장음표시 사용
281쪽
alias, animam mortalem esse oporteat, cuius eontrarium iam ante, ν demonstrauimus: dc ex fidei communique gentium consensu admittere cogimur. Mortalem autem fore, eo posito ita conuinc,mus. Quodlibet sic se habet ad esse,ut ad operari. Sed si intellectus sit organicus,anima non pote. rit operari separata a corpore. Ergo, nec esse. Minor probatur. Anima facultatibus destituta, non potes operari. Sed si intellectus sit organicus,anima separata , corpore, facultatibus erit destituta. Ergo. Posterioris syllogismi assumptio probatur. Intellectum esse organicum est organo inhaerere. Non enim facultas utitur organo,ut faber instrumento: quin potius organum informat, quod a facultate informatum animae ad destinatas functiones obeundas inseruit: ut de oculo , atque aliis consimilibus sensuum organis,euidens est,ac manifestum. sed accidentia quae alicui subiecto inhaerent, non possunt sine illo eadem numero conseruati, neque de subiecto in subiectum moueri. Ergo, si intellectus sit organicus: non poterit in anima separata conservari. Atque ideo, anima a Corpore separata, is facultatibus destituetur. Adde non aliunde sensus non cognoscere proprios actus neque se reflectere supra se nisi ex eo quod sint organici Ac materiae immersi. Quare intellectus,cui soli illud conceditur: neque organicus erit,neque materiae immersus. Praeterea, ideb , cognoscitiuae facultates homini variae,&sibi inuicem subordinatae tributae sunt: quo materialia obiecta, talia demum per multiplices sensus transfusa,euaderent,ut animam ipsam aut facultatem illi inhaerentem possent informare : bc anima in se quodammodo fieret omnia, ut habet Aristoteles Sed si intellectus esset organicus : spiritalis anima, nunquam rerum cognitarum formas in se reciperet. Qirare intellectum inorganicum esse,&soli animae substantiae inhaerere fateamur necessum est. Tertio animae separatae a corpore,de in puris naturalibus constitutae, ingenio inter se differunt, ut mox probabimus. Ergo non a sola temperamentorum varietate ingeniorum discrimina nas
Posterior veth sententia primum illud habet a rationali conceptu, alienum, ingenia inter se di.
uersa esse, pro varia cuiusque electione, aut inspiratione eorum numinum quae animae praesunt. niam licet, clim electiones tum inspirationes huiusmodi, ad illustriorem ingeniorum profectum plurimum protat: naturalem tamen mentis aptitudinem, in se immutare non possunt. Praeterea quod diuersitati temperamentorum haec sententia nihil tribuati falsitatis, ex eo conuincitur. Quod non aliunde,quam a temperamentorum discrimine,variaque organorum Crasi pendere comstet, Athenienses ad studia Philosophiae fuisse natos Boeotios stupidos,& Lacones ad exercitia bellica caeteris propensores extitisse. Sic Italos,Eloquentia reliquis Europaeis praestare: Hispan o s in Theoreticarum scientiatu cognitione excellere: Germanos,in Mathematicis & Mechanicis emi nere. Gallos ingenio caeteris illustriores competimus:varietate tamen literaturae de Polydaedala ar. tium cultura delectatos rarissim in aliquo sic eminere, quin in eo superentur ab aliis Quid autem potest huius aut alterius regionis clima ingeniis imprimere quod eius varietatis sit causa: nisi corpora diuersimode alterando,inducto temperamentorum discrimine, ratione colligantiae dc subo dinationis facultatum aliquid in mentem influat. Quapropter, ut utramque sententiam conciliemus neutri ex integro adhaerentes: dicimus, omnem ingeniorum varietatem, partim cum prioribus ex disparitate temperamentorum totius co
poris & prasertim cerebri: partim cum Proclo Be Porphyrio, ex intrinseca animarum differentia, Ee maiore vel minor unius aut plurium facultatum perfectione pendere. Temperamenta quidem, ingenia ex eo discriminant:quod licet facultates mentis, nulli sine ataxae organo:quia tamen directa intellectione intelligentem oportetconuerti ad phantasmata.& nihil est in intellectu quod prius non fuerit insensu: sensusque tam interni,qu im externi, pro ratione remperaturae quae in singulorum organis reperitur, perfectius aut imperfectius operantur. Necensum est.pro varia huiusmodi sensuum aptitudine ad operandum,intellectum etiam, ad melius aut deletius intelligendum,habilem reddi. Etenim prout se habent rerum formae, quae illi per amtasmata repraesentantur: ita suos etiam actus elicit. νς Neque vero a solo organorum temperamento, qualitatum prunarum concursum sequente, ea
uarietas nascitur: sed ab eorum etiam vario substantiae modo. Petuadi enim ab spiritibus celeria potest,tenuior cerebri substantiar tardius vero,crassior. Necnon quia spiritus animales, specierum
intentionalium vectores:copiosiores tenuiores, aut puriores: vel Grassiores,impuri Oros, aut pauciores,pro diuersa caeterarum principum partium, imδ Ac totius corporis temperatura generantur i a que inde internis sensibus magna accedit occasio melius aut deterius sentiendi: totius etiam cor. poris temperamentum ad ingenioram disparitatem causandam. plurimum confert.
Sed praeterea. cum rationales animae hoe habeant,ut aliae aliis sint in se perfectiores: ut post S .ilomonem, ' Aristoteles, Diuus Thomas Sorbonae schola,& alii scriptores clarissimi a Conimbria ιeensibus ' relati censuerunt: inde princeps ratio diuersitatis ingeniorum merito petenda erit.
282쪽
Theorica. De sanitate, & Opt. Corp. habitu. 239
Quia tamen quod supponimu quibusdam paralogon esse videbitur: ea intrini eca animatum di uositas,tatione probanda est. Quam ex eo euidentem sore existimo.quod cum indiuidua cuiusquennuum praecise considerata seu illa completa lint,seu incompleta adhuc, quales sunt animae ratio nates a corpore separatae ὶ realiter ac positive differant: matbrque sit differentia inter animam Calliae, citra omnem cum corpore colligantiam concepetam,dc animam Sortis ι quam inter eamdem anima Calliae hie constituti de alibi per diuinam potentiam replicati: necessiam est, aliquid reale de positi-luum esse in anima Calliae quo ab anima Sortis realiter ac positiuEdifferat. Reate inquam & positiuum. Quia si earum dissetentia a parte rei est: mdem per aliquid reaIa constitui necessiriis oportet. Quod ut reale fit,neque formalem esse negationem sussicit, nec mere priuatiuum quid sed postl-uum quidpiam , negationis . aut priuationis, diuisibilitatis , dc communicabilitatis, fundamentum. io deum non sit deessentia animae,quae indivisibilis est, se habens in modum numeri; ι cui nihill addi potest.quin i priore natura in aliam mutetur: idipsum tamen naturae specificae, de cuiusque indiuidui essentiae sic superaddi oportet, ut singulis sit intrinseeum. Quod licet te fit indistinctum ab essentiamaturam tamen specifieam contrahens; ab eadem scit- maliter differre.& ut fasε ὶ Malea probatum est, . indiuidualem singulorum natu tam complere debet. Atque hoc ipsum quod singulis animalibus intrinsecum est indiuiduitatis constitutiuum . vealiud δι diuersum est in una ab eo quod in altera est tita idipsum in eisdem aliud alio nobilius aut ignobilius esse euidenti conseque a colligitur, c animas inter se nobiliores aut ignobiliotes reddore. Quas pro uaria intrinseca perfectione; persectiones etiam aut imperfectiores facultates, sibi conisereatas.& propriae cuiuique substanriae inhaerentes, esse consequutas, facilε persuademur: csim pro-plietates ad accidentia,singulati euiusque sabstantiae conditioni superuenientia,eidem proportionata comprodaeantur. Perfectiotes inquam aut imperfectiores facultates,dmersis animabus concessas
dicimus: quδd cum illae sint de genere qualita am quae magis dc minus suscipere possunt r easdem perfectiores aut imperfectioies esse pos, cieipiamus. Non quod quae semel alicui sunt ingenitae, intendi aut remitti possint,omni contrario orentes: Nam dc senex ex Aristotele si habet et oculumi iuuenis, videret ut iuuenis: sed quia naturae proprij subiecti respondentes comproductae ι perfectio. res persectioribus animabus, M imperfectiores imperfectioribus concedamur. Quibus ita eonstitutis, iam pro diuersa agentium persectione, dispar nascatur agendi aptitudo: euideas est,ex praedicta intrinseea animarum dissimilitudine, de maiore minorόue praestantia facultat latum, maximam ingeniorum varietatem pendere. Cumque facultates hae sine plures, intellectus, scilicet. memoria, εe voluntas; ipsiu que iatellectus tres sint functiones, apprehensio, iudicium, de seudi ursu i quati in singulae euatiare in infinitum possianti nihil mirum si ex multipliei
variae singularum perfectionis,aut imperfectionis combinatione,inmadc tam multiplex ingeniorum dispalitas emergat. inae praeterea cura ex diuersa temperamentotum constitutione, a seminalis materiae parentum vario Coueuisu; influxu sydetum. in conceptu euiusque, dispari: de dissimili, tam int utero quὶm extra uterum educatione ac differenti natura locorum, in quibus aut generamur, aue edueamur miris modis euariante: nouam disparitatis occasionem aequirant. Minimi mi tum est, tantam esse ingeniorum dissimilitudinem ut duo quae paria 4c aequalia sint aut vix queant aut omni-nd nequeant reperiri. Quae dc adhuc ab inuicem magὶs discivantia apparere facit, singularum fa-gultatum mentis in unoquoque exereitatio dispar. Tandem vetb. ubi a temperamentorum diuersitate ingenia etiam dissimilia inter se euadere. eon.' eessum est. Quaenam sit ea corporis constituti quae ad ingenii praestantiam maxime valere dicatur, iam perinitamus. ina de re lieri non eadem fit omnium sententia: dicimus tamen, non unius qualitatis tantum sed utriusque contrarietatis temperaturam, de conuenientem modum substantiae, hic esse considetandum. Idem ne primit m videri,in passivis quidem, siccam totius, ac praesertim cerebrii temperiem ingenio maximE aecommodatam esse. Unde Heraclitus apud Galenum, siccitatem in genii eausam statuens,splendor aridus,animus.inquit,sapientissimus. Et Hippocrates. ait homines, regiones steriles habitates situ altiore munitas, asperas, hyeme nivibus pulsatas,dc aestate, solis radiis exustas, ad rapescendas artes acutiores perspicacior Esque esse: licet sint paulo ferociores. Et Arist teles, melancholieos, quos siccos esse certissimum est,ingeniosos profitetur. Galenus praeterea, i sie- lei ratem,sagacitatem parere dixit. Ita contra humiditatem,amentiae 3c obliuionis causam esse, idem Pergamenus asseruit. Qui ubi ex Platone dixit, animas in corpus delapsas, ob corporis humiditatem,obliuisci eorum omnium quae didicerant: mox addit, animalia omnia quantum humoris, tan- . tum fleamentiae sortiri. Et Hippoerate, . ' homines qui ea loca habitant, quorum terra pinguis est, mollis,lcvliginosa;in percipiendis artibus hebetes esse testatur. lQnod ad activas autem pertinete Aristotele , eos sentiendi intelligendique vim obtinere ple- lniorem dieit, quorum sanguis tenuior est, Ic frigidior. Veruntamen quia ex Galeno, P discimus,
283쪽
amentiam & memoriae defectum, ab intemperie frigida causari: nimium verὁ calorem, ' deliria inferre , phrenitica.& maniaca ι censerem calorem temperatum parumque aequalitatem superatem, ad praedictam constitutionem, utilissime concurrere. Temperatum Inquam & non multum aequalitatem superantem monsecundum suae intensionis gradus,sed secundum propriae activitatis me suram. Ita ut seu per leue inclementum intensionis in abundante Calido ι seu ex paucitate calidi, quamuis utcumque intensioris in activitatis mediocritate consistat unde ex primo capite Aristo- .lzeles, optime ea constituta esse corpora ait, quorum calidus sit, tenuis 6c sincerus sanguis: quod lsimul de ad fortitudinem, & ad prudentiam bene habeant. Ex altero vero Ptolemaeus, qui pro- lpiores aut ro inquit, ingeniosiores Zc calidiores, de rerum diuinarum periti magὶν esse consueum runt. Quos clim intensiorem calorem habere certum sit: ' ristoteles tamen eos ingenito calore frigidiores affirmat ; non aliunde quam quod ob calidi parciorem copiam, caloris sibii inhaerentis..ivires imbecillius proserant. Atque haec vera esse,quotidiana comprobamus expertcntia s aduerte tes,ingeniosos, vel inter temperatiores elucere, M sanguinis esse tenuioris, in activis autem, caloris prope mediocritatem remissi; vel inter melancholicos recenseri. Non enim quoscumque melanis
Cholicos ingeniosis xnnumerat. In quibus enim inquit, multa & frigida melane nolia est, hi stolidi sunt & ignaui. Quod de Dece sanguinis,quae verE talis est, is citur. In quibus autem addit multa S calida : hi vel perciti, vel ingeniosi. Ita enim rectε legi existimoὶ perciti quidem si atra aedeusta bilis aliquant δ copiosior extiterit. Ingeniosi vero, si non admodum excedens. multo tenui sanguine diluatur. De qua paulo ante dixeransi admodum incalc scit pro diuerso scilicet caloris
gradu vltra mediocritatem homini conuenientemὶ securitatem animi, cantilenasque parit, dementis alienationem, M ulcerum eruptionem. Est enim melancholia duplex,unaquae nomen gens ris retinens,est ex sanguinis,stigida& siccat ad indenium inepta; Altera, quam atram bilem appellamus ex sanguine, bile, aut melancholia deustis r quae calida est Sc sicca. Cuius ordinis, quae exsanguine tenui superexcocto generatur, ea ad ingenium plurimum valet, modo non nimium a cis creuerit. Increscens enim plus utrum,animi securitatem causat: mox etiam scurrilitatem prou cat. Quae vero ex bilis aut melancholiae exustione nascitur, & licet admixta sanguini iam admodum in aluisse intelligitur. Mentis alienationem alterutrius conditioni respondentem infert. Vt alterutra quae per ustionem genita est in cutem Zc carnes effusa, diuersorum ulcerum erupti Cnem facit. Sicque melancholicorum alios stolidos, alios ingeniosos, alios furiosos ,& deliros etiam esse apparet. Ac quoniam qui ingeniosi sunt, vix in ea temperaturae mediocritate diu continentur, quin calor increscat: nisi sibi caueant. ω conuinientem victus rationem observent, ac mentis reflectioni assueti, nouerint incipientes erroris motus reprimere, facile in melancholica, aut maniaca deliria incidunt. Quare non immerito Seneca, ' nullum magnum ingenium inquit, sine mixtuta dementiae fuit. verum non siissicit, ad constitutionem praestanti ingenio conuenientem,eam esse primarum qualitatum temperaturam,ut siccitate temperiem aliquari ulum excedente, calor uti ex Nicatum est,ilsit temperatus ; sed praeterea debitus quidam subitantiae modus in cerebio expetitur , quo tota iopportuna cerebri crasis de specialis temperatura compleatur. Quare Galenus y Ingenium inquit, subtilem seu tenuem cerebri substantiam indicat, tarditas veris intellectus, crassam. Sed cum te- .inu iaca sint.quae facile in minima redigi possunt, ut ex Galeno, docet Scaliger pro tenui raram,dc pro Crassa densam dixisse mallem. Quδd tenue facile pervadat alia , rarum autem facit Epervadatur. Atrarum nolim cum Galeno dici ex maiore pororum frequentia : sed cum Aristotele ex maiore eiusdem quantitatis extensione. Talem autem ad ingenium in cerebro requiri substantiae modum indicare voluit Heraclitus, splendorem siccum ad sapientiam expetens. Et Stoici apud , Galenum, V existimantes animae substantiam ex aeris de ignis temperatura conflari, ab eorum ex-l quisita complexione Chrysippum e reatum fuisse ingeniosum dixerunt: qu bd maximam substan-' i tiae tenuitatem, ad ingenii praestantiam necessariam csse censerent, simile quidpiam AristoteIi ' probatum aduertimus, qiri tenuitatem sanguinis atque ideo spirituum, qui ex languine generantur, fle qui quo tenuiores sunt facilius ab obiectorum imaginibus informantur in ad pleniorem sentiendi intelligendique vim praestare scribit. Quare minimε mirum est, si apud Senecam Rhetorem le. lgamus, Cestium dicere, tam immaturὸ magnum ingenium, non ine vitale. Et Quantilianum ' scribere, illud ingeniorum volui praecox genus, cith decidere. Cum praedicta temperies, ad vitam
producendam minimε sit apta. Haec vero omnia ad temperaturam praestanti ingenio accommodatam requiri, ratione non difficit E comprobatur. Eteni m clim interni sensus menti subordinentur, de qualis est horum vigor,
talem esse vim mentis indicetur: ea temperies quae internorum sensuum motus celeres,nec tamen inconstantes, Sc vagos; necnon acrem & acutam eorum agendi vim reddet, facietque ut ijdem in
284쪽
longum tempus suas cognitiones reseruent:eadem ad consimilem mentis vigorem procurandum lmaximo erit adiumento. Sed temperatus calor ad Celeritatem motus, citra importunam volubi- llitatem efficacissimus. Qui expe&tior tum futurus usticum spiritus animales specierum delatores lienues fuerint,ipsaque cerebri substantia organicarum facultatum subiectum, opportunam rati tatem consequetur. Sic enim quam celerrime spiritus animales quo, ad animae functionum famulatum expediet movebuntur & cerebri substantiam facillimE peruadent, ut se in sensus communis organum,aut inde,in imaginatiuae sedem promptissimh insinuent. Ac demum siccitas calori coniuncta ad acrius operandum magno est incitamcnto. Vnde sic assecti, cogitabundi esse consueuerunt. Qui ex acriore,& magis attenta internarum facultatum sensatione, ut intensiores actus producunt qui de magis in subiecto radicantur. Ita imagines hinc emananter, quas expressas appellamus,& quae a praedictis actibus re minime distinguntur, profundi rus imprimunt de in longum tem .pus conseruant. Hinc Quintilianus, nec dubium est inquit, quin plurimum hac in parte valeat mentis intensio, dc velut acies luminum,a prospectu rerum quas intuetur non aversa. Et Galenus, si aliquid ait,cum multa animi nitentione imaginemur, fit fortis impressio , dc illud facillime me- imoramur. ut Aristoteles contra,obliuionem ex negligentia proficisci,scribit. Quae si ita esse con- lcedantur: quonam modo accidit ad discendum promptos, iere,quam celerrimE corum quae di- , dicerint obliuisci. Et quare qui memoria valent, iudicio ut plurimum carere, auiliore Aristotele, li dicantur. Quod ad primum spectat notandum est. Eos quidem omnes ad discendum promptos este,quorum interni sensus iij sinhaerent organis,quae tenuis sint substantiae dc spiritus animales tenues etiam habeant ic puros: dc contra tardo quorum constitutio priori fuerit contraria. Inter illos autem,quia nonnulli simul sunt temperie calid4 dc humida,copiosos spiritus generantes : qu rum largior abundantia,non solum celeritat. m opcrandi largitur sensibus,sed praeterea meditandi impatientem dc sibi confidentem sic temperatum reddit. Et qui ita sunt constituti quae occurrunto innia,cum minore animi contentione perficiun minusque attem Edc legunt,dc audiunt, de asunt singula. Alij ex aduerso reperiuntur,qui cum praedicta icnuitate substantiae organorum , de spirituum animalium,temperiem obtinuerunt calidam de siccam, pauciores spiritus generantes vel reseruantes saltem;quos propter exoIutionem aut pauperiem calidi.remissius calidos dicere consue. uimus. Qui ut habet Arilloteles, minus sibi confidentes,ic cogitabundi ,singula quae adsensuum actiones spectant attentius,& acrius exequuntur. Quoniam, quo sensus maiore cum attentione de animi contentione singula operantur; cd intensiores actus dc firmius facultati organoque inhaerentes producunt,dc contra: accidit quidem Vtrosque esse ad discendum promptos:sed posteriores simul esse memores , priores autem obliuiosos. Cumque natura frequentius soleat animantibus eam temperiem impartiti,quae ad vitam producendam dc speciem propagandam uritior est : quia talis calida est de humida,eamdem pluribus tribuere consueuit; atque hinc aduenit, inter dociles . plures obliuiosos,quam memores reperiri. Interim tamen,vel proterviores ipsi vix negabunt: ali.
quos teperiri,qui dociles simul sint,ta memores. Non ex eo quod Quintilianus , memoriae dupli cem virtutem assignans,facile percipere, dc fidcliter continere: ad discendum promptos saltem quoad hoc memoria valere significet. Sed qudd inueniantur nonnulli qui de celeritet apprehendant,oc quae apprehenderint fideliter contineant. Anibae tamen hae ingenij dotes non solum rarδconcurrunt: sed praeterea in plurimis,culturae defectu,dissociantur. Ad secundum problema tespondemus vulgarem esse sententiam ut scribit Rhodiginus, intellectus iudiciique praestantiam, sequi humidam cerebri tempuriem. Atque ideo apud Aristotelem ' qui molles sunt carne, mente valere dicuntur,qubd imagines,in molli Organo facilius imprimantur,quae ad facile apprehendendum non leuis est dispositio. Contra memoriam excellentius in his vigere,aiunt,quorum cerebrum siccum est, quδd species in sicca duraque materia insculptae diutius integrae conseruentur,de obliterari faei IE nequeant. Quς aduersae de repugnantes temperies,quia non possunt in eodem simul consisteret causa esse dicuntur,ob quam memoria de iudicium in nullo simul eminere inueniuntur. Vertim quia eosdem excellenter dc sapere 3c memorari non raro experimur:ea quamuis recepta vulgδ opinio, placere nobis non potest. Memorii valuisse Caesarem,ex eo uno constat:quδd de legere,ec querelas audire mi. litum M plutibus simul dictare solitum scribatur. Iudicium verb,quantum haberet: in gerendis te-bus instruendis de dirigendis aciebus euidenter indicauit. Ciceronis memoria, hoc uno inter caetera fuit celebris:qubd mimum ad miraculum agilem ante saltantem delassaret , quam synonima singulatis significatus absolueret. Qua,quam acri polleret iudicio: eius scripta demonstranti Picus
Mirindulanus,quo esset iudicio, monumentis posteritati exaratis ostendit. Quam excellentem vero memoriam haberet,iunc manifestauit,cum poema ab ingenioso quodam adolescente,in summi Pontificis laudem se praesente pronunciatum,mox ipse ad verbum recitauit.
285쪽
Sed praeter tot vitos diuersis saeculis illustres in quibus ambo illa summa apparuerunt plurimos i uenire licet,qui & iudicio sunt non vulgari,& memoria non infirma. Quos oporteret,in altero manifestὀ deficere: si praedictie facultate earum temperierum ad inuicem contrariarum alteram, sibi annexam esse expostularent. Quare praedictum problema aliter soluendum esse censemus. Sed principio aduertendum est. Primo quidem,memoriam esse praeteritorum recordationem. Quae duo in se excludit; specierum scilicet conseruationem,& reagnitionem rerum iamdudum cognitarum: a superiori quidem facultate, insensibus per quemdam vero reflexionis modum,in intellectu. Secundo adnotandum est, iudicium licet multifariam dicatur,& apud Logicos sumatur pro secunda intellectas operatione, in qua est affirmatio vel negatio unius de alio:apud Iurisconsultos vero, sit legitimus actus, quo me diante,iudex, de causa proposita cognoscit,& secundum aequitatem pronunciat: & apud Medicos vulgo crisim significet: hic tamen per iudicium intelligimus, eam mentis, tam vim, quam actionem,qua de rebus cognitis cum discursu quidpiam decernimus. Cuius duplex est officium & finis: vel se ilicet vetitatem dc falsitatem sibi obiectorum discernere r vel media quae ad propositii finis consequutionem commodiora sunt, inuenire. Quorum priore, ad theoreticum intellectum . spectante, scientia dc sapientia acquiritur: posteriore vero , ad practicum intellectum pertinente,
Quo supposito,dicimus humanam mentem l quae in se & ex intrinseco principio nobilioris est ordinis ὶ tam apprehensivam quam discursiuam intellectus vim,aeque validam, dc aequaliter acrem sortitam,corpusque in debita te mperatura conseruatum, nactam:posse quantum in se est, memorial simul de iudicio valere. Verum quia primum, dotes illae mentis, possunt ab omnium bonorum lar-ο - . s. gitore Deo, inaequaliter dispensari. Vt' talenta idona scilicet naturalia & gratuita seruis suist idest hominibus J non aequaliter est elargitus. Inde possunt aliqui plus valere memoria, alij iudicio magis pollere. Secundo, anima cuius potentia finita est, licet praedictas facultates eiusdem excellentiae sortita fuerit: quia tamen vix potest singulis operantibus integras suas vires impertiri, prout a voluntatis imperio determinata, consueuerit apprehensioni, quae memoriae est funda- imentum in negligentius attendere: ad discursum vero qui iudicium paritὶ acrius conuerti; auecontra: accidet,uci iudicium,memoriae;vel contra memoriam, iudicio praeualere. Quod, licEt non . tam a natiua aptitudine prodeat,quam a particulari determinatione praedictarum facultatum:quia tamen innata cuique aptitudo,ex operationibus nobis innotescit.quemque ea facultate plus valere existimamus,qua excellentius operatur. Tertio quia ad sinMlarum facultatum mentis vim tuendam,& illustrandam: non eadem cultuia,sed admodum ditarentibus mediis est opus: fit ut plurimi unam exercentes, aliam vero negligentes, licet ad utramque parem haberent natiuam aptitudinem,excellant tamen in una,& aliam veluti contracta rubigine ad marcorem deducant. Ita iudicium ipsum quod longo usu,& exercitatione non ram firmamus,ut memoriam,quam acquirimus: prout in theoreticis aut agibilibus fuerit exercitatum,illos quidem doctos, hos vero prudentes en
Eaque varietate in his eminet,ut priores in grauissimis quaestionibus dirimendis, & obseurisi simis problematibus explicandis sint quidem aptissimii in rebus autem gerendis,sint parum idonei: posteriores vero eum subtiles illas sublimiorum scientiarum disquisitiones,ut nullius ad comm diorem vitam fluctus negligant: in ardois tamen 6c dissicillimis ciuilis vitae casibus, vel librandis vel superandis sint consultissimi. Ex quibus omnibus Variὶ Concurrentibus cam facile concipiatur, cur memores ut plurimum iudicio minus valeant, AC contra: illud etiam tandem addendum est, quod in idipsum conspirat: scilicet non eisdem aetatibus posse memoriam , iudiciumque vigere. Etenim quod primae cognitiones,firmius internis sensibus, mentique singula admiranti imprimam tur: in adolescentia , memoria Delicissima est, &ad consistentiam usque satis integra peis
o L . 33-- Deinceps verδ anima tanta varietate cognitionum quasi fitigata,occurrentibus rebus segni)s a tendit,& memoria redditur infirmior. Vnde Seneca, ' memoria est res ex omnibus partibus animi maxime delicata,& fragilis: in quam primam senectus incurrit. Atque ut ait Quintilianus, ' eius haec varietas mira est:excidere proxima,vetera inhaerere: hesternorum immemores, acta pueritiae recordari. Iudicium verb,quia discursum Sc ratiocinationem sequitur, multiplici rerum cogniti ne, usu, & experientia acquiritur. Atque ided, in pueritia nullum , in adolescentia infit mum. sensim per aetatem increscit cinctu, tuncque maximE viget, cum memoria ad defectionem inclinat. Sicque demum,toti huic arduae perquisitioni, satisfactum putamus : si prias argumentis quae principio allata sunt, ad probandum solam temperamentorum varietatem , Causam esse omnis
286쪽
Idiuelsitatis ingeniorum respondeamus. Quare ad primum ne us maiorem. Et dicimus exl plicatum a nobis fuisse,non soldm pro temperamentorum diuersitate euariare ingeniat sed etiami per aetatis deeursum, culturi & exercitatione varia,eadem reddi a seipsis diuersa. Diuersorum autem animas intrinsecὶ ab inuicem differentes, habere, unde corum natiua mentis aptitudo, citra omnem a corpore dependentiam .disparitatem accipiat. Ad secundum.concedimus ontrariorum eontrarias em causas,sed inleodem renere causae. Atque ideo, ut , morbosis cerebri intemperatu. ris,delitii,obiectiuE procurantur : phantasmatibus scilicet, pro Oiganorum vitiis, vitiose intellectui reptaesentatis,ue alibi fusE explicuimus Ita fi Vt pro varia temperie organorum sensuum internorum,Sc spirituum animalium, persectioribus,aut imperfectioribus sensationibus elicitis, hisque
magis minusve expedite,&perspicuὶ alit cum maiore vel minore vehementia menti repraesenta. eis: eadem, perfectiores aut imperfectiores,apprehensionis,discursiis, aut memoriae functiones edat.
Sed praeterea, ut eadem est mens,quae illos actas. ω rectae rationis,& delirij elicit. Ita ipsa, vel prout, in se ac intrii, secE diuersa est ab alia, vel prout magis aut minlis suis functionibus attendere assuencit; potest peffectiores actiones,3c quam aliis posset,ac quam alia possit producere: atque ideo differentis esse ingeni j. Ad tettium tandem, negamus etiam maiorem. Non enim pro differentium organorum laesione diuersi illi diuersarum familiatum mentis errores adueniunt.ut vult Huartus. Quoniam intellectiis simplex apprehensio q'iam cum imaginativa confunditὶ ratiocinatio. &membria intellectiva neque organis distinguntur, neque ulli inhaerent organo, ut iam antea probauimus. Quomodo autem dc a quibus causis praedicti diuersarum mentis functionum errores, adueniant: iam satis superioribus iocis a nobis fuit explicatum. Etenim ut ex Aristotele, t M intel 'ligete δ: contemplari marcescit: alio quodam id est interno sensu) intus corrupto, ipsum autem impatibile est: ita error omnis delirantis mentis,sensuum errorem sequitur. Qui ve diuersi sunt, diuersis mentis functionibus quodammodo respondentes: ita modo hanc, modo illam mentis functionum in errorem ducunt. veruntamen, intellectus se aliquando reflectendo sensuum errorem deprehendit: neque necessiario illis errantibus errat. Se vero saepius non reflectit,seu,qubd iion sit in hoc exercitatus;seu qubd vehementia repraesentationis obiecti, illum sibi alligatum teneat seu tandem,qubd anima facultatibus naturalibus a morbo grauius laesis, maiore cur1 attendens scum intellectu negligenti uet concurrat.
Ita in apoplexia caeteris functionibus animalibus abolitis,uni respirationi attendit anima: quod illa,ad vitam sit omnium maximε necessaria. I
facilius, quique d citas aegrotent.
psimus , intalubribus causis qu 3modocumque occurrentibus prae caeteris resistere, iam antea docuimus,Galeni p acitis adhaerentes. Hic enim. corpus quod maxime commensuratum est,idem salubre simpliciter semper esse scribit,& cerebrum quod temperatum est ab ijs, quae extrinsecus occursant. minus laedit necnon temperamenta in medio constituta, nulli vitio esse obnoxia: ac demum libro de optima corporis constitutione, idipsu in variis rationibus confirmat. Quod pro ratione-merit 3 decretum esse . ideo censemus q ia primum sic temperati corporis membra cum eam consequuta sint crasim quae cuique maxim opportuna est,ad munia tam propria qi,am officialia sibi imposita exequenda: aut nunquam,aut tardissimE in eos vel casus, vel errores incident; a quibus, insalubres causae, quae nos ab intra offendunt, excrementa scilicet, qualitate, aut quantitare multifariam peccantia, gerierantur. Praeterea, cum huiusmodi corpora ex coalterati ne internorum membrorum diuersimodE ad iustitiam temperatorum .in cute dc musculoso habitu, aequalem aut parum ab aequalitate deficientem qualitatum commensurationem nanciscantur quibuscumque etiam externis alterantibus potenter obsistere. Potenter, inquam, non ita tamen quineorpora in salubri alicuius qualitatis, ultra iustitiale temperamentum excessu constituta: contratiae qualitati. potentius temperato aduertentur. Sed quod cum hoc soli aduersariae alterationi effieaeiter obnitatur, congencri autem facillimE succumbat : contra corpus qualiter expressimus temperatum. Cuicumque contrariorum occursui aequaliter , simulque potenter reluctetur. Etenim cum aequilibrium illud qualitatum, in solo corporis habitu , ex coalteratione interno cum membrorum appireat nec toti corpori ad iustitiam per singula membra temperato si commune si quando hinc vel inde infesta illi quaepiam occurrat aleetatio potentia quae corpus hoc nostru informat, regit cum illis membris efficacius concurrit,quae in coalteratione, ad resistendum X α alte
287쪽
alterationi tunc occurrenti plus possunt. Quod ita praeterea intelligendum est, non quod ea resistentia quae ab interno membrorum vigore dc robore prodit, semper ex se valeat externo alteranti in integrum obseruari,sed quδd diutius reluctando , quὶm quod pariliter distemperatum est nobis opportunitatem praestet ea quaerendi auxilia,quae ad essicacius resistendum vimque altetantis intestth reprimendam sunt accommodasa. ι
Ex quibus cum abundε pateat, quomodo celebrem illam controuersiam dirimere oporteat, in qua disputatur,virum,corpus temperatum magis resistat Calasis inqxbisscis quam intemperatum perquiramus:deinceps,quaenam constitutiones,ab optima illa , S J Einedia deficientes , facilius aut dissicilius in morbos incidant,cuius rei cognitio,ad diagnosim, prognosim, & prostylacticem
morborum maximi est momenti & emolumenti, Hinc enim in Cog0itionem venimus, variae morborum magnitudinis,& quam magnum aut paruum sit periculum quod impendet subolemus: aedemum imminentes morbos praecauere docemur.
Quoniam vero constitutionum a media deerrantium duo sunt gener quaedam enim, pro varia primarum qualitatum temperie considerantur,ut callida humida:calida sicca dc similes. Aliae veto ex habitus eorporis diuerso bstantiae modo petuntur:rara Videlicet,densa, mollis, dura, & ius pares ; de virisque quaerendum est,quae magis aut miniis possunt ad moibos esse procliues Quod ad priores ergo spectat,antequam quid statuendum fit videamus,illius diuisionis tempe tamenti meminisse oportet,secundum quam complexum M laeterogeneodes temperamentum dicitur esse vel aequale, vel inaequale, secundiam conformitatem aut difformitatem effectus. Quod ex conformitate vel difformitate craseos principum partium nascens ; quale sit in diuersis regionibus habitiis corporis cuique principi membro respondentibus, propriis signis manifestatur. Quo
posito,dicamus cum authoro definitionum medicarum Galeno ascriptarum, aegrotationi opportunissimas esse constitutiones corporum,quae ex partibus Constant temperatura contrariis: seu quo-
tum modo dicto inaequale est temperamentum. Corpora enim huiusmodi perenne inter partes principes dissidium patiuntur , quae mutuo inter se auxilio ad reciprocam tuitionem indigentes , dum hostiles sibi inuicem subministrant influxus,sibi etiam nouum laborem procurant: & dum exl mutua discordia,ab extra occursantibus,dispariliter aduersari coguntur; singulis imbecillius obsia istunt.Quare eadem,& facile a quacumque aeris nos ambiensis intemperie,in aliquo principe membro offenduntur: & ab intra,ob inaequalem excremen Orum generationem & collectionem nouas
semper aegrotandi occasiones sibi praeparant. Ita, Verbi gratia, si quispiam ex natiua constitutione sit cerebro frigido,aut in activis temperato & humido;corde temperato , hepate veto calido& sic co:& ventriculo frigidiore is nullam anni constitutionem sine alicuius offensae periculo transige. t et , sentiet plerumque infestas,ic distillariones varias reciproca quadam circulationepto curatas,infernis partib is inimicas patietur. ideoque in quotidiana praxi experimur , nullam di thesim medico auxilio tam stequenter indigere quam hae indigeant; neque ullam aliam, mai rem in Medico prudentiam requirere : quoniam nisi cum his cautὸ procedatur: dum vnimembro
subuenire studemus,periculum est,ne alteri noceamus.
Inter aequales veri diserasias,quaedam simpliciter, quaedam comparatE , salubriores aut insalu
briores dici possunt. Simpliciter quidem, ut in anni constitutionibus ex tertio aphorismorum. t Siceitates imbribus sunt salubriore, δc miniis mortiferae: ita inter omnes temperaturas a medio ldeficientes,quae in activis temperata est,ta cum aliquali excessu est sicca: ea saluberrima esse vide. ltur. Etenim ii minimum ad putredinem contrahendam sunt apti, distillationibus parsim obnoxii, lde ad inflammationem concipiendam non admodum sunt facile : ex quibus tamen frequentiores aegrotandi occasiones nobis adlieniunt. Minus ea salubris est constitutio,quae in activis temperata. Ide in passi uis huinida: ad generationem excrementorum nimium est facilis. Unde Hippocrates. Quibus nares, inquit, natora humidiores,dc genitura humidior, minus integra sanitate fruunturi quibus veto contraria,salubrius degunt. Cuius decreti Galenus rationem reddens in sceioribus secundum naturam temperat uris ait,nulla omnino superfluitas manifesta neque sensibilis per na res eissilit ex cerebro,sicuti neque per cutem sudor: sed illa quae k Medicis dimatio oeeulta non cupatur,superflua extenuata in modum vaporis euacuat. Humidioribus vero naturis sensibile, fiunt superfluitates,& praesertim cerebri, quoniam est natura frigidius. Atque huiusmodi idem Per stamenas distillationibus admodum obnoxios esse declarat. . Peioribus insalubriores adhuc sunt calidi 8c humidit nam ut habet Galenus cum humiditate, quae modum excessierint habiles sint ad putredinem faciendam, & magis adhuc quam humiditates calores putredinem faciunt : si quando hae ambae dispositiones in unum conuenerint, vel, , mentissimae fiunt putredines. Quare cum in methodo. In temperierum inquit ,
opportunissima ad febres est calida M sicca r intelligi debet de febribus , tum diarii,
288쪽
toti, Eecticis. Nam ad febres quae ab humorum putrilagine naicuntur, multo opportuniores furit calidi ta humidi. Quia vero hic caloris humorisque excessus multiplex esse potestia vaticisseCundum maiorem aut minorem alterutrius qualitatum recessum a iustitiali temperie qui ita sunt in pueritia dc adolescentia calidi& humidi , Ut calore humorem exoluente sensim minus humidi reddantur, ac primum temperati in passi uis, mox etiam sicci evadant: ex Galeno, ubi talium corpus ad robur peruenerit, plus caeteris sanitate fruuntur; dc reliquis qui parem aeta . tem agunt,valentiores ad extremum usque senium perseuerant. Huiusmodi enim temperametum, quamquam in principio sit deterius:tempore tamen reliquis praestantius euadit. Qui vero ita sunt contatuti, ut dissi uens humidum quo impensius abundant euinci a calido de exsiccari sufficienter nequeat i & morbosi sunt admodum, de minime longaevi: ab ijs frigidos & siccos ex eo morbosiores existimamus : qudd licet minus frequenter aegrotent, constitutionem tamen vitae maxi-mξ aduersam obtinuerunt. Omnium frequenti Ps aegrotare, & breuis esse vitae illos existimamus qui frigidi sunt & humidi: quia calorem quo vivimus : cum habeant infirmum , ad omnia vitae munia sunt imbecilles: qua parte vero sunt iusto humidioras , frequentes distillationes pati consueuerunt. Compalath autem ad diuersas anni constitutiones, temperaturarum aliae aliis salubriores , aut insalubriores esse consueuerunt. Nam ex Hippocrate. ' Naturarum hae quidem ad aestatem; hae vero ad hyemem bene .maleue se habent. Imo & pro varia rcgionum temperatura Se differenti vi- . chus genere; ali; aliis melius aut deterius agunt: ut ab eodem ' adnotatum legimus. Facilius enim quique in morbos incidunt, cisim ad cam anni constitutionem peruenerint. citaue regionem incoluerint . aut eo victus genere sint v s ; a quibus, quae insita illis est a natura diserasia, maius incrementum accipit. Sic calidiores aestate,& frigidiores hyeme deterius habent &contra. Cumque a similibu excessibus facilius laedamur: min is etiam periclitantur in morbis, P quorum naturae, aut aetati,aut habitui,aut tempori magis congruit morbus : quam quibus secundum nihil istorum congruit: quemadmodum clarὸ explicatum est a Galeno in eiusdem aphorismi commentario. Vtivero a temporum anni. regionumque intemperaturis quae distrasiis nobis insitis similes sunt,facilius laedimur : ita ex Galeno a contrariis moibi iam geniti facilius soluuntur. Quod si demum corporum constitutiones pro diuerso eorum substantiae modo consideremus ;quas salubriores qua sue insalubriores censere Oporteat , discendum est ex Hippocrate dc Galeno.Quotum ille, sic scribit. Transpirantes facile. debiliores, &saniores, & melius conualescentes. Transpirantes autem dissicit E , priusquam aegrotent firmiores: cum autem iam aegrotare coeperint dissicile conualescentes. Haec autem dc toti, dc parti. Alter vero , omnes huius ordinis constitutiones percurrens: mollior,ait, cot poris habitus, ab extrinsecus imminentibus facith offendituri durior corporis inhibet auctum. Quibus densior est, in carne excrementorum aliquid lueret: quibuς ratior;quod est salubr. cffuit. Gracilitas externis iniuriis: crassitudo ; ijs quae intcrne ab ipso corpore proueniunt obnoxia est. Moll. s enim,rari,ic graciles,ab intcrnis causis seu excrementis in nobis coaceruatis seu quantitate seu qMali rate peccantibus , rarius offenduntur :& laesi , citiu curantur. Quoniam in ijs, ea quae in statu salubri a coctionibus residua sunt , aut quae in morbis per pepasmum , mitificara sunt : a natura , pro innati calidi vigore , perin- sensibilem transpitatum facillime dissipantur. Verum quia simul cum halituosis excre mentis spiritus etiam exh lant,per calidiores anni constitutioncs,dc inaestuosis regionibus, sic a secti facile exolvuntur ,& imbecilliores redduntur. Qui praeterea , quoniam ab ambiente facilδpervaduntur: externarum M procatarticarum causarum iniuriis sunt plurimum obnoxij. Contra qui duro denso, Se crasso sunt corporis habitu, quia minus sunt pervij, ab extra dissicilius o fenduntur. Quandoquidem tamen, isdem dissicile dimantur: collectis intro copiosioribus excrementis,ab internis & antecedentibus causis facilius laeduntur, &semel aegrotantes , tardius curantur. Sed in huius noxae subsidium, quia spiritus parcius dissipant, isdem robustiores esse consueuerunt.
Mn detur aliqua constitutio neutra.
CApux VII. OU AM vrs Aristoteles' sanitatem& morbum contraria esse immediata docuerit, nihil iaque inter utrumque medium interuenire dixerit. Galenus v tamen definiens Medicinam, scientiam salubrium, insalubrium&neutrorum:inter salubre seu sanum & insalubre quod .nia hil referre ibidem ait, si aegrum dixerimus neutrum velut medium constituit.
289쪽
l . iv -- Qu in controuc siam ut dirimamus sciendum est;Galenum, ' corpus salubre, sic distinguere, utia . . . illud dici quadrifariam doceat. Primum enim salubre,aliud simpliciter dicitur, quod ab ipso naturae ortu,clim bonam habeat temperaturam in simplicibus & primis particulis, tum in illis quae ex illis Componuntur instrumentis,est commensuratum. Aliud salubre simpliciter semper appellatur:quod sucundiim omnes sui partes.& pet omnes aetates optime est temperatum, ac maxime commensuratum Tertio salubre ut multum dicitur. quod ab optima constitutione non valdὶ admodum deficit,& defectus qui illi inesse dicitur,solam remissiorem Ac minias absolutam sanitatem significat. Non enim i contra quam Montano sit visum J sensibilem ullam supponit in aliquo membro laesionem M.
aut aliquem per aetatum mutationem ad insalubritatem lapsum: quoniam utrumque, neutrae potitis ut mox dicemus J quam salubri constitutioni eonvenit. Sic namque salubris insalubris, & neutri varias acceptiones Galenus & expressit& distinxit ut aliae cum aliis minime conuertantur. Quarto denique, salubre ut nuti cappellatur, estque illud, quod qualecumque a natura sit, in prae fetui est sanum : atque ita ut eo tempore quo sanum existit, bonam habeat temperaturam de comis mensi rationem; non tam tu optimam,at fibi propriam. t , , ' μ' in lubie conii in i litet partitur ψ dc insalubre fimpliciter, corpus est inquit, quod ab ipso ortu naturae vel in consimilibus partibus malam habet temperaturam, vel in instrumentariis in commensurationem, vel utrumque vitium. In salubra vero simpliciter semper,id esse docet, quod in simpliei-bus membris omnibus vel aliquibus: ae saltem in ijs, quae obtinent principatum, pessimam habet ab ortu temperaturam. Ec in instrumentariis omnibus, vel aliquibus aut principibus deteri imam sortitum est in commensurationem, aut utrumque vitium; bc in eorum altero, vel utroque, quandiu vivit perseuerat: atque ita imbecille est, ut facillime ab insalubribus e ausis offendatur, nondum tamen actu aegrotet. Ut multum autem insalubre eorpus ait,& quod ab huius quidem vitio recedit, hoc est, i non ita distemperatum est. aut in commensuratum, atque quod simpliciter semper insalubie est: eam, tamen sibi 'a natata connatam habet distratiam, aut in conformatione vatium, ra ione quorum a m l dio sie abest ut deterius habeat. quam quod in medio est saluberrimi de insaluberrimi corporis. Iniae uia. ιαρέ. salubre dem sim ut nunc, illud est,quod non quidem, natiuitate; sed eo tempore quod tale dicit ut aegrotat. Neutrum ab eodem trifatiam dicatur. Primo quidem . neutrum corpus appellatur, quod neutrius dispositionis particeps iii medio saluberrimi de insaluberrimi est constitutum. Quod vel simplicitet tale est; hoe est ab ipso ortu ita constitutum : aut simpliciter semper, dc per omnes aetates: aut vi multum,quod scilicet nonnullas recipit mutationes: vel tale est ut nunc, dc quod in praesenti tempore medium existit,cum aliis non consueuerit tale esse. Secundo neutrum illud vocatur corpus, quod utriusque extremae dispositionis est particeps di vel in una eadόmque parte, eam inaequalitatem participans. ut in altera contrarietatum sit ad iustitiam distemperatum, in altera vero rem peratum: vel in qualitatum quidem eoncursu, conuenientem cla- sim sortiatur: in conformatione veto peccatum aliquod contraxerit: vel ita , ut in diuersis membris
praedictatum inaequalitatum alteram sit nactum. Atque uniim quodque horum, vel simpliciter: id est ab ortu : idque aut semper seu per omnes aetates: aut ut multum, qudd per diuersa tempora euari et neutrum appellatur: vel tale ut nunc dicituri quod non solitum aliis id pati, in praesentia illam inaeq3ialitatem, in una eademque parte, aut in diuersis patiator Tettio demum illud neutium esse ait Galenus licet quodammodo minus propriεὶ quod perdiuersas aetates,aut differentes anni tempestates, aliquando salubre, aliquando insalubre existit. Quale neutrum in nullo definito tempore neutralitatis ut ita loquar J particeps esse inquit, idem Pergal menus: sed considerata latitudine suae dotationis. Ita ut secundum diuersa suae vitae tempora si uxta Laurentiani interpretationemὶ illud aliquando salubre dicatur ut nunc talias veris insalubre ut nunci i M M. Quibus explicatis statim emergunt hae difficultates. Primo, quomodo ut vult Galenus, praedictae l constitutione salubiis, insalubris, de neutra, intra latitudinem sanitatis contineantur et secundo ant corpora quae vulgo neutra decidentiae. Se conualescentiae dicuntur, sub aliquo praedictorum modo i tu in Galeni comprehendantur. Terti δ, num Galenus per neutram constitutionem, mediam quamdam qualitatem inter sanitatem & morbum intelligat, ut plurimis visum est: de num hac in parte ab Aristotele dissentiat. Quarto demum, num praedictae eonstitutiones ex Galeno relatae,inter se fingulae differant, bc qua serie disponamur. dad ptimum spectae, Galenus ei lato capite octauo artis medicae quo fit inquit, ut tota sani- raris latitudo .in tres partesdiuidatur,quatum sagulae latitudinem habent non paruam. Erit autem prima salubrium corporum, secunda neutrorum,tertia insalubrium. Post quae deinceps sequuntur quae iam aegrotant corpora quae sensibilibus operationum laesionibus distinguntur. t Contra veto capite secundum medicinam definiens esse scientiam salubrium insalubrium & neu ltrorum; nihil disset te inquit, si quis loco in s. lubrium aegrotum dixerit. Quare cum insalubria
290쪽
eadem sint M aegra; quae autem iam aegrotant corpora intra latitardinem sanitatis ex eo ipso φ mini mE contineantur : videtur sequi,corpora insalubria a sanitatis cancellis excludi. Ut ergo ea qualiscumque eontradictio dirimatur,sciendum est. Sanitatem duobus modis dici, vel prout bonum habitum praecise significat,de integra est absolutaque sanitas: vel prout omnem viventis constitutionem complectitur, quae morbus non est. Qui cum definiatur ut tractatu proximo explicaturi sumus) affethus praeter naturam actiones primo per se&sensibiliter laedens. Sanitatis denomina tio sub hoc posteriori significatu eam omnem corporis habitudinem complectetur,in qua actiones nondum erunt sensibiliter laesae,cumque explicatae a Galeno constitutiones, tam salubres quam neutrae,& insalubris simpliciter dicta, uec ut multum, sint huiusmodi: rectE Galenus citato capite octauo,totam sanitatis latitudinem in tres praedictas partes diuisic. Sic idem libro ad Thrasybulum sanitatem aliam inquit, esse bonum habitum,qui robustas actioncs cdat, aliam secundum liabit idici quae actiones nondum robustas, sed neque etiam debiles producat . Sc tertiam demum secundum affectionem appellari,a qua actiones debitra producuntur:ad quam recte neutrae omnes con. stitutiones,lc insalubris tam simpliciter dicta,quam Vt multum referuntur. Si vero aliquando sanitatis sub primo significatu meminerit neutras constitutiones inter sanitatem de morbum medias statuet, Sic ab utriusque significatu excludet. Sic plerumque ait, sanitati conseritationem deberi, cum tamen qui in neutro statu sunt constituti, potius analepsi dc refectione , vel prophylaxi , de praeseruatione quam Conseruatione indigeant. At quando citato capite secundo nihil di serre ait, si quis loco insalubriuin,aegrorum dixerit ι noluit affirmare omnes insalubrium conditiones actualem aegritudinem comprehendere. niam qui insalubres simpliciter nominantur, etsi a causis insalubribus facile superentur Sc in virtute operationum multum dcficiant, ut habet capite octauo nondum tamen ad sensibiles iunctionum laesiones peruenerui. Sed indicare voluit, insalubrui in nomine,aegros etiam comprehendit quales sunt insalubres simpliciter semper, de qui insalubres venunc nuncupanturiquorum maximὸ curam Medicum habere oportet. Ad secundum dubium vitespondeamus aduertendum est : neutra decidentiae ea appellari s vixitFotliuiensis J quae praeternaturam insensibiliter la: sa in suis operationibus , prompta sunt in aegritudinem de in deteriorem statum illabi. Neutra Verb conualescentiae cadicuntur, quae praeter naturam etiam in suis operationibus insensibilitvr laesa, prompta tamen sunt ad sanitatem tendet e. Prioris ordinis sunt ea corpora,quibus imminet morbus. Posterioris verb, quae a morbo conualescentia nondum sunt firma,& pristino robori restituta. Quorum haec ad neutram ut nunc primi modi reserti merith possunt. Talia enim conualescentiae dispositione perseuerante , videntur in medio, vel quasi in medio posita eius constitutionis,quae saluberrima, & alterius quae insalii belrima pro singulorum natura concipi potest. At neutra decidentiae pro conditione stat is quem obtinuerint antequam in morbum decidant,ad hanc,aut aliam neutrorum speciem reduci possunt. Ad tertiam difficultatem, licet plurimum torqueantur varij ab Argenterio relati, ut Galenum Aristoteli eoncilient. Dicimus Galenum posita neutri constitutione , nullam nouam qualitatem mediam inter sanitatem de morbum introducere. dc ab Aristotele minimh dissentire. Cζm enim Aristoteles dicat,contrariorum duo esse genera. Aliud eorum quorum alterum necessum est proprio subiecto inesset aliud verδ eorum quorum neutrum necessum est proprio subiecto inesse. Illa sine medio esse ait; haec medium habere. Primi generis sunt calor & frigus, sanitas S: morbus 8c similia. Secundi extremi colores . M alia huius generis. Verum cum haec doceret Aristoteles, non ne .gauit contraria immediata posse iii eodem subiecto remissa, vel in diuersis eiusdem licte rogenei partibus etiam intens simul consistere. Sic enim calori frigorique aduenire aduertimus. Qi ae si in pati gradu in aliquo subiecto conueniant,teporόmque inducant: non aliqua noua qualitas per teporem concipitur; sed aequalis utriusque in subiecto concursus intelligitur. Sic Galenus secund si rei veritatem δc minime contra Aristotelem. sanitatem dc morbum qualitates esse supponens, quae magi; de miniis suseipiant cui de sanitatis latitudine loqituti indicauimus in multiplices vitiusque in homine concursus explicare volens, non inconceptiles gradus ad opus medicum inutiles per numeros utrique assignauit,ut calori caeterisque similibus tribuere solemus: sed per sensibiles disserentias utriusque variam intensionem dc remissionem exprimere dc cxplicare studuit aut quartae difficultati respondentes docebimus. Quare neutram dispositionem, inter sanitatem dc morbum mediam constituens; non aliquam nouam qualitatem a prioribus differentem introducit: sed utriusque multiplicem concutiam sen. sibilem variis neutralitatis significatibus expressit. Quod facile per singula neutroriam genera iam explicata discurrendo,constare potest. Nam quae primo modo neutra appellauit; ex para virilisque dispositionis complexu in eodem subiecto consurgunt. Neque intrum Galen una qui Medicos leti-suales vocat artifices,sensus euidentiam sequutum,dixiss c, illa neutram dispositionem participare,