Quaestiones Catullianae / scripsit et ... publice defendet Mauricius Haupt ...

21쪽

ndmodum intellexit. A cuius sententia eatenus discedo ut cum ille in reliqua oratione, quem ad modum a codicibus tradita est, acquiescat illudque adiectivum ea ratione qua amorem patriae debitum saepissime significat dictum existimare videatur, probabilius equidem credam aliud eiusdem versus vocabulum emendatione indigere, adiectivi autem a Lachmanno investigati latiorem esse signiscationem. Sed de hoc carmine nihil quod utile sit disputari potest, nisi temporum ratio antea exploretur diligentius. Valerium Catullum, scriptorem lyricum, HieronJmus Scribit Veronae natum esse olyinpiadis CLXXIII anno ΙΙ, h. e. anno ab u. c. DCLXVI, quo anno L. Cornelius Cinna et Cn. Octavius consules erant.

Deinde idem Hieronymus ad Olympiadis CLXXX annum IV, qui erat annus ab u. c. DCXCVI, haec ascripsit

Cattilius tr es o aetatis anno Romae mor/tur.

Errasse Hieronrnium dudum animadverterunt grammatici, nec potest ea de re ulla esse dubitatio, cum carmine LU Catullus consulatum Vatinii commemoret: quia est, Catulles quid moraris emori' Sella λ curtisi fit ma Nonsus sedet, Per consulatum peserat Varinsus equid est, Catulle quid moraris emori' Constat enim Vatinium exitu anni DCCVI cum Q.

ὁ Ουατίνιος ελεγοντο εἶναι, εποίησεν. Apparet igitur Catullum post annum DCXCVI decimo minimum anno adhuc vixisse. Verum Ι0sephus tamen Scaliger ultra

22쪽

-- 14 --

quam satis est Catulli vitam produxit, cum diceret animadv. ad Eus. p. 155 Catullum Indos Augusti saeculares specta88e, quos Censorinus IT, 11 narrat Iactos esse C. Furnio C. Iunio Silano coss. anno DCCXXXVI hic enim numerus est in collato a me codice Gortieiensi, eumque recipio, quoniam in tota hac quaestione numeros sustorum Capitolinorum sequor . Id perspicuum esse ait Scaliger ex Catulli carmine saeculari. Quare enim' inquit 'carmen saeculare scripsisset, nisi in annum ludorum saecularium incidisset δ' Ego vero in carmine XXXIV nihil plane deprehendere possum quod Saeculare carmen prodat. Itaque perdidit operam Isaacus Vossius, cum nodum, qui ne est quidem ullus, eo expedire conaretur ut anno etiam DCC vel DCCV Iudus saeculares celebratos esse coniiceret. Deinde abusus est Scaliger, ut Catullum ultra tempora triumviratus vixisse et Virgilio iam florenti notum et lamiliarem fuisse persuaderet, versibus quibusdam Martialis, qui cum Silio Italico libellos suos mitteret, excusationem quaesivit his verbis μ, 14, 13 s.

Mo forsan tener ausus est Catulltis Magno mittere passerem Maroni.

Sed rectius alii intellexerunt nihil plane Sealigeri

sententiae ex his versibus accedere 1irmamenti, sive putaverit Martialis familiarem fuisse Catullum Virgilio, sive, quod verisvidetur simillimum, temporum rationem nihil curaverit. Deinde quod Scaliger opinatus est victoriae Mundensis a Catullo mentionem seri, id quo iure fecerit postea declarabimus. Nunc illud asseveramus, in Catulli carminibus nihil commemoratum inveniri quod post consulatum Vatinii accidit. 9uare iure nostro non multo post rannum urbis DCCVI tempore Catullum mortuuin

23쪽

esse existimabimus. Et continet profecto illud carmen quod supra ascripsi quandam quasi mortis praesensionem fractique animi et cui vitae pertaesum est assectum. ψuocirca cum errasse quidem Hieron)mum in definiendo eo

anno quo mortem obiisset Catullus manifestum ducerem, sed causam erroris quaererem et simul illud mecum reputarem, tricesimo aetatis anno Catullum e vita excessisse eo minus posse dubitari, quo magis 80lent Hieronymi rationes etiam ubi in singulis annis erratum est summam Veritatis continere, et quo credibilius est transcripsisse eum illam narrationem ex Suetonii libro qui erat de viris illustribus, haec cum considerarem atque ex his difficultatibus memet expedire adhuc studerem, ecce Caroli Lachmanni perspicacitas omnem rem dilucide explicavit. Diios videlicet consulatus Lachmannus Hieronymum confudisse suspicatur, Cn. Octavii Cn. s. et Cn. Octavit M. L, ita ut, eum Catullum natum dicere deberet anno olymp. CLXXVI primo sive ab u. c. DCLXXVII, quo anno Cn. Octavius M. f. et C. Scribonius Curio

consules erant, reserret natalem eius annum ad consulatum Cn. Octavii Cn. f. et L. Cornelii Cinnae, h. e. ad annum ab u. c. DCLXVI sive ad annum II olympiadis CLXXIII. Deinde, ut congrueret Suetonii narratio, momtem Catulli ad annum IV olympiadis CLXXX sive ad annum ab u. c. DCXCVI rettulit. Verum si Catullus natus erat anno ab u. c. DCLXXVII mortemque obiit

tricesimo aetatis anno, mortuum eum es8e Dpparet anno

DCCVII. Sic omnia rectissime conveniunt. Sequitur ut doceam in carmine XXIX nihil inesse quod his rationibus adversetur. Ac primum quidem cum socerum et generum, h. e. Caesarem et Pompeium, Mamurrae

24쪽

gratia .omnia perdidisse Catullus criminetur, consentaneum est ut ante apertam eorum simultatem et inimicitiam hoe carmen Scriptum Se Sumamus. Aliter vix in utrumque poeta invectus esset nec dicere putuisset Mamurram ab utroque laveri. Haec enim Vera explicatio videt

illorum verborum quia hunc malum foretis 8 Deinde etsi satis intellego concedendam esse poetis quandam a communi dicendi consuetudine declinationem, tamen sine probabili causa hac explicandi opportunitate equidem nonniar. Itaque eum reliqua e0Bgruant, aio seriptum esse hoc carmen ante mortem Iuliae, h. e. ante annum ab u.

c. DCXCIX, quo anno consules erant L. Domitius Ahenobarbus, Appius Claudius PMeher. Dicendi consu tudinem eam intel legi VoIo, qua Cicero usus est cum sic Ioqueretur pro Sestio e. 3 s6 ademit AIbino soceri nomen mors fisee, sed caritatem illius necessaurinis et benerolentiam non adem . Quod si quis dicat consulto Ciceronem oppositionem quaesi LM, latebitur, opinor, nulla eius modi adduci eum potuisse causa ut his verbis uteretur de or. 1, 7 24 Goi mihi memiai ludorum Romanorum diabus L. Crassum, quasi colligendi sui causa, se in Tusculanum contulisse: venisse eodem socer eius qui fuerat Q. Murius dicebatur et M. Antonsus, homo et consiliorum,in re publica sorius et Summa cum Crasso familiaritate coniunctus. Itaque quod dixit Cainuus eo ne nomine, SOCer generque, perridistis omnis flsi dixisset post bella civilia, negIeeta esset propter ne men communis dicendi ratio, quem ad modum, ut unum de multis similibus proseram, I irgilius bellorum civilium

immanitatem pulcre describit his verbis Aen. 6, 828

25쪽

Heu quantum inter se bellum, si lumiaa ruaestisterint, quantas acies Sirmemque ciebunt Aggeribus socer Alpinis atque arce Monoeci

Descendens, gener adversis snstructus Eois nunc cum omnia clament Scriptum esSe hoc carmen ante

initium belli civilis, nulla cogitari posse videtur causa quae permoverit Catullum ut deflectens a vulgari conia suetudine socerum generumque diceret Caesarem et Potn- peium post mortem Iuliae. Iam Videamus quo modo reliquis carminis Versiculis, quorum explicatio accuratam temporum pervestigati0nem requirit, cum eis quae adhuc disputavimus conveniat. Acerbissima decoctoris Formiani aeque ac Pompeii et maxime Caesaris obiursatio his verbis concluditur Parum expatravis an parum elluatus est 'Paterna prima lancλαtre sunt bona: Secunda praeda Pontica: -de tertia H era, quam scit amnis aurifer Ingus. Huno Galliae timet et Britanniae.

quM hunc malum foretis ' aut quid hic potest

Nisi uncta derorare patrimonias Esne nomine urbis opulentiss e ser generque, perdidistis omnia' Praedam Ponticam Iosephum Scaligerum, cum quattuor triumphorum, quos Caesar anno urbis DCCVII egit,

Catullum meminisse diceret, praedam a Victo Pharnace relatam intellexisse manifestum est. 9ua explicatione carminis rationem perturbari ea quae supra a me disputata sunt demonstrant. Nec tamen melius Isaacus Vossius lucrum et cmolumentum intellexit quod Caesar e Bith)nia ex contubernio M. Τhermi praetoris et lami-

26쪽

liaritate Nicomedis regis rettulit. Quae prima fuit Caesaris militia. Sed primum Pontica illa praeda vocatur,

non Bithynica: deinde praedae nomine istud emolumentum eo minus recte diceretur, quo.magis propria in eis quae sequuntur illius vocabuli significatio obtinetur: denique illa prima stipendia cum Caesar secerit annis ab v. c. DCLXXII et DCLXXIII, nimium,temporis intervallum interiectum esset inier hanc praedam et eam quae proxime commemoratur, Hiberam. Itaque mihi quidem praeda Pontica nulla videtur esse alia quam divitiae illae maximae quas Pompeius ex bello Mithridatico reportavit atque magniscentissimo triumpho anno u. DCXCΙΙ populo monstravit. Deinde Hiberam praedam non esse, uti Scaliger voluit, spolia ex victoria Mundensi reportata cum ex temporum ratione Sequitur, tum inde quod Τugus a Munda longissime abest. 9uod cum intellexisset Vossius, recte docuit praedam Hiberam praedam vocari belli Lusitanici, quod gestum est a Caesare anno ab u. c. DCXCIII, L. Afranio, Q. Caecilio Metello coss. Pertinent huc quae Plutarchus de Caesarenarrat c. 12 απηλλαγη Τῆς ἐΠαρχίας αυτος Tε Πλου-

αυrῶν. Sequuntur apud Catullum haecmno Galliae t et et Britanniae, manco versu et statim in capite depravato. Nam cum puris iambis hoc carmen Catullus scriberet, semel quidem eam legem migravit, sed cum iustissima excusatione. Etenim Mamurrae nomen, cuius primam syllabam produci versus docent Horatii serm. 1, 5, 3T et Martialis 9, 60, 1. 10, 4, 11, aliter plane tacendum ei erat.

27쪽

- 19 Nihil ost quod alterius illius versiculi dissimilitudinem excuset. Quare et huic vitio succurrere et syllabae damnum sarcire haud inscite studuit Lachmannus, cum scripsisse Catullum coniiceret Irime Bruannia, hunc timete Galli ae. Quamquam numerorum integritas restitui etiam potest sic consormata oratione Τί-ete Galliae, hunc time Britannis. Atque si argutius aliquid dicere Iicet, commendatur haec ratio eo quod pluralia verba timete et foretis, ad diverissos relata, minus pulcre Sese excipiunt. Sed utcunque hoc videbitur, illud docemur cum hoc versu, tum maxime versibus quarto et duodecimo, scriptum esse hoc carmen post primam Caesaris expeditionem Britannicam. Aggressus est autem Caesar Britannos primum anno ab u. c. DCXCVΙΙΙ, Cn. Pompeio, M. Licinio Crasso coss. Post alteram expeditionem hos iambos scriptos esse non crediderim. Postquam enim Caesar vere anni ab u. c.

DCXCIX, L. Domitio Ahenobarbo, Appio Claudio Pul

cro coss., iterum in Britanniam navigasset, et parte insulae in potestatem redacta tributum imperasset obsidesque accepisset, cum iam in eo esset ut in Galliam rediret, allatus ei est nuntius excessisse ex vita Iuliam. Digna sunt quae ascribantur verba Plutarchi Caes. 23 καὶ καταλαμιβάνει γρά ιι ιιατα μελλονzα διαπλεῖν Προς αυτον ano Των ἐν Ῥώμη φίλων, δνηλουντα τὴν τῆς mur ατρος αυτου τελευ ν' ετελευτα δε ΤέκΤουσα Παρα Πομπηίφ. Itaque ob ea quae supra disputavi existimo equidem scripsisse hoc carmen Catullum anno ab u. r. DCXCVIII vel ineunte anno proximo. Si cui secus videtur, concedat iamen necesse est scriptum esse ante

28쪽

- 20 initium bellorum civilium. uare in ultimis eius versibus mendum Lachmannum Iatuisse arbitror, eum aliud vitium praeclare emendaverit. Codices haec habent ne nomiae urbis opulentissme Socer generque perdidistis omnia 3 Ab Italis prosectum erat opulentissimae. Sed explorate percepit Scaliger inepto adiectivo numeros perverti,

nec commode seri urbis mentionem: quamquam eum scriberet imperator tiniae, Secare nodum quam Solyere

maluit. Egregium mihi videtur Lachmanni o piassGe. Proba et antiqua vocabuli forma. Nam Cicero quidemor. Phil. 13, 19 43) tu porro' inquit 'ne psos quidem, sed piissimos quaeris et quod Terbum omnino nullum in lingua Latina est, id propter tuam dι-rtaram pietatem norum induciae' verum memorabilia sunt quae Pompeius grammaticus dicit p. 131 s. 'Ρius piissimus duos habet gradus, positivum et Superi tirum. quamquam et hoc piissim τιtuperat G-

cero tu milippicis. Dicit 'non potest piissimus diei

per rerum naturam Insultobat Antonio. Tu ait ' utere semper hoc rerbo piissimus.' Tamen Caper, ille magister Mosti Caesaris, laborarri vehementissime et de epistolio Ciceronis collegis haec rerba, ubi diserat sese Cicero piissimus. Scias quoniam amaritudine rhetorica hoc eι Obsecerat, ut diceret ' non potest per rerum naturam Mopsissimus.' Itaque o piissme sagaciter indagatum puto, nisi quod dubitari potest scripseritne Catillus O pHSS mei: Sed urbis explicare non pussum, praeSertim cum ante bellum civile haec scripta esse persuasum habeam. Quae cum ita sint, existimo Catullum omnium praeda-

29쪽

- 21 mini et expeditionum, quarum commemoratio antecesserat, in sile carminis quasi summam collegisse gravissimis verbis, hoc modo ne nomiss orbis, o psis s i Socer ςsuerque, perdidistis omnia' Piissimos dicit quos intellegi vult improbissimos, ne quid amplius quaeras. Sic acerba obiurgatio veli ementi,

ut par est, oratione concluditur. In vocabulis orbis et urbis saepissime a Vero aberraverunt librarii r saepe etiam grammatici alterutrum malo attentaverunt. Dico

hoc propterea ut concessa huic disputationum generi digrediendi licentia Τaciti quaedam verba a mutatione defendam et simul emendem. Etenim in dialogi capite 6 haoc leguntur Ullane tanta ingentium Uium ac

magnae potentias volvtres quam spectare homίnes Deteres et senes et totius orbis grassa subnixos susumma omnium rerum abundantia conssitentes Mquod optimum sit Ss non habere 3 In his tirbis, Pithoei inventum, Lipsius prohavit: mihi gravius vocabulum nihil videtur habere quod displiceat. Sed senes, nisi fallor, gradationem, quales in eodem capite inveniuntur plures, prursus perVertit. Vuocirca senatores

Fucitum scripsisse arbitror.

naeum laude praedicans haec dicit, si codices sequimur, quis deus magis amatis Est petendus amanti syServavit haec Lachmannus, non quod tolerabilia iudicaret, sed quia emendandi conatus quos critici adhuc paraverunt merito aspernabatur. Νam ut amatis, quo

30쪽

metrum corrumpitur, tollerent duduin quidem operam dederunt grammatici, sed frustra. ψuippe litterarum similitudinem unice aucupantps, dum numerorum labem eluere Student, novam intulerunt sententiae. Cum enim ut is, Avantii inventum, a litterarum formis ne leviter quidem commendari, significatione autem sua ineptum esse viderent Statiique a macris iure deriderent, acquieverunt sere in quadam Baptistae Guarini suspicione. Ego vero non diffiteor hunc communem complurium hominum doctorum assensum mirum mihi videri indignumque arte critica. Scribendum enim putavit Guarinus magis ac magis. Sed quis est qui nesciat magis ac maris dicendi Iormulae similiumque omnium hanc esse vim ut comparativi gradus iteratione incrementum rei et progressionem significent. Itaque hoc diceret poeta quis deus λcrescente studis amantibus petendus est 'id qu id ineptum est hoc quidem loco, ubi simplex magis

requiri et ipsius sententiae ratione satis demonstratur et eis quae statim consequuntur quem colent homίnes magis caelitum' Consultius certe erat repudiata hac Guarini suspicione Scaligerum sequi, quem eius modi error attingere non potuit. Etenim Scaliger scribendum coniecit maris ab magis. 9uae coniectura eo maxime innititur quod suspicabatur vir summus in prisco exemplari scriptum fuisse a macis. Atque amacis in codicibus sese inVeniSSe narrat Passeratius; verene an secus, quis dixerit

in hac tanta e et i litterarum similitudine 3 Scaligeri autem inventum propterea nequit probari quod doloris

quandam vel miserationis indignationis admirationis alienam ab hoc versu significationem insert. Itaque alio modo huic carmini opitulandum est. Et videor mihi invenisse ali-