M. Tullii Ciceronis De officiis ad Marcum filium libri tres

61쪽

ut vehementer arduas plenasque laborum et periculorum cum 6 vitae tum multarum rerum, quae ad vitam pertinent. Harum Hrum duarum splendor omnis, amplitudo, addo etiam utilitatem, in posteriore est causa autem et ratio eniciens magnos viros est in priore. De est enim illud, quod excellentes animos et lin-mana contemnentes facit. Id autem ipsum cernitur in duobus, si et solum id, quod honestum sit bonum iudices et ab omni animi turbatione liber sis. Nam et ea, quae eximia plerisque ei praeclara videntur, parra ducere eaque ratione stabilissimaque contemnere sortis animi magnique ducendum est, et ea, quae 3bdentur, ba, quae multa et varia in hominum vita fortunaque xersantur, ita sene, ut nihil a statu naturae discedas, nihil a di-68 gnitate sapiensis, robusti animi est magnaeque constantiae. Non est autem consentaneum, qui metu non stangatur, eum stangi eupiditate nec, qui inricium se a labore praestiterit, vinci a visi late. Quam ob rem et haec ridenda et pecuniae fugienda cupiditas. Nihil enim est iam angusti animi iamque parvi quam amare divitias, nihil honestius magniscentiusque quam pecuniam

contemnere, si non habeas si habeas, ad beneficentiam liberatnialemque conferre. Cavenda etiam est oriae cupiditas, ut supra dixi eripit enim aibertatem, pro qua magnanimis viris omnis 6 debet esse eontinuo. Nec vero imperia expetenda ac potius aut

non accipienda interdum aut deponenda non numquam. Vaca

dum autem omni est animi ei uictatione cum cupiditat ei mei tum etiam aegritudine et voluptate animi et iracundia, ui

uanquillitas animi et securitas adsit, quae adseri cum consta tiam tum etiam dignitatem. Multi autem et sunt et merunt, qui eam, quam dico, tranquillitatem expetentes a negotiis publicis se remoVerunt ad otiumque perfugerunt in his et nobilissimi phi-

statu naturae S. Eint.

G. viduata et metu. Die vieri tarten de Midensebas, i dei, Stoivem sind aegritudo, Fureli Vor

undi Llliri dies laotitia gestiens vel

res potuerunt. n issimi philosophi de rati Diuili ocim Coo le

62쪽

LIB. L CAP. 20. 2l.

losophi longeque pruicipes et quidam homines severi etgraves nec populi nee principum mores serre potuerunt viseruntque non nulli in agris delectati re sua familiari. His idem propositum fuit quod 70registis, ut ne qua re egerent, ne cui parerent, libertate uterentur: Unus proprium est sic vivere, ut velis. Qua re cum hoc com omune sit potentiae cupidorim cum iis, quos dixi, uotis, alteri se adipisci id posse arbitrantin' M ves magnas habeant, ineri, si contenti sint et suo et parvo. In quo neutrorum omnino in temnenda sententia est, sed et facilior et tutior et minus aliis gravis aut molesta viis est otiosorum, fructuosior autem honimnum generi et ad claritatem amplitudinemque aptior ectrum, qui se ad rem publicam et ad ma s res gerendas accommodaverunt. 0 propter et iis ursitan concedindum sit rem publicam non i pessentibus, qui excellenti ingenio doctrinae sese dediderunt, et iis, qui aut valetudinis imbecillitate aut aliqua graviore causa

impediti arae publiea recesserunt, cum eius administrandae potestatem aliis laude iii lue concederent Ouibus auus talis nulla sit causa, si despicere se ilicim ea, quae plerique mirentur, imperia et magistratus iis non modo non laudi, verum etiam vitio dandum puto. Quorum iudicium in eo quod gloriam contemnanto prolatilillo putent, difficile factu est noti probare sed videntur labores et molestias, tum Ossensionum et repulsarum quasi quam-

Pythagoras, Ismocritiis Anaxπο- ras a Wsndis civisadibus totos so

ad eo itionem rerum tranatulerunt. Aonianos seror et graxes, et B. Atticus. Nep. Attic. c. 6. M. Piso. Cie. Briit. 67, 236 laborem forem

nimini, is Cicero wo dure seingriechisches Original verant asst. Die Stother uniersei, si de nam lich rei Lebens eisen; Stob. p. 224 ρεις ει ναι βίους νον βασιλικον, τὸν πολιτικον, τον ἐπιστηθιονικον.

Mortate tuerentur, mi dem Vor hergehenden ne isti et ii emaneten.

meriti. verum etiam vitisdiandum: S. Eini.

larum aereoninu.

63쪽

BE OFFICIIS tam ignominiaII tiliter et infamiam. Sunt enim, qui in rebus contrarii parum filii constent, voluptatem severissime contemnant, in dolore sint molliores glOI iam neglegant, rangantur in-72 amia, atque e quideri non Satis constanter. Sed iis qui habenta natura tuli lunenia rerum gerendarum, abiecta omni cunctatione adipiscendi magistratus et gerenda res publica est nec enim aliter aut regi civitas aut declarari animi magnitudo Milest. Capessentibus autem rem publicam nil illo minus quani philosophis,liaud scio an niagis eliani et Diagnificentia et est,icientia adhibenda est rerum humanarum, quam saepe dico, et tranquillitas

animi atque securitas, si quidem nec anxii suturi sunt et cum 73 raritate constantiaque victuri. Quae faciliora sunt philosophas, quo minus multa patent in eorum vita, quae fortuna seriat, et Oo minus multis rebus egent et quia, si quid adversi eveniat, iam graviter cadere non possunt. Quocirca non sine causa an iores motus animorum concitantur maiorque efficiendi cura rempublicam gerentibus quam quietis, quo magis iis et magnitudo est animi adhibenda ei vacuitas ab angoribus. Ad rem gerendam autem qui accedit caveat ne id modo consideret, quam illa res honesta sit, sed etiam ui habeat euiciendi facultatem in quo ipso considerandum est ne aut temere desperet propter ignaviam aui nimis considat propter cupiditatem ti omnibus autem negotiis, priusquam adgrediare, adhibenda est praeparatio diligens. 22 Sed eum plarique arbitrentur res bellicas maiores esse quam

74 urbanas, minuenda est haec opinio. Multi enim bella saepe quaesiaverunt propter gloriae cupiditatem, atque id in magnis animis ingeniisque plerumque contingit eoque magis, si sunt ad rem militarem apti et cupidi bellorum gerendorum. Vere autem si volumus iu-

mungi

72. haud scio a. d. i. sortRSSE, adverbialisingeschoben, Wie nescio

bungen efficere ist abs olutgebrauesumi in e ei di acultas. vacuitas ab angoribus angor ist

ili sese Behummernis' Angst, diei Gegensat et oura stet alipe turbati mensis ausi es si Wita. 22. 74. Mutu enim saepe M'.

in numiis animis ingeniisque, d. i.

64쪽

MB. L CAP. 21. 22. 63dicare, multae res extiterunt urbMae natures clarioresque quam bellicae. Quamvis enim hemistocles tui laudetur et sit eius 75 nomen quam Solonis illustrius citeturque Salamis clarissimae

testis victoriae, quae anteponatur consilio Solonis ei, quo primum constituit Areopagitas, non minus prati arum hoc quam illud iudicandum est Illud enim semel prosui, hoc semper proderit civitati hoc consilio leges Atheniensium, hoc maiorum insiliuia servantur. Et hemistocles quidem nihil dixerit, in quo ipse Areopagum adiuverit at ille vere ab se adiutum Themistocleni Est enim bellum gestum consilio senatus eius, qui a Solone erat constitutus. Licet eadem de Pausania Lysandroque dicere, quo rerum rebus gestis quamquam imperium Lacedaemoniis dilat tum putatur, tamen ne minima quidem ex parte Lycurgi legibus et dis olinae conserendi sunt. Quin etiam ob has ipsas causas

et parensiores habuerunt exercitus et sortiores. Mihi quidem neque pueris nobis M. Scaurus c. Mario nequo, cum versaremur in re publica, Q. Catulus Cn. Pompei cedere ridebatur. Parvi enim sunt soris arma, nisi est consilium domi. Nec plus Alri-

65쪽

64 Priens canus, singularis ei vir ei imperator, in excidenda Numantia rei publicae prosui quam eodem tempore P. Nasica privatus, cum n Gracchum interemit. Quamquam haec quidem res non solum ex domestica est ratione aiungit etiam bellicam, quoniam vi manuque consecta est sed tamen id ipsum es gestum consilio ii et bim sino exercitu. Illud aulam optimum est, in quod invadi solere ab improbis et invidis audio:

Cedant arula togae, concedat laurea laudi. Ut enim alios omittam nobis rem piiblicam gubernantibu Si ne togae arma cesserunt Neque nini periculum in re publica fuit gravius una quiui ius olismi. Ita consiliis diligentiaque nostra celeriter de Inuhus audacissimorum ei vi uni dolapsa arma

ipsa ceciderunt. Quae res igitur gesta umqua in in bello tanta i78 qui triumphus conterendus Licet enim mihi, Marce lili apud te gli riari, ad quem et hereditas huius gloriae tuae lumina mitatio pertinet. Mihi quidem certe vir abundans liellicis laudibus, Cn. Pompeius, multis audientibus, hoc tribuit, ut diceret, frustra se triumphum tertium deportaturum fuisse, nisi meo in rem publicam beneficio ubi triumpharet esset habiturus. Sunt igitur domesticae sortitudines non inferiores militaribus in quibus plus etiam quam in his operae studiique ponendum est. Mi o MMea Servio gl09.

Gedictite liber se in Consulat laurea, de Lorbeerkran de trium I tu Penden Feldherrn, Wird de mund lichen

breviter neque illas neque ullas te omnino litteras nossct, u r/B reipubtieas nee amicis umquam sinass

delapsa amna ipsa ceciderunt. Bine

78. Licet enirn Dii, et hemitrκε, in deripi an venuerbinduli g, Wi II, 9, 32 possunt enim praeterea L er- gangenis ricli rubine mi eb. Onn. triumphuin tertium. Zuerstinatis Pompeius ais Propraetor liber Iliar-has,on uni id te und den Marianer Domitius tri uni phir i,T4 80 , ann683 7i liber Sertorius und endlict693 6i liber die Mersi liber und Mithridates und Tigranes Cie Phil

66쪽

omnino illud lio tuis lum quod ex antino excelso niagnili 23 coque qIIaerimus anilni est icitur non corporis virilius. Exer Iscendum taIDe cortius et ita a ilicienduli iust, ut Oh Oedu' consilio rationiqlle possit in exequendis negotiis et in labor tot prando. llonestum auten id, quod exiluirimus totum estu O8ltum in ant-mi cura et cogitatione in quo non minorem utilitatem adserunt tui togati rei niblicae praesunt quam qui bellum gerunta Itaque eorunt Dnsilio Saepe non suscepta aut in lecta bella sunt nonnilinquitia etiam illai, ut M. Catonis bellum tertiuin uni eum, in quo etiam mortui valuit auctoritas.. Qua re X petenda quidem Minagis est decernendi ratio quam decertandi sortitudo, sed pavendum ne id bellandi magis fuga quam utilitatis ratione laciamus. Bellum autem ita suscipiatur, ut nihil aliud nisi pax quaesita videatur.

Fortis ver animi et constantis est non perturbari in rebus asperis nec tumultuantem de gradu deici, ut dicitur, sed praesenti animo uti et consili nec a ratione discedere. Quamquam illoc animi, illud etiam ingenii magni est, praecipere cogitatione situra et aliquanto ante constituere quid accidere possit in utramque partem et quid agendum sit, cum quid evenerit, nec committere ut aliquando dicendum sit: Non putaram. Haec sunt opera magni animi et excelsi et prudentia consilioque sidentis. Temere autem in acie versari et manu cum hoste confligere immane quiddam et beluarum simile est, sed cum tempus necessitasque postulat, deceriandum manu est et mors servituti turpitudinique anteponenda. De evertendis autem diripiendisque urbibus valde conside-

Fortis mairni si instantis est Scipio tristanus turpe osse aiebat, praesenti uti ani nu. uersi stehi in re militari dicere non putarrem . anmri liIPllomo, Wieauch ir Seele, tempto neeeasitasque das iud

67쪽

magni, rebus agitatis punire sontes, munitudinem conservare, in omni fortuna recta atque honesia resinere. Ut enim sunt, quem ad modum supra dixi, qui urbanis rebus bellicas anteponant, Sic reperias multos quibus periculosa et calida consilia quietis oti haJcogitatis et splendidiora et maiora videantur. Numquam omnIII Opericuli iuga committendum est ut imbelles timidique videamur

sed fugiendum illud etiam ne olleramu nos periculis sine causa, quo esse nillil potest StultiuS. duapropter in adeundis periculis consuetudo Ilii ii; utili viedicorum St, qui leviter aegrotantes leniter cuiant, gia io Illius autem morbis periculosas curationes et ancipites adhibere coguntur. Qua re in tranquillo tempestatem adversam optare dementi est, Subvenire autem tempestati quavis ratione sapientis eoque magis, Si plus adipiscare re explicata honi quam addubitata mali. ericulosae autem rerum actiones liarii III iis sunt, qui eas suscit nulli partim rei publicae. teriique alii de vita alii de gloria et li,nst volentia civium in i Sel IInen o cantur. Promptiores igitur debeInus esse ad iustra pericula quam ad communia dimicareque paratius de honore et gloria quam de ceteris commodis.

rebus agitatis, d. i. turbulentis, sodas also die vorherbezeichneten

gustande init einbegrisse stud, pro Quint. 2,a0 in iuris λ-rsis saetatumascus aulam aequitatem. In demselben Sinne rem publicam agitare Sali Cat. 38, 3. Iug. 37, 1 actio pausio agitatior uuint. 1, 3. An cere emitreii riuus agitatis dumi

sat Wie mente nielit a gelassenti

e da consilia, ebens θερμος Aristoph. Plut 415- , ερυον ἔργον

tempestuti, necessitati II, 6, 6 einem die Mili erieieliter' ais subvenire saluti, das Woblaeis surdere.

rs ea pueata, ebens negotia explicarct tiro . Mun. l. 29 Sieitia quam multis undique evictam perieulis is Mavit addubitare be-

dimicare paratius de meli beret tuns in emen Namps inolasseu liber. Unter de ceteris eo odissin Reichthuin und andere iussere Gii territi versiehen , diis Leben mitelligereclinet. Dum lici/rrenti autem ectat dieser SatZ, de doeli den

68쪽

LIB. I. M. 24. 25.

Inventi a n mulsi sunt, qui non modo pecuniam, sed 84 etiam vitam prohindere pro patria parasi essent, iidem gloriae iacturam ne minimam quidem sacere velleni, ne re publica quidem postulante, ut callicratidas, qui cum Lacedaemoniorum dux suisse Peloponnesiam bello multaque s isset egregie, versit ad

extremum omnia, cum consili non parilit eorum, qui classem ab Arginusis removendam nec cum Atheniensibus dimicandunt putabant. Quibus ille respondit Lacedaemonios classe illa amissa

aliam parare posse se fugere sino suo dedecore non posse. tque 1aec quiden Lacedaemo Iliis plaga mediocris, illa pestifera, qua, cum Cleombrotus invidiam timens temere sum Epaminonda conflixisset, Lacedaemoniorum opes corruerunt Uu3nto Q. Maximus nielius de quo Ennius: Unus homo nobis eunetando restituit rem.

Noenum rumores ponebat ante salutem.

Erso postque magisque viri nunc floria uret Quod genus peccandi vitandum est etiam in rebus urbanis. Sunt enim qui quod sentiunt, etsi optimum sit, tamen invidiae metu non audent dicere. omnino qui rei publicae praesuturi sunt duo Platonis prae 25cepta teneam unum, ut utilitatem civium sic tueantur, ut, quae 85 eumque agunt, ad eam reserani obliti commodorum suorum, alierum, ut inium corpus rei publicae curent, ne, dum partem

νοντος, νευγειν μ' αἰσχρον εἶναι

μιουργῆ, καὶ προς ἐκεῖνο βλέπων πον κει λθε re λέγει καὶ ποιε α

69쪽

D OFFICIIS aliquam tuemur, reliquas deserant. Γ enim tutela, sic proci ratio rei publicae ad emunissitatem, qui commissi sunt, non ad eorum, quibus commissa est, gerenda est. Qui autem parti

civium consulunt, partem neglegunt, rem perniciosissimam in civitatem inducunt, seditionem atque discordiam ex quo evenit ut alii populares alii studiosi optina cuiusque videantur, pauci 86 universor tulit. Illi apiti Athsenienses magnae discordiae, in nostra reci tu ilica non solum seditiones, sed etiam pestifera bella divitia quae traris ot sortis civisis in re publica dignus princili; ut lugiet at lue oderit tradetque se totum rei utilicae neques pes aut potentiani consectabitur totanti pie eam si lueluti Ir, ut Omni laus consulat. Nec vero crimini lius salsis in odium tu invidiam quemquam vocali it omninoque ita iustitiae honestatique adhaereSeet, ui duin ea conservet, quamvis graviter ossendat indutemque oppetat potius quam deserat illa, quae dixi. M Miserrima omnino est ambitio honoriimque contentio de qua saeclare apud eumdem est Platonem, similiter sacere eos,

qui inter se contenderent uter potius rem publicam administraret, ut si nautae certarent quis eorum potissimum gubemaret ' Idemque praecipit, ut eos adversarios existimemus, qui arma contra serani, non eos, qui suo iudicio tueri rem publicam velint, qualis sui inter P. Africanum et Q. Metellum sine acerbitate dissensis.

-- euriolus, d. i. der Parisi de optimaten. 86. qua risurarum', d. i. ei

que disputat effera esse essum, quem homines Iovem annectarent Vocat in .al, 78, wo nocuis mihi

propter dissensionem quas erat in republica alimatus est Scipio a eo lega rostro Metello. Von seinem Edeliniit Eeugi die Erzahluns ei Valer Max. IV, a Wo essetne Sithneauffuror die Bahre Scipio trasenet hessen, alides grossie Mannes, dem si Mesentiens teiste Lonn-

70쪽

Nec vero audiendi, qui graviter irascendum inimicis puta 8sbunt idque magnanimi et sortis viri esse cense in Nihil in laudabilius, nihil magno et praeclaro viro dignius placabilitate atque clem quia ha liberis vero populis et in iuris aequabilitate

exercenda etiam est facilitas et altiuido animi quae dictim , ne, si irascamur aut intempestive accedentibus aut impudenter rogantibus, in morositatem inutilem et odiosam incidamus. Et tamen ita probanda est mansuetudo atque elementia ii adhibeatur rei

publicae causa severitas, Sine qua Billi III lStIBII ci Ita non poteSt. Omnis autem et animadversio et suis tigati contumelia vacare

deber neque ad eius, qui punitur alis luean aut verbi castigat, sed ad rei publicae utilitatem referri. Cavendum est etiam ne maior 89 poena quam culpa sit et ne iisdem de causis alii plectant ut aliine appellentur quidem. Prohibenda autem maximo est ira in puniendo. Numquam enim iratu qui accedet ad poenam me lin-critatentialiam tenebit, quae est inter nina iun et parum quae placet eripateticis et recte placet, modo ne laudarent iracundiam et dicerent utiliter a natura datam. Illa vero omnibus in Iebus ri pudianda est optandumque ut ii qui praesunt rei pul)licae legul similes sint, quae ad pluuentam non iracundia, sed aequitate ducuntur.

darenter Eu versiehen set, eis ad Attic. V, 10 3 f.ra hae ipsa fero fronte, ut puto et volo, bellissime, sed an or munis sen3ibus. - Ita- quis a lacores meam βα-τητα, cum salvi redie1 imus also die I viis spine Geluhle Eu beherrsehenuI DE verbersi en ad Atti . IV, 6, sed mehercule incipiendo re tigi, ne

Via videar sttat intus intemperiem non lusisse, rursus stulte iniuriam illius fariam illustrem, si Miseri

bendo sit oeulatior l. de part orat.

22, 77, ο liberalitas in altitudo animi alainterarieti derii vinitudo

89 appellare Bigenti ich almen, s appellare de pecunia prora agri

II fini a me pes in quod debeo, m ipsum appellare Metis. Hieristes aligemet aer: etur Rechenschan Elehen , gi de l. agr. II. 24, 64 non consuevi homines superbius a M-

mMiseri tem betannula Ier- Mart Aristoteles dede ugen sureine Mitte et ischen 2 Fehlern Fii das Folgendo s. nse. IV, 19 43ύuid quo ridem Peripatetici per turbationes istas, quas nos extia pandus putamua, non modo natur a Diuiliae by o dile