장음표시 사용
291쪽
amicissime inter se conjunctissimeque vixerunt e ut vere mihi temporum illorum speciem amplexus animo videatur poeta, qui morssus inrisque antiquis rem romanam stetisse praedicavit. His igitur animadversis expensisque robus, majore componendi cum hac gente belli desiderio Pyrrhus inflammatus, ducentos ex Captivis protinus sine pretio restituit : caeteris, si qui ad instantia Saturnalia Romam ad visendos suos proficisci cuperent, ejus rei potestatem fecit; unius Fabricii secutus fidem , qui repersuros exactis feriis, nis ax interea conoenisset, spoponderat. Eaque tum et gravitas Senatus, et singulorum fides fuit, ut ad diem a Patribus praestitutam universi Pyrrho se restituerent; postquam h firmatos suorum animos impellere nequidquam tetendissent.
XXX. Rex enim callidus, hunc temporum articulum sibi tenendum arbitratus, dum aspectu Carissimorum Pignorum mollitos, et cupidinst isthaeo retinendi incensos animos, ad holli o lia deponenda promptiores haberet; legationem mittere Romam statuit, ut iis conditionibus, quas Fabricio praesenti exposuerat, pacis et amicitiae foedera conjungerentur. Petebat autem, ut iisdem foederissius Tarentini comprehenderentur : cinteri G Horum Italiam Acolentium, L eri, et suis legibus, verente Samnitibus, Apuris, Lucanis, Bruttiis, quin erepta a Romano forent, redderentur: Romani captisos a
Pyrrho sine pretio reciperent. Erat apud Pyrrhum ea tempestate Cineas, Cujus supra quoque facta est mentio; vir quum civilium rerum apprime gnarus, tum animo Propositoque honestus : et qui naturae proclivom indolem eruditione usuque ad efficacem facundiam exercuisset. Hunc eas ob artes carissimum rex habebat : crebroque praedicabat, plurium se urbium imperium per eloquentiam Cinear, quam armis suis
XXXI. Romam iste quum legatus venisset, callido consilio
s XXIX. Cir. Leg. - Εm . ap. Cie. de Rep. I. V. - Aug. de Civit. Dei,.II, lat. --XVIII, I. - Plutarch. in Pyrrh. e. 44. - Appian. .P. Urs. - XXX. Hor. I, 28, I 4. - Just. XVIII, a. - Appian. - Plutarch. in
292쪽
moras rectenes, priusquam senatum adiret, munera Passim per illustrium domos Pyrrhi nomine misit. Introductus deinde in Curiam, quum regis Ninuitem et pro eusiam in Romanos animum multis extollens, de Conditionum, quas afferret, aequitate disseruisset, magna para SenatuS mota est, ut
admittendas esse dubitaret. Quippe super caetera, si socios suos oppugnare desinerent, tanta auxilira pollicelatur, tit iis haud di leuiter imperium caeterm Dalim possent acquirere. Sed quoniam ob magnitudinem rei, sollicitis patrihus, multos in dies extracta deliberatio, pacis futurae suspicionem rumoremque secerat; Appius Claudius, ob senectam et caeci tatem abstinere curia olim solitus, Confestim in senatum se deservi lectica iussit; ubi conspectum Protinus Exceperunt filii generique, honorisque et officii causa circumsusi deduxerunt ad locum dignitati eius congruentem. XXXII. Ihi, quum ipsius rei novitate, tum reverentia Viri silentibus omnibus, exspectantibusque cujus rei musa post longi temporis desuetudinem senatum ingresssus esset; ab incommodo valetudinis exorsus, sibi quiadem Metenus molostam fuisse coecitatem dixit, nunc autem non modo Ula delectari, ne qu ferent, videret, sed etiam omreferre, quod aures nondum obsurdiassent, nes tam foeda re romano nomine inta ena audire cogeretur. α Quo enim vobis mentes illae cesse-α runt quo reciderunt spiritus p Certe prae vobis serre solea batis, quum Alexandri Macedonis gloriam, ut invicti regis, celebrari audiretis, non tam virtuti ejus, quam selicitati, - famam istam imputandam esse : nam si romana in hella a fortuna ipsum impulisspi, alium longe eventum suturum α fuisse, alianique de eo apud homines opinionem. At nunc
u quantum ab ista vestra magnanimitate deseceritis, respicite. α Macedonilius superiores vos suturos confidebatis : at Dranc. Molossos et Chaonas perpetuam Maccdonum praedam Ine a tuitis. XXXIII. . Alexandrum contemnebatis : nun C expaveSCitis
S XXXI. Zonaras. - Plui. c. 39. - Cic. Phil. I. s. - S XXXII. Appian.
293쪽
α Pyrrhum , ne ipsius quidem Alexandri, sed satellitis ejus - satellitoni ; qui fugiens I Utius veteres hostes, quam quaerens novos, in Italiam trajecit: quibus copiis ne minimamu quidem Macedoniae partem retinere potuit; iisdem, si diis placet, imperium Romanis quoque paraturus. Hunc igitur . nisi grandi in sortunio mactatum eiicimus, certum habea-αmus, alios quoslibet merito nostri Contemptu, tanquam - ad paratam praedam, ita in Italiam cupide Venturos esse. . Quid enim aliud de nobis quam de hominibus ignavissimis, judicari poterit, si Pyrrhus in amicitiam receptus, etiam . praemium reserat illatae nobis ignominiae, quod ejus opera α factum sit, ut Tarentinis atque Samnitibus ludibrium Ro-α mani debeamus. . Hic fere sensus suit orationis, quae ab ipso statim Appio est edita : qua omnium adeo sunt inflammati animi, Ut foverissimae sententiae nuCtorem secuti, CDn
sensu decernerent, helum prosequendum esse; Cineamquc eodem die Urbe excedere, Ocrinoque renuntiare, juberent: neque recipi eum in Urbem nam et hoc petitum fuerat) α quo priusquiam Dasiam omisisset, de a micitia et societate agi
XXXIV. Paris deinde tristitiae decretum ex eiusdem Appii sententia de captivis factum est, eos nequae ad Vsus Orrhum duci, neque adeo conjunctim usquam haberi senatui placere; sed alios alia in praesidia missi, murata ignominim ergo militia r ut qui equo meruissent, peditum stipendia facerem :qui pedites Dionarii fuissent, ad Ierem armaturam transcriaberentur z priores ordines recuperaret nemo, nisi bina hostisin spolia retulisset. Aiunt, legatis Cum responso tam atroci reversis, miramilia romanae Constantiae ait Nilum regem , qualis Urbs ipsa, qualisque senatus wisua esset, interrogaSSO: responsumque tulisse a Cinea, Urbem templum sibi misam, senium vero rNum consessum esse. Post haec demum gesta Fabricium ad regem legatum venisse quidam putant: Sed , Praeter aliorum auctoriam testimonia, rerum ipsarum reCte
294쪽
animadversarum serie erroris haud dissicile convincuntur. Pace desperata, conversi ad bellum animi, ac intenta cura facti utrin lite apparatus hiemem satis negotiosam habuerunt.
XXXV. Haec fuisse tempora puto, quibus serunt Pyrrhum quo naufragiorum casus vitarentur, faciliusque Itali ac Εpirotae ad auxilia mutua commeare poSsent, ab Hydrunte, qua
longissime in pelagus procurrit Italia, ad Apolloniam ex adverso situm oppidum Pontes iacere cogitarisse, spatio quinquaginta millium : tanto enim intervallo circum eos locos Graeciae Italiaeque litora dirimuntur. Idem postea molitus esse M. Terentius Varro dicitur, quum piratico ibello Cn. II gni legatus Siculum Ioniumque mare classibus observaret. Inter haec Ti. Coruncanius consul, de Vulsiniensibus et Vulcientibus Etrus oriam populis, a. d. Kal. Februarias triumphavit. Insignis eo anno censura fuit, tum Primum a Plebeiae stirpis censore lustro condito. Censa referiantur civium capita ducenta septuaginta octo millia, ducenta viginti duo. Principem senatus per ea tempora Q. Fabium Maximum legi consuevisse constat : hujus filium cognomento Gurgitem Censorem tum fuisse conjectura colligitur : Cn. Domitii certum nomen et quia lustrum is condidit, jure plebis amplia ficato nobilitatum eSt. XXXVI. Vere primo Pyrrhus contractis sociorum copiis
in Apuliam movit : multaque ibi oppida partim pugnando,
partim conditicinthus cepit. Adversus quem novi constites P. Sulpicius Saverrio, P. Decius Mus, cum duobus consula-rthus exercitibus profecti, castra Castris opposuerunt prope Asculum Apulias urbem, cognominem ei, quae est in Picen. tibus. Non erat dubium, quin collatis signis depugnandum foret: caeterum ne per dies aliquammultos hoc fieret, praeter torrentem prosundum, qui diversos exercitus interfluebat,
etiam mutuo metu ora actabantur. Romanos prioris sortuna praelii, et victor Pyrrhus terrebat : Epirotis formida-
295쪽
hilis erat Romanorum pervicacia, et alterius consulis satale hostilibus legionibus nomen. P. enim Decium, patris avique
exemplo sua morte vi toriam suorum rodempturum esse
fama vulgaverat e praelioruniqite, quibus illi ceciderant, evontus, terribiles omnibus Decianae devotionis minas esse-
XXXVII. tam rem Pyrrhus haudqua litam negligenda ita ratus, convocatis militibus ac Curate docuit, a, utria pro Iiorum penes Tellurem deam, aut inforos, qui carmine illo sol citarentur, esse non posse: neque tam iniquos credi debere deos, ut in unius hominis Nesani gratiam lata exercia tuum mutens doneMoe r non prinstigiis et superstitionibus, sed pugnando Nictorias Imrari : Mel ipsis nomanis testibus, qui non sacrificulorum et Datum agmwn, sed armatas mala acies hostibus cons Derint opponere. Quia tamen ignari rerum plerumque superstitionum inanium lud riis, qmam et eris tia mendi caritis, acrius Porcelliantur οῦ hunc quoque metiam pra perti posse ostendit exposito ornatu, quo pi4ores Decii sed vovissent : monitisque militibus, si quis similibus insigniabus noscendus Occurrisset, ab eo abstinerent tela, visumque comprehen erent. Sed ipsi quoque Decio nuntiandum Claravit , desineret ineptire inter armatos a naeque enim consulum istud successurum esse: et si visus menisset in marius, forte pia Dra passurum , qu m Moluisset. XXXVIII. Respiansuin a Consulibus est, se armis satis
considere, neque opus Labere tanti desperationis auxilio. Id quo magis scire posset, optionem se dare, ipse transire flamen quod inter exercitus medium fuisse diximus , an in sua
ripa Romanos exspectare mallet 2 nam aut reductis copiis transitum regi tutum relicturos esse ἰ aut, eo recedeme, transmissuros r quD in ps robore congressi, nulta alia in re, quam suis Zuribus animisque, Fem Nictoriae remsiasse δε-
monstrent. Puduit Pyrrhum timoris, aut dubitationis signum ullum edere: quare IHistoriore a copia conditione, transeundi fluminis potestatem hostibus secit. Levior jam sua sponte
296쪽
helluarum terror erat, ipsa consuetudine videndi : manus que earum facillime amputari posse, laugnae prioris experimento constahat; qua C. Minucius quartae legionis primus hastatus uno gladii ictu proboscidem elephanti praereiderat. Sed tum alia quoque pr=sidia excogitaverant tutioris audaciae. Equi ferreis Obducti laminis currum trahebant, et ipsum contis ferro praefixis horrentem : in curru erant collocati milites, qui belluas irruentes mi Ssilibus, aut igne iacto
XXXIX. Cum hoc apparatu transgrossis flumen legioni-hus , Pyrrhus ex diverso exercitum instruxit, Pro usu, quem iis in rebus maximum , cum singillari quadam ingenii sagacitate, supra caeteros ejus aetatis imperatores excellentem habere credebatur. Animadverso igitur Ioci genio, qui propter asperitatem Soli et enata passim virgulta non nisi pedestrem aciem pateretur, equitatum elephantosque locavit in subsidiis : dextrum cornu suis militibus et Samnitium auxiliaribus copiis firmavit; Bruttios, Lucanos, Sallentinos,psso jussit in sinistro : Tarentinos, quorum virtuti minus credebat, in mediam aciem recepit. Consulum acies legionarios habebat milites, auxiliis levis armaturae aptissime intermixtis : parique ingenio et temperamento subsidiorum ordinos distinxerant. Equitatus in cornua dissus us, neque impedimento suturus erat pedestri pretelio, et si quis casus
agendae rei viam aperuisset, prae sto erat. Inter exorcitus non
animis tantum, sed etiam numero pares quadraginta utrinque millia suisse constat haud segnius, quam debuit, certatum est. Ancipiti adhuc victoria praelium nox diremit. Mu. Postera luce Pyrrhus, quum impeditiora loca praesidiis praecepisset, in campum Paulo aequiorem Romanos descendere coegit. Ibi elephantorum aliquis usus fuit : alia
parte a iei, qua Currus adversum eos P. arati Constiterant,
subito inducti, equos hostium, sicuti priore praelio factum
S xxx m. PlIn. VIII. . - Flor. I, 18. - Oria. IV, I. - S XXXIX. Vegei. de Re init. III, 24. - Zoriar. - Ammian. lib. XXIV. - Liv. XXXV, 4. - Plutarcti. - Front. II, 3.
297쪽
si ierat, perterritos averterunt in fugam : peditibus nihil magnopere nocuerunt. Valde diversa istius pugnae fama est. Secundum Romanos eventum suisse, quidam auCtores sunt, etiam casu adjuvante victoriam: quum adversus Apulos impedimenta diripientes, missae regis imperio cohortes, cu)teris copiis sugientium speciem discessu suo praebuissent, eoque motu et errore facta apud regios suga esset. Quin et Caesorum ingens numerus exprimitur: viginti millia de Pyrrhi exercitu; victorum ad millia quinque desiderata. Regem ipsum brachio pili iactu transmisso graviter vulneratum ,
quum fugientes retinere nequi Visset, postremum sere omnium a satellitibus suis ex aCie relatum : signa Capta ex hoste tria et quinquaginta, romana vero undecim amissa esse. Fabricium quoque, legatum alterius Consulis, vulnus accepisse.
I. Ex diverso, parem huius atque superioris p dii
fortunam fuisse, alii tradiderunt : et vicinia crastrorum d fensos romatios minus quidem sensisse detrimenti; sed tamen confusa suga diis ossisse, sic quoque sex millibus amissis : de exorcitu Pyrrhi tria millia quingentos et quinque
caecidiisse, idque in commentarios regios relatum esse, Ilio ronymus scribit. Atque haec tanta non varietag modo, sed etiam pugna scriptorum me valde movet, ut iis potius credendum esse judicem, qui dubio eventu pugnatum esse tradiderunt. Solet enim, quoties pari sere damno discessum est, utraquo pars sibi asserere victoriae famam : quam deinceps aliorum negligentia, aliorum improbitas temere committit literis : pessimo lacinoro, magnaque cum infamia eorum, qui pro Veris atque compertis, inani rumore vulgata , aut assectu serviliter corrupta, Posteritati prodiderunt. XLII. Quare propior vero videtur eorum annalium narratio, qui sciliet tantum ad Asculum pugnatum esse, P semiat:
et post acerrimam contenti Onom ac multas utrinque caedes,
sole jam occaso, vulnus regis et direptorum impedimentorum casum, dirimetulae pugnae lOCum, licet aegre, secisse. Tuni rin
298쪽
eeptui si uni esse datum in utroque exercitu. quum iam utrinque millia circiter quindecim occubuissent. Atque hoc suisse tempus, quo Pyrrhus cuidam quasi de victoria gratulanti responderit: a Si denuia sic vincendi sunt Romarii, periimus. .
Assirmant etiam hanc opinionem, quae Secuta Sutit: nam et 'rrhus Tarentum concessit : et Consules hostem non insecuti, copias in lilbernis per Apuliae oppida distribuerunt, quum anni tempus, et ratio belli, potius victoriam tam illustrem prosequi, alterum iacile Passii in suisset, altera etiam Omnino coegisset. Accedit, quod neque triumphatum ab his consulibus reperio, sed et P. Decium consulem eo praelio se devovisse, seque Post patrem et avum pari genere mortis sublatos, e continenti genere tertiam victimam reipublicae praebuisse, multi Putant : quod historiis omnibus silentibus ne reserendum quidem, nedum refellendum putavissem, nisi magnus auctor M. Tullius Cicero in philosi phicis quidem libris, sed loco non Uuo , poSuisset. XLIII. Pugna ad Asculum, quOCui quo EVCratu Certata, reliquum anni quietum a bellicis expeditionibus hal, uit: sint
consultationibus et apparatuum Cura temPUS omne COD- sumptum est. Pyrrhus quum Veterum COPiarum magnam pat
tem, ducumque et amicorum Pleros lite perdidisset, in Epirum misit, cum niali datis , ut veniente vere milites et pecuni e sibi mitterentur. Sed priusquam classis ea instrui posset, novae spes exortae Consilium rogis mutavorunt. Maiacedoniam olim Demetrio ademptam Pyri lius tenuerat, deinde Lysimachi vi extortam amiserat; hanc iterum nova c, asioni aperuisse videbatur Ptolemaei Cerauni casus, quia Gallis interfectus, dum bellum in Italia gerit Pyrrhus, uti
turbatum regni Statum, ita vacuam possession in reliquerat. Ea ratio suasit, ne copiis militaribus Epirus nudaretur; simul ne pateret iniuriis Gallorum, vicinam adhuc Ma rodOniam Hrentium. Neque tamen eo tum accessit, in Siciliam vocantibus aliis causis, ut postea trademus.
299쪽
LIV. Hiemes inter has curas circumacta, novi Consules ad exercitum venerunt C. Fabricius Luscinus, Q. AEmilius Papus, qui alium quoque consulatum una gesserant. I IOCaudito, Pyrrhus etiam Contra eduxit copias , et Observare consilia hostium instituit. Quum ita castra utrique locis haud valde distantibus haherent, res evenit ad memoriam celebris, et a Plerisque non ita magno dissensu tradita. Timochares quidam Ambraciensis, in amicitia rogis honestum gradum obtinens, ad C. Fabricium consulem furtim accessit, regem, si praemium ejus rei dignum daretur, veneno tollere pollicitus. Id vero se per filios suos facile consecuturum autumabat, quod inter pocillatores regios illi haberentur. Fabricius, minime delectatus Proditionc, rem tamen porscripsit ad senatum. Senatias legatos ad Pyrrhum misit, Timocharis quidem, qui quomodocunque Romanis prodesse statuisset, insidias non indicaturos, sed monituros in universum, uti rex ageret circumspectius , videretque, quorum hominum, quamque elium, ministeriis uteretur. Haec ita apud Valerium Antiatem leguntur.
XLV. At Claudius Quadrigarius pro Τimochare Niciam
honeficii istius promissorem prodit : Deque legatos a senatu missos, sed a consulibus; literis quoque consulum repensitis, quibus detecto Niciae consilio, negant, se dolis aut
pecuniae pugnaturos; sed virtute et armis : salvumque ab insidiis regem optare, aiunt, quem suae victoriae suorumque triumphorum splendidam sperarent materiam fore. Sunt,
qui medicum regis Fabricium eo de negotio coram aut si-teris adiisse, consulisque indicio poenas dedisse regi, tradiderint, suspendio necatum. Sed ut hae o dubitationem habere possent, Certum est errare, qui modicum a Curio ad regem remissum esse scripserunt. Munt, Pyrrhum hoc tantae virtutis Experimento stupentem ex lamasse : α Hi C est
. illo Fabricius, qui difficilius ab itinere justi et honesti,
η quam a Cursu suo Sol averti possiti . statim certe, ne vinci beneficio videretur, captivos, quos habebat, omnes Roma
300쪽
nis restituit; Cinea inque denuo misit, ad pacem et amicitiam impetrandum. XLVI. Minime docorum visum est, Vol donum ab hoste accipere, vel ob lucrum Potius, quam amore virtutis, a s cinore abhorruisse videri : gratis igitur ne a Ciperentur captivi, totidem pro his alii Tarentinorum Samnitiumque missi sunt. Hanc publicam abstinentiam conspectiore mox fama privatorum est secuta gravitas, quum Pyrrhi munera sinulta enim et pretiosa utrique sexui Cineas attulerat) non a viris modo omnibus, sed etiam a mulieribus repudiata sunt. Quo quidem tempore, quum aspernantibus, quibus primum oblata fuerant, ad alios aliosque deserrentur; nemo vir mulierve tam aut tenuis aut cupidus inveniri potuit, ut recipiondis regiis muneribus ostium domus Suar patere vellet. Legatis deinde prius responsum redditum : donee Italia 'rrhus excessisset, hostem eum Populo romano fore. Per plexum hisce regem, et neque bellum laeto animo prosequentem, neque cupientem cum aliqua dignitatis jactura discedere. extric.ires visa est Siciliensis expeditio, quam post longam et ancipitem deliberationem, tandem statuit suscipere. Sic enim et romanum hellum honeste declinari posse sperabat , et imperium insulae locupletissimae occupari r
simul vindictam de Carthaginiensibus, ut prior ab ipsis lacessitus, sumere Cupiebat.
XLV ΙΙ. Nam illi, suspecto regis consilio, paulo ante Magonem ducem cum centum viginti navium classe miserant, Mersus ex eruum hostem exremis etiam auxiliis Populum manum adisoandum esse dictitantes : et quanquam illorum opera Romani non sunt usi, Senatu respondente, se consuecusse talia belis suscipere, quin suo milite pri Possent pscedus tam θn inter latriamque populum quarto renovatum est. Prioribus capitibus additum, ut sise romanus mPurus,siae mentis, cum Pyrrho foedias faceret, nom alim excper