto sormidinis et religionis : nam ad manifestam deorum iram roserebatur, quod pabulatores sorte dimissos subito coorta tempestas ita perculerat, ut inter horribilem caeli fragorem cadentibus fulminibus quatuor et triginta interirent, afflati et sonii mortui relinquerentur duo et viginti, jumentis etiam eodem turbine exstinctis, aut debilitatis compluribus.
XI. Pyrrhus interea quum Vacua ct deserta Romanorum castra Cepisset, victoria non Segniter usus, Promovit Copias, vastandisque Proximorum quorumque agris, ab amicitia Romanorum permultos populos avertit. Supervonere deinde socii Lucani Salii nitesque : quibus leviter castigatis, quodpugnatum non si issent, partem tamen spoliorum dedit; eo ipso magnopere laetus et exsultans, quod Pranter suas copias tarentinis tantum auxi iis alutus, Romanorum ingentem numerum fudisset. In tento in victoriae fructum Pyrrho , alia ex parte Laevinus curando saucios, colligendo
dispersos, manum rursus haud contemnendam effecerat:
et Senatus, quanquam multi culpam acceptae cladis imputabant Consuli, Fabriciusque dixerat, non sibi Romanos ab iratis, sed Lorpinum a cirrsio iactum mirini, supplementum ei mittendum censuit. XII. Quum voce praeconis edictum esset, qui in Occisorum locum patruae nac re operam mel ne, uti nomina darent, certatim dantibus, celeriter duarum legionum numerus expletus est. His copiis auctus consul, Pyrrhi vestigia sequendo, quibus poterat exercitum ejus incommodis vexabat: et quum ocCupandae Capuae consilia regem agitare comperisset, stirianter exercitu ducto, praevenit eum, cur Ctisque ad
defensionem paratis, ab invadenda urbe deterruit. Pyrrhus Neapolim flexo itinere, atque ibi quoque spe sua frustra tus, protinus ad ipsam Romam magnis itineribus latina via contendit. Iam ab Anagnia et Hernicorum agro, Fregellis