장음표시 사용
191쪽
is 8 Artis Medicae pars prior.
Ex collatione plurium pulsationum aut diuersarum partium eiusdem pulsationis inter se: aequalis aut inaequalis pulsus differentia nascitur. AEqualitas enim ex Galeno, ' est priorum differentiarum continuata paritas: inaequalitas vero eiu iacm paritatis corruptela. Et quia inaequalitatem in pluribus pulsationibus obseruatam Vel quemdam ordinem seruare co- tingit,vel nullum:ordinati,vel inordinati pulsus differentia inde tandem emanat. Quae tria respectivarum digerentiarum genera, in Masolutarum differentiarum morem, nullam medii inter extrema determinationem habent. Harqm cnim ditatantiarum singulae, per contradis
Sed ad penultimam differentiam exactius persequendam conuertamur. AEquati s perfecta
una est, inaequalitas multiplex. Bonum enim ex integra causa,malum tem ex quocuque defecta. Inaequalitas ergo,alia est collectiva quam systematic- appellant:*ilicet quae in pluribus collectis N congregatis pulsationibus deprehenditur, ι- ρ του ειυς id est ab aceruci ut ait Gale-inus appellata. Alia singulatis est.quae in uni capi liatione adnotatur. . - ... Systematica iterum,uel completa est 5c omnimodauquando secR'dum priores omnes differentias,magnitudinis, celeritatis, crebritatis , vel mentia, mollitiei, se rhythmi, vel secividum plures earum inaeqtialitas in pulsu adnotatur. Vul eadem,ralis est, sequndum quid: in qua iuxta aliquam aut aliquas dictarum differentiatum diuisim , non aut per omnes conjupctim inaequalitas manifestatur.
Vtraque demum, vel est aequaliter inaequalis, vel inaequaliter inaequalis. Prior ea est quae proportionem vel Arithmeticam Obseruatu faciliorem, l. Musicam seu barmonicam inobseruabilem
refert. Posterior vero quae nullam. Arithmetica autem proportio, est, comparatorum inuicem numerorum, eadem obseruata differenti ut inter octuinarium,senatuim ω quaternarium. Nam quemadmodum octonarius superat senatium binario, ita senarius quVermirtum. Differentia enim diacitur excessus quo maior numerus minorem superat. Harmonica . cro proportio, est, quae nec indifferentiarum,neque in rationum similitudine ut Geometrica consistit: sed efficitur cum tribus oblatis terminis, quam rationem liabet maximus ad iniuimum , Gundem obseruat differentia maximi supra medium ad differentiam medij supra minimum. Vt inter senarium , quare narium & ternarium accidit: nam quemadmodum senarius ad ternarium habet rationem duplam : ita binarius differentia se iij x quaternarij , ad unitatem quae est differentia quatern iij supra ternarium
Systematicae inaequalitatis secundum quid, tot pene sunt genera , quot praecedentium differentiarum sunt species.
Primum ergo huius inaequalitatis genus, in magnitudinis & paruitatis variata paritate obseruatur. Estque eorum qui a graecis μυῆροι, ἀπὸ τῶ μιόω, id est minuo: a Latinis mutili aut decuitati appellantur. Quorum magnitudo si paulatim& aequaliter minuatur: it ut quantum prima pulsatione, cunda fuerit minor, tantum ab ea decrescat tertia,& sic deinceps: loricini ab Avicennae in terprete & μῶροι a quibusdam nominantur: quasi in mutis caudae modum sensim imminuti. Qui si eousque minuantur, ut ad mollis defectionem perueniant: decurtati deficientes nuncupantur. Si veris non integre defecerint,sed eam paruitatem seruent,ad quam ultimo deuenerunt, simpliciter decurtati vocantur,in aliam deinceps speciem versi, pro ratione constantis paruitatis. At si a geantur denuo. decurtati reciproci nominantur: seu ad parem quam antea magnitudinem redeant, seu ad minorem. Atque hi paribus aliquando excessibus, quibus antea sunt imminuti. ad priorem aut aliquanth minorem magnitudinem redeunt: alias imparibus,maioribusque nonnumquam,aliquando minoribus. Quod ii duorum,trium. vel plurium pulsuum intermissis ictibus1arteria iterum mouet i incipiat, deficiens reciproeus vocatur a Galenta si vero praedicta magnitudinis imminutio inaequaliter progrediatur: ita ut non quantum primo pulsu secundus est minor,tantum tertius secundo,& quartus tertio; sed dispariter procedati decuitati inaequales dicuntur. Qui siebusque etiam minuantur ut deficiant,&vel nulla vel insensibilis fiat extensio inaequales deficiem tes a Galeno vocantur. Verlim lichi decurtatorum denominatio, ex Galeno,/' principaliter Mprimis pulsitum secunddm magnitudinem inaequalitati tribuatur: t menconsimili etiam in vehementia disparitati. aptissime quadrati tum & crebritatis acceleritatis inaequalitatibus commodari potest quando pulsus,ab huiusmoili differentiis ad oppositas sensim illabitur.
Inaequali celeritati aut tarditati plurium pulsationum , nullum particulare tributum est no mena quo noua pulsuum disserentia constituatur. Quando ucro ea est raritatis disparitas, ut per aliquot pulsationes raritate aut frequentia pares quies producatur;vi tempus in quo una, duae, aut pliares pulsationes fierent totum in quietis continuationem absumatur: fit pulsus qui intermit usvna,duabus, pluribusue pulsationibus appellatur. Contra si talis sit crebritatis inaequalitas, vi
192쪽
Theorica.De facultatibus, & actionibus. Is 9
inter aliquo pulsattines crebritate vix dispares, una interueniat diastole breuissimis intermedii, quietibus breuique retractione a priori 6 subsequente distincta, quae eisdem sua tempora seruata.
tibus quasi interponi videatur intercurrens pulsus nuncupatur. .
. Cui non dissimilis est discrotu non durus,de quo Galenus suis obscurὶ meminit, quando ait, tandem arteriam marii festo sensi,modo mollem dc non vibratam considere aliquantum, moxque distensionem conficere. Hic enim crebritate inaequalis est qui breuissimas habet sistotes . aut ii mauis retractiones,propter breuitatem penhinsensiles, inter duas tresue aut plures diastoles consequenter intercurrentes. Qui dicrotus non durus, ab intercurrente differt: vel quod intermittens unicam praecipitem pulsationem interponat s dicrotus autem plures: vel quia in intercurrente diastoles, sistotes que sint integrae , creόritate tamen Zc celeritate inter se disserentes; in dictoto veto hoc non duro,citra ullam celeritatis Variationem aliquado nondum Completa distenso eon. tramune interequatur,a qua mox sequatur distensio altera ictusque secundus ; alias incipiens di siensio nouocontractionis enix retrahatur,&pcrgere impediatii m6xque reliquum spatii in seeunda distensione percurri absoluatur. Quas duas dicroti non duri differentias ab Struthio 1 ex fiplicatas, Autemnas imprbprie subgazelante Comprehendit. Ucrum cum inter hos diero eos de in- i tercurrentem,vix alia intercedat differentia,quam qua a maiore aut minore crebritatis inaequali ' eate nascitur: nim magis de minias non Varient speciem,iure hos ad intercurrentes reducemus,quos iproprius recurrentes dixeris. Hanc tecth Galanus, tales non esse vere dici bios asserit: liche praeteia lirea in eo sit varius,quod eos bis pulsantes dicat. Hi enim omnes tum bis pulsantes . tum veris di- 'croti iuxta eumdem. 'pi Uribsunt singularis inaequalitatis species. At illi dicroti non duli colle a clivae potitis inaequalicati, rutionem sequuntur. cum verEsime plures pulsus cfebritate inaequales. l: Sed oh in tent plurimDinter bioas praedictorum dicrotorum pulsationes nullam tmediam quietem is interponi,n supponere videtur Galenus: atque ex utraque unum continuum dc simplicem motum fieri qui ideo ad bis pulsantis speciem reducatur,sitque singularis inaequalitatis species. Enimvero clim a Galeno ipso animaduersum sit in huiusmodi pulsu, arteriam inter binas extensiones aliquantum coli sidere:inter utramque pulsationem mediam quamdam retractiobem fieti necessum est. Cumque retractio quantulacumqtie sit,sis olem imitetur: necessariis sequetur; binaei illas pulsationes,non unicum esse pulsiam,sed duos:quorum uterque suam habeat lc diasiolem Sc sitholem. Ne de praeterea potest pulia illa rettactio nulla interposita quiete cum praecedente di subsequeri te diastole continuari, ut valesio ' placuit, dc Galenus censuisse videtur. Quoniam ut docuit Attiastotele . ν motus contraruseu qui in contatrios terminos feriintur,qualex sunt eiusdem arteriae exal itensio Ercontractio hontinui esse nota possunt. Nam motas continuitas, eiusdem unitatem infert: motuum autem contrarietas,mastiniani eorumdem discrepantiam innuit, Se eosdem discontinuo, arguit intermediaque quiete dissociatos. Valesii vero instantia de tutes cadente ἰ te saxo sursum: versus p oiecto turtique occurrente: ad veritatem Aristotelicae propositionis euertendam, nequidquam prodest. Nam eo casu,nee oecurrens lapis turrim morabitur, neque saxum relabet irrquin illius astetisus Se descensus aut per eamdem lineam facti media quiete discernantur aut per diuersas lineas pei secti,de non verε contrarii medio quodam motu continuentur. Vel enim ingens impetus aetis a turre impulsi, ante lapidcm occurrentem regredi colet; quam is turrim attingat. Vel a tuiti cadente ita reuoluetur lapis,ut per diuersam lineam ab ea per quam ascenderit relabatur:& utriusque motkι lineae,per mediam curuam quantumcumque breuem continuentur. ImbValesius ipse. Aristotelicae propositionis certi veritate ex parte conuictus tandem nullam cordis
diastolem εe sistolem absque media quiete fieri posse fatetur. Sed de his satis, ad geneticas syste-
maticae inaequalitatis differentias perquirendas reuertamur. a Durities Ec mollities pulliis, intra modicum temporis interuallum,nullam possunt collectivam inaequalitatem admittere: quoniam arteriae corpus quando molle est, nequit de repente duritiem
In thyil1molichi huiusmodi inaequalitas possit obseruari: ita ut pulsationum inuicem comparatarum quaeda sint evrhythmae,dc pro aetate sexu,ac teperamento boni rhythmi; mox aliae a repenti-pa usus variatione arhythmae subsequantur,ut causas differentiarum inquirentes apertius explicabimus:tamen nullum eculiare nomen huic pulsuum collectivae inaequalitati tributum esse inuenitit r. Atque haec pro systematica inaequalitate suffciant. Singularis inaequalitas seu quae in unica pulsatione adnotatur ruet in una arteriae parte deprehenditur:vel in diuersis eiusdem atterila portionibus manifestatur: vel in diuersis tandem arteriis
aduertitur. In una quidem arteriae parte nulla aut magnitudinis,aut vehementiae, aut duritiei inaequalitas accidit: cum nec eamdem arteriae partem eodem tempore multiim dc parum extet
di, vehementer dc languide tangentis digitos ferire, necnon mollem simulque duram esse posseo , intel
193쪽
i tueIligatur. Neque enim illi crebritatis disparitas , aut inaequalis rhythmus aduenire potest: lcum integrarum plurium pulsationum, et diuersarum superarum quietum mutuam inter se col- llationem,talium differentiarum inaequalitas necessario sequatur. Celeritatis autem Sc tarditatis in una eademque pulsatione, multiplex disparitatis ratio adn tari potest Vel enim diastole continua est ; ita ut ex quo extendi coepit arteria, eadem moueri antea non cesset quam tota Compleatur extensior vel discontinua est diastole, ita scilicet ut postquam arteria ex parte fuerit exterila,quiescat tantuli, tum reliquum distensionis absoluat. Si ergo illam discontinuam esse contingat it pulsus qui intercisus appellatur. Qui in unica diastole tangentis digitos quasi duplici ictu seriens:sentitur primum ictum magis in proflindo repraesentare, ou . . simul arque moueri destiterit, inta ubi prior desiit, percipitur initium faeete alterius
motus qui extrorsum magis feratur. i
83 Huius autem intercisi putas tot sitnt disserentis,quot modis prima distensionis pars cum posteriore potest in celamate conferri. Via enim ambae aequE Celeres sunt: vel cum prior fuerit celer , posterior tarda,aut moderata senti TVel priore moderata, posterior celer est,aut tardat vel demum cum prior tarda fuerit,posterior moderata aut celer esse discernitur. Unde intercisi pulsiis septem disserentiae nascuntur. Inter quas duae illae quae ex prima motus parie tarda, aut moderata constat, altera veth ceIere; proprium sortitae sunt nomen, dc pulsum faciunt captizantem, seu ex Avicenna gazellantem : quod caprarum,aut gazellarum saltum imitari dicantur. ubd si continua sit diastole, Zc nulla media quiete interrupta, potest etiam diuersas partes c teritate aut tarditate dispares sortiruquae vel a celeritate in tarditatem,vel contra a tarditate in e teritatem transeant. Hineque pulsus is generatur, qui graecis ἀνισοταχυς, Latinis impar citatus dicitur. Cuius multiplices sunt aifferentiae,prout duae.tres , aut quatuor comprehenduntur pulsus partes quae inter se celeritate Ec tarditate euarient. Totque inde nascuntur iusserentiae , quot pos. M. i. iant fieri combination ε celeris,lardi,dc moderati,bifariam,trifariam,aut quadrifariam commixtis quas Ea Galeno explicatas legere cuique est liberum. Cam tamen concipi ratione potius valeant,quam sensu discernLPraeterea eamdem arteriam in unico pulsu quasi bis pulsantem sentiti,
aliquando contingit: unde is prodit pulsus,quem dictolum,aut bis pulsantem cum Galeno Medicit Cis L .iis appellant.
- .l Quem speciem esse singularis indequalitatis cum docuerit Galenus, qualis is sit pulsus dissi-eo- - cillimum est explicare. Praeterquam enim magna est inter classi eos seriptores sententiarum diue i. sitas: praeterea Galenus ipse eam varius est a seipso, ut res per se obscura, in examinandis Galeni lauthotitatibus reddatur obscurior. QEorum Galeni textuum , ω variarum opinionum examen omittentes nostram lassiciet exprimere sententiam:quam viri docti excutientes; vel probabunt,vel
ε .is proferre nitentur. Bis pulsantem ergo seu dicrotum, eum pulsum appellamus, qui intra, unius diastoles non interruptae spatium sub palpantis manu bis efferri videtur; de dupIicis pulsa- se,. ν- tionis sensum repraesentat. d per unicam eiusdem partis arteriae diastolem fieri posse affetia k mus: cum ea tamen inaequalitate, ut prior ictus posteriore sit maiorae ille digitum feriae. hic verota t. digiti pulpam non attingat,sed profundius pulsare sentiatur. Atque is ille est quem Galenus D- Archigene, non tamen apposite satis, Mi talem esse quales sunt duo illi ictus mallei ad incudem,l quorum primus vi percutientis imprimitur, secundus verbresilientis est mallei; dc quotum ille, ra. i. isti, grauior est, hic leuior. Non quod velit dicroti putas, Ac iterati illius mallei ictas, parem esse ea uisi l sam i videlicet duri corporis ad durum aliud collisi 8c resilientis iterata allisio, ut malὶ sibi persuasit Struthius, ycum Saxonix Sed qubd huiusmodi pulsus conditionem nullo alio exemplo
is in. commode inplicare posset. Vbi praeterea ijdem auctores falluntur, mantes eumdem Galenum,' consessum se in eo errasse, quod Archigenis sententiae assentiretur. Non enim in eo in quo retr henditur,allucinatum se dixit Galenusued in eo, quod cum unicum dicrotum durum vibratumque priore illo loco agnosceret, posteriore fiteatur se cum arteria molli dicrotum etiam aduertisse uti ante docuimus. Vt autem modus quo hic pulsus fit intelligatur, sciendum est arteriam non solum propria in sede firmatam in omnem dimensionem extendi posse; sed extendi simul , dctotam loco dimoueri, quod in vibratis pulsibus accidit. Cum ergo contigerit arteriam vibratam, extrorsumque eleuatam tangentis digitos ferire, M totam ante deprimi atque in propriam sedem redire quam inchoatam distensionem absoluerit, eamque dum in naturali situ consistet perficeret per unius diastoles non intercisae tempus, arteria bis pulsare videbitur. Semel quidem vibrata arteria extrorsum aut curuata aut eleuata: postmodum vero profundius dum ineepta di-
1 . f. t. ij. Quae Galeni etiam doctrinae ninnisesth consentiunt; dum scribit: Ze breuiter vibrari om-l nino motum oportet pulsus dimoti, ut in ipso primo icta veluti euecta atque ex proprio
194쪽
Theorica.. De facultatibus, & actionibus. I 6 I
soco arteria demigrans potitis esseratur quam distendatur. Neque propterea necesse est, omnem pulsum vibratum simul esse dicrotum. Nam vibratus aliquando longior est alias breuior , in illo autem antequam arteria ad propriam sedem redeat integra extensio absoluitur, clim in hoc solum ante recidat arteria quam completa sit diastole. Quod Galenus ipse nos monuit, qui vibratum dicrotum fieri dixit, 'quando pulsiis qui absolute est vibratus diminuta sit longitudo. Secundum singillatis inaequalitatis genus illud est , quod secundum diuersas eiusdem arietiae parte in eadem pulsatione suam inaequalitatem prodit. Cuius multiplices sunt species: nam diuerasae illae partes,vel secundάm latitudinem arteriae intelliguntur,vel secundum longitudinem. Sectin- dum latitudinem quidem,primum si media arteriae pars a tuberculo propheor nato pressia, dilatari nequeat,quae autem d latera sunt,liberiores existant, bc quasi duarum arteriarum pulsatio sentiat utiquae tertiam dicroti speciem constituit. Licet enim duo illi ictus sibi inuicem non succedant, sed simul occurrunt: nihilominus potest etiam huiusmodi pulsus, dicrotus,appellari. Nam apud Eu .ripidem αρότοισι κώπαις pro utrinque pulsantibus remis legitur t 5c apud Polybium τα.πλοια dicuntur naues hinc inde remis aquam serientes.
Praeterea si eiusdem arteriae distensionem, hinc inde paruani aut moderatam esse contingat, in medio auxem magnam i esticitur is pulsus qui I Galeni interprete; - innuens dc ab Struthio' emi rnulus vocatur. Q d si contra mediae arteriae distensio sit minor, partium vero lateralium diastolei
sit maior:pulsus fiet qui circumnuens,seu prominulus nuncupatur. Talem autem eme circumnuen- ltem ex Galeno patet qui circumnuentem, utrinque innuentem esse docet. Ab hoc autem tertia nostii dicroti species ex eo differe,qubd in hoc mediae arteriae motus percipiatur,licet minor motu partium lateralium: in illo vero dicroto nullus mediae arteriae motus sentiatur ι sed duae attetiae contiguae simul moueri videantur. Secundum arteriae longitudinem multiplex ea etiam est inaequalitas,quae in eodem pulsu adnct-mtun Primum enim talem masnitudinis inaequalitatem in diuersis eiusdem arteriae partibus ad . notari contingit,ut quae cordi sunt propinquiores sensibiliter magὶs extendantur . at remotiores
sensim de miniis de languidius dilatentur. Unde aliud a superiori Μουρῶν seu mutilorum aut decuris taxorum pulsuum genus essicitur. Cuius Galenus o meminit aliquando M a Latino barbaris cauda ricina dici consueuit. Qui ut in priore genere explicatum est, vel aequaliter vel inaeqirali. t aer ad eam imminutionem progreditur re consimiles aliquot denominationes cum priore illo sot-t iri potest. Si enim secundam a liquam arteriae portionem diastolem sensim minorem esse, tum s cundum subsequentem aliam portionem sensim magὶs distendi arteriam percipiamus r quidam g si decurtatus reciprocus fit pulsus: quem duplicem caudam sorinnam dixerunt L tino barbarix Avicennas mesalium appellauit. Talem vero nunquam , causa aliqua morbifica natum apparere libetὶ assirmarem i sed a natina quadam consormatione potius prodire , ut de antimyuro censet Galenus. Est autem anti myutus, is in quo distensio alteriae maior circa carpum sentitur, fianis eiusdem m gnitudo in pallibus eubitum ψersas tendentibus imminui percipitur In celeritate 5c tarditate non inconsueta est secundum diuersas arteriae partes inaequalitas aequuliter nonnunquam inaequali sedispi is inaequaliter inaequalis ; eaque multiplex, prout sub du bus,tribus,aut quatuor digitis es adnotatur, varieque in singulis hisce ordimbus, celetitas,tarditas, lde medioetitas combinari possunt, ut apud Galenum legi potest. . Iq crebritate Selebrior differentia dc quam not re oportet ea est, quae ex interruptione motus sub diuersis digitis percepta nascitur:quae pulsum facit interruptum. Ea autem interruptio ex G.
ieno sub quatuor digitis qua intim aduenire potest. Vel enim sub primo εc tertio digito arte-lria pulsare sentitur,sub secundo 'ero de quarto eiusdem motus interrumpi percipitur. Vel cinnsub secundo δc quarto arteria pulset, sub primo de tertio non mouetur. Vel quae sub primo, tertio equarto distenditur, sub secundς nullo modo eleuatur. Vel tandem quae sub primo, secundo des
quarto mouetur,nullum sub tertio motum manifestat. Quibus Saxonia, quintam addit differentiam, possibilis ut ait interruptionis sin qua cum sub primo dc quarto digito arteria moueri sentia. Ipr,sub seculi 3c tertio eiusdem motus minimε percipiatur. Sed vix potest arteria quae sub duobus digitis moueri impeditu per reliquam sui longitudinem iterum elevari. Plures autem modi pulsus interrupti excogitari nequeunti quoniam illi in quibus sub aliquot continuis digitis arteria pulsare sentitur, ulterius vero eiusdem distensio discerni nequit, non interrii pii sed breues tantum dicuntur. At in singulis praedictorum quatuor modorum interruptionis multiplices notari possunt differentiae: prout attetiae partes pulsantes , magnitudine, celeritate, mollitie, aut rhythmo inter se dispares erunt. In quibus tamen explicandis , non est quod inutiliter immo
Praetere verδ citra interruptionem potest in diuersis arteriae partibus inaequalitas etiam in
195쪽
crebritate,& rhyhmo, ut docet valesius, ' aduenire pulsibus. Potest enim arteria sub uno digito mollior,ptius ad sensum incipere dilatarii quam sub alto,sub quo est durior: sub ambobus autem simul contrahi. Potest etiam longiorem sub uno digito quietem facere,quim sub alio: facultate scilicet languidi,& arteria illaequaliter dura. In duritie item &mollitie consimilem aduerti posse secundam diuersas longitudinis arteriae pittes inaequalitatem, nemini dubium esse existimo. Tandem secundum longitudinem arteriae potest per Ulux distensionis tempus bina fieri aut saltem apparere pulsatio, & quattum dicroti genus constitui. Quem Galenus dicrotum durum
non vibratum appellat. ' Qui fit cum partes arteriae quas attingimus,ad motum liberiores & -- gis expeditae qutinaliae hine inde secundum longitudinem sitae, quae vel duriores sunt, vel ab incumbentibus colporibus magis aggravantur: expeditias ad satisfaciendum usus aliqualiter aucto, per tardam pulsationem distentae temet pulsare sentiuntur ι atque iterum, quando simul cum aliis prae duritie aut onere tardius suam diastolem absoluetitibus secundbeleuantur. Cum aucto veto usu, pulsum hunc tardum esse. Galenum p sequuti ided diximus,quod huiusmodi usus incremetum magitum esse non oporteat:cui dum facultas satisfacere conatur, ic nititur magnam distensionem facere i cum imbecillior id assequi nequeat, ob duritiem aut aggravationem quae magnam partem cordis N auertarum inaequaliter affectarum occupat,tardam diastolem, dc diutius durantem effi
Postremum singularis inaequalitatis genus quod in diuersis arteriis adnotatur, in penε indumeatas species distinguitur pro multiplici primarum omnium disserentiariim diuersitate,seu in magnitudine celeritat crebritate, vehementia,& mollitiet seu etiam in rhythmo. His tamen speciebus nullum peculiare tributum est nomen,in quibus disquirendis inutiliter immoraremur,eum omnis talis diuersitas facile ex his quae ante explicuimus intelligi queat. Quate ad compositas pulsuum disserentias transeamus. Quae cum fer3 Infinitae e cogitati ponsint.prout tam multiplex differentiarum varietas diuersimodε combinari potest: in illis singulatim referendis perperam occuparemur,expedietque eas tantum persequi,quae vel proprias denominationes sunt sortitae,vel quae primis temperamentorum generibus aetatisus,dc utrique sexui partieu
Peculiaria compositarum differentiatum nomina sunt,undosa vermiculosus, formicans, vibratus,conuulsiaus,serrinus,tremulus,palpitaris,strepens,& hecticus: quorum sigillatim exprimenda est ratio. i
Vndosus,se appellatua quia reciprocantibus .ngis seu maris fluctibus assimilatur di seeunddni
diuersas arteriae partes est magnitudine,celeritate crebritate,&mostiti singulari inaequalitate inaequalis. In eo enim quaedam partes aliis molliores,elim ante alias quae minus molles sunt dilatari liaci piant: de magis de celerius distenduntur. lVermiculosus,undoso simillimus:in eo disertiquδd hie langitidus sit, pilote minor, tardior de
ex Galeno ' rarior. IQui praeterea in celeritate M tarditate inaequalis est inaequalitate singulati, habetque in uno ictu partes quae vel citius vel tardius moueri incipiant Idem Verbaliter quam Pergameno placer magis tardus est quam paruus. Nam ut idem alibi ' habet, fieri non potest ut plior arteriae pars prius moueri videatur, neque ut fiant veluti circumscriptiones in una distensione multae, ni taldus simul rarsisque fit motus. Formicans illos imitatur in utraque inaequalitarum disserentia sed uiae inius est, treberrimus, &
maxime languidus, ac tantae crebritatis,ut ex Galeno, 'MΑulimna velocitatem eximiam aliquando mentiatur,cum tamen mini velox sit. '
Vibratu durus est Galeno, Sc vehemens saltem applarenter.sed 1, taeterea atticus areni quam dam motus disserentiam habet,quoniam in illo totum arteriae corpus sedem mutat proprioque dimouetur loco:aut in altum,versus molliorem cutem, unde arcuatus ab Auerthoε ' appellatur vel ad latera a pollice BL ad pollicemr eodem plan i modo ac vibrata iacula moue i conspiciuntur Idque accidit cum cutis quidem arteriae incumbens sicca est 6c tensa, alteriae autem latera vacua. lNecnon secundam diuersas arteriae per longitudinem parte ira est in aualis: ut dum una arteriae . pars veluti in arcum c euatur,altera deprimatur,atque ita per aliquam distantiam alternatim moueantur, Ut eum Mercato docuit saxonia. ' Conuulsiuus,quasi fides quaedam intenta sentitur,' in quo ad vitumque terminum ineriam renis 'idi putaueris,cum aIiquali recta non autem curua eleuatione a propria sede cuius distensio, seu specialis diastolas,aut nequaquam,aut parum 8c ut habet Galenus ' obscurEsentitur. Ideoque is par- uus est, c aliqualiter languidus,licet ob duritiem violenter ex eodem Galeno, ferire videatur. t Serris
196쪽
heorica De lacultatibus, & actionibus. 163
Secrino vel motum habet in diuersis arteriae partibus inrerruptiun, vel diuersas arteriit partes se. cundum longitudinearinaequalitet eleuatas. Qui serrae dentes putibus minis seu libeth eleuatis, tepiaesentanshae quiescentibus aut minimem dili ris,medias serta: scissuras referens:it qualiter durus est, e propita sede aliquantulum ad latera tensas ut ab struthio ε aniaraduersuta legimus, non. nunquam dimouetur. - Tremulos, nullus veth pol ses esse videtur,qudd eremor partibus volatitarib aeotis tantam aduent. re soleat. Nihilominus ita vocari consueuit ille pulsus qui motum membri dum veιὶ tremit causi& se tomate imitatuti Culta specialem rationem motis nullos ea quem legerim qui definith doceat. Galenus enim cisin tremorem formi eantis pulsiis motui assimilat,3e di tentiam inter vibiatum ac tremulom pulsum discendam ex his dicat, quae ab illo explicata siletum in libris de sympto. matum causistin videtur innuere etemulum parem esse formicanti. Veiam cem formicans sit milhparvus,maximε languidus & cie nimus.non autem celer e tremulus veto , 'nec magnopete paruus nee planE languiduxillos necessatio apud Galenum differre affirmandum eae In re ergo tam in tricata.elim huiusmbdi pulssis species non sit imaginaria, cuius fere omnes setiptores meminerunt, licet eadem Galeno ipso assiimante, ' sit innequens et assim coniectari tremulum eum esse, qui au icto usu & imbecilla non prostrata iacien facultate, fit in corpore gracili, arteria ex se molli latique liqualia solent Esse plurimorum vasa culus tunica crassis humoribus imbibita grauior sit. Eum enim necessum est.trementis musculi motum ilhitari; cum debilis facultatis conatui, corporis arteriis huis moium copi 1 in arcti grauitas renitatur. Duo enim haec. iacultas scilicet, dc sarcina corpus arietist grauans,ieci om enixa sibi inuicem inariualiter resistenti multiplicem inaequalitatem e magni. iudicis vehementita.de crebritatis variatione compositam causant. Est ergo hic pulsus pro corpore arteriae pamus aliqualiter langui au, nran tamen edusque quin ferat moderatam applicationem digitotum in iniequaliter frequens ac celer Alij ut Struthius, ν tremulum pulsum impropriε admodum eum appellant.cirea quem tendines musculorum digitos mouentium carpum perreptantes itemere Ientiuntur. Quod in statu febrium apparet, ,nihil tale ante aegritudinem ex crapula sceri tate aut naturae vicio passis.lethale est. Palpitate, non satis propriEdepulsu icitur rideoque neque palpitantis pulsas uspiam Galenu, clath mminisse videtur. Nec mitum, palpitatio enim motus est omnino prxter naturam,' a pulsu ex eo praesertim disserens.qnod h2c non a facultate ut pulsus sed a sola causa motbifica prodeat. At hamen arteriae possunt palpitationem path ut cor caeteraeque corporis patres quae dilatati de distendi possint. Iino arteriam manifest palpitans quid subinde repraetentantem inueniri. idem Galenus dixit. Quare cum motus arteriae , iacultate vitali factus.& diliensio ab inclusis vapotibus procurata sititui concottene: fiet ille pulsus qui r alpitans appellari consueuit. Quem maiorem quidem solito esse opotiet;qubd arteria ab incluto statuoso spiritu plurimam dis datur edeumdem maxiαε in aeqvalamesse necesse est in magnitudine. vehementia, teritate.& crebritat ob iisqualem generationem erassi flatus atteriam distendentis, dc inaequalem occursum alterutrias motus a facultate sa-cti, ad distensionil at flatibus excitatae. Est piaeterea hic pulsus inaequaliter arthythmus: qudd cdm ex usu si talem maiorem de celeriorem requirat diastole, inaequaliter tamen unam aliet a maiorem aut heletiorem habeat, prout inaequalitat facultas fie vapores ad mouendam arietiam vicissim plui possvnr. Atepentis pulsus Galenus ' meminisse videtur: non ut particularis alicuius speciei pulsi1s, sed veconditionia missis conuulselle quem ait veluti asperum quemdam strepitum ad tactum edere.Quo. niam uod non omni x conuulsivus illiam velati strepitum edit, atque eam asperitatem taetri perce. ptibilem praefert reeleberrimi nonnulli scriptores particularem pulsus speciem exinde constitue sit, inter quos fastonia ' eius rationem optime expressit. Qui strepenoem illum motum, non in distensione sedin contractioria aduerti docens talem araeriae motum dum contrahitui sub digitis percipi
ait qualis sentitur edin quis ossa cruri, aut btaehij fracta simul componitae partes altiotes eum d lptesiis aeremmodat. Neque radien strepens dicitur, quod strepitus is ab auditu semiatuer sed qubdex illo nivio sub digiti, pereepto. aestimatiua sonum concipiat intem , qualet, corpora consimilitet
Hecticus demompassii, cuius mentio apud GaIenum habetur nulla est μαieulatis missis spe
cies.sedconvitio tantum cuicumque compositae inaequalitatis disserentiae adueniens. Λ perseuerantia enim talis motiovis ita denominatori quὁd ut in hectica febre solidae corporis patres habitum febtilis intemperiei contraxerunt ita & hic pulsus non euariet. sed maneat in perpetuum similis. Tandem pro varietate emperamentotum,non tam totius corporis, quam cot)is, pulsus ita eua. tiam. Namia calidi, magnum habent familiarem pulsum.& in vehementia moderatum: pro inerminento vein caloris,eales,quales auctus usus profert. Frigidi, paruum, tardum, rarum, de languidum Ο 4 etiam kia x. . h G. ri j
197쪽
etiam sortiuntur. Humidi .mollem. Sicci,durum. Alias autem differentias.rates,quales pro aucto aut diminuto Φsu ab activariam qualitatum erasi mollities aut durities arteria: ferre potest. Inter eos autem quorum par quidem est primarum qualitatum temperatiua ι sed corporis habitus constitutio dispar:graeiles pulsus hibent maiores&aliquanto vehementiores, sed rariores tamen. ' Λt carnosi contra, minores pulsus habent,crebriores miniisque vehementes. AEtates,pulsuum dissetentias sic compositas sortiuntur. Pueri sani de temperati, pulsus habent in magnitudine,& vehementia mediocres,celere frequentes,& molles. iuuene . magnos,vehementes, in celeritat se uentriat mollitie mediocres. Senes ver d. paruos,tardos,raros,languidos,& duros. Sexus tandem impulsus euariant ex Galeno. ' ut viri pulsum habeant mulieribus maiorem, de vellementiorem, pacio etiam tardiorem,& rariorem . necnon miniis mollem, imo dc comparatiuε duriorem.
formalem, finalem de materialem. inter quas formalis ea est,quae inexplicata cordis arteriarumque mollis ratione&modo speciali consistens, ex eo qudd multifariam euariet omnium pulsuunt differentiarum est radix & formalis ratio. Omnis autem huiusmodi diuersitas pulsibus adueniensιvela mouentis seu essicientis diuella vi,vel a varietate finis,seu usas; vel tandem a dispari materiae seu instrumenti moti dispositione nascitur. Emeiens,facultas est: quam validam aut imbecillam.velm idii vigoris esse contingit. vigor enim facultatis etsi in se sit semper idem: variat tamen pro aptitudine aut ineptitudine primatiae in principe organo dispositionis. Ea autem remperies est. tam ex quali. tatum primarum debita commoderatione,quam ex conueniente substantiae modo consurgens.Quae secundum qualitates quo magis ad perfectam temperaturam cordi debuam accedit : de Elmior est eiusdem vis aeris substantia: eo rhaiorem vigorem facultati secundum actum concillat. At quis in tot est intempeties,de cordis caro laxiot: eo etiam se prodit imbecillitas maior: Finis ut explicatum est alius primarius est,alius secundarius. Ille nunquam euariat, sed unus est atque idem perpetud. calotis scilicet actualis conseruatior cui mollis seu uniformis seu difformis perennitas satisfieit. Se. cundarius,qui diuersitatis in motu cordis de alteriatum aduenientis frequens est occasio, ac usus appellatur duplex est: unus diastoles altet vel 5 silloles. Diastoles finis seu vius, est ealoris contemperatio.& ad spirituum vitalium generationem conuenientis materiae attractio. Sistotes vero usus, est fuliginum aut cuiuscumque noxii cor vel arterias infestantis expulsio. Et uterque vel auctus est , vel imminutus,vel moderatus. Ea vero intet utrumque est eminentiae disparitas; ut vulgo per usum seu auctum seu diminutum,nisi praecis E sistotes exprimatur, usum diastoles intelligamus. Materia, seu subiectum ερ instrumentum moth, in pulsu, etsi sit cor dc arieris: quia tamen arterias solum tracta mus, fle ad earum praesertim constitutionem respicimus eas absoluta instriimenti voce vulgis subau dimus. In arteria autem mollitiem,duritiem,aut utriusque mediocritatem aduertimus. Ex his ergo facultate scilicet, usu de instrumento,uari E mutatis Ac diuersim E euariatis,omnis pulsuum differea tia nascitur. Ac quoniam eaedem sunt immediatae variationis pulsuum eause, a Gleno eontinentes. internae,ementiales,& synecticae primariaeque a plurimis etiam appellantur. Quas ante mutat locnem aliquam pati necesse est.quam variari pulsus queant. Neque enim quae nobis naturalia sunt . temperamentum aetas,dc sexus; seu non naturalia,aer,cibus,de potus,motus re quies, semirus de v NIia,excretio,&retentio.animique perturbationes; aut demum quae praeme naturam existunt, causa morbi,morbus,&symptomata: pulsus prius immutant, quam aliquataeae illis tribus peruerterint. Vnde hae secundariae.remotae de mediatae pulsuum causae appellantur. Essentiales autem illae de ptimariae.ita ad hos aut illos pulsus pro suo quaeque genere effetendos concurrant: ut earum quaedam per se de sola pulsus quosdam semper oc infallibiliter producti, quoi illis propitos esse dicimus:alios vero non semper,sed tales faciant,quatenus cum aliis causis aut una ali arum coniunguntur, de huiusmodi pulsus tali causae semiliares appellamus. Sic facultas valida semper vehementem pulsum facit,debilis languidum, mediocris mei erem idc necessarid ex pulsa vehementi robustam esse facultatem sequitur,ut ex contrario Contrarium. Magnus autem pulsus.ω- bustae facultati est familiatis .quem nec languida facit, nec robusta per se nisiam habet Galenus, e cum aucto usu & arteria molli. Sed obiicies Galenum sibi hac in parte minime consentire, qui cdm dixerit 'pulsum magnum facultari validae esse patii larem,& imbecillam facultatem etiamsi usua po stulet vel celeriter vel multum attollere arterias non posse : alias tamen dicat pulsum magnum
198쪽
Theorica. De facultatibus, & actionibus. 16s
cum languido coniungi pou . M 'mollem arteriam, faculinis etiam lan ida de infirma, faci Ie lplurimum attolli ; necnon pulsum undosum cum magnitudine coniungi,licet hie ut plurimum a debili facultate fiat. Verum ne Galenum aut nobis aut sibi ipsi contrarium esse existimemus: ad. uertendum est illum aliquando facultatis imminutum robur cum arteria mediocriter molli con-st te ι alias cum arteria quae praeter modum sit mollis,facultatis imbecillitatem tum leuem tum ingentem comparare. Cum ergoirequentius remissum facultatis vigorem , cum priore illa arteriae mollitudine conlprata negare consueuit imbecillam facultatem pine arteriam plurimum attollere dc magnum pulsum acere, atque eo minus quo eadem fuerit imbecillior.
Quaddo vero ad posteriorem rationem duo illa comparandi respicit, arteriam admodum mol. Ima iaculinis alici tantullam etiam anatiuo robore declinante,plurimom & facilius quam duram a robusta extendi posse affirmauit: eamdem veris a facultate admodum imbecilla plurimitin eletrari posse nunquam existimauit. Vt autem valida facultati vehemens pulsus est proptius, & pulsus magnus eidem est familiaris rimanetia dura, & perpetuo durum pulsum iacit, de hie cum illa semper apparer;eadem velis iamiliarem habet pulsum paruum,quod arteria quae dura est, plurimuextendi nequeat.Non tamen qucries que pulsus paruus est arteriam etia duram esse inferre heet quoniam paruus pulsus a pluribus causis nascitur. Similiter arteria mollis mollem pulsum iacit: at eadem sibi familiarem habet magna ivdd illa facilὶ extendatur: modo nec facultas fuerit plurimum languida, nec immininus se vias. Vsus nullum pulsum habet proprium,vatios autem familiares : proud coniunctim viset facultatem robustam aut languidam , arteriamque mollem
Sed ut quis pulsus au usui aut diminuto magis minusue sit similiaris intelligatur, iure quaerendum est quo prim impulsu aucto visi,m6xque eidem auctiori satisfacere natura conetur : tum qua primam via dimimito usu, in immutando pulsu progrediatur. In quo maximὶ inter se dissentire Galenum ae Fernelium inuenio. Galenus' enim aucto usu,ptimo magnum, tum celerem, tamdem frequentem pulsum fieri voluit. Cui astipulantur Avicennas, Hatrabbas, i Struthius, &Mercatus. ' At diminuto usu, ijdem censent primo rarum, tum tardum, ac tandem pulsum paruum fieti. ' Atque id quidem si saetitias robusta fuerit,& arteria mollis r quoniam ficultate imbecilli alit retia duri,magnitudinis vicem supplet celeritas; maiore autem subueniente facultatis imbecillitate,aut duritie arteriae,utriusque desectus maiore crebritate suppletur: semperque in diminuto via ea differentia auetiimvsum sequens primum tollitur,quae ultimo asciscitur. Fernelius coptra tam valida quam inualidi facultate primam pulses mutationem non in magnitudinem, sed in celeritatem fieri docet,eui deinde celeritas, ac tandem magnitudo accedat. Vbi praeterea IGaleno manifeste imponit,quod dicat,eum velle pulsum omnem urgente necessitate statim de ipso initio magnum euadere seu valida seu imbeeilla fit facultas; εc celeritatem nunquam sine magnitudine inueniri: cum Galenus aperte contrarium doceati s Uerlim Galeni sententia ratione de experientia omn ino est potior. iCertum enim est naturam quod melius est semper moliri: at melius est, multo frigido aut pauciore celeriter attracto ad calorem temperandum uti quoniam eius vis sic commodius ob tunditurὶ quam pauco,tent sed frequenter attractα Experientia item docemur in febribus celerit tem semper crebritatem praeeederet necnon in aliis aucti usiis occasionibus ut in exercitiis & ita aesimilibus cum quibus facultatis robur integrum conseruatur,praeire magnitudinem, tum alias au- lcto usui familiares disserentiassequi aduertimus. Quae climita sint.&cum aucto usu facultas se quentius imbecilla sit quam robusta aucto usui pulsum celerem magis familiarem esse crediderim. quod facultas aucto usui satisfactura frequentius in eo sit statu constituta in quo ei facilius sit celerem pulsum facere quam magnum,ta possit maius a celeritate quam a crebritate emolumentum capere. Diminuto vero usui magis familiaris pulsus,in pamus: quoniam clim ad tuitionem eat ris,motus licet parui perennitas sit satis:ad rei si caloris contemperationem, pauca frigidi aeris attractio satisfacit. His ergo praemissis ad singulas particularium differentiarum causis explicandas veniamus , 2 magno pulsu incipientes. Si ab usu aucto facultatem robustam prouocante, cum arteria molli, quae mouenti facultati facith obedit nascitur. Ide6que semper indicat non inualidam esse facultatem,arteriam mollem esse,aut saltem non duram, ac liberam& minimh a circumstantibus eo . poribus pressam et necnon calorem esse temperato maiorem: vel saltem spirituum a labore aut prompta inanitione moderatam factam esse defectionem,& quae facultatem nondum debilitaritii Vter autem Vsus facultatem excitet ab alterius ordinis signis petendum est.ab antecedentibus scilicet causis,& corporis colore rubro vel pallente ac consimilibus. Eo vetδ maior semper fie pulsus,l quo auctior est usus:& maximus tandem euadit, si validissima facultas arteriam sussicienter moti
199쪽
lem nanciscatur, M usus usque ad maximum illud incrementum peruenerit, am quo facultatis vi- lgor integer consiliete valeat. Vbi dissicultas occurrit m ficultra possit cum via plurimam auctis lpermanere robusta. Cui respondemus,viam quidem augeri calore in nobis taperaucio: id autem aecidere,vel per impressum ecitdi calorem.& calidam intemperieni in aliqua eius substafitia portionis contractam,vel per calorem spiritibus ab externa aliqua caucioc procriarctica impressum, qui ha cor dissundi incipiat, ab eo tamen nondum hoc superincaluerit. Si ergo ob calidam eordis intemperiem in ta esse.vsus augeatur: quia ex Galeno cum quacumque cordis intemper tiai iacultas sim becilla redditur,fieri non potest aucto inde via facultarem simul esse robustam. Si vel dira intem- perie solista in fieri,usul inclementum adueniat: nibit vetat. robustam simul esse facultarem, Ac miliam fieri mariarum quo natura nitatur ad occurrentem infestum calorem obtundendiun, Rigidam aetem qu- copiosi Minum potest attrahere. t . I il. I
PMqus autem pulsus:veI fit faeultate debili,si simul sit lane fidus vel ab alteria dura , si iteri, γ'
dulux; vel ab imminuto usu saeuitatem minus ad extensionens instrumenti irtitante; Oel , pluribus causis ex his simul concurrentibus. Ac tum quidem minor etficitur,cum vel imminuto Osul, vel durities atteriae, facultatis imbecillitas sociatur. Minimus vero si mraunaiserit vilis diminutio, attetiae summa durities; aut extrema facultat imbecillitas: sic enim tandem deuenit ad Medioetis ab eisdem eausis in medici excessus de remissionis consistentibus,teneratur Se simile ita reliquarum differentiatum medioeri pulsu dictum putetur. verum aliquando pulsus in alteriis meis diociis apparens.minus diligenti Medico imponit; dum in eorde vehementior, maior ac celerior tu stδ sentitur. De cuius inaequalitatis causa infra,cum de causis siuularis inaequalitatis in caleritate agemus. Alias tam in eorde quam in arteriis pulsus mediocris esse sentitur. qui ex Galeno ' vel opti- lmos etiam Medisos aliquando fallit,cam inaequalis est temperies corporis cordis; α substantiae iti,entriculis contentaei ac praesettim cum illud quidem per innati calidi exolutionem frigidius est; icontenta vero contra,per seruorem putredinosum iusto calidiora existunt. A tali enim sibi inuleeri aduersantium temperietum concursa,vsus seu necessitas distensionis temperatur : clim latetim talis constitutio sit pessimi moris de pestilentis affectus comes. Quem vel ex eo discernimus,quod talis tune populariter grassetur:vel ex prauitate M inaequalitatδsymptomatum, quae tum vitalis facultatis tum arum, naturalis scilicet M animalis hesionem se
Αltus i valida aut medioeri saltem saeuitate fit, quae ab usu plurimam aucto illitata, in altum quid
dem commodbarietiam eleuat non item in latum , quδd circumstantes partes arteriam lateralitet comprimant:talisque pulsus ex Galeno, in iratis aduertitur, modo hi non sint macilentii Menon de in his qui mox in moibis pet erifim iudicandi sunt. Humilem vel profundum, facit facultatis imbecillitas, eum colporis crastile arteriam In prosundo continente aut crassa de rugosa superextensaeumseu ea imbecillitas oriatur ab spirituum exolutione,seu ex aggravation ut in principiis accessionum febrilium aduertimus. Latus causam habet taeultatem aliquantulum a naturali robore deficientem, eum arteria quae tu loco secundum latera hbero moueatur supernEt autem comprimatur,a cute quae imbuta fit crassis leaggravantibus succis:vel ab eadem rugosa aut aliundb exsiccata, ut fit in senibus se gracilibus quorum habitus nondum exsiccatus est,ii Emque in ijs qui recEas maximeque per sudores ludicati sunt, ipsisque etiam hydtopicis ut 1 Galeno animaduersum est. Angustus qui simul est gracilis si cum angustia fit depressus et fit a languida facultate,de duro tum corporis habitu, tum ipso arretiae corpore. Longus corporis gracilitati maximε est familiaris. Is autem vel a debili sit facultate . si angusto vel humili foetetur: vel solam corporis gracilitatem sequitur, si idem in aliis quantitatis disserentiis
Breuis tum aduenit cum breuis arteriae portio sub cute eminenteliquae verδ eiusdem partes vitin-que in profundum demerguntur:quem si in latum de altum extendi contingat, turgidus fit; qui Egibbosa conformatione artetiae qualis est in paruo memismate; vel a corporis erassitie, aucto usu , letobusta facultate efficitur. Celerem non magnum,facit facultas paululum a nativo robore recedens,fi ab aucto via excitata. arteriam ad motum ex mediocri mollitie facilem,distendae. Tardum σeto, vel imbecilla facultas,vel usus diminutus,vel arteriae durities, vel aliquot ex hileoniuncta efficiunt: ac summa quidem tarditas tum incidit, ait Galenus, cum calor nativus ex
tinguitur. Frequenti ,nec magni,nee celetis,eaus est usus auctus,cum imbecilla admodum facultate, aut arteria admodum dura.
200쪽
Theorica. De facultatibus, & actionibus. I 67
Ratum vero,qui nec aragnitudini nec celeritati iungitur, languida faculeas facit,cum magna usus diminutione: ut maxim Eratum ex GaIeno, ycaloris insiti extinctio. Quem si non longε minorem iussδ,tardiotem,le languidiorem esse accidat: iritus aut sanguinem, in sinibus cordis aut vicinis M. partibus contentum .magna frigiditate corripi denotat. SIcque affecti' ε vestigio pereunt. Si vel δ' εν ιηρ . vi ratissimus,lta languidissimus, tardissimusque sit,& minimus: ingentem eam frigiditatem corpus cordis occupate indicio est. a Gala Vehemens omnis,nascitur a robore facultatis . qdae quoniam robustissima est in temperatissimis, hi etiam pulsus habent vel mentiores caeteris,M in veLementia perseuerantes. Quis d si contigerit ιι , eosdem ad facile mobilem quamdam calidam intemperiem ex ira aut meri potu incidere, eos ipsos maiotem etiam in pulsu vehementiam edere advertimus. 'Quod non ex accrescente nouo robores ta aduenit. Sed ut docet valesus cum Galeno, ' quod eadem facultas prout varium ussis augmen--io. tum expostulat, aliquando maiore conatu. aliis minore arteriam moueat. t Languidus Contra a debiti facultate oritur: quam vel verε debilem esse contingit ob eoidis di. sumpetantiam, magnamve spirituum exolutionem ab animi pathematibus, vigiliis, ieiuniis, immo. dicis exercitiis, venere, aut aliunde ortam: vel apparenter,quando sellicet , succotum copia saeu tas opprimitur,de naturalis caloris suffocatio immineti Sed ea est inter utramque veram scilicet &apparentem imbecillitatem diuersias:qudd in vera pulsus sint aequaliter languidi:in apparente vel binaequaliter, dum facultas per certa interualla se erigere conatur ,& eniti in eam succorum copiam qua opptimitur. . Durus durat arteriae est soboles. Durescit autem arteria, vel ob siecitatent,vel ob contractionem a
frigore,vel demum a tensione quam tumor praeter naturam tam arteriis ad natus quam in membra. nis, neruis,aut tendinibus genitus, vel vasorum in farctus excitat. Seu vasa secundiim cauitates ex Saleno,' ieu secundiam tunicias. tam a pituita viscida & crassa, quam ab alio humore in farciantur. e L... . . . . Licet ab hac ultima causa, non tam dura quam renuens dicatur arteria : ut ex eodem Galeno disi Vcete possumus in labiis de simplicium medicamentorum facultatibus, ubi de exsiccationis causisfush agiti εAt mollisa mollitie arteriae seu instrumenti naseitur. Quae vel naturalis est in molli habitu , vibuetili & muliebri, ψel praeter naturam,a balneis,ciborum humidorum longiore usu,& humido morbo hydrope videlicet contrahitur. Euthythmus ex nostra sententia fit seruatis in pulsu magnitudinis . celaritatis, trequentiae, vehe. mentiae& mollitiei differentiis cuique aetati proportionalis;exussi facultatis, ει instrumenti dispositione praesenti aetati conueniente: cum quibus mensura temporis ad integram pulsationem complendam necessarij,obseruatur. Necnon ex caloris generandorumque spirituum necessitatis ad aeta tem conformitate,ac fuliginum copia non maiore, quam cuique aetati conueniat: unde celeritatis diastoles ad celeritatem si stoles cuique aetati debita proportio,rhythmum complens,reri tor. Arrhythmus,nascitur ab altera proportionum non seruata: vel propter altersuius usus excessiam, aut defectum: vel ob facultatis robur aetati non proportionatum : vel ob instrumentum aliter quam per naturalemmatis constitutionem deceat affectum, unde de absolutas differentiat pulsus , aliter quam aetati conueniat euariari contingit; mailisque aut minus tempus quam pro aetate deceret in
una pulsatione insumi r&proportionem celeritatis unius motus eiusdem pulsationis ad alterum, minimE setuari. Equalium pulsuum causa,est aequalis syἀecticarum eausarum concursus tui inaequalium, inaequalis partium cordis intempeties, disparque usus necessitas,&inaequalis facultatis oppressio , necnon impar instrumenti constitutio. seu isthaec diuisim seu coniunctim occurrant. oldinati,siunt 'a firma defixa inaequalitatis causa: ut inordinati, a vaga Ac non fixa. GA a. Systematica inaequalitas completa.ab obstructione arteriarum prope cor, ac frequentius leuium arteriarum pulmonum oritur. Ex eo qubd spirituum transitu, vel aeris ad refrigerium attractione vel fuliginum expurgatione minime liberis: cum maxima inaequalitate augmenti ic imminutionis utriusque ususι facultatia conatus ad causas instrumenta vitiantes superandas , sit maxime inaequalia Euidentiorem autem hanc inaequalitatem. 5e magis variam esse continget , si cum instrumentorum vitio , facultas etiam inaequalitet sit aspecta , α cot ut notauit Galenus, inaequali intemperieri, Ub. a Diaboreta
Inter pulsus systematiebseeuhdum quid inaequales μειήροι causam agnoscunt facultatis imbe-lμ.s .e, .cillitatem tam veram quam apparentem.& usus diminutionem persen fibiles imminutionis conse-
quentes gradus sensim ad defectum inclinantem. Quod si utriusque praesertimque roboris facultatis imminutio sit maxima. fiunt defieientes: sin minor in qua consistant, simpliciter decurtari producuntur. Inaequales, si facultatis vigor per oppressionem a succorum copia debilitatus, in