장음표시 사용
161쪽
iueo ν Liter IV. Commentari j Literales & Morales,
deprecasus finis itam, ct dixi ex tuu nacordiis meis: Castitatis enim donum a Deo petendum,& continuis profusis precibus impetrandum. sine assidua A Sine allidita oratione disticillime iuuenis, Salomoni castitatis puritatem , vetii castita Ot& x tis insidiis tutari poterit. JGraetem ruinii. ce loco illius particulae criti ni , est compos. Ac si diceret on possum compos fieri sapientiae,vel Sapientiam allequi, sine speciali Dei auxilio,precibus continuis ait uendo. Sic Eccli. 6. 28. , Sapientiam cst cordit inera, seu comi facti Ardocrinquineam. Sic igitur
Pro Sapientia a Deo obtinenda oratio Salomo uis, prae ad finem usque Libri pro- tenditur. Hoc capite suam imbecillitat m profitetur, nec se posse.
absque illa muniis sibi a Deo impositis apte fungi.
E v s patrum meorum, Ne Domine misericordiae. qui fecisti omnia verbo tuo, 2. M sapientia tua constituis illi ominem, ut dominaretur cleaturae quae a te facta cst, 3. ut disponat.' orbem tetiarum in x illitate & iustitia. in directione cordis iudici im iudicet: q. da mihi sedium tuarum assistricem Sapientiam, &noli me reprobare a pueris tuis: s. quoniam seruus tuus sum ego, & filii is ancillae tuae, homo infirmus, dccxigui temporis, de minor ad intePectum iudicii Ne legum. 6. Nam de si quis erit consummatiis inter filios hominum, si ab illo absit erit sapientia tua, in nihilum computabitur. 7. Tu elegisti me regem populo tuo, de iudicem filiorum tuorum, de illi artim: 8. de dixisti me aedificare templum in monte sancto tuo, & in ciuitate habitationis tuae altare, similitudinem tabernaculi sancti tui, quod praeparasti ab initio : '. 6c tamen Sapientia tua, quae nouit opera tua, quae de assuit tunc cum orbem terrarum faceres, de sciebat quid esset placitum oculis tuis . de quid directam in praeceptis tuis. Io. Mitte illam de caelis sanctis tuis, de a sede magnitudinis tuae, ut mecum sit de mecum laboret, ut sciam quid acceptum iit apud te: ii. scit enim illa omnia de intelligit, de deducet me in operibus meis sobriό, de custodiet me in sua potentia. it. Et erunt accepta opera mea, disponam populum tuum iustE, de cro dignus sepium patris mei. 13. c. is enim hominum poterit scire consilium Dei aut qui poterit cogitare quid velit Deus t Iq. Cogitationes enim mortalium timidae, deincertae prouidentiae nostrae. II. Corpus enim, quod corrumpitur, aggratiat animam,ic terrena inhabitatio deprimit sensum multa cogitantem. i6. Et difficit E aestimamus quae in teria sunt: de quae in prospectu stant, inuenimus cum labore. Quae autem in caelis si iniquis inuestigabit i7. Sensum autem tuum quis istiet, niti tu dederis Sapientiam, ed miseris Spiritum sanctum tuum de altissimis: 18. de sic correctae sint semitae eorum qui sunt in terris, de quae tibi placcut didicerint hori, inest i '. Nam per Sapientiam sanati sunt quicumque placuerunt tibi Domino a principio.
quem patres mei coluere, Domine Liaiscis ira cordia, seu Deus misericors M. . . ' Cur non dixit Dinnine misericordiae de iu-Deu, G. stitiae, squidem aequaliter est iustus ae miserisericordiam cors 3 Certe quia se erga peccatores se inii praestat, ut abstractum omnino esse amia iis , dominatione iustitiae videatur. ude canit aut iritium Ecclesia, mus cui proprium est misereti tem- in hes.& parcere: quasi etiam eius proprium non iustitiam excrere.l se uiscisti omnia veitat
pientia tua consti ' hominem. G inuaretur creaturae,quae a te facta est. di sena . . seu dis poneret vel gubernaret orbem terrarum in aeqiutare, tu stata, ct in Arectinae cordo , Graece, in re iuuauis ani Geu recto animo& mente iudiciu iudicit, seu ius diceret: Da mihi station tuari assistem Sapiemiam. Praesta quaeso, ut ego iuuenis Regno administrando parum idoneus sin particeps Sapientiae, quae suriemae tuae sedi assidet: me reprobare a P - is tuis, seu excludere , seniorum tuorum Nunu ro. serum tu sem ego. ct filias ancia a ti . ignificat, te filium eorum esse, qui Deum c lucrum, & nominatim matris suae religiosae s. inae, vel fortassis totius Synagopae: in iramu, lcmporis, cuius vita incitas est,
162쪽
i iunior aetas. Et mi r ad Dire rectum n dici . Ollim. Minori regis i m. id est, imbuillior, ni vi iudicia,& leges omnes possim intelli, quibus Regem instructum elle oportet. -υια - Etsi eritio Reges Ministris idoneis volitur, oponeret tamen ipsos legum notitia esse in.
structos. t eis constaret, an sententiae Iudicum
iuxta legi, praescripta feramur.J. 6. Ain ct si avis erit usimn navis intersios . tametsi quis inter homines sit omni scientia instructus. Si as in abfuerit Sa pientia tua. seu directio ad applicationem eo
si diris rum, ae nouit, in nihili computabitur. ' sa
- ia Y pienti uinii quique haud aptE iudieabunt ii ne speciali auxilio, ad applicanda prii domet s. Vise ea ima Regem par do tua, . dion me ad Regnum ego ingessi, a te ele- throtio assideo. Ergo debes me ad regi-mm meu tui populi diri ete. Proseisib cum M Ni e electu, gubernationi praescitur, nec ipse cito procurauit, iuste i Dco petit, ut praeuet auxilium his verbis : Tu me elegisti, ostende' re iis precor, tuam fuisse electionem dans ut meum impleam ministerium. J Et dixisti. nuadi cara
ita uti iis, in Ierusalem, ii iam tibi elegisti, Ut in ea habitares&haberes niplum, &M-tate , simili ua se Maria sanciri im , quod Templum si bi inest ad similitudinem Tabe Dacia i , quod net Moysen fieti iiii listi, quidem Templum iam popa abii adu initio iii
po Tabernaculi. Et tecum sapientia tua , qaia muto reo tua, cte. Et tecum praeparauit Sapientia rara illa , qua totum Orbon extruxisti, quae iam inde ab aeterno nouit , quaxatione Praecepta tua possint ,& debeant, rem executioni mandati, de cum Luctu coπι- i. ι'simi 1.11. Miste ergo illam Sapientiamm . . ,- tuis . ct a se a maguitudinis tua, e --, a throno gloriae : mecumst, ct mecuin Lo m. mihi adsit, & me adiuuet. Visciam, quid in ep o. si a d te. Scis enim ita Mnnia, cti α reo tr a.d κιt mr in operi meis sobria, Graec laxetaprascriptum rectὸ rat senis, moderat discre
te, ne modus, aut mensura excedatur, Ur eust Ho me in si ι entiai. Et eruNt accepta opera m
M tibi, & iubditis , ct di ps myopulum tuum seu gubem bo, itast , cst ero a Inlusi on rii mei . seu Regium thronum a patre meoiso gubernat, indigne Regium thronum occupat. lisa obes. Et indignus est hereditaria sed qui Patris vir
Lim aperta dignoscere, ita vel cogitati ne dis currere, quid eius consor me sit incito 3 C etia
tationes enim it taliam tim da quia cogitatae
res non succedunt, ut illi cogitabant: unde Loe experti segnius & timidius delibcrant :certa prouitantia ns, a. GraecE, facta es opiniones, ct consilia nostra. corp/Gem, uia corrumpitur, grauat am iam, . Id est, corruptibilis eorporis nexus cum animo incorruptibili affert magnum ad intelligentiam impedimentum: Aterrea haec corpori, sic Graecet habitatio op priniit mentem, intellectu nolenum curarum, quae animum distrahunt a taxa, de constanti meditatione : ita ut se saepius cogatur ad insiriora, & viliora obiecta demittere. Vi ἡ Qui eo praecipua viri spiritualis cura debet elle, cum ad meditationis exercitium ascendit, externi, x oua curis omnino remittere nuncium. J si di eici stim vi , qu interea sunt. . Si dissicile em no is in guose imus Eaec obvia, ac vicina, quanto dissi. Manu acilius illa remota omni tali a tensibus dignosce minus i Vnde in catii siri, nuestigabis t
uos. 17. 18. ιν. Sensim autem tuum quis ε
criet, nisi tu rideris Sapienti im ' Quis poterit sine sapientia a te accepta, tuum consilium agnoscere, tuam timari voluntatem ad hoe in nobis prae standum, miseris Spiritum lis tum tuum de altissimisi Et sic correon sintsem es-rum quesium in terris : qua tibi placert, diale rini homines. spiritus tui aduentu corrigeritur, seu diridentur discursus hominum deuiantes,le tuae voviniatis praeisipta callebunt. Ei QII sarie eius quidem sapientiae est corrigi mores pri-
dii in autem Dei callere voluntatem circa opera inire 'gerenda. Et irratibi placene, Adice rivi homines. ptauos m Nisi enim. morum correctionem praemittas, e3 c uigo
haud poteris praescripta Sapientiae utiliter edo cere. 4 Nam per Sapirntiam nati sum, que placuerint tibi Domine, a principio. Salute non silum corporali, sed & spirituali doniti , te sunt per Sapientiam. Christus enim aeterna Patris S ipientia Agnus est occisus ab origine . mundi tollens omnia omnium hominum re cata : nec ovisivam nisi perfidem in Chrisium unquam suum potuit. Et Salomon plurimis mox exemplis initio sequentis cap. id demon- .strat. Paulusque i. de fide, quae pars est sapientiae,idem asscrinit.
163쪽
1 α Liter IV. Commentari j Literales & Morales,
& linguas infantium secit desertas.
ILustribm Patriarcharim exemplis Salomon demonstrat, omnes per Sapientiam
AE c illum, qui primus formatus est a Deo pater orbis terra. tum, clim solus esset creatus, custodiuit, a. & eduxit illum a delicto suo : & dedit illi virtutem continendi omnia.' 3. Ab hac vi recessit iniussus in ira sua, per iram homicidi j
faterni deperiit. q. Propter quem, cum aqua deleret ter- ram, sanauit iterum Sapientia, per contemptibile lignum iustum gubernans. F. Haec & in consensu nequitiae cum senationes contulissent, sciuit iustum, ecconseruauit sine querela Deo, de in filii misericordia sortem custodiuit. 6. Haec iustum a pereuntibus impiis liberauit sugientem . descendente igne in pentapolim: z. quibus in testimoniunt ii equitiae fumigabunda constat descit a terra, dc incerto tempore fructus habentes albores, de incredibilis animae memoria flans sigmentum salis. s. Sapientia enim praeter cun-.tes, non tantum in hoc lapii sunt ut ignorarent bona sed insipientiae suae reliquerunt hominibus memoriam, ut in his, quae peccauerunt, nec latere potuissent. 9. sapientia autem hos, qui se obseruant, a doloribus liberauit. Io. Haec profugum irae
fratris iustum deduxit per vias rectas. de ostendit illi regnum Dei, dc dedit illi scientiam sanctorum : honestauit illum in laboribus, Ac compleuit labores illius. In fraude circumuenientium illum aifuit illi, de honestum secit illum. 11. Custodiuit illum ab inimicis, & a seductoribus tutauit illum, & certamen forte dedit illi ut vinceret , de sciret quoniam omnium potentior est Sapientia. 13. Haec venditum iustum non dereliquit, sed a peccatoribus liberauit eum : descenditque cum illo in foveami r . & in vinculis non dereliquit illum . donec esseri et illi sceptrum regni, & potentiam aduersus eos, qui cum deprimebant: te mendaces ostendit, qui maculauerunt illum, δί dedit illi claritatem aeternam. is. Haec populum iusium, dc semen sine querela, liberauit a nationibus, quae illum deprimebant. 16. intrauit in animam servi Dei, te stetit contra reges horrendos in portentis de signis. 37. Et reddidit iustis mercedem laborum suorum, de deduxit illos in via mirabili: &suit illis in velamento diei, Min luce stellarum per noctem: is. transtulit illos per
Mare rubrum, octransuexit illos per aquam nimiam. 19. Inimicos autem illorum demersit in mare, de ab altitudine iii serorum eduxit illos. Ideo iusti tulerunt spolia impiorum , 2O. dc dccantauerunt, Domine, nomen sanctum tuum, de victricem manum ti am laudauerunt pariter: zi. quoniam Sapient: a aperui s mutorum,
lapse concepto, praecaueat in futurum .i Et δε- xl preti te φι iri viramem continenΔι-nni, seu vim, de fa-gere
ERs. i. i. Hac sanientia irrum. Hi imm formatio es a Deo pater o ι bis terrarim , Allinum scilicet. l cum solus e set creati, cu stodivit.
in ridiu se ilicet solus fuit sine
Eua exii oditus, Dit in innocentia per sapien-Abstrictio a tiam&gratiam. - . ait pulchre,pi ua ut innuat, abstrachionem a noxias cietate vir- adminiculum J Ei uxit i madesi ediisti. ziu ,scupost peccatum ben ficio sapientiae, ab eo fuit per poenitentiam liberatus. Insipiens deliquit. Sarietis se ad meliorem frugem rece- pientia Pit. ' Conteit quippe Sapientia; ut peccatorreri ad dis criminis vilitatem agnoscat, & doloic de prae, uniuersum genus humanum. η Princeps insi- Pi in pspiens ineptus prorsus est ad gubernationem, hy imo ad dominationem. Stulto enim Principintili solii in subditi non obediunt, ver vix milius. illum suum Dominima esse profitem Abhae Sapientiata recessit tuis. λυ. 2. Cain tu ira iratus est enim aduersus Abel Cat. μνῶν
vehementer,&concidit vultus eius, cum Deus ad ipsum & ad munera eius non respexit peri in homici ius a rem obperiit. GraecE ,hatrici-
d periit filo ibio. Periit scilicet animo ,
Litore illo contra A belem concepto, de executione matulato. Vel perist smia, s vi alij exponunti non eodem tempore, sed simili genere mollis, violento quidem. Nam Grai. . 1 f. in- dicatar
164쪽
imi Lamecho occisum suisse..cia coim Dinninum homicidi j Daieini, ina torMulti homicidio a propinquo, in ilicita, Graecii in illam te honem expende:
o se Darei itii iuuia Concepta in extraneos iracundia, tria apte vocatur: at quae inter saracundia ascenditur JArar merito debet
in recliari. Nec enim quis ab hoste tanta in--i mn commoda tolerat quanta a Latre,, Propinquos iis Ma ni se in ipsum aiffecto. V ers. . Propter qu/- Cainum, cuius scelerat si, de more imitabantur, C i deleret te
diluuii tempore , sa/iami uera -- . Ilotia. rei tituit mundo iniecto sanitatem, Icroniti tibiis tiguum uisium Plurn υ Per arcam scilicet Noe de filios eius regimine naua.. v diligens, & dciendens ab exitio communi. Voco autem arcam illain contempti iure hyninu. quia noni salinendam,& arcendam aquatum e talionem nullatenus susti re vuler tur.' ut appareat Dei Sapientiam contemptibilis
riones oe consera it si is querela Deo. Cum filii Adami, e quibus disperiis Procesi e nationes orbis terrarum, te coiis ictitiei ites insuperbo illa ausu contuli ilent iuviatim locum ad turrim Babel aedifieandam: sapientia diuina iustum Abraliam Icunt. scii paterna si it cura pro tus,& curauit pomiti, duin educere e medio nationis Chaldaeae: Medii in atque ab errore patrici H bet ii quo solita insectus aliquando fuit abductum, pcri tuo deinceps sine querela conseruauit. Et infli misi c. . . . t custoditur. Id est, cum ei inustini, altitot filium In cum ei oster ictΔapientiae ope itis perstitit,ne viscera eius ita tibi amore tangeret,iur,ut ei Parceret, de ab in tri4 ificio abstineret. e s. o. Haecia stum Lolli. a pereunti Sodomisis Qui si cr. is unum ti se laute il- cladem urbis. Pentapolis quinque coiit inebat Vibes Sodomam, Gomorrham, Adainam, Se in.&Segor. Vmbi intestim- mami M a serta terra. Vbi hae miserae ciuitates olim aderant, visiturusque ad hanc diem sumi aias, de deserta terra, quae igne de coelo misso, conflagrauit. incero improseuctiti habe uera bores, & plantae sitie as intelli pestiuos de inutiles os erum. Et increui dii a - mem a flaui filo, id est incredulae animae, uxoris Loth conspicitur salis statua aeternum in obedientiae monii
in s. s. Sapis timemm Mereum .cte. Qias Hemiain contemplere, hanc P nani sustinctu, quod eius dignitatem non perceperunt, de vi amentiae sux infamem, Se indelebilem mei noti linquant. Peccatum isti eorum in latete non potuit. ' Agriatum namque pec
cato est, quantumnis tibi videatur occulte esse Patratum, in Publicum prodire.J 7 s. s. o. i i. ii. ira autem Mi. qui zo eraiam, qui ipsam colunt, admirantur, Grae- nerantur, ribui, seu laboribus , tiberator. cc y Uugum, Iacob iram fiatris Esau fugientem a xii per υ co rectri iei im Im, per directum iter, quod ad Mes rotamiam ducit nec enim more Ligientis, via
rum incognitarum ambages arripuit eum Giti nee te, eique coeli cu ina visione scalae ad coelum pertingetitis obiecit. Et derit iri jι
riam; M, Drum, seu sanciarum rerum, quae spectant ad Ecclesiam itum militantem,tum triumphantem. II illum in lal bus, seu l cvi./-ι Gra δὶ inar om, vel per labores, 'trii Gemi'. nuxantur. Labores enim, tu is iusti premuntur,animi sunt diuitiae.Vnde Sae in es non selum venientes sustinentes, sed meidet eos abientes requirunt,ut thesaurus increscit. J Ei solam Ω- complevit laboro iami. Sapientia Iacobum fecit si laboribus in pascendis soceri gregibus locu i pletari Lim multiplici ex virgarum astu. Ini aude ci Granuenientium iram. adsuit im. Cum per auariti Graece sic ὶ Labari eum opprimeret, illi Dominus liberator adfuit. illum ab mimicu cyasee ductori stivavit illum Inimicos, ta si ductores limitigo Labani tua , 5e cognatos eius, qui recedentem persequuti suύte ivel etiam Esau, qui redeunti insidias praeparabat vel Chatra naeos de l)berezaeos. quos Iacobi ost Siclumitatum cladem valde timebat Gen. 3 o. sed eos D iterror inuasit, Lausi non Erexecedentes per se liii. Gen s Et certum et finea ducti. ut vinceret se ii Dcit cum Angelo luctati inire Geu. i. in qua Iacob praeualuit. Et si iret, mimum mentior est Sapi -
nu i ι.ε . Hae v sed tinn iustum Ioseph 1acobi filium a fratribus pictio murcatoribus i. Diit traditum per initidiam, seu uereliquit, sed a peccatori uiliis uit eum. id est , peccatrice Puti- Ploris uxore ab inuidi, Lambus eum occidere molielitibus. Doceriai qai cum iiti tu foveam cisternam veterem, vel carcerem in AEgypto.' Descendit ne Deus eum Iosepho in Gaeam, ut cuin eo vinculis allig1retur, an ut sua euiti praeisentia uolatium afferret Profecto Deus itati. sed erga iustcis actos labori biis assicitur,ut non s eo labori aluin eis laborantibus assideat, sed cum eis pati agi id u. etiam videatur.l Et in vinculu non dereliarius ilia
n.d nee aserere lilii Feptrum Regni. niam toti Egupto praefuit dignitate de potestate prinius a Rege. Aliqui sunt iii orbe i incipes Multi Ret a nomine tenus; non enim ipsi regnant, nee sint Vinu praesunt, sed ille, qui in summam Regis familiaritatem venit. Et 'uentia a erita a primi ist, seu depreti erant fratres, Putipharem, duxorem eius, eosque qui in carcere vincierunt. Et menda ei osse it . qui maculauerunt
illum asscientes adulteris infamia. Et dedit itali claminem aternam, gloriam,splendorem AEgyptiacae praesecturae, cuius memoria ob titticum asseruatuin infamis suturae subsidium , erit aeterna. ' prosecti; qui expetit suam memo- Qui eurariam aeter ire & in hoc saeculo horreum
Peribus opibus suis constituat. J Vnde videri, taria opera ad eleemosynam testamento relicta, non stantibus temporis iniuriis, sine mi reum sina initione plerumque alter uati .l pibus ad xl
H. . Haec 'ρu itastum Is rael uicum scilicet, quem ex AEgypti texuitute sliberauit, se utine ais resa irreprehensibisse, Lincul tum , quod nulla superstitione macul,
tum tuerat in AEgypto, liberauit a riationi is AEgyptiis , Mission auri bant. Ad cuius e peditionem, intrauit Sapientiam animam stri4 Dei Moiis: ct intrepidus Ontra Re es Ini
tertibiles, se Graecὸ) potentes, saeuos.
165쪽
i 14 Liber IV. Commentarij Literales & Morales,
Rex unus suit Pharao,contra quem Moses stetit. Sed etiamRegum ninnine liuelliso Princi-
pes Pharaonis,coram quibus plagae lunt editae. Et radidit iustu merce n sinum, seu compensandis copiosim mercedis pro laboribus praeteritis, ouae fa est,cum vasi,& supellectistem pretio in AEgyptiorum Hebraei δε- M omano, stulerunt. ' Mercedis, quaan ulis, vel oporariis tuis autas. si non restituis, dabit Deus Iem.dibii compensationem te diuitiis spoliandod Ei ab Deus eom in μι mirabili perniare Rubrum, pet
Despini pensationem desertum passim mira excitando. Et in Plis
se A se iam ui odi nubis columnaeos a solis aestute dumiis spolia G.
l ii columnae ignis sidera imitantis splen
dorem. Transtulit ius per mare Rubrum. I transi Mandiae satis hexii sitis per asuam umiam seu multam siccis pedibus ad ulteriorem ripam transmeantes.
2 P . . excidat e memoria particula, P. um
improbi, ita iam de musin ii 'ela Undenam Hebraei tam is non i egregio nomine digni a Salomone iudicantura Certe quia inter AEgyptios impios degentes
eorum impietatem non didicere Magnum emimesi sui statis doeumentum ab assiduis improbis sociis non maculari .lVB s i 9.io. ii. Immisas inuem illorum δε--rsu in eam. Id expono de Hebraeis liberatis e profundo alueomatis,&ad littus adductis sne immersione quidem. ut commendem Deiparentis Dominae meae ab originalis culpae pelago liberationem po Christi Redemitoris auxiliumLiberauit enim Matrem a pro- b-i v. dum Pando pelagi, dum eam fecit siccis pedibus ad sieci, d. lirius proretare, dum reliqui homines misere isti erguntur. J Idio iusti. Hebraeitiae uim iai Hrum AEgyptiorum in naufragio relicta,
decantauerunt Domineinomenonsum tuum, n-
ticiam Mosis de quo Ex is . ore protulerunt: et id tricem a tuam lati uomit paris ervno
animo uno ore. stusniam Sapientia aperiat os miuorum, qui prius prae timore loqui non aud bant, Et lingui infimi iu- θοι sistiti, id est, imperitorum,vel puerorum,qui de ipsi cuin reliquis canebant.
Beneficium quo diuina Sapientia Hebraeos agetat, Salomon a plificat, expendens ex inopi o exitum, iter prodigiis exundans. Interim Iuppilaia,
quibus AEnpti fuere pcrcussi, profert.
' IR E xir opera eorum in manibus prophetae sancti. Iter secerunt per deserta, quae non habitabantur: de in locis desertis fixerunt casas. 3. Steterunt contra hostes. de de mimicis' sevitidicaueriant. q. Sit erunt, & inuo iterunt te, ec data' est ili is aqua de petra altissima, sc rnutes sitis de lapide duro. s. Per quae enim poenas passi sunt inimici illorum a desectione potu sui, de in eis, cum abundarent si h lsrael, laetati sunt; Q per haec, cum illis actum eis. 7. Nam pro sonte quidem sempiterni fluminis, humanum sanguinem dedisti iniustis. 8. Qui clim minuerentur in traductione
infantium occisorum . dedisti illis abundantem aquam inspei ath, 9. ostendens per sitim, quae tunc fuit, quemadmodum tuos exaltares, dc aduersarios illorum n cares. io. Cum enim tentati sunt, de quidem cum misericordia disciplinam accipientes , scierunt quemadmodum cum ira iudicati impij tormenta paterentur. ri. Hos quidem tanquam pater monens probasti: illos autem tanquam durus rex interrogans condemnasti. 12. Absentes enim dc praesentes similiter torquebant oriis. Duplex enim illos acceperat taedium, dc gemitus cum memoria praetcritorum.1 . Cum enim audirent per sua tormenta benE secum agi, commemorati sunt Dominum, admirantes in finem exitus. 3I. Quem cnim in expositione praua proiectum deriserunt, in finem euentus mirati sunt, non simili rei iustis sitientes. 16. Pro cogitationibus autem insensatis iniquitatis illorum, qudd quidam errantes colebant mutos serpentes, δί bes fias superuacuas, immisisti illis multitudinem mutorum animalium in vindictam: 17. ut scirent, quia per qua peccat quis, per haec de torquetur: Is. Non enim impossibilis erat omnipotens manu tua, quae creauit orbem terrarum ex materia inuisa, immittere illis multitudinem ursorum, aut audaces leones, i 9. aut noui generis ira plenas ignotas bestias, aut vaporem ignium spirantes, aut fumi odorem proserentes, aut horrendas ab oculis scintillas emittentes.' 2α quarum non solum laesura poterat illos exterminare, sed de aspectus per timorem occidere. 2I. Sed Sc sine his uno spiritu poterant occidi persecutionem
passi ab ipsis factis suis, de dispersi per spiritum virtutis tuae: sed omnia in mensura, Mnumero, de pondere disposuisti. α2. Multum enim valere, tibi soli supererat sem- rer
166쪽
ad Sapientiam. Caput at isso: M virtuti brachii tui quis resistet 3 α 3. Qitoniam tanquam momentum sta
terae, sic est ante te orbis terrarum, & tanquam gutta roris antelucani, quae descendit in terram. 2 . Sed misereris omnium, quia omnia potes , α disti iuulas peccata hominum propter poenitentiam. χs. Diligis enim omnia quae sunt, &nitul odisti eorum quae fecisti: nec enim odiens aliquid constit histi, aut secisti. 26. Quomodo autem posset aliquid permanere, nii; tu voluisses aut quod a te vocatum non
esset, conseruaretur 27. Parcis autem omnibus : quoniam tua sunt Domine, qui amas animas.
Direxi pera rur .: ad exitum ex AEgypto peti. - neuti .i Sapientia ditiina inmani P vheta tane . eos prospei eduliis , sic lenique ut bus ei seci: bus potirenti: r, M - iis ministerio. Iter secerunt per dei et Ia , quae non habitabantur: ctis hisce locis de eottis πι- ru i ea seu taber iracula, vel te istoria, strae mucontra hutem pugnam ineuntes contra Amalech
Sitierunt Hebraei De I. i 7. Numer. o. in sitis molestia Pleisi, te, Precibus pro iis, ct aaia e r iris ilio cis Petra ridi . . ex finiuria rupe : s requies seu remem jussi diuisi, rescisti tum litis de ' lustic uiri patiuntur, ex ipso lapideo labore i Ddiis se eis educit restigerium.J resim Vers 1 . s. . Per inpar ι furat ini- misi in eo in quo puniti fuere AEgyptii , in eodem eum Hebraeis bene actum est: AEgyptii iiii diuexati sunt, cum aquae eorum mianguinem fuerit. . t coni ecce: LM. . con-
Horatis urge, Dontino in desecto suere sepres : . Imo non solitin in doserto, Petra vicussa, sed & in AEgypto , nam aquas Pu
ias Hebraei laetantes bis bant, dum a gyptii
in Lititii diue ali cti liti premerentur. Per hoc are sevi scilicet inaeserto, seu cum . t inium, diuino munere aquis suppeditatis. 'of te dem sempite usumin .scia pro sente illo petenni, quo Hobrii suEre recreari, hi in auisse iii em Mai ii initi iii. Huius ri gae descriptio cxlat Exo. .
ductio id num occi orum. Cum aguptis imminuerentur, inultis liti pereuiuibus ob uada Gionem immersionem insintium: Dei il
t . seu Pene desperantibus, in deserto ex petra Horeb. Merito sanguineis aquis Pimieban-
infinitu quae tune fuit, per sitim Lilicet Hebraeorum,s: π Egyptior inii, quem admodum ti se valla es. cta Garios Marion necares. seu t orighalio modo habeas erga hostes, quin erga amicos: hos exaltas illos delicis. ' inianimi,
inita G enim tentati Cum Hebraei per ii -- tim in deserto probati essent, quae quidem pro- ret in e- batio suit ex Dei misericordia pros: D. 'Lab
res enim iustis immittit , ut eorum merita au-πat4 castigationem patienter tolerantes: Fie-
seu quonammododitiora palli fuerint impii sua
ex siti tormenta. Sancti cum nisericora a probati labolibus de aerumnis sunt ; impii cum ira fiat, lati.J H ι quidem seu Hebraeos tauq iam bolibui sunt, pater monem y astiς-icu AEgyptios impii ινδ
cruciatu sitast: aliarum plagarum. ia. euto enim c aes tes similitert cIoibantur. AEgypti l namque absentes iam .
ab H braeis AEgypto egre ius, de iii deicito . aquam de retra oloenti Dii, lat Eque aliis beneficii, diuini, fruentibiis haud aliter,qui meum praesentes ei sunt illi, torquebant tr. Nam sicut praeientibus illis cruciaba ut siti ob aquas omnes in sulpuinem vertas,& reliquis plagis :ita absentibus Hebraeis ex illorum prosperitate rumpebantur inuidia. Et quidem inuidiae lauidie tot
quae ipsi occasione Hebraeorum passi fueram. Secundus ex alieno bono , quo iuratos suos hostes lain frui sentiebant. ' Pro malis pro-WDolete de 'priis gemere, agnatiun est dolori : pro bonis a. t in alienis dolere ex inuidra daemo ii cum ui ait euvitium ei .l uiomen. Vers. . Cum enim au i rem AEgyptii se cum Graece, cum Uss Hebraeis agi, & quidem per miris ita. id est, Per easdem res, per quas ipsi torti suerant, puta per sitim; derelim iit neni istis tibi negatam ei se, Hebraeis autem benigia E concellam: tidem iit de aliis plagis
iudici uinin commemorari sunt Domi um auruιν resia D mu . seu etiemus rei obili pueri inteo felicitatis Hebraeos rebelles tibi deuenisse;& commemorati sinat Dominum, Graecὸ,βnseruist, manifeste deprehenderunt ex inemoria
Platia praete litorum cum piae cerui collatorum, dii linam esse mammi, & vindictim, quae se affligeret. ' Hine deteriores ae rebe liores in t eselle plures Christicolas, quina AEgyptios idololatras arguo, siquidem tot a illicii Lippliciis,
tot calamitatibi , nondum an dii ucstunt, eas Epeccatis dacere ortum. J puci ii u au
Vc s. i s. 2 m enirn Mossem in expiatone tem id nora' ua . seu impia ae crudeli proiectione in Ni- atri dura tum p M. tum dini erunt, armutata hac via prorsus extinctum iri : ii, siuem euenim miratis Lin line ei lentus luc Graece, aincti sunt admiratione cum viderent longe aliter Hebraeis successisse, adeoque & Morsi eorum Duci, qi inmies AEgyptii existim item. Non si luὸν iustis
pii tibis, id est, experti Deum non eodem
modo se eeuisse in sici iba, quo se gerebat ia
167쪽
L re IV. Commentari j I herales & Morales,
sti Hebraeonini. Nam Hebraeis prospiciebat de aquis Dauissimis , at AEgyptiis non nisi ian- suineas subministrarat, hi durum sese Eostem
exhibens. illis pium patre n. a. i 6.17. Pro coitationibus attremisere Musuniuium inrum. id est, ad puniet a cogitata
sciniphes, muscas & locustas : in m i i
ranas videlicet,cciniphes, de omne genus muccarum. Exo. 8. Vt scirent, quia percilia cc u Modus ere . Per haec Gr torqueti'. ' Modus enim coelesti, suppli- lestis supplieii plerumque delin a uendi modocti pictum respolide .l Expende illud: Glebunt mutos Iu tu ria; siue i escientes loqui. Aliqui intelli assoleties o sunt de AE eulapio ilii, serpentis Oete colidere. solito AEgγptiorum plane intolerabili stultitia.
in pis r illi sperare possent,
mutiei, i ii l iacm qui mutus est, caret etiam auditu3 surda sitiit.& lnepta quidem deitas quae non audit preces
muta. Deus orantis , nec optatis respondet. unde Dauid eius M d-o, Gentiliuni nonina irridebat. Aures habent,
potes erat omnipotens mauu tua. 7ω creauit ore uis
terrarum ex mare iis inui a. id eii , informi constantem , quae materia, quia die Prima creati mundi, qua nulla dum lux erat creata, aspicit non poterat, ac debito ornatu carebat, morito lue de inuisa & informis vocitatur: immittere illis multitudinem visorum , aut audaces leOnesia ut noui generis ira plenas ignoras bellias, aut vaporem igneum spirantes. Graecb rem
num ess tes hallium . quod dici solet de leoni bus, draeonibus , ac similibus calidioribus M sitis: au fu ni exiremi pi ferentes, Graece, ventitantes sonitum fumi. id est, fatentes, ac trementes cum anhela exalatione, quae fumum exhibet,quod Scriptura bsenae miribuit Iob. i. Et horreis G ab G dii scintilias em ut uo. GraecEfι, iurantes, ut solent balenae, basilisei, lupi, Dinio teste lib. s. d. sq. Magi cap. s. q. - Ἀ rem nou solum D ura poterat idos quarum, scilicet, non solam venenatus morsus,
imo & solus aspectus exitialis extiteret ob
Versa i. i i. Sedo sine tis uno i iiit eu fla tu tuo merant occidi, persiciisionem pasi ab is si factis μι, id est, Gla conseientia fictorum pensimorum ipsos premente, viscera corrodente. Malae eo Malae enim conscientiae morsus obduratoni Aiae mor- quolibet mollisero veneno exitiali
e xx existi .l Gille si ripi risum virturis tuae. Sed
exitialitati omnia in m sara ,-m incra , ct Drusere costiti t. Id est, summa aequitate, ac ratione Omnia ordinasti, quod Sapientiae munus est Metaphora sumpta ab Eumanis ne otiationibus, in quibus iust tia dati ta a cepti iciuatur, menstrando, num rando, ac ponderando. Hanc, inquit, iustiti. in , quam in omni re perpetuos uas , etiam in poenis AEgypto instigendis est eruasti. v. gr. numerum, decem plagas in iligendo enoram culpis proportione tua poenas commensitando: 'uam, destinando poenas ad finem , Deo praescriptum: ut dii lina potentia, iustitia, ac maiestas passim innotesceret. Miatum enim valere tibi sit sapereras semper. nam multum posse,imb omnia polle penes te est semper:& exco , quod ditiora non inter sun-plicia cum possis iuste, tuaminei bileiri mileri eo tu iam ostendis. ' Deus sine mensara iu- sine inti a stis praemia largitur. Peccatoribus in numero, in Deu pix in pondere, in mensura supplicia infert. J Ei P virtuti Bacbη tui quis rest tityx ersi V. st 'niam taxauiam momentum paterata licia. Graece, inclinatio, nurus unius ex
lancibus, alu lingula staterae, cuius icinitudine aequalitas ponderum indicatur : sie est re
qua arsendit in terrim Comparatione tui cun- cta creata ac pollibilia minus sunt quini minimus scrupuliis aut granum , quod in alteram lancem mitti ibi et, cum artificis statera aliquid examinatur : aut quam imperceptibilis rotis matutini guttula. V. f. 1 . Seu mi eris ovinium quia omnias iret iasi peccata omnium se Deum ad vin- Deus o AEdictati olicitent, ut egeat quodammodo sua .
omnipotentia ad iusiana conceptam iram irae tholeolianandam,& continendam. Vnde omnipotcntia, eum coi
quae horribilis peccatori obiici poterat propter no quod T
Deilem ei supplicii inflictionem: aniabilis ad- 'n
modum appoci, ii quidem Deum continci, ne inserat sit opticium aeternum, sed omnium misereatur. t Et ais: mium γα uat ominu Hopter paenite uinam: non statim punis. sed expectas, ut peccatores poenitudine affecti ad silige in se meliorem recipiant. Inrsis. 16.1 . Di Dis enim omnia. quaesis a te creata : nihil odi ii ι rum, qua fecisti. Si enim odiises, minime fecisses ea. 'u' a autem pol et ar ima tormanere , ni tu conse ' qui quia a te vocatum non esset, conseruari ' Seu quod a te non esset creatum, de conseruatum, quod scilicet , te non iuberetur permanere, de durare, P cis autem mmbm. . Deus parcit hominibus, quia aniatorcstasiimarum, quae
ipsus sunt , ut reliqua omnia : nec decet patremfamilias res pretiosiores prodi re. Eod a re , inquit, vocat sit , icu fictum , creatum. η Dicere enim Dei, facere Dicite Dia
168쪽
p cat Salomon beneficium a Deo Hebraeis cossatum in sanctae Terea
introitu , expulsis ex ea impi Chananaeis, Hebraeisque eorum loco substitutis.
QvAM bonus & suauis est Domine spiritus tuus in omni-' bus. 2. Idesique eos, qui exerrant, partibus corripis:&dei quibus peccant , admones de alloquetis: vi relicta malitia, i credant in te Domine. 3. illos enim antiquos inhabitato- cs terrae sanctae tuae,quos exhorruisti, 4. quoniam odibilia, opera tibi faciebant per medicamina, & sacrificia iniusta, s. & filiorum suorum necatores linc misericordia,&co-ines ores viscerum hominum, S: deuoratores sanguinis a medio sacramento tuo , 6. M auctores patentes animatum inauxiliatarum, perdere voluisti peti anus parentum nostrorum, I. ut dignam perciperent peregrinationem pue-vorum Dei, quae tibi omnium cliarior est terra. s. Sed & his tanquam hominibus pepercisti, da misisti antecessores exercitus tui vespas, ut illos paulatim C terminarem. 9. Non quia impotens eras in bello subiicere impios ii istis , aut bestiis saeuis . aut verbo duro simul exterminare: io. sed partibus iudicans dabas locum pinnitentiae . non ignorans quoniam ncquam est natio eorum , Mnaturalis malitia ipsorum, de quoniam non poterat mutari cogitatio illorum in perpetuum. M. Semen enim erat maledictum ab initio: ncc timens aliquem, veniam dabas peccatis illorum. i L. Quis enim dicet tibi: Quid fecistit aut quis stabit contra iudicium tuum Z aut quis in conspectu tuo veniet vindex iiὶiquorum hominum aut quis tibi imputabit, si perierint nationes, quas tu secisti 33. Non enim est alius Deus quam tu, cui cura est de omnibus, ut ostendas quoniam non iniustE iudicas iudicium. 1 . Neque rex neque tyrannus in conspectu tuo inquirent de his quos perdidisti. i s. Cum ergo sis iustiis, iuste omnia dispoliis, ipsum quoque qui non destet puniti, condemnate, exterum aestimas arua virtute. I 6. virtus enim tua iustitiae initium est: dc ob hoc quod omnium Dominus es, omnibus te parcere sacis. 17. Virtutem enim ostendis tu, qui non credideris esse in virtute consummatus, bc horum , qui te licsciunt, audaciam traducis.18. Tu autem dominator virtutis, cum tranquillitate iudicas, δί cum magna reuerentia disponis: subest enim tibi, cum volueris, posse. ,19. Docuisti autem populum tuum per talia opera, quoniam oportet iustum esse, 6c humanum, de bonae spei fecisti filios tuos i quoniam iudicans das locum in peccatis poeniten-- riae. m. si enim inimicos seruorum tuorum , dc debitos morti, cum tanta crumasti attentione dans tempus de locum per quae possent mutari a malitia. 1 I. cum quanta diligentia iudicasti filios tuos, quorum parentibus iuramenta dc conuentiones cedisti bonarum promissionum3 22. Cum ergo das nobis, dis iplinam, inimicos nostros multipliciter flagellas , ut bonitatem tuam cogitemus iudicantes, de cum de nobis iudicatur, speremus misericordiam tuam. 23. Vnde de illis, qui in vita sua insensat Eociniusth vixerunt, per haec, quae coluerunt, dedisti summa tormenta. 2 . Etenim in erroris via diutius errauerum, deos aestimantes haec, quae in animalibus sunt superuacua, infantium insensatorum moro viventes. 2s. Propter hoc tanquam pueris insensatis iudicium in derisum dedisti. 26. Qui autem ludibriis de increpationibus non sunt correcti, dignum Dei iudicium experti sunt. 27. In quibus enim patientes indignabantur, per haec quos putabant deos, in ipsis ci im exterminarentur videntes, illum, quem olim negabant se nosse, verum Deum agnouerunt: propter quod de finis condemnationis eo rum venit super illos.
169쪽
, 18 Liter IV. Commentari j Litorales & Morales,
pinis Ad est seruis ditisseu veri Numinis culto- - ribus. - Cum videris Regnum, aut Prouinciam aliquam colonos fouere Catholi os, exi- ρα stii illam Deo esse charis sinam .l Deo se Verss. Sed histanctu homirabus fragili ebatium esserate humana pressis, qui te poterant reducere ad os uota: Poenitentiam pepercipi , non eos ominii , illico perimendo : ct misisti exercitus tui
reui. De propriε ductis vespis, & crabronibus, pia ac, aliisque similibus animalculis alatis. & iniculo armatis locum expono. id enico supplicium
ri H - , o ritus lusu ia omni bio rebus, Cha - νῶ maximE in hominibus, tam in poenis
instigendis, quam in Praemiis aptandis. Ly, si Bonus idem est, ac iustio, re ius , quod dices tDauid , Diacisor rebus, s arus. in Do mu , propter hoc DPem dabit . P A. i
' A: praeinia elargiendum existere : imb simul re- esse. .e sui dci vcm in ipsa d lictorum 1 minione. Juem. Id οὐ eos, qui exerrant, Parrabiti est ripis. id eli. per partes, non rotam simul iram profunden- Praesul in do , i ea sensim de paulatim. Graecus sic. Prudens subditos et ' Praesul iram conceptam aduersus 1 bditos e
Oportet Principem. ludicem, Praesulem re- pra missuriim se promiserat Deus Exsti; .is.ctum ei se ad peccatores puniendos, sua item ad ut peccatores ediscant, cum liui is nodi de- Pla'. quἰ-s tigantur elagis, v.gr. locustarum, vermium, bus assi si grandulis, i citatis&ca lites este diuini exercitus praemissos, ut his leuiter vulnerati se meliorem frugem recipiant, de exitiale instans eis assii eti
id est peste exitiali, aut spectro horrifico, aut aptiuis quavis iustione, seu reduriore, ac as periore. quidem arte volu Lm voca- Veibum d uuio significatur; quia verbum durum ano-x φαruna, max inae ex contemptu prolatum cordatos
omines pili suam gladius exit aliter vulnerat: quiri gla unde hoc vocabulo dira quaeque apposite si- dius guantur. J Sed parti ut iudicans Lab υ locu nitentia. puniens per partes,& paulatim, ad paenitudinem eos alliciebas, inducias impendendo. Non scilice gnara is, tio est uisu. & naturesis malitia ipsormii. Graecε interita imara erat illorum malitia, non vitio animae vel naturae , ut somniariint Manichaei, sed propter cratim,seu temperament una corpo
iis : ad quod noli parum conicit Palentum intemper alitia, & improba educatio. Limn tolerar mat. 4 cogitaris i orum iu perfeci uum. seu praua machinatio, nempe stipposito, quod prauain iraturam, seu naturalem indolem , ac consiletudinem sqtiae est altera naturai compescere nollent. Vnse Graece est, mitraretur. Ergo i on significatur hie impossibilitas absoluta ut fingunt haeretici in cut ei limalioqui daret illis Deus locum pluitentia' sed ibi uiri ex hypothesi, seu conditione insis libera, ted neglecta. ' Hinc prauae coniuetudinis
vim edisce, uitae sic homines arripit ut sibi videantiit, seminime posse continere, de quo quodammodammodo speccatoris malitia in impossibilern a1 impo reddit reductionem. Impossibilis quidem non bilita in in
est, sed dissicilis admodum. l dua dis
Vc t. Semen enim erat maledictam abiriiij. imprecatate Noe, Is dedictui Chanaam, sermo seruorum erit. Gen. 6 Nec timens aliquem veniam do sy casu irorum. seu non ob metum potentiae cuiuspiam maioris compulsus si isti, vi impiis illis ad tempus seu parceres, mitius aissi-geres,ac tandem non integi Edeleres. Hoc enim imbecillium est tutannorum, v. gr. Phara Otiis,
Athaliae , Herodis, qui saeuiebant in alios non ob aliud, quis quod tibi ab iis metuerent.' Deus vero nullius metu percelli aut compot- Deus nocili potest agnata misericordia parcit, vel expe- In sii. a mi emni dicet tibi. ste. Nullus pro- ita,' se itio dabit tibi qii cumque seceris, de piae iti eat tiris enim tuis quidquid placuerit tibi discponere Potes. Vors smuri. ante comin i, paulatim effundat. acri enimitam prosu. admo uni correptione vulnera exasperantur, dat, sed D qtiae infusione vini &olci accipit sanitatem .lux. Et de rvibi nec . t adin ues quo , tum ab intus per pias inspirationes , iii in soris per Laboret qui- correptiones & plagas. Admonet enimbus prem Deus, cum aegritudines aut aerumnas titiligit, T.. si ' Vt a vitiis recedamus. Versi. . s. 6. T. Vos enim uiros inhabitas res te ras ossa tuae. Chananaeos, ali atque pol illos,qui ante id braeorum ad utinum Terram anctam incoluere: quos exhorruisti,n u odioli buisti, quoniam seu odio digna, opera, tibi faciebant per rura camiua. e sacrisicia in Wia. Graece, per veneficia sacrificia noni aucta. lntelligo malefiet a diabolica & magica, sortilegia, incantationes, quibus Chananaei erant addicti. Et putatur Chain pater Chanain a gigaiuibus ante diluitium magicas artes hausisse, sors 5 tradidisse posteris. η A quonam enim nisitentis fuit a despectore & irrisore parentis. Noe poterat di MAE diaboli ea ars hominibus disseminarii J Sacrificia autem iiiiiii a Chananaei saliis diis lita nes auctor. baiit, cum d bertant itistitiae, pietatis, seu religionis obligatione vini ibli vero Numi ni offerri. si nec tini siue
si ico aia , ct comem es visioum tam iuvisor deuoraro es sensenti a medio satramenta
tua.. id est , mediante , & interposto iuramento. Q 'si diceret : Dum foederibus aliisque contract bus sanciendis interponendum esset iuramentum, illud impii Cliananaei quorum vitia recenset in sanciebant haustii sanguinis non brutorum animantium, sed hominum & quidem propriorum filiorum, quos daemoniis immolabant. quid immanius 3
Et auctorra parentes animarum, inauxiliararum, Graece Auctorei caedis ammarum auxilio de tituta.
rum. is est & parentes illos crudelissimos, qui auctores erant caedis filiorum omni dest tuto rum auxilio: siquidem a propriis patentibus, a. quibus protegendi saerant, Occidcbantur; pe
cere merito voluisti perma ira parentum us rum ; vis inguam perciperent Pere Dationem, oeci Est enallage numeri, perti re ut oro terciperet terra. hoe quidem sensit, Vt terra haec peregrinos,seu peregrEadi tentantes Israelitas ineolas digniores reeiperet: ostendens hoc ipsi,terram
istam tibi esse charii limam,cum illi tam solicit Eprospiceres de colonis se, de te dignis, nemPE
170쪽
ad Sapientiam. C. ut XIII. Iss
aeisu Deus, inodum in poenis excederes: Zitu Hoc agis ut osterulas,te iuste omni disponere. Neque Rex, re sinc--
nd nare non expectati xterum, alienum Ui s at xirtiue, siue ali a potentia, quae tunc exeritur,cum oportet. nrtui enim tua tristitia i iii s : ceu tune se exerit potentia tua, ri clim exigit iustitia.' Potentia enim vim suam debet debet tuititia moderari, ut nihil plus agat, rura ipsa iustitia piaescribat: unde bella in iusta excitare, tyrannis est, non sortitudo. J O
ta, o facis. Rebus enim suis domini libent et i i ii parcunt. J Deus igitur, aura omnibus domina- : xur ei in iis cupit igno cere. η Discant hineis Rxato subditos nimiis tributis non perimere. Dominus illorum est, quos si exaesi. one deleuerit, non habebit subditos, quo-riam Dominus valeat appellari: unde cum per-
euricibus, si iii, dominium simul deperi-
dunt te vim , & robur habere periectum, seu omnipotentem esse, de eos qui Piobe quidem norunt te esse omnipotentem, sed improba audacia in sit, sceletibus persistunt, traducis de culpis ad poenas.
Mors i a. Tu axuem Damnararia turis.GraecE, qui finitudini Aminarisa cum triuiinguare i Mota a, non summo iure, sed cum moderatione insippliciis anserendis te geris : cum m. Inaminentia di furiis nos, seu cum moderatione, quasi nos reverearis, GraecE,cuin multa parcirare,
parcendi studio, miscendo indulgentiam, &vexuam gubernas nos etiam quantum ad poe- axeritus , ne quaslatum calamum contrin-
p si , is araneae dii spes telas. ' ut edocean- in cippliei, inflictione maximo
odebrai m eramine esse, ne omninδ perdant via modera. sabditum , quem emendare sit agunt. J Saul in crum tibi. cum Glu ris, posse. Non puni statim peccata, quia ad tuae omnipotentiae ostensi nem fissicit tibi quando volueris posse puture.' Cum iniuria ameris, potens vindi tam , ilia Hassumere, non erit infirmitatis argumentum , loria ab ea abstinere : sussicit enim tibi, potuin vim se, nolle iniuriatorem exsirgere, ut ple--iae, si si , siti inonem patientia tibi nanciIe
iis liner fio. Docia Norem 'pia i per t. - tuom v tu mamn es, ct ira num, seu iustitiam vel rigorem cum benignitate colligare, qualem tu te in AEgyptios, & Chan naeos obibuisti, & quotidie in impios exhi- sinunt abes. ' Vnde sibi monuit,
D . summum enim ius imma iniuria vocitatur.' unde stis, mos tuo Israelitas, seu ne sperate do isti quod &ipsis pecean-ribus locum poenitendi praestabis.. Vers. 2 o. at . Si minimicos seruorum tωrum, debitos morti, seu morte dignos larita crucia
si alumior, praemeditatione quas cauens, neucum . per iii a postera murari a maluia r cumluit Ar gentia iuri Hi dios laus, M. qtiam .licita exquisita & accurata diligentia cxistimandus es iudicalle filios tuos Israel, quorum maioribus, tanta tam stitiae promisisti, pacta& conuenta iureiurando obfirmans. Et sanctitas quidem ipsa patrum sanctitas locum promictionis diuinae gerit ad filiorum incolumitatem.l fit olum i fit. Cum ergo das i Mis Amplinam, M. columit Cu nos inoderatis adeo assicis poenis ut magis eruditiori iuri supplicium esse videantur: impios Hibraeorum hostes acri verbere percutis.
Vt bomtatem tuam cogitemiis iv. ames. m. vecum iudicamus alios, perpendamus clementiam tuam, simu ite in delinquentes moderati vindicatores : cum vero iudicandi suetimus a te, vel ab alii, speremus idem nobiscum actum iri. Eadem enim mensura, qua circa proxi- Qua mens iniim usi fuerimus, de Deus de alij eius dispo- in proxuvastione) nos metientur .l . . 1 ι. Uriae ct iris, qui in vita insinste ioct imisue vixerunt. O Qui inseniat E, Graecε die eici. in pisititia esta extitere, molatriam aliaque crimina admittendo per ea ipsa quae coluere idola, summis tormentis sint affecti. Colebant Chananaei Beclaebul, , id est, Deum muscarum, ideli mus eis, & crabronibus siti re vexati.' Prosecto peccator at let in iis quae iniquE Ilaceat Minas petit inuenire sinplicium, testor immundas ira , ' Minit voluptates, quae infamiam, titudines, nior. M 3 tem suo reddunt auctori.J
id est, longius quam se extenderent erroris viae, vel quam videretur , hominem posse errare, Hirerbolica locuties Deras ast aniιι haec, qua in ani Lbus sint superuacua, id est, viliora, de infamia animalia, v. gr. crocodilos, cyne- cephalos , Dies , mutas : infinitum insos
torum more viventer. Propter hoc tam Dim puriris insensatis iudicium in derisam Laisti . seu supplicium ridiculum. Puerili enim more in sinientes punivisti puerilibus , ac ridi lis pconis, ac proinde magis infimibus, magis in oecoris, in is pungentibus, ac torqvciuibus. In Graeco pulchra est paronomasa inter Se ἔριπιωγμον. Ac si diceret , Ridiculos
ridicule irrisisti, cum pueris pueriliter lusisti.
pueriliter eos castigando per vespas,crabrones, muscas,& similia animalcula. Insa 6.i . VM e ludi u eiusmodi isti; re'- no unt currecti, dignum Dei iudici iun experti sunt,non ridiculum ut prius, ex ridente Deo, sed ex irato grauissimum. In qu bus enim patientes indenistamur. σα lis ipsis
rebus quas passi seint,iii dignabundi Chaionaei,
cum per ea, quae ut Deos colebant, punirentur, tandem suo malo agnouerunt, verum Deum es se, quem ante abnegabant se noste. sed iam agnito Deo noluerunt parere .& subiici. Pr pierpina ct is eoitii natis us eorrum, seu extrema damnatio α excidium vinii surre il