장음표시 사용
391쪽
instar decideranti Latinas ferias instaurari, Causaque earum dictatorem dici visum est. Q. Ogulnius L. F. A. Ν. Gallus dictator, M. Laetorius M. F. M. N. Planciunus magister equitum fuerunt. C. Atilius, qui classi praeerat, ad Tyndaridem Siciliae quum appulisset, classem punicam ordine parum composito praeternavigantem conspicatus, ejus oppugnandae consilium subito copii; jussisque sequi caeteris navibus, ipse cum decem, quae primae parari potuerunt, evolat; et ad Poenos jam longius evectos summa velorum remortimque Contentione pergit. XXIX. Hamilcar in ea classe vehebatur, non Contemnendus imperator : qui paucas sibi naves instare videns, alias Portu vix egressas esse, magnam partem etiani num in an coris haerere, converso Cursu C. Atilium ejusque naves tota classe circumvenit: deprimuntur Celeriter naves novem, impari adversum tanto plures Certamine nequidquam omnia expertae. Praetoria tamen meliori, quam Caeterae fuerant, remigio instructa, sociisque navalibus praesentia consulis animatis, vi perrupit, salutemque invenit: jam enim aderant Romanorum aliae naves, quarum superventu mutatur sortuna Pugnae, merguntur punime naves octo, capiuntur CuIn ipsis remigibus decem : reliquae ad Liparaeorum insulas intendunt cursum. Haec mari gesta : terrestrium copiarum s
gilius bellum suit, urbe Lipara sine successu oppugnata :sed in apertorum locorum vastationem desaeviit hostilis ira; eademque calamitas etiam Meliten insulam haud longe di sitam comprehendit. ob haec gesta C. Atilius consul triumphum navalem de Poenis egit. Eodem anno etiam A. Atilius proconsule ex Sicilia de Poenis triumphavit a. d. XIV kalend.
Febr. : laetaeque tum Romanis res erant, qui non terrestribus
modo praeliis, sed etiam maritimis superiores, non jam de Sicilia annexisque insulis, quarum imperium satis sibi cer tum esse putabant, sed de Asrica invadenda, bellique terrore Carthaginis ipsius portis impingendo, incipiebant Consultare.
392쪽
IN LOCUM LIBRI DECIMI OCTAVI LIVIANI.
Atilius Regulus cos. in Africa serpentem Portentosae magnitudinis eum maxima militum clade Occidit; et quum aliquot Priatis adversus Carthaginienses pugnasset, suecessorque ei a senatu prospere bellum g renti non mitteretur, id ipsum per literas ad senatum missas questus est: in quibus inter causas petendi successoris erat, quod agellus Husa mercenariis desertus esset. Quaerente deinde fortuna, ut maguum utriusque easus exemplum iii Bmulo Proderetur, arcessito a Carthagis niensibus Xanthippo Laeedaemoniorum duce, victus Praelio, et captus est. Res deinde a ducibus romanis omnibus terra marique Prospere gestas deformavero naufragia classium. Ti. Coruncanius Primus ex plebe I ontifex maximus ereatus est. P. Sempronius Sophus, M'. Valerius Maximus Censores, quum senatum legerent, tredecim senatu moverunt 2 lustrum condiderunt, quo cereis sunt civium capita CCXCVII millia , DCCXCVII. Regulus misins a Carthaginiensibus ad senatum, ut de pace, et, si eam non posset impetrare, de captivis Commutandis ageret, et iureiurando adstrictiis rediturum se Carthaginem, si Commutari captivos non placuisset; utrumqua negandi auctor senatui fuit: et, quum fide custodita reversus esset, supplicio a Carthaginiensibus de eo sumpto, Periit.
393쪽
Ι. Cossu Aru Μ deinde L. Manlius A. F. P. N. vulgo Longus inivit, et Q. Caedictus Q. F. Q. N. cui in magistratu
mortuo suffectus est M. Atilius M. F. L. N. Regulus, qui semel consul fuerat. Hoc anno demum Africa, quae hactenus cladium ho ilium exsors egerat, sentire bellum coepit, R inanis in eam ingressis, postquam Carthaginiensium classem magna pugna Vicissent. Quae uti gesta sint, ipsiusque Re guli utramque sortunam, et indignum viri virtute exitum, hoc libro exponemus. Anno superiore quum C. Atilio consule Carthaginienses ita praelio navali contenderent, ut quanquam ipsi pluribus amissis navibus pugna priores excessissent, tamen quia romanas etiam aliquot Submerserant, sonon in seriores fuisse interpretarentur: Romani contra eventum eum pro victoria haud dubia computabant. Ita fiebat, ut spe et fiducia pari populus uterque studium maritimarum rerum per aemulationem Summam prOSequeretur.
H. Igitur et consules in Africani transferre bellum jussi, cum trecentarum triginta navium classe Messanam appulsi; atque inde litus Siciliae dextrum legentes praeter Pachynum ad recipiendas pedestres copias, tum castra circa Ecnomum collem habentes, pergebant: et sub idem tempus Hamilcar imperator Poenorum, et prae Clus Classis Hanno, trecentarum sexaginta navium duces, Carthagine Lilrbarum , et indo Heracleam Minoam transgressi, eo in portu stationem agitabant, consilia Romanorum observantes, et Si versus Africam instituere cursum auderent, prohibituri. Quod ed cli consules ad utrumque casum Studiose cuncta comparant, ut sive navalis praelii tontandae spes forent, sive alicubi ex-scensionem fieri oporteret, consilium in expedito haberent. Itaque pugnacissimis quibusque militum in naves impositis, quatuor Classes, tanquam Husdem universae partes totidem, faciunt: legionem primam in prima Classe, duas sequentes Ordine suo constituunt: in quarta collocant triarios.
III. Has copias ita disponunt, ut singulis navibus treceni
394쪽
IN LO C. LIB. XVIII LIVIANI. 383
remiges, milites vero centeni viceni vehantur: ita numerus hominum in universa classe ad millia centum quadraginta accedebat. Hunc numerum aliquanto superabant Poeni, plus
centum quinquaginta millibus hominum adducentes. Et militum quidem genus prae suis parvi faciebant consules :major ea deliberatio erat, quum in alto mari pugnandum
sore appareret, ubi celeritas navium et gubernatorum artes plurimum valciat, quo ordine adVersus istud discrimen apti si me componi acies posset: postremo rationem instruendae classis talem ineunt. Hexeres duas, quibus consules ipsi v hebantur, pariter in fronte statuunt: utrique harum, hinc primam inde secundam classem longa et simplici serio annectunt, ita collocatis navibus, ut omnium prorae foras O Versae essent; hexeresque propemodum Conjunctae irent,
proximae his longius inter se digrederentur; atque ita deinceps spatium inter duas oppositas naves relictum cum ipsis
IV. Sic minimo inter primas naves, maximo inter postremas intervallo, quum ex duabus istis classibus forma cuneatae aciei essecta esset, tertiam deinde legionem admoverunt : quae simplici navium ordine spatium istud inter priores duas apertum praetexens, triquetram totius aciei sa-ciem exhiberet. Pone hanc, a tergo tertiae classis, hippagines funibus tractoriis ad naves tertianorum pertingentibus remulco trahebantur. Postremi omnium triarii navibus unam in seriem, sed semicircularem exporreCtis, ita priores ambiubant, ut ab utroque cornu prominerent. Ita totum corpus fronte cava, postremis partibus solidis, rostri navalis similitudinem praederebat; non minus ad sustinendam impressionem firmum, quam. ad inserendam habile. Sed Carthaginiensium duces, romanae classis adventu per exploratores Cognito, quum urbem Suam aditu facilem, imbelle vulpus, accolas leves et ad mutandam fidem pronos cogitarent; Oh- viam ire decernunt, omnia prius experiri certi, quam tutum in Africam cursum romanis navibus permitterent. V. Igitur suos paucis cohortati, ut memores non deprcε-
sentibus modo, sed omnibus, quos domi quisque carissimos
395쪽
benent, pugnandum esse, Ob malis et alacribus animis proelium capesserent, naves Conscendunt; bonaque Cum sposita et navalium sociorum ex portu evehuntur. Neque longe romana classis aberat : itaque haud procid Heraclea pari utrinque robore Concurritur. Poeni duces intor so ita comparaverant, ut in dextro cornu Hanno curaret serat autem
idem ille, qui apud Agrigentum infeliciter pugnaverat), --
teris praeesset Hamilcar : naves autem suas animadversa n manorum acie quadripartito et ipsi diviserant. Harum qua totius aciei sinistra erat in figuram arcus sinuata, terram versus inclinabat : caeterae simplicibus ordinibus extenue, proris navium in hostem versis : ex his dextrum cornu, in quo rostratarum et quinqueremium celerrimae erant, Hanno Versus altum mare quantum poterat exporrexit, si Pugna aliunde commissa esset, circumdaturus hostem. VI. Νὰque diu morati consules in medias Poenorum naves cum duabus classibus suis se intulerunt. Hamilcar, quo Romanorum aci m distraheret, suis praeceperat, ut Commissa pugna fugam Continuo capesserent. Quod quum factum esset, Romanique cedentes avide persequerentur, illis quidem ob celeritatem navium innoxia fuga fuit; at Romanorum acies, uti voluerat Hamilcar praevideratque, divulsami, triariis et tertia classe suo adhuc loco se tenentibus. Quod ubi persectum esse vidit, subito dat e navi sua signum, ut conversis proris pugnam cum insequentibus ineant: Certatur ambiguo marte, Poenis velocitate et peritia nauticae rei, Romanis robore militum, longe superioribus. Itaque quamdiu navium potius quam hominum pugna esse potuit, punica res haud did te meliori loco erat: sed quoties corvorum jactu colligatis navibus conatuus pugnari coeperat, penes Romanum erat certa Victoria; quum miles manu fidens, et in conspectu consulum pugnans, insignitiore opera virtutem suam his approbare contenderet. VII. Dum in ea parte sic dimicatur, Hanno cum dextro Cornu, quod hactenus immotum habuerat, in triariorum
396쪽
IN LO C. LIB. XVIII LIVIANI. 385
naves invectus a mari fecit impetum, magnasque in angustias redactis molestum omnino negotium exhibuit. Eodem ferme tempore sinistra quoque Carthaginiensium acies, mutata priore forma, et aequata fronte rostris in sestis tertiam RO-manorum classem, quae hippagines remulco trahebat, invadit. Romani dimissis funibus ad resistendum se parant :hic quoque fortiter confligitur : ita tribus locis, totidem navalia praelia, magno intervallo divisa nascuntur. Quum ita satis diu dubia victoria certatum esset, tandem evenit, quod necessum est, ubi simul pluribus locis aequali virium roboris pugnatur, ut quae pars Prima pulsa fuit, totius certaminis victoriam daret. Quum enim Hamilcyr vim hostium ulterius ferre non posset, ipsius fuga caeteras etiam punicae classis partes statim profligavit. VIII. Nam ex consulibus L. Manlio in captivis navibus conquirendis, et ad suas alligandis Occupato, M. Regulus
commissum alibi certamen videns, auxilium suis ferre sestinavit, assumptis secundae Classis navibus, quotquot ex priore' pugna integrae illaesaequo evaserant. eleriter opem istam sensere triarii, receptisque animis, quos prope ad extremum periculum adducti desponderant, strenue dimicare cum adversariis coeperunt. Hanno quum et hos acrius resisteres sibi, et a tergo se premi videret a recentibus, velis in altum datis imminens exitium praevenire studuit. Quum inter haec L. Manlius quoque, tertiam Romanorum Classem a Carthaginiensium sinistro cornu ad terram urgeri conspicatus, Cursum eo intendisset, supervenit et M. Regulus, qui iam hippagines et triarios in tuto locaverat; ita subito iacies rerum Vertitur, claudunturque et cinguntur, qui paulo ante Romanos circumdederant: quos equidem in arctum constipatos set velut obsessos olim pessumdedissent, nisi metu COGO-rum accedere veriti, spatium dedissent consulibus, iit et suos eriperent incolumes, at Carthaginiensibus subito accursu circumfusi, naves quinquaginta cum VECtoribus omnibus , velut indagine caperent: paucae reliquae juxta litus
ipsum se subducentes effugere. IX. Fuit hoc praelium quum varietate Casuum, et Conten-
397쪽
tione pugnandi, turii etiana amissarum utrinque navium multitudine inter pauca memorandum. Tres et sexaginta Poenorum naves captae; supra triginta depressae sunt: victores quatuor et viginti naves amiserunt fluctibus haustas; at in potestatem hostium nulla pervenit. Post lianc victoriam Meffianam reversi, paucos dies navibus homillibusque
reficiendis, et ampliori commeatui parando dederunt. Inter quos Hamilcar, quum Africam ab ΙIomanis adiri vehementer nollet, prohibere vero vi et armis non posset, ad dolosso contulit; missoque ad eos per Causam petendae pacis Hannone tempus extrahere sategit, donec copiae, quas Casethagine sibi mitti sperabat, advenissent
X. Hanno quum ad Consules a Cessisset, audiretque Voces ινι illum statuendum esse clatrinantium, quod quinto ante anno in Cn. Cornelium Asinam consulem Poeni designa s-sent ; astuto responso periculum intentatum elusit: - Η vero, inquit , si seceritis, jam nihilo eritis Afris meliores. . Stati inque consules exC pCre sermonem, tacere jussis, qui vinciendum dixerant, Conveniensque romanae gentis gravi- talo vox audita est: u Isto te metu, Hanno, fides civitatis. DOAtiae liberat . . De Pace, quia neque Poenus serio agebat, consulesque victoriam quam pacem malebant, frustra agitatum est. Africanam igitur expeditionem diutius difforri non placuit. Ne lite poeni duces obstitere, quanquani inter
se Constituissent, quietum iter hosti non concedere, sed diversis ex parti litis Carpore morarique. Curti rum Hai Done ad praeni uition iam Carthaginem festinante, Hamilcar nihil movere ausus, Hera leae se continuit e naves romanae et ab ho- . stibus et a tompestate pacatum iter habuerunt.. Xl. Ne lite ilesuerant, qui longinquam navigationem, et hostile litus, ipsuinquo Africae Dianaen exhorrcsCerent; ante cineros imperium detr et malo tribuno militum Mannio : sed adversus hunc ita exarsit Ilogulus, ut virgas securimque - minitaretur, ni Paruisset: ita demum praestitum est Obse-
398쪽
in Lo C. LIB. XVIII LIVI ΑΝΙ. 38
quiunt consuli, sormidinemque navigandi propior et major
metus expulit. Hermaeum promontorio nomen est, quod asinu Carthaginis in mare sicut una lute ProCurrit: eam oram primae Romanorum naves tenuerunt: ibi paulisper exspe into, donec ista classis Convenisset, litus Africae praetervecti consules ad Clupeam urbem Pervenere : hia logiones expositae sunt, navibusque in portum subductis, vallum aE scissa, quo tutiores essent, Circumdata: urbs, quia deditionem abnuehat, Obsessa, statimque metu civium, sive dedita, sivo deserta snam utrumque traditur , in potestatem RomanOrum Concessit.
XLI. At Carthaginienses, quanquam sane dura et insueta paterentur, tamen gratulabantur Sihi, quod aliquanto mitiora formidatis accidissent. Metuerant enim audito pugna navalis exitu, ne protinus ad ipsam Carthaginem victricesscopiae ducerentur. Itaque nonnihil ex priore metu respiran- res, in contrahendas Copius urbemque et suburna nam regi nem tuendam intenti erant. Consules interea missis Romam nuntiis, qui et res hactenus gestas docerent, et de instaniatibus sententiam Patrum exquirerent, Clupeam muniunt,
ut in sede belli uterentur : priesidioque ad urbis et agri custodiam imposito, cum caeteris omnibus copiis longius progressi. Cultissimam regionem, utpote quae post Agathoclis tempora ferrum hostile non viderat, perPopulantur.: villas magnificas multas destruunt: magnam quadrupedum Prae tam, hominum praeterea supra viginti millia abducunt, nemine prohibere auso Oppida quoque multa vi aut deditione capiunt: in his perfugarum aliquem numerum deprehendunt, magnamque vim captorum proximis bellis civium rhmanoruni liberant; quos intor et Cn. Ornelium suisse ore diderim, qui proximo post biennio consul iterum factus est. XIII. Dum haec aguntur, qui Romam a consulibus missi
fuerant, Cum mandatis Senatus revertuntur : jubebatur autem alter eorum in Africa manere cum ea parto virium, quam
399쪽
retineri ex repullica judicassent; alter coeteram classem et copias Romam reducere. Sic imminonte jam hieme, mansit M. Regni ius cum quindecim ferme peditum millibus, equi tibus quingentis et navibus quadraginta : classem reliquam mancipiis et piet da onustam L. Manlius Siciliae litora tutopr teriectus in Urbem reportavit. Septem et viginti millia captivorum ab hoc Romana deducta reperio; Davalemque de Poenis decretum ei triumphum osse. Post haec Serv. Fulvius M. F. M. N. Paetinus Nobilior, et M. AEmilius M. F. L. N. Paulus consules facti. Ilis Sicilia et classis provinciae decreta : Regulum res in Africa prosperrime gerontem ex medio cursu victoriarum revocari non Placuit ; jussusque proconsule bellum in ΑMca administrare. XIV. Id senatusconsultum nemo accepit aegrius, quam idem ille, cujus in honorem factum suerat. Igitur literis ad
senatum missis ea de re questus est, interque causas petendi succc foris posuit, villisi sui morte sis agellum heri. quem habebat in Pupinia, jugerum septem coluerat) me
cenarmm occa onem nuctum, amoto inde instrumento discessisso e quiars urcessarium esse Proesentum suam, ris rura deserto non esset, unde uxor liberique sui alerentur. Decrevitque senatus, ut acer M. Res si prahi e colerestir, res antissm redimerentur, uxori liberisus ejus alimenta prαι rentur. li tum mores fuere. Sed ego, quoties haec atque talia lego trad OVE, tomperare non possum, quin Cuni animo meo recogitem, quanto sit virtuti firmior a laude, quam ex pecunia me es : quippe iam' multis post aetatibus gloria M. Beguli manet; aliotrum opes Cum dominis et saepe ante ipsos perierunt. XV. Carthaginienses interea duobus domi constitutis di cibus, Asdrubale Hannonis F. et Bostare, tortium etiam H
milcarem ex Sicilia accivere, qui cum peditum quinque millibus, equitibus quingentis, Heraclea Carthaginem pro-
400쪽
pere venit. ΙΙi communicato inter se consilio statuerunt, non moenibus, ut ad eam diem factum fuerat, contia vi dum exercitum; neque Romanos impune qui is acore sinendos esse e sic animis aci bellum gerendum incitatis ex 'ri itus edi
citur. Interea M. Regulus proxima quaeque subigendo in loca pervenerat, per quae flumen Bagrada labitur : ad quod
castra habentes Romanos improvisa pestis et damno non me liocri, et terrore adhuc majore perculit. Magilitudinis enim portentosae serpens aquaium prosectos milites invasit; territisque et nequidquam repugnantibus multos ingentis Oris hiatu sorbuit : alios spirarum voluminthus et ca adces v r here obtrivit: nonnullos ipso pestilentis halitus afflatu exanimavit; tantumque negotii M. Regulosa Cessero potuit, ut totis viribus cum eo de possessione amnis fuerit dimicandum.
XVI. Quo i ubi eum iactura militum fiebat, nρque vinci
aut vulnerari draco poterat, durissima squamarum lorica, quidquid telorum ingereretur, facile repellente, Coningi PDduni ad machinas, advectisque ballistis et catapultis, velut arx quaedam munita, driiciendus hostis fuit. Post aliquot jactus ira vanum emissos ingens saxum, spina dorsi perfracta, vigorem iii petumque sormidabilis monstri resolvit. Sio quoque difficulter consectum est, tanto cum horrore legionum et cohortium, ut sa oppugnare Carthaginem, quam alteram bestiam, malle faterentur. Neque diutius ibi morari castra
Potuerunt, quin tabo insectas aquas, et omnem Circa regionem foetore jacentis pestifero a filatam sugerent : non sine rubore aliquo humanae superbiae, quae non raro viribus suis nihil negatum esse, stolide putat. Exer itum Certe romanum, imperatore M. Regulo, terra marique victorem unus anguis et Vivus exercuit, et interfectus submovit. Quare nec
puduit proconsulem, hujus etiam hostis spolia Romam mi tere, timorisque sui magnitudinem et victoriae gaudium publico monumento sateri. COrium enim belluae detractum in Urbem devehendum curavit : quod centum viginti pedes