장음표시 사용
221쪽
l affecti, testigeratam linguam, atque inde impeditam mouere nequeant. M rigentium lingua hae. sitare dicitur, seu quod rigore concrescat ac indurescat, seu quos humore introrsum pulso, ut in vinolentis, madescens, suo fungi ossieto non possit. Gilenus item ' solius humiditatis immodicae in his, qui natura balbutiunt ι id prolationis detrimentum symptoma esse scribit, cum linguae musculi nequeant firmiter stabiliri atque hoc ei accidere, vel propter suam, vel propter neouorum quos a cerebro suscipit imbecillitatem. Idem νι c .pis, e Us' τρου in prima conforma tione ait, ea vitia contrahere, ob ea loris innati infirmitatem. Ante hos vero Hippocrates, qui inter loquendum haesitant, ut nec labris moderari queant i vel ut valesius legit A: manuum non sunt potentes si haec cessent, purulenti evadunt: materia scilicet vocis organa Cmolliente, de Iabiorum aut manuum tremorem inferente, in thoracem illabente: ut contra 'pueros epilepsia laborante, ab ea liberati aliquando scribit, si ι cv iωνοι fiant depulsamateria epilepsiam faeieat Min mulauios lici-guam mouentes, parte in quam that etia decumbit defectuosiora teddita. Vel um ut praedicta symptomata varia sunt sc intei se plurimum disse tu hi ; Ita non una rei este omnium caiisam existimo. Quare saluo meliore iudiero, haesitari lam Iinguae seu ισχνοφωνι ανa linguae magnitudine & crassitie. musculo tu inve eam mouentium imbecillitate aut a semio bs cuciis neruis qui hisee partibus inseruntur ι potius quam aliunde pendere censetem. Huiusmodi enim vitia ad expedit E Ioquendum magno sunt impedimento .de remorantur loquentes donec con. citatio te impetu lingua excitata inchoatam orationem expleat. Tales enim maiore conatu ad lo
quendum moueri docet Aristoteles, dum explicat cur lingua haesitantes summistra loqui ne .
Balbutiem ει τραυλο ην facit nimia linguae humiditas, quae ad duriores de dissi ei liores literi
rum atticulationes eam minus habilem reddit: unde per aetates siccescentibus nobis remittitur hodvitium: nam Cespiniano apud Bisciolam ' reserente, Maximilianus Imperator Frideriei ill: fili ui ad nonum annum vix potens fari, euasit eloquentissimus. I in Oid .psam exercitatior te imp oba εκ siccante, etiam in integrum emendatur; ut Demostheni accidisse scribant clatsica authotes .atis Secunda balbutiei causa est linguae b euitas ob quam ea nequie se dentibus tanta firmitatε dppii eate , quanta ad quasdam literas proselendas requireretur. Ac demum τραυλοι fiunt, ob nimia disiaeni quod filum vocant, longitudine io, aut duriorem cicatri I a quibus impeditar lingua se vetasus palatum fice leuarere inflecte te ut in quarumdam syllabatum prolatione expedite Tandem blaesitatis seu Ανελλότη ros causa, nimia est mentis celeritas i ad cuius concestus e pes mendos cum lingua non susciat nitens vel erus mentis motum assequi ; cogitat verba dimidiata
aut interfecta proferre qii bd Gallic E dicitur; briatatuis. / . Quae fi vera sunt, quomodo fieti potest, ut scribit Hippocrates, balbos dc qui id tet Itaqueiadum
haerent morbis conflictari admodum melancholicis 'Bc ut habet Aristoteles ι' haesitantes lituui , habitu esse melancholico nec non ut eisdem consentiens Avicennas notat traulos de syllabam multoties repetentes antequam dictionem pro erant, ad trie lancholiam eta praeparatos δ Haee enim
ex eo non leuem factum d Ecultatem, qi. od de 'γαυλοὶ Se Gχότωνοt, ea vitia ut plurimum 2 pl. inita linguam eiusque neruos laxante te emolliente Contrahunt. Dubium auget, quδd cd a1 melane hoIiei moi bi ex Galeno, o sint vel melancholia morbus, vel cancet , elephas; scabies, lepra, vitilleo nigra: se quartana febris: advertamus balbos plurimos ad senectutem usque peruenire , nullos ex praedictis mcii bis patas. Quinim δ ob nimiam humoris pituitosi copiam a cerebro in ventrieulum de et tantem, balbi longo alui profluitio maxim E corripiantur. Qitae dissicultas ut diluatuc, set eu dum est, praedicta ab H ppocrate, Aristotele dc Auicenna, non esse sub tam uniuersali propositione enunciata, ut singulis generum conueniant , atque ideo vetum sie dicere , est, vitioque aliquo in articulando seimone detinetur; ergo melancholicus est, sed de genetibus singulorum esse intelligenda. ita ut verum sit aliquos tam τῶν Drat osγμων quim, τραυλοῦ' ἡ τῶν Νέελλων, melancholicos esset ιελλουs autem maximὶ ad huiusmodi morbos esse proeliues. iQuod .ltimum ex eo constare maxin E reor, quod qui psellotide seu bIaesitate laborant, elim e letes admodum habeant animi motus, cerebroque propterea sine calido. ijdemque plurimum stabiliosi ob coniunctum hepatis calorem e nihil mirum si succedente aetate evadant mςlancholici imis de atra bilat ij. De quibus praesertim loquutum esse Hippocratem patet,' cum inquit balburitiemes Ec volubilitate linguae praeditos, melancholicos de plumnum biliosos esse. LicEt enim thos traulos vocet, eum tamen de illis loquutum , quos speciatim , t M appellauimus t eum lhuiusmodi vocum significata plerunque eonfundi ex Galeno supei docuerimus id indieM.qubdi
222쪽
Theotim. De secultatibus, & actionibus. 189
eosdem appellet, ut balbutiem Cum linguae celerit.ue Cotiiunctam . quato nos cum
Alistotele 4 uri' seu bl iratem nuncupauimus , significaret. Inter autem, .s proprie dictos, quidam meth sunt pituitosi, quidam etiam niςl nchblici. pim, pituitosi unt illi, qui albi, molles,tardi,somnolenti εc hebetes, vel crassam simul & mollem liti guam,vel lentos ad motum iuui ulos, Vel neruos laryngis linguae pituita emollito inbent. Aequi eum vel erasi oti: lingua , velutitar quomodocumque impeditaGellatas satanc mimi motus.
suntque ad concipiendum prom hi omnes, melancholici aut sunt,aut per aetatem evadunt. Etenim eum huliusmodi calido sint cerebr tenuisque subitantiae, atque ideo in passivis saltem temperato: seti non potest illis. vocis sermoti iique organa tanta humiditate aliunde perfundi,quam a copiosa illa pituita quae intra cranium coiazrcsCir ex Vaporibus vi intensioris caloris iecoris, a membris naturali facultati primarib suta exilientibus sarsum eleuatis,&ὶ capite in sabiecta partet is labiton Certissimum auxem est an hri qui calidiore sunt hepate primum multam flauam talem genc rati, per aetaetis vero pri3gressum ac licciorem corporis constitutionem calore acriores r ito nigram etiam plurimismabundareo Quibus praeteIea melancholiam ingenerari procinae kequens illud taedium,quocaprConsueuerunt cum expedioe, dc articulata loqui non posses; ad inuoluntatiari &eoaLm taciturilitatem Plemnque adacti. i Ptu
223쪽
De calido innato & humido primigenio.
O s et Q A M Acultatibus animae ad nobiliorem humani corporis inuentis patieni
cognoscendam facientibus cgimus: ut nobis integrE quae hominem complent, innotes canti quae 5 qualia sint communia instrumenta . quibus facultates anime ad opera dum uti emisueuerunt, operae pretium est explicemus Quae cum nullo probatae fame scriptore ambiet tite, duo esse dicantur, calidum innatum humido tum primigenio tum radi liconsociatum,S spiritus: utriusque natura& proprietates inquirendae veniunt. Ac primis quidem de innato ealido tractandum est nobis r quod cum illud animae cum corpore vinculum esse noti pauci profiteantur, nescientes qualis & quanta sit formarum cum corporibus informatis unici,noti aliud ab eo diei possit prius animae corpus nostrum informantis instrumentum. De cuius natura cum tam varie scriptum sit , classicis etiam viris, ut quo plures legantur , eo magis ambigant in genia in eo definiendo eiusque internosccnda substantia: difficillimum esse agnoscimus, rem paci cis admodum cognitam, quaenam sit pos exprimere. Ea tamen nos Dei fauore adspirante, cons. dentia tenet, ut si qui, omni malevolentia destitutus,vel leui veritatem agnoscendi desiderio et speatur, hanc tractationem legens fateatur, nos innato calido obscuritatis meth inuoluto Iurem aliquam intulisse , quam qui sequentur illustriorem reddenti Quoniam verδ illud a plerisque principium 4ς sons vitae dicitur: ut quid ea de te sentieadum sit discamus , quid vita sit primo im uestigemus.
tum, seipsum secundum aliquam speciem motus mouet: seu ut docet Aristoteles , intelli gendo , sentiendo, localiter mouendo, seu veget ndo id fiat. At vitiim, vel ipsum operandi esseniatiale principium: vel eiusdem operationem,ess e,necessarium Videtur. Quare in alterutram partem varia inelinant Aristoteles spse non semper eamdem sequitur sententiam: is enim aliquando vitam in anima esse profitetur : quam etiam 4 nutritiuae animae mansionem esse definit. vii apud eumdem' antiquiores nonnulli, coniunctionem animae cum Corpore, ipsum vivere esse dicebant. Speciatim autem nutritiuae seu vegetantis animae mansionem dixit: quod cum inter uiuentia, ve getantium infimus sit gradus, dc superiores in mortalibus saltem eminenter inferiores inclu dant in quocumque vivente vegetandi principium inesse necesse sit. Alias ' contra,vitam autem, inquit,dicimus nutritionem, accretioncm atque decretionem, quaequidem per ipsum fit, quod vivere dicitur. Vbi non ut Dandino placuit, per vitalem operationem an im primum substantialis vitae sub indicat. sed in actu secundo vitae rationem constituit Mox enim x vltimam definitionis animae pariaticulam explicans, non est autem inquit, quod abiecit animam potentia existens ut uiuat, sed quod habet i semen autem ex seudius potentia huiusmodi corpus est. Vt doceat, ad essentiam ani mae spectare esse actum primum corporis organici quod in potentia sit ad vitam r scilicet adactum secundum fic operationem, quam illic vitam appellat. Ad quam varietatem Conciliandam diea .... i st,itam Vel esse'ntialiter, vel accidentaliter considerari. Essentialiter ; vita, est ipsa animae in I . . .....i ormatio. Quodcumque enim ubi anima informatum est: hoc ipsum, ex eo vivem est. Et ipsum O. vivere,inquit Aristoteles, viventibus est csse. Quo sensu viuere, ex D. Thoma' nihil aliud est quam in ea natura constitui, quae quomodocumque mouere seipsam possit. Et vita hoc ipsum esse, Λ L, . i. tiu sed in abstracto: ut cursus, iptim currete in abstracto significat. A tque sub hoc conceptu Aristo morte, vitam definit,3c inde plantarum semina quandiu in se vegetandi prin ii t .scipium habent,etsi actu non vegetent,uiuere a plurimis conceduntur. Eadem ratione tum primum
224쪽
foetus essὸntialiter uiuere censendum est; cum alimentum suscipere, atque ideo vegetare incipiunt i Quod quam proxim E a conoeptu accidat:alibi docuimus. ' Id autem nouisse maximi momenti est e tum cum de poena in eos decernenda agitur qui ab orsum prouocarunt , tum ut in multis casibus sactum baptisma sub conditione liberius concedatur. Accidentaliter autem: vita, est quaecumque in formantis animae in corpore manifesta operatio. Ea enim viventi iam in esse constituto superuenit. Quae quoniam priore nobis est notior: ideo a pluribus vitae nomine exprimitur. Si e Galenus, ν actio animae vita est inquit, dc D. Bernardus ' , vitam, internum de naturalem motum appellat. Quos sequuntur plurimi atque inter caeteros Tullianus, dc Fernelius, qui tamen fallitur, cum animantium vitam, facultatum actionumque omnium conseruationem esse docet. Siquidem in apoplecticis,paralyticis,caecis,l3ncope, 6chysterica suffocatione laborantibus: actiones plurimas, & facultates aliquas vita superstite abolitas esse,certissimum est.
Quae cum ita sinit eorum omnino expugnanda mihi videtur esse sententia, qui vitam neque subessentiali, neque sub aceidentali ratione conceptam definiunt. vitam esse dicentes , pelmanentiam siue durationem calidi innati in humido radicali: seu ut loquitur Mercatus, ' primam participationem calidi in humido, qui ad mentem Aristotelis ' sibi loqui videnturi cum postquam generationem definiuit esse primam participationem cu m calido nutritiuae animae: addit statim, vitam autem huius mansionem esse. Sed neque Aristotelis mentem, neque veritatem attigetunt. Philosophus enim, vel solius nutritiuae animae, vel huius cum calido mansionem vitam appellauit. Solam vel optimam calidi in humido participationem. vel permanentiam calidi innati in humido radicali, vitam nuncupare,omninδ alienum est a ratione. Primum enim,cum Mercatus y vitam de vivere sic distinguae: ut vitam primam participationem, vivere vel δ continuationem illius patticipationis esse dicat. Viderit, num qui vivit citra vitam vivat: dc ut motus in moto est, & cursus in currente, num vita etiam sit in vivente quae si in iamdudum vivente est: definiri non potest, prima calidi in humi. do participatio. At nec calidi etiam innati in humido radicali duratio est. Siquidem cum oporteat definitiones, iis definitis&semper conuenire. An hectici non vivunt ρ Qui tamen ,csim aequali calida intemperie laborent i atque ideo nullam habeant partem viventem cuius calor temperaturae cancellos non sit egressus: calidum habent innatum conuersum in aduentilium εἰ igneum. Et con , ita i an forsan vivunt, qui ex malignae febris vehementia cum iam animam exhalatini, motu omni,
pulsu. 6c respiratione privati; post dieram horam etiam calent,& pingue humidum quod in illis praeerat copiositus retinent, quam habeant marasmo laborantes tEtsi vero neque in caloris petmanentia,neque in illius partieipatione vita eonsistati calorem tamen naturalem, calidumque innatum,& humidum radicate, inter dispositiones ad vitam necessarias atque inter fomenta vitae numeramus. Etenim cam ad animae introductionem, atque ad eius in operando famulatum; non congrua soldm organorum conformatione,sed commoda etiam eorumdem temperatura sit opust calidum humidumque extetis ad corporum viventium crasim concurrentibus,praeualere necessum est. Quod sine caloris humorisque interuentu, viventia nec generari, nec
Quae docere volens Plippocrates, ' tum animantia alia tum hominem ipsum . ex duobus differentibus quidem facultate, usu autem concordibus igne se ilicet & aqua. constare asseruit. Igne, seu calore,omnia per omnia mouente:aqua vero,seu humida substantia.omnia per omnia nutriente. Non quδd ea sola esse censeret quae hominis compositionem ingrederentur. qui humani corporis clemen ta quatuor semper agnouit,' sed quod haec praecipua existimaret, aerem velo quasi ad contemperamentum ignis,& terram ad soliditatem aquae tribuendam concurrere opinaretur. Qui praece Caelementa non remanere formaliter in mixtis frequenter v insinuanst igne tamen 6c aquὴ animantia eonstare dixit, quod qualitates singulas quarum opera be ministerio sustentamur, primariis subiectis denominative tribuens; ignis nomine,calorem calidamque omnem substantiam cuius Ope vegetamus intellexerit ι aquae vero appellatione.humiditatem aut humidum quodcumque quo membrotum soliditas continuatur, eorumque omnis substantia alitur de auget ut subaudi ucrit. Caloris autem quanta sit ad animantium vitam tuendam necessitas i id abunde demonsttat, quod ea calore destituta, priuentur de vita. Omne enim quod vivit,inquit Cicero, ' siue animal, siue terraeditum . id vivit propter inclusum in eo ealorem. Quoniam is facultatum animae primarium est instrumentum M necessaria ad vitam dispositio:quo ad omnia naturae munia obeunda,ati actionem. retentionem,expulsionem,coctionemque maximε utimur. Non solum enim caloris concoctio est 'quae alimentum animalibus praeparans, nec sine anima, nec sine calore fit. f Sed ad caetera etiam naturae opera,efficax est de necessatius caloris concutias: qui ex Aristotele, ad exequenda animae officia,Omnium maxim E administrandi vim obtinet. Atque ideo animalia, inquit, igne opeIRutu
225쪽
Theorica. De calido innato,& hum. prim.
Per viventium carpora in calorem di suae esse, is Pidpiam quod ealdi nomen mereaturi
Cu M Aristoteles ad quem saepε-ad Philosophorum principem,& sanioris doctrinae aut ho-
rem recurrimus tam animalia omnia, quam stirpes,principium caloris naturale habere dixisset: ' id ipsum partibus pluribus accommodatum esse, quemadmodum cibi conficiendi administrationes asseruit. Quod minimε sufficiat ad vitam,calorem in nobis κατα vis ac potestate tantum consistere de lateret sed eumdem κατα τῆν ιεργὶιαν Ec actu per singulas viventis edi potis palles diffusum,& explicatum esse oporteat. Omnes enim nutritione indigent: qum caIore supra eiusdem generis qualitates eminente, tanquam proprio instrumento utitur. Qui si in aliqua parte aliquando a frigore superetur facultates in eadem operari desinunt, dc emoritur membrum huiusmodi, 36ρωm,que incurrit. Verlim cum accidentis cuiuscumque sit inesse;eum etiam calorem qui in nobis est, in aliquo subiecto consistere necessum est. Quod licet sit omnis substantia vivens;
imo & quaecumque in ministerium partium viventium Cedare tamen ut inter caetera quae is τά μγακοσμε calorem Participant, unum est quod, cum in eo calor prae reliquis eminenti sis insit, primum calidum appellatur, illique praesertim calidi denominatio tribuitur: atque id, ignis est. Ita in nobis &hoc,quidpiam inesse necessum est : quod prae caetetis maiorem habeat cum calore familiaritatem,& Per excellentiam calidum nuncupetur. Praeterquam enim quatuor elementis ad sublunariu in compositionem concurrentibus, in quibusque mixtis quidpiam inest, quod ignis naturam redolens maximum habet cum calore commercium. Praeterea quia chassa haec& terrestris massa, ex praedominio frigidorum elementorum ad frigus magis inclinat,ideoque inepta est actualem in se calorem sponte conseruare:vt in minimis corporis nostri particulis ad vitae munia obeunda necessarius calor perseueret, substantiam quampiam quae sit quasi sedes ,& munium caloris,per uniuersum corpus diffundi debere,certa ratiocinatione colligitur.
Qidionatus cador, caditumque innatam anuiqvis esse dieatur raantumque issi triboatur.
calidum natiuum appellatur , unica τοῦ ιερμου appellatione significantes , illud substantiam quamdam . de quodpiam nobis innatum corpus esse semper existimarunt. Quod euidenter passim' explicatum est a Galeno. Qui ideo calidum innatum non solum moderate calidum , sed praeterealiumidum esse dixit v dc nostram caliditatem praeterquam crassae sit substantiae dc halituosae:insuper infirmam esse scripsit, ' qu6d non facile mutet quod contingit. Re demum calidum innatum substantiam seipsam mouentem,semperque mobilem esse professus est Sed quaenam ea A: qualis sit substantia,minus definitum legimus. Galenus enim saepius in tanta librorum mole in calidi innati mentionem incidens,iam varius est: vi nihil ex eius scriptis ratum,firmumque exciperevaleamus.
Qui aliquando innati caloris aut calidi potius) substantiam aeream inquit esse,& aqueam quam in bono sanguine consistere profitetur. Adias ε corpus quod calidum innatum est, sanguinem esse scribit:necnon quod ingenitum ab Hippocrate calidum appellatur, essentiam in sanguine, sanguineisque visceribus tepositam habere. Vnde fi fieri posset inquit, ut totum aliquando animal ex ossibus aut neruis constaret: hoc sanh modo innatus deperderetur calor. Quasi eo nerui, ossa, partesque his respondentes destituantur: quem in omnibus animantis partibus Contineri. alibi dixit. Cuius substantiam ex eo corpore excipi docuit, quod primitus generandis adsit, semine scilicet de sanguine menstruo: necnon uniuersis nobis calidum inesse elementum, a prima statim
origine quam ex semine & sanguine menstruo sortiti simus innatum. Libris vero de decretis Hip - lpocratis de Platonis, insiti caloris seu calidi substantiam,in sanguine & spiritu non pituita, ut in lvulgaribus eodicibus legitur in subsistere scribit. Demum alibi ' nihil prohibet, inquit, anguineam
substantiam simulque seminalem,una cum spiritu,calidum inaudire innatum. Hippocrates autem 'cum videatur per calidum innatum solum spiritum vitalem intelligeret illud non in dextro, sed in sinistro cordis ventriculo contineri docuit. ρ Sed qualemcumque eius substantiam esse existima- luerint veterest miras illi tribuisse dotes aduertimus. Galenus enim, natura inquit, ' quae solida lCorpora regit, secundum Hippocratem est calidum innatum , τὸ ἐμφυτει θερμὸν. -d cum in Hip- l positatem referat, alibi ex propria sententia idem affirmauit donaturam,atque animam nihil aliud '
quam hoc ipsum existere scripsit. l
226쪽
t 94 Artis Medicar pars prior.
Qu , is omnium in corpore cococtionum praecipuum opificem esse: & vitalis potentiae ementiam, ingenitum calidum esse dixit, ' cui sententiae sic assentitur Fernelius, ut etiam plus caeteris calido innato tribuisse videatur. Is enim, calidum innatum,quod humidum primigenium, spiritum, calor Emque comprehendat; vere naturam esse, inquit: quae tota ex semine nascens animal effinxerit, huicque totius vitae cursu moderetur. QP ab Aristotele desumpta videntur:qui, generantur autem inquit. in terra, humorόque,animalia,& plantae: quoniam humor in terra, spiritus in humore, calor animalis in uniuerso inest; ita ut quodammodo plena sint animae omnia. Idem tamen aliquantulum ab eadem sententia defecisse iudicatur, cum eos reprehendens qui animam ignem aut aliquam huiusmodi vim esse statuebant; melius fortas dixeris inquit, in quodam eiusmodi Corpore consistere. Qui alibi ' tanta huius etiam cst varietas seripsi te; θερμὸν τὸ ἐν ε μῖν, ἔςιν ω περ ξοῖον. id est,eat dum quod in nobis. est velut animal. Accedit ad Aristotelem Aphrodisaeus , qui quaecumque a atem in septu habent,ait, 'igiaeae occalidae naturae, ea perfectiorem quoque animam habenti quod igne magi . abundans corpus it quoque diuinae facultatis magis particeps At Zeno, Antipater II Possidonius, paulo audentiores apud Laertium' dixerunt ενΘερμιν ἐιναι την spiti tum innatum calidum, esse animam. Sic Varro apud Lactantium , ψ anima est inquit, aer conisceptus Orc, deferuefactas in pulmone, tepefactus in corde,& diffusus in corpus. Et Zenon Citti cus apud Varronem, ' animalium semen ignis, qui anima oc meus. Ennius item Issic Linquit. de caelosumptus - , se
post quem Pacuuius Mater est terra, ea parit erepas, animam' atιer adistat. At Galenus ali as de animae substantia quid efferret planὶ dubius, se calido innato nimium tribuisse suspicatus, quando illud ait imam dxerat: in natum calidum inquit, fortassis ut nonnulli arbutantur Philosophi ac Medici summi substantia virtutum existit;&si non hoc, saltem primum de maxime necessarium ipsarum est instrumentum. Quo sensu interpretari Scaligerum oportet, s.cibentem, calorem partium omnium fabricatorem esse, rectorem,conseruatorem, δημιουργὸν νυ - ριον, σατ ρα, ονομον : dc omnium motuum in corpore aut horem. Is enim se ipsum explicat, dum inquit. quippe secretricis atque expultricis minister est neuitatis. Hippocrates vero multd augu stiora quam caeteri calido defert. Qui, quod calidum vocamus, inquit, id mihi immortale esse vi detur, cunctaque intelligere,videre,& audire, sentirεque omnia tum praesentia tum futura. Qub accedit stoicorum sententia. qui apud Ciceronem, dc Laertium naturam mundi opificem si e definiunt, ut eam censeant ignem esse artificialem via progredientem ad generationem. Qui praeterea dixerunt, mundi animam esse ardorem in aethere tenuem , nullaque admixtione concretum.
Verum de hi, & alii plurimi; vel plus quam par sit innato nobis calori & calido tribuunt: vel multa de eodem praeter rationem, aut diltentanea reserunt. Nonnulli enim spiritalem animae nostrae naturam ignorantes,&Corporea natura animum constare, ammamque, 'ratit cum aliquid in nobis inesse aduerterent, quod omni elementari concretione exeellentius, vitalium actionum esset principium: imaginati sunt calidam quampiam substantiam , coelo deei. sam esse, quae per viventium corpora diffusa, vitam tribuat, de vitalia omnia operetur in nobis. Hinc Lucretius PEJ igitur calor, inquit. de ventus vitalis ini ocivore, qui nobis morabundas deserat artus. Alij Academicorum fabulis assentientes, dc rationalem anima elementari eorporis crassamento immediate uniri negantes: eam a coelo delapsam, aetherea siderum substantia primum indui, tum ex tenuiorum clementorum mixtione consecto spiritu cireum uestiri: ac demum intermediis his tegumentis corpori alligari censuerunt 3 ubi velut auriga, habenas appeti tricis: dc irascibilis
Qui forsan etiam appeti tricem vim ab elementari illo spiritu polymorpho suggeri; & irascibi-j
lem ab aetherea illa polyergane, siderum portione subministrari existimarunt: clim earum anima. irum substantiam, quam corpoream ex Cicerone' affirmabant, aliunde qsam ab elementorum crassamento emergere necassario statuerent. Quorum errores quoniam communi Philosophorum δc Theologorum voto sunt explosi: non est quod in illis refellendis immoremur , quae de calido innato consequenter efferuntur. Vtilius autem erit ad eos conuerti , qui de natura animae melius sentientcs, tamen csim non distinguant quaenam in nobis anima ipsa per se
227쪽
Theorim. De calido innato, & hum. prim. I9S
exequatur,quae verb innatum calidam Vt instrumentum animae operetur, ic quae hoc ipsum ex se ut naturale est agens essiciat: multa calido innato perperam tribuita, multa de illo peruerse scripsisse leguntur. QPre ut tractationem,hanc maximE intricatam, pro viribus explicemus : sigillatim eatoris,calidique innati natura vires dc dotes excutiamus.
aeuotvlix in nobis calor esse dicatur, quomori ab in icen dgerant.
varias in operando diuersitas: ut aliquando velut princeps primariumque naturae instrumentum, ' singula ad vitae tuitionem conspirantia opereturi aliis vero per inflammationes de febres, multiplices noxas,putredines,mortesque inferat. Quare illum Medici omnes duplicem agnoscura. Vnum naturalem,alterum pra ter naturam appellarum. Quorum ille vitam coni eruet, alimenta concoquat, e membris apposita assimilet: atque ad ea omnia exequenda quodammodo concurrat, quae in animali pro cuiusque naturae ratione perficiuntur. Postcrior Vero priori plane aduersus, singula riaturae opera labefactet, vitaeque ipsi insidietur Ac obsit Quae cum magnam interutrumque differentiam insinuent: inter clarissimos viros disputatur,num vel uterque in varias species distinguatur,vel hi saltem specie inter se ditarant. Seu num calor ille cuius ope plantae atque animalia vivunt alius sit ab eo,quem eadem ab elementorum mixtione ignisque commercio adepta sunt: an potilis unicus sit in nobis calor, qui secundum diuersos respectus varias denominationes admittat. Mercatus h ad omnes caloris,in nobis secundum naturam insiti habitudines attendens, sex caloris differentias annumerat: forsan plures praeter naturalis numeraturus,si huius etiam meminimet. Illarum autem primam statuit elementalis mixtis omnibus communis. Secundam caloris innati,dc uiuentibus proprij, ex semine, dc sanguine menstruo in persectis animalibus accepti. Tertiam caloris genuini, temperamentum cuiusque partis constituentis, dc ex Vtroque priorum mixti. rtam illius,qui prioribus per aetates succrei it,dc acquisitus aduentilius,atque cxtraneus appellatur. Quintam facit influentis. Sextam demdm dicit esse actuati,vegeti,& viui: quem appellat temperiem ex influente εἰ innato Conflatam, toti Corpori communem. Sed nimia est ealorum hae varietas. Non enim accidens eiusdem speclei potest in eodem subiecto tam multiplicem numeralem subire differentiam. Quδd si singulos illos calores, vel it specie inter se differret non possunt duo accidentia totalia specie differeritia,in unum numero accidens coitione transire. Quare . neque placet Langit sententia, ' qui triplicem calorem constitiIiri Mementarem unum,alterum cicalestem,tertium ex utroque compositum,quem naturalem dc cum Montano 4 Complexionalem appellat : Fernelius' in tanta calotum naturabum varietate afferenda parcior, unicii manimae famu.
lantem dc vitae fautorem asserit: sed antiquiores quosdam sequutus quos citant Con imbrieenses. illum inquit neque igneum neque elementarem esset sed origine dc essentia coelestem,ut loquituri Riolanus, O bc aliunde quam ex prima elementorum mixtione ortu recondito fluxisse. sQuorum rationes eae sunt praecipuae. Plantae do animalia quaedam temperamento frigida taloti xl ope vivunt. Ergo alterius quam illius qui ad temperiem Concurrit,quoniam omnis principalis ac-litio nascitur a praedominante qualitate. Adde Aristotelem insito Ac naturali calori millum positi sivum contrarium opponere, sed extinctionem tantum,quando vitam, mortemque desinit. Tettio calidissima medicamenta,qualia sulphur de arsenicum; etsi plurimo calore abundent, ut etiam nosvrant aliquandor tamen vivifico illo destituta,iacent. Priner ammantis demortui radaiter, p,rtium,totiusque structuram retinens,& calorem quempiam qui quatuor et meritorum mixtione mi sequitur: viduatur tamen vitali altero,quo non omnino careret si unius eiusdόmqtie rationis rem ibo existerent. Quas rationes praesentiens Aristoteles, ' omnitim inquit,ln semine inest quod faciti foecunda esse semina, vocatum calidum. Hoc vero non ignis, neque talis facultas est, sed qui continetur in semine Ac in spumoso spiritu, de in spiritu natura, respondens stellarum clemento. Tu milpaucis interiectis: caeteriim calorem in animalibus contendum nec ignem esse, neque ab igne oti l ginem ducere pertum ex his est. Theophrastus. διασίρει inquit ii τε xώ ἡ γε tuos φιν s,m riis differt a corruptiuo generativus calor. Galenus item frequentissimh calorem nati utim . et ibi igneo dii tersum: atque ex Hippocratis sententia. non unius generis calorem in animantibus exi
stete docet, Augenius cum Aphrodilao, '' addit praedictorum calorum alterum , alteri contra-sfrium esse;cum alter alterius sit corruptiuus,contrariόsque producant effectus: atque ideδ speeie 'intet se etiam esse differentes.
228쪽
Nihilominus tamen cum Averrhoe, ' Herculano, Alexandrino, i alesio,' Roderico a Vei- lga, Captuaccio, t Zabarena, Iouberto, & aliis r asserimus calorem omnem in sublunaribus existentem eiusdem esse speciei infimae. Quod multifariam confirmare licet. Ac primum quidem, qudd ecim vulgatum fit ex Aristotele, unum uni cme contrarium i frigus autem specie unum ., omni calori sublunari contrarium sit, illum vel remittens,vel a subiem, integre expellens: necessario x calorem sublunarem omnem specie unum esse oportebit. Praeterea cism qualitas quaeCumque,intendi lautum possit ab eiusdem naturae de speciei qualitate: nobis autem insitus calor a C lore ignis intendatur ι utrumque eiusdem esse naturae necessu in eis. Adde calorem qui in nobis cae- telisque animantibus inest, actu inesse: scd nullus in coelis actu inest calor, saltem ex antiqua Pe-ipateticorum doctrina; ergo qui in nobis est non potest dici eiusdem esse speciei cum coelesti. Nec proderit aduersariis,respondere calorem coelestem eum appellari, qui a coelis per lumen; motum Minfluentias in lixe inseriora diffunditur: quoniam & hic iam Elementaris erit, cum sit elementis impressus. Qui praeter cum pro diuersa recipientis aptitudine tam variδ operetur,ut plantis quidem incrementum procuret ; contra vero maaat s carnes corrumpat:cum solaribus radiis pcr speculum concauum transmisiis comburat,dc cum marcido lunae influxu paralrses , multiplicesque distillationes prouocet: non specie unus, sed pro agendi varietate, natura etiam multiplex diCcndus et t.
Quattb clam eiusdem naturae esseaus per se, ab eiusdem naturae agentibus producan
tur e Calor autem coelestis atque igneus,de qui in animantibus viget,pares producant effectus: iadem etiam inter se, natura,essentiaque pares erunt. His enim omnibus commune est attenuare , rarefacet per accidens exsiccare. frigiditatem expellere, aut saltem retundere. Praeterea solis aestus, nonhlitet ac ignis ardor, aut concepta in nobis putredo,febrem excitat, dc naturalem animantis calorem laberactat. Contra Chinenses de aegyptij, ut apud Scaligerum legitur surnos ea arte construunt ut in illis oua ignis calore fota, pullos excludant, non aliter ac si a gallinis incubarentur. Demum Aristoteles, 'animam M vitam calore contineri confirmat, quὁdcola coctio sine qua animantia non vivunt, sine calore absolui non possit quia omnia inquit igni cibum conficiunt. Quod non apposith dictum intelligetur z nisi per ignem calorem natura, non autem gradu igneum explicemus. Plato item ut apud Galenum legimus, 'calorem nostrum semper ignem appellat. Et Aristoteles seu mauis Strato Lampsacenus libro de spiritu. v calidum innatum της *υσεως πύρ, id est,naturae ignem nominat: quδd par sit nostri, igneique caloris essentia. Antiquior Hippocrates, ' calorem in nobis existentem ignem vocat: quem omnia, per omnia mouere ait. Eum-dem vero alias tet. σύντροφον, seu ignem eon nutritum appellat: necnon ecro id est, innatum ignem nuncupat. Hinc recte Scaliger, ' calorem inquit, clementarem esse formae instrumentum,& motum dc generationem. Non propterea 'amen unus plane, idemque esse credatur, qui naturalis est calor,& qui praeter naturam appellatur. Vnx quidem est utriusque essentia i ab hoc ille intenditur. uterque ab eodem frigore remittitur; sed inter se intensione, efficientia, δ fine disti guntur. Naturalis enim intra certae Zc definitae intensionis cancellos pro cuiusque indiuidui natura coercitus,naturae dc vitae conuentcntes producit effectus , naturae est instrumentum atque in illius obsequium operatur de agit. Qui vero praeter naturam est, praefinitos sibi a natura limites ultra citraue praetergreditur,atque ad naturae opera illiusque famulitium ineptus est. Qua- te clim naturale seu secundum naturam id dicatur: quod alicui per se dc naturaliter competit,s aut quod cuique charum, suauεque est. ' Plaeternaturam autem appelletur quod illi oppositum est, quodque laborem de dolorem mouere fertur. Non iniuria calor is qui homini naturalitet competit, de ad operandum animae commodissime inseruit naturalis nuncupatur: praeter naturam autem, ille qui laborem infert, operandi natiuam vim peruertit, Ec aliena formae dispositio, eam a materia tandem excutit. Ac clim forma quaelibet certas in materia dispositiones requirat, quibus haec ad talem formam excipiendam determinetur e dispositiones autem materiae , per variam eiusdem naturae qualitatum,intensionem aut remissionem euatient: sufficiet ad id ut calor, naturalis appellctur,aut praeter trituram esse dicatur i unum ab alio intensione, non item essetitii differre.
d ita visum Galeno legimul, quando ita comparatum est inquit, vires quaelibet, in
propria conseruetur natura, calore proprio : corrumpatur aurem ab immoderatione extrinseca, nempe caloris alieni aut frigoris abundantia. Id ipsum Aphrodisaeum censuisse iudicatur cum brilem M praeter naturam calorem, a naturali differte ait, tanquam extremum a medio. are cum homo omnium sit animalium temperatissimus. 'de ut aiebat Pythagoras omnium se mensura rerum: temperatissimum calo rem, homini naturale esse oportebat,intepetatum autem,per excessum, Q ac per defectu.praetcri
229쪽
Theorica. De calido innato ,& hum. prim. I97
naturam dici. Verum ne quispiam temperatissimi appellationem controuertat; talem non ad pomdus,seu ad frigoris aequilibrium temperatum intelligimus: sed illum, qui inter intensissimum ae-tualem quotuti dam animalium calorem.& maximE remissum aliorum,est medius. Eam autem esse Galeni sententiam,tum ex eo pavet,quod natiuum calorem, quem etiam genuinues vocat, ' temperatum appellet, ε atque eumdem a febrili distinguat, ' quem acquisititium,intemperatum, Mqiiasi igneum appellare consuetiit. Apertius autem eamdem sententiam explicat, clim inquit, itaque temperatura a nulla re tam celeriter corrumpitur, quam ab immoderato calorer sicut non exigua utilitas est, cum naturalis calor est Quasi diceret, pro natura cuiusque moderatus: ut ex his quae consequenter leguntur apparet, clam ait magnam autem utilitatem affert animantibus calor moderatus.
Quae eum ita sint,magis autem dc minus non varient speciem, dc per haec naturalis calor ab igneo distinguatuciqui nobis naturalis ast, ab igneo essenti a non disseret: sed ita distinguentur, ut prior ut plurimum, sit posteriore remissior. Atque ideo Galenus naturalem dixit, ' frigoris aliquatenus esse participem. Siquidem ut apud Aristotelem legitur, quod est minus,commixtio semper contrarii cst. Ac quoniam in quibusdam a principiis generationis, atque ideo secundum particularem naturam,uel κ mentior quidam aliquando aduertitur: talem Galenus de naturalem, & igneum ainpellare non veretur; cum ' hominibus quibusdam qui calorem natiuum habent non humidum, neque bene temperatum, d squalidum atque igneum accidere ait, ut quae alij facillimὶ conco.
quunt,facile alterata corrumpant.
Vettim si hos calores , seu intensionis diuersitate inter se distingui asseramus: quomodo in se-brient calore quaquauersum superaucto,& naturali in praeter naturalem atque igneum verso, coctiones adhuc de crises fiunt; quae a naturali calore fieri dicuntur Respondeo, calore pinet naturam in succis putrescentibus concepto, dc eodem cum exhalatione putri per uniuersum corpus effuso, sed nondum membris sic impresso ut haec in calefacto esse constituantur: restare adhuc in partibus solidis, lorem, temperiem naturae congruam retinentem,qui in materiam putrem contranitendo . eam ad pepasmum deducat : dc quam domitam, mox natura salutati excretione depellat. Quod si quispiam instet, n hectica corpus uniuersum aequalem intemperiem pati eiusque patres singulas calorem praeter naturam contraxisse; in his tamen, supputari tumores, de primae coctiociis excrementa,ipsasque urinas coctas apparere. Fateor hoc maximum i liis negotium fac te qui duplicem calorem specie differentem in nobis astruunt; quorum natura de facultates sic differant; ut unus quidem naturae operanti ministret,alter vero illam corrumpat ec destruat. Hinc enim necessario sequitur. nullas in hecti eis fieri suppurationes posse dicum hae fiant a concursu pu-ttidi caloris in materia suppurante concepti, de naturalis caloris partium putrem materiam continentium. Tum quia chyiosis,coctio excrementorum, eorumdemque expulsio, mediante calore naturali fiunt: porteret contra omnem sensum,nihil horum,in eisdem fieri. Sed nos, isthaec minus perturbant. Dieimus euim eodem specie calore in hecticis atque in sanis petisueranter facultates animae hoc etiam superaucto ut instrumento via, pergeaque in operando i sed singula deteridsagere, instrumenti deprauationem. Videri tamen quaedam aequaliter atque antea praestare:
quia ad illa nonomnino moderatus calor sit necessatius; sed aliquanto etiam intensior sussiciat, praesertim si siccitati coniungatur. Quibus ita constitutis rationes principio capitis insertas ι quae nostrae conclusioni aduersantur diluamus Ad primam ergo dicimus plantas de animalia nonnulaabscEt in sui corporis maiore mole stigiditatem habeant excedentem: tamen cum heterogenea sint, quamdam habere tenuem substantiam reliquae moli affusam.in qua superemineat calor , quo ad vitae munia sibi necessaria, utuntur. Soletque ea substanti a corde, aut parte cordi respondente i vel ab ambientis siderum. que tepore ueri. His autem emortuis, ea deperit calida substantia: solisque his partibus rem duis in quibus algor viget; ea inter absoluat frigida connumerantur, quae cum vita frueren riar, frigida comparati ub tantum dicenda erant. Ad secundam respondemus, filiam esse nihil positivum calori nobis innato aduersarie frigus enim illi contrarium est quo Sc remittitur', de omnindetiam aliquando cxtinguitur. Aristoteles narem, ivitam x mortem definiens, per praesentiam fleextinctioncm natiui calidi, potius quis caloris: non propterea calorem contrario carere asseruit, sed id non attingens, per nobis notior insormantis anime in corpore existentiam, Ec actualis eo-tumdem nexus diGlutionem explicuit: Ad tertiam diei mus, lices calor qui in ealidissimis medicamentis Ze temperatissimis animalibus inest , eiusdem fit species , dc inter se soli intensione disserant , non propterea posse calidissima ea inanimata viuere r quoniam non calore vita , sed ab anima insor- mante prodit. Ad quartam respondemus , calorem in eadauere residuum eumdem esse
230쪽
pecie, imo de numero cum calore viventismon tamen vivificum esse, quia talis est non qua calor quatenus praesentis animae instrumentum; qua separata, qui residinis est calor tueri vitam non potest. Aristoteles autem, videtur Platonis doctrinae assentiri, qui spiritum animae cum corpore vinculum esse dicebat,cuius quasi coelestis natura existeret, ut in Phiaro legitur. Quo concesse,non propterea sequeretur Calorem vivetitium alterius esse naturae a calore ignis de mixtorum: sed nostri caloris vehiculum, aliunde quam ab igne suam substantiala esse mutuatum. Lic t vect praetet animam nihil in nobis insit, quod non ab elementotum misceta nascatur: nec quidquam sit,qxio anima corpori, quam seipsa, Creatore infundente alligetur. At cita Aristotelex ait naturam prolitici spiritas in semine,proportione respondere elemento stellatum: id dictum puetetur, quod ille prout animae instrumentum est, huic dignitate efficientiae respondeat , non quod caelestis substantiae sit portio. Quod addit, calorem in animalibus contentum,nec ignem esse, nec ab igne originem duceret ita explicandum censeo, ut velit eum calorem qui in nobis est , mitem esse,& vrentem ignis naturam nullatenus retinere : neque immediath ex igne sui ortus principium capere, sed ex traduce acceptum , a prima mixtione per varias & alterationes ες generationes in nobis esse propagatum. Theophrastus, si quae in eo sequuntur aduertantur, facile intelligitur velle eos calores temperie potius quam natura differte. Atque id ab eodem insinuatum est, cum de ea-lore ad animalium partum studiuumque prouentum apto,atque inepto loquitur.Galenus demum, cum calorem non unius generis in animantibus inesse ait: non calorem seu ειν ωίαν, sed mo sit Mν de calidum dixit.
Qui si de calore loquutus intelligatur: neque is etiam unus est: quatenus redipetatius quidein lsecundum naturam inest, intemperatus vero plerunque ab his quae deforis occurrunt inducituri Quotum ille cum obsequiosus,utiliter naturae famuletur ι hic vero eiusdem operas petist e Mdepraueti quamuis eiusdem sint speciei, de sola intensione inter se differant i tamen pro diuersa agendi ratione, quam a varia intensione consequuntur, diuersi plane sunt generis in operando Vel etiam non unus est,sed multiplex calori prout diuersis membris sub dispari intensione aut remissione communicatus, Λ diuersorum membrorum temperamenta euariat, Sc diuersarum s cultatum differens estanstrumentum. Ex quibus satisfactum etiam Augenio credimus. Non enim Galeno ipso auctore, praedicti calores sibi inuicem sunt contrari j. Sed eum diuessa caloris intensione deuniti intelligantur,nec posse idem numero calor sub diuersa intensione simul consistere, alter alterum destruere quodammodo dicitur i non contrarietate naturae, sed disparitate intensionis. Et quia sub varia illa intensione, nβ apti sunt naturae aequaliter subseruire: fit ut alter sit aptum, alter ineptum naturae principaliter operantis instrumentum. Acquoniam eo nomine, operationes edunt non solum differenses, sed sibi inuicem maxim repugnantes i inde contrarietatem quamdam prae se serre dicuntur.
' tu nobis ealidum,' qua ratione interse
coctionem, digestionem, de asmilationem, calore, Be caloris fomento indigereprobatum fuit, calorisque nobis insiti explicata natura esti deinceps quale sit in nobis familiatius calorix subiectum, disquiramus oportet. Antiqui ut apud Scaligerum legimus, ' in genitali humore aeque ideo in animalibus ipsis 3 cum liquore qui sit materia, illesse censebant duo calidae substantiae generat coelestem scilicet animam ipsam formam,dcelementarem instrumentum Drmae. Viide apud Varronem, , ignis quem Zenon animam mentόmque vocabat. ε coelomanasse dicebatut i quod illielint innumerabiles-immortales ignes. Verum cis illa calorum varietas iam expugnata sit, cali darum substantiarum ista diuersitas ex eo praeterea expugnanda est:qubd corpus quodpiam , coelo decisum,dc ab omni elementari natura secretum astruat, quod elementarem corporis massam informet, eiusque sit anima. Quae, ratione aliena quisque iudicabit, si aduerint, incorruptibilem siderum coelorumque substantiam non posse in varias partes discindi, quae inferiorum corporum
sint formae. li ,ssis motatam fagos exiti tisa. Memres est illos, quod mi ante 'Qubd si forsan quispiam corrumpi coelos arbitretuet eum nullum corpus possit ab alio corporo inserinari,qudd corpora se mutuo penetrare nequeant: - neque coelestis corporis vlla portio,pot
tit inseriora haec toformare. Maxime cam coeli maioria constent: materia autem quae pu a poten tia est, non sit alterius materiae forma, & actus. Et quamuis aliae animae 1 rationali. Corporeae sint;