장음표시 사용
181쪽
, o Liter IV. Commentarii Literales 3 Morales,
i igne MamerMexterimnari, leu diisolui tiranna, iis ab exiguo soluebatur; ut tinum omni oportet iro res m .iabene risium tu , . seu ad inu- H. - nus mannae accipiendum , vel ad gratiarum tutis a e m' pro tam assiduo beneficio gerenuam. opot- η Vnde oratio nisi utina coname atur. 1 Et ex o M ovis diuit liquefit manna, & inutile redaitur, si ante eicit u M--e,itum non colligitur, edoceamui iaciae Communionis seu in evanescere sere pror, die non praemittit diligens orationis , vel meditationis exe
mss.ls. DP ait -- hiberninisolacio D, sin . m. Gratiae Deo agendae iunt pro beneficiis acceptis. Nam qui secus amisi bisontem gratiarum praeeludit, quas trustra se accepturum sperat. Vi E eius spes,leu confidentia perit non sit et quam Di dies byeme me concreta , quae vere liquefit, & iolui tui, &tanquam aqua inutilis, quae pro ditur . Si
enim gratos pro uno beneficio accepto non ostendimus indignos nos alterius recipietuli praestamus. J
cim, ptios aut ii ptiuis punitos ob t ramidem in Hebraeos, pergis Salomou inse Zari. Describit lambit pti tenebras
Oibus obruti erant AEg3pti dum Hebraei placidu
luce fruerentur. Acu A sunt enim iudicia tua Domine, de inenarrabilia
verba tua : propter hoc indisciplinatae animae errauerunt.
2. Dum enim persuasit in habent iniqui posse dominata n tioni sanctae : vinculis tenebrarum M longae noctis compediti, inclusii siti, tectis, fugitivi perpetuae prouidentiae iacuerunt. 3. Et dum puta et se latere in obscuris peccatis, tenebroso obliuionis velamento dispersi sunt, paventes, ho rendo eum admiratione nimia perturbati. q. Neque enim quae continebat illos spelunca, sine timore custodiebat: quoniam sonitus descendens petitubabat illos,& personae tristes illis apparentes pavorem illis praestabant. s. Et ignis quidem nulla vis poterat illis lumen praebere, nec siderum limpidae flammae illuminate po-ictatu illam noctem horrendam. 6. A pparebat autem illis subitaneus ignis, tim re plenus: de timore perculsi illius, quae non videbatur, faciei, aestimabant deteriora cise quae videbantur: 7. 5c magicae appositi s p c ix glin
rix correptio cum contumelia. s. illi enim qui promittebant timores & pcrturbationes expellere se ab anima languente, hi cum derisu pleni timore languebant. 9. Nam etsi nihil illos ex monstris perturbabat : transitu anima tum & serpentionasibilatione commoti, tremebundi peribant: dc acrem . quem nulla ratione quis ci gere posset, negantes se vidcin. io. Cum sit enim timida nequitia ; dat testimonium condemnationis: semper enim praesumit saeua , pcrturbata conscientia. i. Nihil enim timor nisi proditio cogitationis auxiliorum. o. Et dum ab intus minor est expectatio, maiorem computat inscientiam eius causae, de qua tortum praestat. 13. Illi autem qui impotentem vel P noctem, & ab infimis, & ab altissimis inseris superuenientem, eundem somnum dormientes, i aliquando monstrorum exagitabantur timore.aliquando animae desiebant traductione: subi taneus enim illis de insperatus timor superuenerat. 1 F. Deinde si quiiqi iam ex illis decidisset. custodiebatur in carcere sine ferro reclusus. in. Si enim rusticus
quis erat. aut pastor, aut agri laborum, operarius praeoccupatiis esset, inei iugibilem sustinebat necessitatem. i7. Vna enim catena tenebrarum omnes crant colligati. Sive spiritus sibilans, aut inter spissos arborum ramos avium sonus suauis, aut vis . aquae decurrentis nimium, I s. aut sonus validus praecipua arumpetrarum, aut ludentium animalium cursus inuisus, aut mugientium valida bestiarum vox, aut resonans de altissimis montibiis Echo ; deficientes iaciebant illos prae timore. 9. Omnis enim orbis terrarum limpido illuminabatur lunainc, de non impcditis operibus continebatur. 2o. Solis autem illis superposita erat grauissioX.
imago tencbratum , quae superuentuta illis erat. Ipsi ergo sibi ciant grauiores tenebris.
182쪽
tuo consilio steris. Dum enim ρθ-
, seia tibi persuadent in tu AEgyr i se in onali uisan ii Israelitratu : compotiti, incini' urrit, finiti u 'petiis pro Mutia exules Niridi pri,uidemia diuina, ρος perpetuo Eo mine, per ii lem illumiliat quasi capti Omnino
oculii, seruerunt. Porcb vinculi haec & compe-λs sitatem tenebrarum AEgyptiarum inditari, ius Palpabile si certextus Exo. io. xi. . mpinici se tremo si is pec- ω methri inibi is secretis, in tenebris commis, io, Moso a uis iis vel moro Astersi suVr, i est, separati ab inuice spinissimis tenebris, tibiis quali velamento operti, te mutuo obliti . de se a bim albitrati iacebat at ii noti sine cibo ae potu per triduum; siquidem nemo tausit
si putabant eas tenebras peccatatuae ite,nec eni: ri
iudicabant posse tam horribiles tenebras alia ex causa subiistere. Et quidem peccatum adcoest tenebrosum,ut tenebrae illae materiales S lem vincerent curitate si cum peccati tenebris inponerentur. Patiores horaenae,s cmmaa ratione mutia peraurba n Causam mox huiusmodi horribilis, & nimiae admirationis attexit in . Neri e enim qua cominebat, eoiles. a. in qua latcbant, seu ad quam consumant, ut in remotiori domus loco secutius ara tu , ne timere Di stodiebat; quoniam semivi
t is , qua ηου ruuebatur , facitι, agit bant a teriora es: op a tradebautis . spectra namq::e illa in tantis tenebris non plenE, non per socie cerne-
bantur, sed per liuor micantes ignes sublucebant. Q oipiis si iectiorum terror,vel maximEaudetur, dum peiora metuuntur, quae lateant, i mox te proditura sint. Et numicae arti Verant Irritus, id est, illae magorum illumines,&praeitigiae, quibus illuserant Pharao-m, & reliquis Gyptiis contra Moysen, α si iam quoque ad ellent, nihil tamene licere, aut proarile poteranti Et Sapientia ituria correptio
seu conti Ara : Heli, cum contumelia iit correptio sapientiae gloriae illorum, seu contumeliose correpta, & redarguta it nis cas pientia, qtra gloriabantur. V s. i. Mi enim, a promittebant timores, e .
lasi qui alte sua se ablaturos ab AEgyptiistin tu ibus, seu rotantibus lut ait Graecus hortibilem illum timorem, rivici do tim ei Graece: Lore Erant . seu ridiculos se expone- uina a SSacri t. ιο nbant Medici illi, qui seipsis curare non res
rarit. unde arguuntur Concionatores MitPrxsules, qui tenoris peccatorum Oi si dontendunt subditos ut auditores ab eisdem tene- Piasul μα
i-babat, leu perturbare solebat, cum assueuit - duo, aut a sent magi inon imis ciusmodi : tamen i an un Suoles ab Munia itim. serpentum sibi rui e cum oti treme.
id est, quando in tenebris illis traiiure,&discutrere coeperiit nouae hae belluae,& insueta animalia, ac serpentum sibili exaudiri, tanto metu commoti, A exanimati sunt, vi Et aerem. in Ossa νari ue quis est uere roset nefa usse tia re, id est, negatem se aspectum ii sum aeris vel ad breue tempus ferre poste,nimi tum aspicere nequiebam horrenda monstra, quae per intermicantia fulgura se visenda osterebant. Vers. o. Ci sis enim timida ne tutia. δει testi ni condonuationis. Graece, pronio testinmanio condimuata. Testis enim nequitiae est timor. Iudex conscientia. Quamdiit enim manet nequitia, manet trinor: oc ita iςm x in i hi etiano certum condemnationis testimoni uim & min iis e5- sententia. illud fert timor, ut testis: hanc con- demtiationascientia ut iudex. Quamuis enim videatur foris audacter pratia agere impius,de iis tamen intus
cogitur trepida e. unde ut nihil timidius, tu. ei. ita nihil imbellius improbo , qui latebras Nbita ini- uaerit, odit lucem, timet deprehendi, puniri dius M im
formidat. E contra charitas foras mittit timorem. .' Mi Ioa. . pietas alacris est, de fiducia, ae robore 'plena 4 Semper enim asumit saeua pertu bata cot- . scientia. id est liticipata opinione, vel praesagitione grauia &molasta sui picatu . Vers. ii .i i. Nihil enim est timor nis p odii iaco irationis auxili is , seu non oritur aliunde timor, luam quod homo prodatur,seu deseratur ab auxiliis a cogitatione , seu ratione suggeri solitis. Vnde Diim ab ini minor est expectatio
auxiliorum , maiorem compti at inscientiam elio cause, de qua tormentum praesta, sui animus meta
perturbatus. Reputat enim s& meritot grauius sibi mali uti imminere, quod adhuc ignorat , latente etiam nunc causa, ob quam, & pe quam tormentum de nouo obueniet. Exemplum subiicit in AEgyptiis.
ctem , cte. Ex Graeco se locum Eaud facilem expono. AEgyptii tempore illius noctis, cum tenebris torquebantur impotentis quidem, quia eos reddebat impotentes ad agendum: nostis inquam ab inferni profindi Isimis recessibus tandentis Alludit ad fabulam, qua
nox ores filia putabatur in eundem somnion do mientes siue omnes male de perturbato terrori bus somno dormiebant : de di soluebantur de sertione virium animi ex desperatione euadendi. vocamur itaque dormientes, quia licet vi- peceatot gilarent, erant tamen quasi dorinientes ut potb Onum viisem tenebris ab omni operatione vacantes.' Qui enim non operatur quasi dormit: unde pecca tores ab omni vi mitis opere Vacan es ei e dor- imis inientes dixerim. J Preme illa : 'ten Vocatur itatem vere M lem ab alii sonis in si is supere-ω tem. Graece, Exi eutis sese recessibus. Cui
in inii, impotens dicitur ὶ nonacti bi tui . i. s vidis alicuius operia gerendi cultas. iam eo Y i in sex
183쪽
misit status in quo aetemsim patietur impius,& nihil utile ad euadendum poenas facere po- eoeelii Aterit Ex inseris autem api dicunturas immeum, nua dere tenebrae, quae obcincant peccatores. Q ita EA . . a sciliς x c catio mentis, qua peccatores ia- damna iovi, funduntur Quid est nisi quaedam damnationis quasi praelia Praelibatio i Ersi s. Deinde si quisquam Epyptiis i ii timore coniurnatus: Di cm coe piis foro inlusio, id est, vel surgere non poterat, vel non audebat ἰ sed in e dem vestigio quas in carcere nelusias hae
Inrs i6.i . Si enim rusticus ervi, avit a stre , . - perari is, Proccultatus esset, seu tenebris deprehensus, de circumfusas, in est gasiliis sustinebat necessitatem ibi inaneni di, ubi eum timor de tenebrae praeoccupaue
rant. V enim catena tenebrarum, omnes erant
colligati. Vnde incestis ac trepidis nihil iueui dum accidit: siue enim stiri liis seu alitas dira
volitaret : avit inter a breum ramos . inum
semoue , erumi eret: in t - aiqua ala serentis inium, seu cum impeta non iniucundum au-- ribus fragorem offerret . cipitiarum petrarum - ρι uti amma tuisem MDimpiis, id est,ipiis animalibus non Vuli, solummodo sue tus lasciuientium, & sal: --
ra aut δε alii sumi mouato de conius ibat tiarana Ae si diceret, quisque sonus vel iucundus ex te et iniucundus, aequalem AEgyptii tenebris illis, deficientibus excise
tabat horrorem. Vers. i'. io. Omnis enim οὐ ister o l
pia itanni να- Aonio, ere. E contra Isi elitae claro collustrati lumine, quo omnis praeter AEgyptum orbis siuebatur, nulla ex parte impeditum habebant cursum operum suorum, α liberum omnium membrorum usum, si iitem issis AEgyptiis scilicet superpota eras traius nox. AE ptiis solum miseris torquendis illa obscuri ma volitabat nox tenebrarum , Deo vapores crassos in aere condensante, simul de subtrahente concutiam suum oculis AEgyti
rum, non verδ Hebraeorum, aut aliorum mor
talium oculis. Erat vero illa nox umbra dei oleuorarum mortis ci tartari, super Plura iris erau. I i sibi iram gnata rei tene se illis externis & materialibus propter internas spiriti tales tenebras mentis, isnorantiam scili- ignauiam, timorem, & Gleribus immer- Hombi
sim conscientiam. Ex his enim spiriti ali bus tenebris notae sunt illae materiale M inser nates ita iturae. l
in .Egypto, crin mari Rubro fuerint ; beneficiaque Hebraeis
a Deo collata in deserto recensere.
N C T i s autem tuis maxima erat lux, de horum quidem vocem audiebant, sed figuram non videbant. Et quia non de Pipsi eadem passi erant, magnificabant te: 2. & qui ante laesi ctant, quia non laedebantur, gratias agebant: dc ut esset disserentia, donum petebant. 3. Propter quod ignis ardentem columnam ducem habuerunt ignotae viae, de solem sine laesura
boni hospitii praestitisti. q. Digni quidem illi carere luce,
de pati carcerem tenebratum, qui inclusos custodiebant filios tuos, per quos inci piebat incorruptum legis lumen saeculo dari. s. Cum cogitarent iustorum occidere infantes : dc uno exposito filio, dc liberato, in traductionem illorum, multitudinem filiorum abstulisti, de pariter illos perdidisti in aqua valida. 6. Illa enim nox ante cognita est a patribus nostris, ut ver E scientes quibus iuramentis crediderunt, animaequiores essent. 7. Suscepta est autem a populo tuo sanitas quidem Austorum, iniustorum autem extetminatio. s. sicut enim laesisti aduersarios: sicoc nos prouocans magnificasti. 9. Abscons E enim sacrificabant iusti pueri bonorum 1 dc iustitiae legem in concordia disposuerunt : similito dc bona de mala recepturos iustos. patrum iam decantantes laudes, io. Resonabat autem inconueniens inimicorum vox , de flebilis audiebatur planctus ploratorum infantium. II. Simili autem piuna seruus cum Domino Mictus est, de popularis homo regi
similia passus. ια. similiter ergo omnes , uno nomine mortis mortuos habebant innumerabiles. Nec enim ad sepeliendum vivi susticiebant: quoniam uno momento, quae erat praeclarior natio illorum, exterminata est. 13. De omnibus enim non credentes propter veneficia, tunc vero prim im cum fuit exterminium primogenitorum, spoponderunt populum Dia esse. 1 . Cum enim quietum silentium
184쪽
ad sapientiam. C. ut XVIII. y73
c iii et omnia,& nox in suo cursu medium iter haberet, i s. omnipotens sermo jus de ecclo a regalibus sedibus, durus debellator in mediam extermini j terram
i liuit, is. gladius acutus insimulatum imperium tuum portans,&ilans re- uit omnia morte, ecusque ad coelum attingebat stans in terrae 17. Tunc con- iuiub visus somniorum malorum turbauerunt illos, & timoixs superuenerunt in inperati. 38. Et alius alibi proiectus semiuiuiis, propter quam moriebatur, causam demonstrabat mortis. 19. Vitiones enim, quae illos turbauerunt, haec praemone- bant, ne inscij, quare mala patiebantur, pelirent, zo. Tetigit autem tunc&iustos tentatio mortis, de commotio in eremo facta est multitudinis, sed non diu permansiti tuae et t. Properans enim homo sine querela deprecari pro populis, pro- sciens seruitutis suae scutum, orationem, de per incensum deprecationem, allegatis, lesbiit irae, de finem imposuit necessiitati, ostendens quoniam tuus est famuli R: . Vicit autem turba , non in virtute corporis, nec armaturae potentia, sed verbo illum, qui se vexabat, subiecit, iuramenta parcntum, detestamentum comme-. in iis , 23. Cum cnim iam aceruatim cecidissent super alicrutrum mortui,
i linitit, de amputauit impetum, de diuisit illam quae ad vivos ducebat
xii . a . In veste enim ponderis, quam habebat, totus crat oibis terrarum: dc parentum magnalia in q, iatuot ordinibus lapidum erant sculpta , de magnificentia tua in diademate capitis illius sculpta erat. 2s. His autem cessit qxii exterminabat, ic haec extimuit, erat enim sola tentatio irae sufficiens.
ERS. ii. s. Dictis inirem tuis , dum AEgyptii tenebris obruebantur, L -
cini Hebraei; sed gurinis mutila bant quod ii iiDss tenebris inuolucremur. Et quia no ius cm iustis Malim erant, mrim cabant te. oties et aliquem videris dira pati, incolume te, debes gratus magnificare, quia eadem ad quae. 2, . tu stagilitas est obnoxia, non es passis J Et v vixi usi erant, seu dira passi fueralit ab Egy- puta. - nudi Limur iam eiidem tenebris
A plagis uibus tibicet ego disterentia inter te de illos , ab is et oi, id est,eximiam illam gratiam a te po- vides tastulabant. ' Vt enim Dei beneficiis donemur, Deus ipse vult orationem praeinitti . l
braeorum postulationem igris ardentem Mum
autem his urtini ignota via, cte. Dediisti eis columnam eam ignis, ouae ipsis erat quasi solii ne laesone fulgens caloris, ad itet demonstrandum, d bona hospicia , seu commodas initari. Di deserio indicando stationes. Illam existiman . maximo Dei beneficio datam tibi esse lucem. quae te ad bona dirigit hospitia, a noxiis delin- in luci ioccasionibus abstrahens. lDium quia i carere hue, ct pati in camoerem tenebrari . qui incrufo custodi Mit irai ui erip Hebraeos in incipi ba Graece, δε-
am incurreptum legis immo si ilicet in monte Sinai. o. io. saeia. , ita orbi dari. Si aut citi velis inostram lectionem Incipiebas retinere, die ineboationem actus pro ipso actu poni. D- bene ei A t i. pto Iam dabatio . Qui enim bene
incipit Deo obediendo, non solum dimidi facti, sut quidam cecinit sed opus quod in in . do perfeci ii in habet Q 2. . vers. s. Cum cogitarem AEgγptii is mimam occidereia fantes, una exposito lib. Movie ,
i in i erum. Graece, laud. V-guti nem in correptionem, ramex aquis nutu mari
diuino eductos est Moyses ad AEgyptos postea castigandos. Hae itaque Moysis tradii mone seu iminissione in Nilum unius, mi illa iurari i eaptiuitate ab idisti te p. iter istos pera i ii iii maris Rubri vati . teu iminensa. ut in aqua deperirent, quian aqua insan- Pet quae quiatem Mosem deperire curarum : ut per quae quis peccat Per eadem petiturum esse ostenda tur J ci hos 6. . Ista enim nox. qua Egyptior imprimogenita occisa suerunt, ita collini est, seu suita parribus nostris, quia praediret ab Angelo quatit ordeci in ambdiebus Exa. ii. i. Quod etiam
Pharaoni diu aute praedici iussim V
vere scis ei, ivibus iuramentis crediderunt, aut a cui es essent. Vt tranquillo animo essent Hebraei ad credendum, quod omnia , Deo patribus olim promissa certo complenda elle suo lingula tempore : siquidem iam indubitate scirent experientia ipsi impleri iuramenta recentia seu promi ilionem de primogenitis AEgyptiorum una nocte iugulandis. Si cepta est a item seu er go a popiaa tuo uiri gaudio Samii riti em tu ti
rum ni torsim autem exterminatio.
Tres. 8. Sicut enim tisi ii Mursarios . fe
si casti. Conuocans utique seu in itans ad redamandum , ad gratias redhibendas. Quodlibet enim beneficium a Deo accep- . Quodii tium est prouocatio, seu inuitatio, ut laretito: μ
bant Paschalem Aenum itasti, Hebraei pueri bo--M s 'iis, ii iiiij scilica oonorum parentum Patriar- charum: o Distitia legem in concor a d. Jesu
runt, se Viranimiter statuerunt legem seruare, quam daturus illis erat Dominus. Similiter est Dua ct mala rece tu i ita es, atram iam ae ' tabula tm dei statuerunt similiter bonarc mala
subire eodem aste iii ad prospera scilicet aduersa parati decantando Ddo laudes quas patres lancti eorum in pros ris 5: aduersi so- mi erant Numini vitare. hieme illud smiliter
185쪽
i Liter IV. Commentarii Literales & Morales,
Iustus para-- me in i iustus enim
I sicut paratus est ad beneficia Dei te eloten δε-
accipi da AEquo animo palatus ad flagella, si bona, ac id quainio libuerit coelesti patri filium , quem
isto: amat, corripere, vel exercere. J V. o. it. Re dat aurem , Det memor,
Graece, conses non consona, inconcinna inimi-c tum AEgo pilorum et x, o indit aur uis uratorioni a tioin, seu planouas Pa-icntum in nece infamiam, quos extem innot Angelus interemerat. Si isti aut erat frena sc uior'. ore. Angelus enim omnes primogenitos, seu Regis, seu Principum, vulgarium essent a quo vulnere affe- νι cit. ' ut ediscant Principes, haud posse eos
potentiam magniti idinem, potentiam, diuitias rho iratori vox liberare. LMici Ist a . Si liter omnes vi, seu genere ma tu primogenitum interiectorum,
b rarit Dinume abitis, id est numero tam ingenti, ut vix possent annumerari. Aberim a se. petundium mitii sus utant. ἱ-nia uno momentor ac ιpracta Hermula. seu ioboles ei stud ui primogeniti , si ora n exter est. Ilii Sisu qui tuiti statuin peceator timeat, qui uno P mo uento imit sibiliter cunctos trucia
yter vene . . Nihil crediderim: AEgyptu circa Dei vilicam potet latent uni eo ot plagis rercutiebat ranarum, glandinis, tenvbrariam, Sc.
quia a vent ficis & pii stigiatoribus decipiebantur. Tunc et Do primi. . seu cum primum cum Dis evit inutio fui emtorum.
νωπ . H diu Dei Q. , id est, confessi ii iii e Graece) Israelitas esse Dei populum, cordi ac curae Dei esse, unde & liboeex AEgypto exi
re, & qua cumque peterent, sucum esse Cum p. re permiserunt. ' si quando occiderit pri- res pςς mogeniti m . patente peccatore immatur E apti fur sese excogitare , suprein M. ne main ella, ut conuertantur admonitionem illa esse Dei potentillimam vel idololatris ad resipii n- admonitim illam li4 Cum .im qui in si ita, conti rorem omnia, nox in suo c u mian here uerret , id est,n, cd:a nocte, ση umtossem
tuus, soli iusti otii a deo a Regalibi scabio
Aous debendor iis mediam exu in terram ' rimini in Atior. In uuiam me inimi, inquit, terram, em p ioni, id e terram impiam exterminio Quatam
comines sui V ς us Pro exi minis, per ara pom telinia fuit. Nam qui moribus est perditos in perdi-mum. tione ipsi,seu morum eorruptela exterminium ipsim includit 4 Gad M, Muim in Hamus non simulatuiti, non fictum, sia ei scax in Pelium tuum ponos tu, repleuit omnia morte, cte. Poetico propemodum ichemate de Angelo re cutiente loquitur tanquam de magno gigante, qui cum pedibus terrae insisteret, caput tamen inter nubes conde
Vers. 17. 8. 19. Tonc comi ' et m. Non lorum turbam i lictos, ante scilicit quam primogenita occideremur, ct timorei sui' -- insferari. inopinati, quorum nulla causa apparebat. Et abi alibi Prouictu semiuium Pr Ptra quam in ea iam de . trabat mo .
tis. id est . vis inflicti ab Angelo mali non omnes videtur consucide, sol ita ut occisorum dolor maior est et , dc parentum et iani ui in filiorum nece torquebantur. Et litans illa morientium satis ostendebat, diuinam eile
ultionem, de non ex causa naturali prouenire. Pondera Particulam, si minum aliquis primogenitus iacebat, ut scilicet Parentes in sis siliciaret eum aspicientibus animam age re. Magis enim torquet parentes videre in rientem latium, quam audire mortuum ei te, aut mortuum aspicere. Vt hinc Domina: iura mea: Dei parentis dolorem contemplari liceat. - l lx primogenitum Unigenitum fauni tam
diri, vulneribus spiritum halare. J V ahe mirum sua
enim qua lini turbauer i , vitiones hor- - --xibile, quae in seris AEgyptiis obiiciebantur in somnis elatu eiusmodi, ut Per eas, uitam citet tanta: cladis causa trionstraretur. Pieme verbum Perirent primogenitine , an parentes rLxistimo paretes. An periere cum filiis pereun- tibin Protecto par raui videi filium dilectu mori, tanto dolore alueitur, ut quodammod dici possit, ni peri ille,seu de medio ei se subla- tum.' Vnde colliso Dei parae martyrium ii, Filium dilecti initium motiei item. Vidit inoria su O, Iesum Mortua quidem est ex asi ectu, α ei sectu mini eaten
quidem moreretur, nis Dei speciali illatio taueretur auxilio. JVerysio. Tetigit autem tune, id est, post extinctos AEgyptiorum primogenitos, imo cum Dro'--- iam Israeliti decerium essent ingressi , tentariamin . seu a Mixit iustos Hebraeos mortisperi estinuis suti Vat lus commatio tuere facta emit -- 'est militudinis, nempe dum una cum Core. Daran, dc Abiron aduersus Moysen de A ton insurgerent. Sed non diu per stransit ira
Persit. Properos enim se sue p. rela, id
est, Aaron iussu Mosisse qui quoad ambitionem Pontificiae dignitatis, de qua sediticiu illi eum
accusabant vere innocens erat : deprecara pro
minis eri; arma orationem, S cerdoti, arina im Dad hoste, inuisibiles prostigandos Oratio qui- dot vi dem est. J Et per e sum deprecatio macte Iani, tuo. ferens, adducens; de iniit iis, rei titit irae, O nem impasiuit. necessitati. Graece, calamitaui, quae quia vitari non poterat, a Populo, ne in sine cito appellatur. O tendent quidem erisui lim, est Miam .electus ad sacrum mini stolium, de tibi chatus. cf. ix. Vicis Muem tu ba . seu tui bationem illam, aut plagMn populum itubantem , ni virtute cogaris, nec armatio a potentia: ted et M a oratione, precatione , id --: a r sol eii, scilicet Angelum exterminatorem, vel ignem ab eo immissum: in amenta Diem i. O vrestinentum commemorans, videlicet promissio, ines olim patribus De s de iuramento confir- .matas, quae si Deus non parceret, videretur soluete . de irrita iacere. Versis. Clim enim iam acer .u cecidi enisu eriale uium moram inter ira Graece uelit
mediusὶ inter occis adhuc viventes, de amputauit impetum vinda , seu iram prae scidit : msit iliam, ad rivos di is, viam , id est, suo aduentu ac prece intercidit transitum ignis ad te liquas adhuc super-
186쪽
tam pontisteio Cio cultu indutum pro
quem breuiter describit. Erat haec linearumificis tunica eoloris liracinthini, stricti, istas ad talos usque demisiae Sed sub hae la per Synecdochen subintelliginitur reli
quo ibem velles pontificiae , de quibus
.is. t. c. senui, & quo fine Salomon luc didit in ea veste adumbratum fitille totum temnani orbem. Addit, Et pinentum parentibus exhibita beneficia. GraecE, ti st m. sue gloriola nomina, & ii s ii duodecim Patriarcharum , Quae signis hieiniri uicis, Philone teste, duo cini lapidibus pretiolis in Rationali Pontificis eranti pra. Exo. 18. I sed dicit m prae in quas r ordinis tu erant sciapta. D agnifice via r seu magnitudo Ie maiestassea de mite capitis issim si pia erat. Intelligo is inani auream, quae diadema Pontificis carisa indumento erat alsiata, in qua sculptae . cant hae voces : Sanctimas Icho . Ut igitur Salomon exprimeret, qlionammoab Dees ais eius . seu allectus suillet ad iram cohibendam. dixit, In veste enim poderis , O c. id est, ideo repressit irati Numinis stagellum , quia ei obiecit pontificium ornatum , in quo sanctissimi nomen Iesu . seu Iesu relucebat. ' Nomen Iuto nomen enim hoc potetitissimium est ad Dei iram eon- Diligendam. J unde adii et t. pii mitii s 21. His cessit qui exterminabat
A n eius: O tae extimuli ; erat enim 'ua te minisi a Graece experieutia irae. Satis erat, Hebrae occisione paucorum millium iam expertos esse Dei iram, ut eorrigerentur, qui si pererant. Poterant enim alieno malo rapere, de sociorum periculo cautiores reddi. ' Cum Ex alἰeno videris cium, amicum, vicinum, vel alium m l .
quemvis a Deo puniri, gladii hostilis vulne
re. fulmine, repentina morte, dcc. alieno malo eicto, pecea
sapere debet, alioqui enim non erit siniciens tot debet sis illa irae diuinae tentatio, sed ad te percutiendum sorte progredietur.J
comparando Dei populo cum hostibus Sapientia' 3pti s Salomon perin
siit. Hos ait mari Rubro pubmersos, Hebraeis carnibus concupitu recreatos e AEgyptios carcitate percussos, Hebraeos lumine, at que beneficiu asso. Gos. Demum pro omnibus diuinae Sapientiae gratias exhibens , Librum
Mpiis autem usque in nouissimum sine misericordia ira superuenit. Praesciebat coim&futura illorum : 2. quoniam cum permisissent ut se educeret, & cum magna sollicitudine praemisissent illos , consequebantur illos poenitentia acti. 3. Adhuc enim inter manus habentes luctum , & deplo-iantes ad monia menta mortuorum, aliam sibi assumpserunt cogitationem inscientiae: A quos rogantes proiecerant, hos tanquam fugitiuos perseq ebantur: q. ducebat enim illos ad hunc finem digna
necessitas: de horum . quae acciderant, commemorationem amittebant, ut quae deerant tormentis, repleret punitio : s. & populus quidem tuus mirabiliter transiret, illi autem nouam mortem inuenirent. 6. Omnis enim creatura ad suum genus ab initio refigurabatur. deseruiens tuis praeceptis, ut pueri tui custodirentur illaesi. 7. Nam nubes castra corum obumbrabat, A ex aqua, quae ante crat, icrra arida apparuit, & in mari rubro via sine impedimento, & campus germinans deprosun-d' nimio: 8. per quem omnis natio transuit, quae regebatur tua manu, viden tes tua mirabilia dc monstra. 9. Tanquam enim equi depaueri intescam, &tanquam agni exultaueriint, magnificantes te Domine, qui liberasti illos. io. Memoros enim erant adhuc eorum quae in incolatu illorum facta fuerant, quemadmodum pro natione animalium eduxit tetra muscas, Aptoplicibus et octauit fluuius multitudinem ranarum. II. Nouisti md autem viderunt nouam crcaturam auium, csim adducti concupiscentia, postulauerunt escas epulationis. ι 2. In allocutionzenim desideri j ascendit illis de mari ortygometra : ec vexationes peccatoribus superuenerunt, non sine illis, quae ante facta erant, argumentis per vim fulminum: iustE enim patiebantur secundum suas nequitias. Etenim detestabiliorem i hospitalitatem instituerunt: alij quidem ignotos non recipiebant aduenas, alii autem bonos hospites inseruitutem redigebant: 1 . & non soldio haec, sed&alius quidam respcius illorum crat: quoniam inuiti recipiebant extraneos. I s. Qui aut exta cum laetitia receperunt hos, qui eisdem usi erant iustitiis, saeuissimis affixerunt
187쪽
1 c Liter IV. Commentarij Literales & Morales
runt doloribus. 16. Percussi sunt autem caecitate : sicut illi in soribus iusti, clini subitaneis cooperti essent tenebris , unusquisque transitum ostii sui quaerebat.
17. In se enim elementa dum conuertuntur, sicut in organo qualitatis sonus immutatur, de omnia suum sonum custodiunt : unde aestimari ex ipso visu certo potest. i 8. Agrestia enim in aquatica conuertebantur : dc quaecumque crant natantia. in terram transibant. 39. Ignis in aqua valebat supra suam. virtutem, &. aqua cxtinguentis naturae obliuiscebatur. 2P. Flammae E contrario corruptibilium animalium non vexaucrunt carnes coambulantium , nec dissoluebant illam, quae facilε dissoluebatur sicut glacies, bonam escam. In omnibus enim magnificasti populum tuum Do utine, dc honorasti, oc non despexisti, in omni tempore, in omni loco allistens eis.
ERS. i. r. Impiria rem mis is in nouissimum, seu vique in , finem , vel usque ad extremum
cubuit , proriebat Oio ct faura istorum, sia praenovetat, quo pacto permansuri essent in animi pervicacia , & impinnitentia. Dei metistis' Est autem magna Dei pietas , quos nouit ς' qu0 impcenitentes post ituros, additurosque criminibus limina, einedio tollere, ne sit perstites fluuios . illi ligna inae aeternae conflagrationi adiiciant .leb de medio cum ipse permissent, vi se educere . H braei, seu ut ex Egypto recederent, inio σhω- m magna solici iudine ρ amisis m
gna. bantuν 1 os premientia acti. Postea cum illos facti pinnititillet , in seruitutem eos re loca Reei diuum re conabantur. Iniit in admodum est Deo ad c mi recidivum ad crimitia , , quibus iam re c
uisum valde Her . . . . , hac euim inter manu, habe tomo est- L 3 seu cum luctus ei let recens, depto a testam vj a mortua uis primogenitorum, aliam
Abi assumis uni eo Diti item ins remia, seu im-l rude is consilio in es rogantes proiecerant, cu istinato compulerant ad exitum, hos t Qui ' Vnde se obsti- motris iaci nato omnino oliendebant in crimine. Nam qui manus habentcs luctam ex obiectu: Edii flam mortis audent alia crimi ira perpetrare, deplo rationi pio. rati penitus obiiciuntur aeterme obnoxij im- imum. poenitudini. Et si eissima enim ad fugienda crimina omnibus deberct elle mortis recordatio. l Drucebat eui ad hunc finem , seu Hebraeoruin exitum naneo quin subeundae poenae iuxta ineuitabile Dei a retum, peccatum inultum abire nolentis, seu supplicia quibus flagellabantur, digna iii idem , ut nullum lapi-
non mouerent, ut euitare possent. Pα-
ζοῦ nitentia ex necessitate sue Confestis' pororecto animo non solet recto ex animo processum habe-orium has, re. Et horumclua aut erant cora me ratinum su memoriam amittentes, deerant tormentis, repleret tuniit', id est, ut reliquas cruciatuit poe-
φὶ suppli-nas persoluerem, qui praeteriti supelicii obliti. ora fur sum Deum audebant prouocate. ' Quis p - plicii, quo iam pro criminibus sitit affectus
delinqui . si obliuiicitur, viterius delinques grauiori poenae. grauiolis use se praebet obnoxium. J D populus quiadam tuus licio picbet intere, mirabiliter ira iret, seu traiiceret mates Ox R ibi uiri, incoli unis, ut Muem hi iam n-iem: seu nouum mortis genus iuu bent , dum recurrentibus undis, quae cellerant Ilia.
ii , instar lapidum profunda aequoris te
7 s.c. Omnis enim crearina ad sui gerem. Hi nisis r se a m . . uniuersa propemodum . creatura in suo quaeque genere, de natura permanens, ita in Hebraeorum gratiam est trani mutata diuitiae voluntati tuae deseruiendo: ut rursus videri posset a Deo reformata, a quo in principio formata fuerat. illud pondera: μι- mi creatura ad suum geum ab initia acceptum remur, is, seu renovabatur, ut Dei praeceptis
deseruiret. ' Vt hine spiritin i D. Ignati, P. . Pinei et ras , qui sitis alumnis et bram spiritus
renouationem indidit, tribus votis iterum ac iitu, cisii alterum replicatis, ut refigurati, ad suum genui ab leno . initis, siue ad primaevum seruorent impen- urit is i sius Dei praeceptis ac consiliis obsequati turtal filii ινγ s. .8. Nam n abes castrae rum Hebraeo- qirantur. rum riarat, ex uin qua ante erat alti L 2. sima erra arida apparit in imo maris sinu, per Lib. -- α quod transibat, se obtulit eis via sine impidi memi in plana, directa, o campi germinans de '
Dud nimia. Et quasi campus herbifer floribus ornatus, in illa maxima profunditate se illis obiiciebat. GraecE, Exiempi stare & fiuctibiis violentis. si dicat. Fluctus de tempestas vetia est illis in campum herbis, ac floribus amoenum. ld accidit eis aut dissicile perst- rei sectis ctioius iter aggrediuntur. Horridum est aspe- u .ctu spinis exundans. attamen experimcnto p eidum spitiis in iucundissima gramilia versi 4 m Mo
Per quem campum omnis Iliactitarum narioba, vel narransiui. quae quidem tegebatur tua manu , vi
de res tua mi aiaei, oe monstra, siue prodigia. V ex s. Tanquam enim e depauerunt Uc m. Graece, isti sent. Alii, in bierunt prae nimio pastu & laudio: ct iami magni exest eruut, c. Alludito Salomon ad campum germinanteio, ut quemadmodum in eo equi, agni, & alia iumenta salituit, Staiei uiunt herbam carpendo,& cuticulam curando: se mille laetitiis ineescierint Hebraei & praestantissimo gaudio tripudiarint choros agendo, arma, reliquaque . yptiorum spolia legendo , & opima praeda icie ditando.' simul autem incedunt, desiliuntur simul debes bonis mani cantri Dominum. Vt edoceamur
beneficium acceptum, de grati uin actionem p incedere simul a bere.l glaciam
V f. t o. Me es enim eram a huc eorum quae actio.
in incolatu illotum facta suerant, in quo iuxta vaticinium Go. is .is. Peregrinati v lue ad expletos
188쪽
annos debuerant: tutione i GraecE vel iobo- milcium anima lium,s hominibus utilium . iii munis, s culices & iciniphes, quae xii a& iuutilia sunt, imo admodum noxia, a re putri i teria ultro procreantur,videntur vim, ine ani oralium indigna. Homolirutili, noxius R.eipublicae intinis nomine est
- escat putarismi Graece escas ita M. O ad cutione enim desiderii, seu aut ro, Graecus ait in seu mitigationem, se Latone deiiderii illius, Vcendet iris rimari
ara, siue inumerabilis coturnicii multi Et vexati opeccatorib- μ' uenerunt,
piis, . Id est, praeter illa diuinae iii ligna iconis argumenta puta plagas praelapsas, ante Hebraeos insequerentur, suserueneriinto in mari Rubro alia supplicii persulmina ambibus eiaculata. Iust. enim patiebant/sed --ri suam nequitiam. Adliciseruiri criminibus&supplicia adiici' Iur. i ι'. Eira stabilirem inhost italit. in Aruera u. Instituit Salomon compar inter AEgyptios ac sodomitas in in- Δ. - . hospitalitatis crimine. I itur grauius AEgyptii euntra hospitalitatem delaquei uarias omi- tr. Nam ali, quidem nempe S Omitae non reo ibant ad M. Angelos, sed ignotos sibi nee
sil quod scirent l, meritos. Alis autem, ope asyptii bavit tibi Graecε beneficos
iv, bites litaequas in indisnam ρ ψti iniustissime redegenuit. Multis enim modis Iese-φαι, statues eius, Se posteri eorum Israelitae' erant Bonum pro bono ae
r in non oribuere pectoris est ingrati, in
i ero pro accepto bono reddere , per- α dui omino de damnandi aeternisin animi
i f. t . Et Mum hae, seu non solium hoc inter Sodomitas & AEgyptios discrimen intercedit , Sed ct alius quidam res sectio istorum eram, sed aliud discrimen respectu ac consideratione dignum. Q imuri recipiabant extra os, quasi hostes, Sodomitae : ac proii Enihil milum, si non sutilent in peregrina specie Angelos accedentes benevoli. autem
AE ptij, cum laetitia receperunt hos Hebraeost nil, ingressum Iacobi eiusque similiae in AEgyptum: & ipsi ei dem usi stantiusmi ι. id est legibus ciuilibus ut pol E admissi, tanquam . ciues recepti in Rempublicam AEgy- priorum ; postea tamen tanquam Reipublicae hostis se, si is m Uixerunt Lur iis latintinn, ab negatis Palleis, exactione.
Vers 16. perci unt alcem caestare Agyptii triduo illo tenebratum sicut illi isodomitae infiniat iusti Loth. Quasi diceret : Ob similein, livd grauiorem tapam iustE simili plexi
suiu plena: cum subitaneis cooperti cilent tenebris , seu ui situr transsum est, seu pinHai:
seu ut vulgariter dixerim Atismi pareris domus infreisum perquirebant.
. Dei enim nutu & iailii se interdum ele- --η m menta conuerti asi lent, non natura, sed qua--- litate transititit in ad omnes quos Deus vul is D. usus : sicut chordae in organo seu instrumento Actia M. mulico, quae omnes proprium suum sonum auon suo in geliere retinent etallum cratiae. subtilem subtiles : tamen pro vario digitorum motu Achora rum pulsatione stant qualitas immutatur , Avariatur concentus. His is, GraecEquod aestimari creto potest. Fe cluε eognosci ex iis visis friti t. n. seu iii intuitu , ipsaque experientia rerum , quae in AEgypto sunt g
i s. estia enim, id est, terrestria, seu quibus terra data est, ad inhabitandum, pura Hebraei, & Hebraeorum iumenta & gregesas laeti perpetud terris, iubente Deo, in Gu ricae .ertebamin, id est, in loca propria aquis
ransibant: piacuit Iud erant rantia, Graecὸ natistia, in terram transibant, nempe pistes, sed mortui in terram eiiciebantur cuin aquae conuersae in singuinem fuere. His 19. Ignis in aqua valebas, grandini mixtus ignis in aquisque, minime extinguebatur. Hoe quidem sepra suam virtutem, nam aqua naturaliter ignis extinguitur. Nam ct aqua extingueniti ignem irati ae oblim ba
ptiis immissae, non vexaverunt. GraecE, nonfecerunt mariescere. vel contabescere carnes corruptibili um facilἡque consumptibilium animia coambulantium, AEgyptiis, Puta, ranarum muccarum, sciniphium , locust uin ; quas et lairi in rogos congestas ab AEgyptiis, igne iam sue nanirae oblito, combustas non suisse reor, uti ex erauibus Doctoribus accepi. Nec flammae eae in ignis dissultirebam illam, sua natura
dissi datur facii. , sicut glacies, Mora esse, Graece , Non liqui ci ignis liν actibiis
Lemia ambrosiana esca, nempe manna, quod post exortum Solem liquescebat humi instat elaciei, vel grandinis : sed ante ortum solis colle metiam ignibus resistebat, & intortas & crustulas indurescebat. Gentiles Ambrosiam fingebant cibum esse deorum sicut Nediar potum. I' enim magnuficasti 'pulum tuum D mime . G. Et cuinam iusto inter aduersa
e prospera Dei specialis a prouidentia d fuit RE P. . . c. O Min is 55.Script . te in
189쪽
Gratiae demisericordiae Mariae immensi
Totus Ecclesiastici Liber, qui Concionator dicitur, Deiparae gloriam halati Plura eius testimonia Patres si erunt in Mariae commendationem. Ego autem primi Capitis initio illud annotaui. Areu rara matris, guttas pomiae quis disumeret. Ad quae Richa dus Laurent. lib. de laud. QVI. ait, Gratiae, in misericorinae Matriae in morabilis sunt , instar stillarum pluuiae. Unia Eccli. i. Guttas pluuiae quis dinumerare potest ' Et hoc maxime ex quo Filius Dei, sicut pluuia in Vectas, descendit in eam, quas Deitas Fili j immensa sese in immensam Mariae aptarit in gratiam , de misericordiam. Porro immensitas haec gratiae , de misericordiae mare immensum constituunt, cuius aquae salsae sunt, oe potatae magis sitim accendunt. Aquae ictae gratiae sunt, quas ductribuit Maria, quaerussatae magis accendum d Mertam. Vnde ipsa disit bibunt me, istae sitient. Nec mira n , si sitim tanquam sal accendis, cum ipsa sit legis vas, de quo d xit Eliseus 4. Reg. L. Ager te isti vas nouum , in mittite in i M. Sal in nouo vase, Sapientia Dei in utero Phronesi. Non ergo mirum, si quae tale sal accepit, tota falsa est tanquam mare, ideo Iemel experti eius dulce em, quanta amplius bibunt, tanto amplius concupiscuti H ctenus ille.
190쪽
VLTORVM nobis, magnorum per legem,omo phetat, alio que, qui secutisunt itus, Sapientia demon- prata est: tu quibus oportet laudare Israel doctrinae, Sapientiae causa s quia non solam ipsos loquentes Graeco legentes, necesse est esseperitos, Iedetiam extraneospo se. d centes in scribentes, seu ad dicendum, & scribendum Laismosfieri. Auus mei tesu, possquam se potu aedit ad GFrentiam lectibus, legis , cr Prophetarum , aborum si Osirum, qui nobis a parentibus nostris traditissent: voluit o ipse scribere at quid horum, quae ad doctrinam, in Sapientiam pertinent , ut desidaerantes disexcre,ini orum perit acti, marisque attendant animo, o confirmentur ad si rimam vitam. Clarius ex Vatablo, Unde studiosi, & qui se his dedissent, multo maiorem ad legitime vivendum prosectum facerent.' Et quidem sacrorum , ac piorum lectio Voluminum admodum ad Pioni in li-
mori ni compositionem referunt.) Hortor itaque venire vos cum beneuo m
o , c attentiori dis testionem facere, seu legere : c veniam habere, si- mὸprodeshee dare , iviris, in quibus videmur sequentes imaginem in verborum compositione. Graeca clare , Ignoscite nobis sicubi videamur, dat a in interpretatione elaborauimus, quarumdam dictionum vim non esse assecuti. Nam deficiunt verba, seu non sic Graeccin idem valent, non eandem vim habent: verba inquam Hebraica , tro alteram tinguam. Non autem Diam haec, sed in ipsa lex, in Pr pisti, caeter ue ahorum librorum, non paruam habent isserentiam, quan- inter se aecuntur in propria huisa, Ac si dicat: Aialographa Hebraica imultum disserunt a Graecis & Latinis, in quae conuertuntur. Nam iue Duri trigesimo anno Vel loquitur de anno aetatu suae, vel de tempore currente post scriptum hunc librum , vel a libertate ludaeis data per Ptolomeum Philadelphum.) temporibus Ptolomel Euergetis squae vox liberalem & beneficium significat. o Regis , postquam perueri in Ἀξ Dpmm, in cum multum temporis ibisuissem, inueni ij res Graece exemplaria ibi relia
ctos uoia paruae, neque contemuendae doctrinae. Itaque bonum, necessarium
putari, e aliquam ad re siue asserre, seu adhiberet er laborem interpretan ilibrum istam quem in AEgypto inueni: . multa vi Vlia attuli Larinam, seu multam vigiliam, oc studium adhibui in stati temporis, quo in AEgypto commoratus sui: ad illa, quae ad fuem ducunt, ut cilicet haec praecepta, ac d mmenta ederem, librum istum dare, in illis, qui
volunt animum ntendere, in dγscere, quemadmodum oporteat instituere mores,
i secundum legem Domini pro fuerint vitam arere. Porro Prologus hic eis issu si ij Sirach iunioris, nec sac x Scripturae auctoritatem habet
iuxta aliquorum opinionem; cum aliis tamen verius affirmo auctori-t-m habere.