장음표시 사용
371쪽
qui deditionem Erbessi pollicerentur. Horum opera Erbesso potitus, unde hactenus ad Castra romana deferri Commeatus Consueverat, rem haud minimi momenti per cisse videbatur, quum exClusos omni propemodum facultate ne essariarum rerum Romanos haud levius urgeret, quam ab his Agrigentini premebantur. Iamque de obsidione solvenda deliberatum erat non Semel, nihilque propius factum, quam ut negotium istud pro desperato abjiceretur, nisi rex Syracusan US omnes tentando vias nonnihil frumenti caeterumque rerum furtim submittens, praesentem inopiam modico subinde levamento
LIV. Hanno quum Romanos et penuria , et morbis, qui sequi famem solent, . graviter afractos, suas Contra Copias viribus integris agere perpenderet; propius ad Romanos accedere, praeliisque, si facultas daretur, sortunam experiri statuit. Elephantis igitur quinquaginta Caeteroque toto exer- Citu assumptis, Heraclea prosectus, numidi Cum equitatum praemittit, qui hostium castris obequitans , eliCoret romanos equites, et in prioparatas insidias deduceret. Numidis, uti mandatum erat, ad castra consulum Contemptim provolantibus, erumpunt Romani, propelluntque resistentes Primo, deinde solutis Ordinibus via, qua venire Hannonem sciebant,rEfugientes, contento cursu persequuntur. Igitur quanto longius abripi se passi suerant, tanto clifficiliorem ad sua munimenta re eptum habuerunt; multique eorum , quum et recentes occurrissent Copiae, et qui paulo ante sugerant undique circumfunderentur, desiderati sunt. LV. Hoc eventu magis etiam ad spem summae Victoria Confirmatus, Hanno Collem quemdam, Torum nomine, mille quingentis passibus a Romanorum castris distantem, insedit. Serius tamen aliquanto, quam inter Oxorcitus tam propinquos Sperari potuisset, commissa pugna est; modo Romanis, modo Poenis unius praelii fortunae spes universas committer formidantibus. Donec igitur pugnandi avidior Hanno fuit, Romani castris suis se tenuerunt : quod num ro, et UaCri-
372쪽
tat , ipsi detrimento equitum suorum percutii et moerentes, vincerentur. Postquam autem dubitatione sua sociorum animos languescere, hostes in spem erigi, duriusque sibi bellum Cum inopia, quam cum Poenis futurum arbitrati, certamen detrectare desierunt; Hanno vicissim tergiversari
LVI. Duo menses sic exacti, ut praeter levia praelia, quae fiebant quotidie , nihil majoris rei gereretur. Ad extremum frequesntibus Hannibalis precibus motus, qui et nuntios mittebat assidue, et facibus accensis signa Crebra edebat famem amplius obsessis tolerari non posse, multOSque ea peste coactos ad hostem transfugere; dimicationi moram ulterius nullam asserre decrevit : eodem tempore Hannibale quoque Cum suis eruptionem ex urbe facturo. Quae quum animadverti Ssent consules , intra sua se castra quieti tenuerunt; eo ferocius Hanno aciem instructam ostentare, et ubi nemo contra exit, sub ipsa Romanorum munimenta suggredi, ad pugnam audacter provocare, cunctantibus timorem et ignaviam objicere : illi hostem levibus praeliis a vallo repulisse
Contenti, neque contra manentes struebant aciem, neque
recedentes insequebantur. Hoc ubi per aliquot continuos lies factum, Poenisque jam persuasum esset, nihil ultra au- Surum Romanum, L. Postumius consul contemptum hostium in Suam occasionem solerter vertit. Instructis enim silentio copiis omnibus, intraque vallum retentis, accedentem pro more Poenum Cum paucis submovens, a prima luce ait horam diei sextam volitando detinuit; tum demum recipientibus se hostibus productas Ex castris legiones immisit. LVU. Hanno, quanquam contra opinionem Suam Pugnandum sibi videret, intrepide congressus in serum 4liei ambiguum certamen extraxit. Seci Romanos curatis bene corporibus, ad Pugnam Prioparatos, aestus, sitis, labor, non a quo fatigabat: Carthaginiensis autem acies ante commissumptae lium inedia et stando sessa, quanto longius pri trahebatur dimicatio, satiscentibus corporibus minus ad resistendum
373쪽
virium habebat. Postrenaeo conductitius miles, qui in prima fronte pugnabat, diutius Sustinere laborem Don potuit, neque sollini ipse Cessit loCo, Sed in olephantorum agmen, et alios a tergo stantes ordines trepida fuga ses inserens, tur-havit totam acioni, hostique acriter incumbenti terga dare coegit. Eadem felicitate tum quoque ab alia parte gesta res :Hannibal tuo, quum eruptione pugnavisset, majore Suo quam hostium detrimento in urbem Compulsus est. Capta Carthaginiensium castra sunt : elephanti vulnerati tres , caesi triginta, undecim in manus Romanorum venero : similis et hominum fortuna fuit; de tanto exercitu pauci cum ipso
LVIII. At qui in urbe clausi erant, rebus plane desperatis , nullam salutis viam sibi relictam esse videntes, maximis terroribus antigebantur : quum Hannibal optimi, ut in somtuna mala, consilii auctor, animadverso Romanos et labore certaminis desatigatos, et laetitia bene gestae rei solutiores, negligipitius solito excubias agere, circa tertiam vigiliam Cum me enariis exit oppido; et cratibus, quas hunc aduSum ante Paratas stramento compleverant, in fossas injectis, transgressus, aliquantum itineris praecipit, donec Romani, luce jam oriente quid actum esset sentientes, Partem extremi agminis deprehenderunt: Hannibal cum reliquis intuta loca pervenit. At Agrigentini, desertos a Poenis se videntes, multos eorum, qui in urbe reman Serant, Sive Periram, sive ut a victore gratiam inituri, concidere. Nec ideo minus diroptum est oppidum : homines, amplius quinque et viginti millia liberorum capitum, in servitutem venditi. LIX. Hoc maxime modo captum a Romanis Agrigentum est, septimum intra mensem quam obsideri Coeperat, magna cum utilitate gloriaque populi romani, scit multa quoque sanguinis impensa : quippe supra triginta hominum millia de Consulum exercitu, Siculorumque auxiliis, inter istam obsidionem varia peste perierunt. Qua de causa, simul quia
374쪽
nihil iam magnae rei ob hiemem propinquam suscipi poterat,
Messanam redierunt. Anno deinde proximo cum imperioiverunt in Siciliam L.Valerius M. F. M. N. Flaccus, et T. Otacilius C. F. M. N. Crassus, consules; prioribus duci hus ad spem triumphi Romam digressis. Carthaginienses quidem, classe tanquam ad Vastandam Italiam missa, novos consules a Siciliae cura distinere cupiverant; sed ii constitutis Circumlitora globis militum, qui praedones arcerent, nihilominus in insulam triari ecerunt. Tunc quoque multa Siculorum Oppida in fidem recepta, recenti cladis Agrigentinae exemplo et metu : neque obsistentibus Poenis, quos super pra lium adversum etiam seditiones mercenariorum militum angebant; Gallis praecipue ob mensium aliquot stipendia non soluta tumultuantibus. Ad quos puniendos fraudem ejusmodi com
LX. Sermone blando mitigatos modicum ad tempus qui scere jubet : ssii esse certam et propinquam oppidi cujusdam locupletis occupandi spem Ostendit : ex ejus proeda cumulate Galias etiam pro solutionis mora fassisfactum iri confirmat. Ita sedatis illis, adeoque gratias agentibus, opportuno tempore, cum dispensatore suo, quem habebat fidelissimum, agit, uet specie transfigae, tanquam rationibus intemersis ad Otacilium consutim pergeret, indicaretque, nocte proxima Gallorum millia quatuor, ad urbem Entel nam proditorum opera recapiendam Uenturos, loca tis insidiis circum nisi posse. Consul rem non spernendam arbitratus, licet transfugae non omnino confideret, mittit delectam militum manum; veniunt et Galli ab Hannone decepti. Consurgentibus ad hos excipiendos Romanis oritur praelium atrox, in quo Galli omnes intersecti, quum inulti noluissent occumbere, duplex Hati- noni gaudium praebuerunt, conductitiorum insolentiam, Cum hostium haud exiguo detrimento, non incallido vindicanti. LXI. Romae interim de aqua Anienis in lirhom deducenda Minucius praetor in senatu retulit. Opus illiud ex manubiis
375쪽
Censor M. Curius Iocaverat ; sed variis exortis impedimentis res nonum in annum Prolata, tum retractabatur; cieatique duumviri Curius et Fulvius Flaccus : sed Curio quintum intra diem defuncto, gloria deductae aquae penes unum Fulvium suit. Sub id tempus Hamilcar in Siciliam Hannonis
successor Carthagine Venit. Hannonem namque, ex mala pugna domum redeuntem, ignominiose exCeperant Poeni, mulctatumque sex millibus aureorum praesectura dimoVerant.
Eum Hamilcarem patrem Hannibalis, qui sequens bellum Punicum adversus Romanos duxit, fuisse, quidam similitudine nominum decepti non recte tradiderunt: nam genitor Hannibalis Hamilcar extremis ejus belli temporibus in Siciliam Cum imperio adolescens venit; sed celebritas ejus effecit, ut alterius ignotioris Hamilcaris acta, Barcae Hamilcari, omnium qui hoc nomine fuerunt nobilissimo, adscriberentstr. Successor igitur Hannonis Hamilcar, pedestri utique exercitu Romanos longe Superiores esse Cernens, mediterraneas
quidem urbes nullas audebat aggredi, neque ex locis montosis et arduis in plano descendere; sed classe validus, qua haud dubie maris imperium tenebat, ea parte virium haud segniter utebatur, missoque iterum Hannibale ad vastandam Italiae oram, ipse sicula litora circumvectus, pleraque mu-ritima loca, quae Romanis sese adiunxerant, facile recupe-iavit. Qua re fiebat, ut Romanis loca procul a mari remota, Poenis litoralia et occupantibus tacite, et tuentibus, aequo utrinque momento spes metusque librarentur, neque facile penes utrum po tum totius belli victoria esset sutura, judicari pOSSEt.
S LXI. Front. de Aquaed. - Diodor. - Loiiar. - Cic. de Oss. III, 26. Corn. Nep. in Hamilcare, cap. I. - ΡOlyb. I, 2o.
376쪽
IN LOCUM LIBRI DECIMI SEPTIMI LIVIA I
LIBRI DECIMI SEPTIMI.Cn. Cornelius conmit, a classe Punica Circumventus, et per fraudem vellit in ecilloquium evocatus, captus est. C. Duilitan coriavi adversus cla sem Poenortin prospere pugnaVit, Primusque omnium romarioruin ducum navalis victoriae duxit triumphum : Ob quam causam ei Iaery tuus holior habitus est, ut revertenti a Mena, tibicine canente. sui alepraeserretur. L. Cornelius consul in Sardinia et Corsica eontra Sardos, et Corsos, et Hannonem Poenorum ducem feliciter pugna t. Atilius Calatinus consul, quum in locum iniquum , a PoeIIis circumsessum . tomere duxisset exercitum, M. Calpurnii tribi ini militum virilite et opera masit: qui, cuin trecentiis militibus eruptione facta, hostes in soconverterat. Hannibal dux Poenorum victa classe, cui praefuerat, a militibus suist in crucem sublatus est. Atilius Regulus eonsul, victi navali praelio Poenis, in Africam trajecit.
I. Qu arcs jam belli carti aginiensis annus sexierat, nequct poenitebat virtutis aut fortunae Romanos : praeliis enim Omnibus, quotiescumque Congressi Cum Syriacusanis, aut Cum Poenis fuerant, victores discesserant; opulentas urbes oppugnando ceperant; aliae conditionibus in potestatem vene-
377쪽
rant: secl qiratulo bellum in insula gerebatur, neque Corn- ineatus, neque Supplementa, quum opus esset, submitti polorant : et naves Carthaginiensium liberis et improvisis appulsibus non modo siculas urbes ad mare positas, ex tuto vexabant; sed etiam Italiadi oram subinde vastantes, et do- trimentum imperio Romanorum, et ignominiam famae inserebant; quum interim AsriCa indemnis, et periculorum maloruinque omnium hostilium sexsors haberetur. Itaque rodiligenter deliberata senatui populoque romano placuit, ut
claSse comparata, non terra tantum, uti coeperat, dimicaretur cum Poenis, sed etiam maritimae aleae sortuna tcntaretur II. IIaec prima romanae urbi de navalibus rebus seria cogitatio fuit : quam haud minus forti felicique op ra complevit, ac animo consilioque fidenti susceperat; ut non immerito judicaretur, orbis impcrium genti romanae deberi,
cui adversus exerCitatissimum in re nauti a populum classibus bellare volenti, nec ad rem aggredi utidam audacia, neC ad regendam solertia, nec ad perficiendam constantia defuisset. Quum enim ad eam diem Romani adeo maritimam militiam non attigissent, ut neque viros, qui navale praelium vidissent, neque naves ullas bellicas, ne fabricandarum quidem artifices idonoos haherent, maxima fiducia tantum opus
aggressi, brevissimo tempore et navigare Coeperunt, Et dimicarunt maritima pugna, et homines a multis aetati hiis rerum earum peritissimos superarunt. Cura classis 1 ahri
caudae mandata Cn. Cornelio. L. F. CD. N. Scipi otii Asinae, et C. Duilio M. F. M. N. qui consultatum recens in iverant. III. Navis erat una quinqueremis, quam Claudius, quo tempore freti transitum meditabatur, cupidine pugnandi propius ad litus portatam, Iocisque vadosis et brevibus impeditam pedestri manu ceperat: hujus ad exemplum Classem exaedificari consules jussere, tantoque studio institerunt
Operi, ut sexagesimum intra diem , quam caesa materia suerat, Classis centum sexaginta navium in ariCoris staret. Si dnec ingonici minore quam industria consules expeditionem
378쪽
istam maturarunt: quum enim neque imperitos remiges in praelii discrimon adducere Consultum putarent, Deque exemcendis iis tempus rerum gerendariam Coarctare vellent, commenti sunt rem uti prima specie ridiculam, ita usu eventuque prolixe ComIliendabilem; ut interea, dum naves Compinguntur, nituri remiges in litore sedentes officia sua docerentur. Iisdem enim ordinibus dispositi, quos in ipsis navibus servaturi mox Erant, hortatore in media turba collocato, ad illius vocem et praecepta, moVere et impellero remos, iterumque quiescere, haud. aliter, quam navigantes solent, jubebantur. Hac imaginaria exercitatione tantum pros tum est, ut postquam paratis jam navibus paucos dies in ipso opere industriam suam probavissent, jam confidere ipsis auderent consules, suamque et legionum salutem credere. IV. Provincias deinde quum sortirentur, C. Duilio te restre in Sicilia hellum, Cn. Complici classis evenit. Qui a sumptis Davibus septemdecim Messanam progressus, quo in adventum Classis, quam sequi, ut Primum posset, jusserat, necessaria praepararet; priusquani ad fretum illa accederet,
in manus hostium incidit. Factum id Boodis astucia, quem Hannibal punicae classis imperator legatum habebat, et Credulitate consulis, qui Liparaeis quibusdam ab hoste subornatis fidem habens, Liparae urbis per proditionem OcCU-
Pandae spem temere Conceperat. Ibi cirCumventus a punicis navibus, conserere tamen manus, et pugnando salutem quaerere cogitabat, nisi Boodes altera fraude ipsum et tribunos militum, quasi de conditionibus cum Poeno loCuturos, suam in triremem pellexisset : venientibus injeCtae sunt catenae :quo terrore quum caeteri sine portamine se tradidissent,
Boodes navibus omnibus potitus captivos Carthaginem misit. V. Simile mox poeni ducis peccatum fuit, eoque majoris opprobrii, quod neque romani consulis incogitantia tam recenti ex mplo ad cautionem prosuisset. Di licerat rorna-
379쪽
nam classem, juxta litus italicum vela facientem, ad fretum tendere, neque procul abesse Jam posse : Volens igitur ealii ex propinquo Considerare, ut numerum navium, et quo in novo instituto Romanis agilitas et hahit O esscti, a curate cognosceret, cum naribus quinquaginta proficiscitur, s curus suturi, et classe, ut in cursu tuto solet, navigiis temere permixtis, parum composita. Igitur in sexu cuiusdam promontorii quum in romanam classem ordine commollo navigantem subito illatus esset, ante victus quam ad pH-gnam parare se potui Met, amissa meliori parte navium , postquam ipse quoque ad extremum periculi venisset, cum
VI. Victrix classis, cognito Cornelii casu, simul ad C. Duilium misit nuntios, qui suum adventum ei significarent; simul ad praelium se parabat, quod caeteras Carthaginien-Sium naVes propinquis locis agere compererat : ibi dum
sollicitis animis incommoda suarum navium Con Siderant, easque rudi opere constructas, a punicis velocitate longi superari reputant, venit cuidam in mentem machinae ad comprehendendas hostium naves tenendasque utilis, quam P Simodum comos vocaverunt: ejus haec forma fuit. Tignumerat rectum, teres, quatuor ulnas longum, crassitie dodrantali , trochi am in summo habens : huic in prora navis defixo aptabatur scala sex Minas lata, longa pedes quatuor, ComPO- sita ex transversis tabulis, quas impacti clavi serrei firmiter continebant : in ea machina foramen relictum erat oblongum, quo tigno inducta Complecteretur illud , ei quo cohaereret, Per spatium ulnarum quatuor, quanta ipsius tigni longitudo erat. VII. Maloe vero reliqua pars et tigno non insertii, quod ulnarum erat duarum, quibusdam velut articulis ita dependebat, ut facile attolli demittique posset: in extremo scalae validum affixum erat ferrum, pistilli forma, praeacutum, quod in capite annulum habebat, ex qui lanis alligatus per trochleam tigni, in ipsam navis proram demittebatur. Tum,
380쪽
IN LO C. LIB. XVII LIVI ΑΝΙ. 369
quoties voluissent, attracto lane erigPhatur scala, remisso
ruet,at, quidquid conlprehen lisset in sto serrei stili acumine defigens et vinciens. Inter haec C. Duilius ponsul pedestri exercitu tribunis tradito, ad naves venit; intellect quo Mylaiten regionem ab hoste vastari, cum universa lasso ad eam oram proficiscitur. Grata res Carthaginiensibus suit. qui adversum mediterraneos homines et rei nauticae imperitissimos, certam sibi victoriam pollicebantur: ipsi quoque documento futuri, nullum unquam hostem ita Contemni oportere, ut quidquam de cavendi diligentia et disciplina remittatur.
VIII. Dux classis Hannibal, is qui copias ex Agrigento
eduxerat, septireme vehebatur, quae fuerat regis Pyrrhi rhunc reliquae naves sequebantur, non tanquam ad praelium, per aciem et distinctos ordines, sed ut cuique pronum erat, hostium Contemptu properantes et at postquam propius suggressi suspensos ex proris adversae partis minantesque corvos viderunt, rei novitatem admi irati paulisper haesere: tandem ferocissimo quoque imperitorum hominum rude commentum deridente , primae quaeque naves concitato impetu invehuntur. Tum vero demissi repente corvi, ut in quamlibet inciderunt, ita perforato tabulato haerentes invitam retinebant: milites autem romani, siquidem Sors tulerit ut ex lateribus mi ves connecterentur, omni ex parte in hostiles insiliebant: quoties autem prorae tantum Commissae essent, per ipsum tignum annexumqne pontem armati bini transibant, tanto expeditius, quod utroque a latere scalae lorica genu tenus alta tutiorem incessum gradumque firmiorem praestabat: primi enim quique projectis
ante se scutis frontem adversus hostium tela protegebant; pone sequentes sua scuta loricae utrinque applicat,ant; sic etiam lateribus desensis, navem adversam collato gradu orpugnabant ; fiebatque pugna non rostrorum, se i ensiumvirorumque cominus, et statariae similis. IX. Unde Romano, qui robore praestabat, adversum ho-