장음표시 사용
321쪽
quando ex Paulo, Arculano, ' de Hollerio, in paralysim ι pleuritis ex Hippocrate. in febrem ae
clemem transite nonnunquam aduertitur: dc non raro pleuritis in peripneumoniam abui ut angina in peripneumoniam etiam mutatur.
Idiopathici ex eo dicuntur, quod membrum languens aut affectum , in se ipso materiam conti
neat affectus causam:seu ea ibidem sit genita;seu a causarum extrinsecus aduenientium concitatio ne ad illam appulerit,nec a transmissione aliunde perseuerante foueatur. Sympathici, nascuntur ex consensu quem pars aliqua habet cum alia prius laesa; cui eompatiendo, coassicitur. seu quae prius assicitur transmittat aliquid in Compatientem . Vt ut eius vapores in eete. brum a quibus hoc epilepsiam incurrit: seu ilia impediat aliquid ad operandum necessat tu ad aliam transmitti, vi spinae medulla vulnerata cum impedimento sit ne spiritur animales qui facultati, sunt instrumenta in crus diffundantur,causa est parat Isis cruri per sympathiam aduenientis. Seu demum quae propria Ac vera compassio est ad alicuius membri affectum, aliud nulla aut materiae transmissio.
cie in se facta aue intemperiei communicatione .aut influxus impedito Iranscursu ,compatiatur, ut teianibus ex calculo aut inflammatione dolentibu S, ventriculuι pura Compassione anor ex iam, nauseam.
aut vomitum patitur. Consentiunt autem paries aliae aliis ex Galeno, quidem vel ob vieiniam Aeconnexionem mutuam, ut ventrieulus de hepar inter se & Cum diaphragmate vicissim compatiuntue lita & quae per venas arterias .ec neruos ad inuicem colligantur. Vel ob similitudinem genetis,ut ne uosa cum neruosis. vel ob familiaritatem operir, ut mammae cum genitalibus. Aut si plaeeat diea lmus, tympathiam duplicem et aliam latius dictam, quae fiat per qualemcumque communicationem lab uno membro ad aliud: aliam velo stlictius sic appellatam de propriu3, quae fiat citra ullam affectionis membri primo astecti communicationem aut rei cuiusquam interruptum influxum: sed tam tum membro aliquo alterius amictionem tensu percipiente dc illi compatiente. Prior illa primo ob viciniam aut continuitatem partium contingit, membro scilicet affecto facile contiguis partibus alia quid sui affectus communieando. Vt cum membrum inflammatum, vicinis phlogo sim impartituerti aliquod vehementius distentum partes sibi proximiores comprimendo dolorem communieati l
Aut cum membranae alteti continuae,consimile quidpiam cum affecta Padiuntur: ut pleuta inflam lmata, pulsus durus & serratus euadit,ob continuitatem membranae aDicam iri uestientis cum pleura. Etenim ob solam generis similitudinem, nullam aduertimus vete fieri sympathiam. Pleuia enim inflammata,quid patitur peritoninum e Quid communis musculorum membrana,M aliae illi non continuae'aut musculosa brachi, came inflammata. quid musculosae tibiae, ut abdominis carni aduenit Seeundo eiusdem rationis sympathia accidit, ob communionem viarum vasorumque, per quae, variae partes, vel materiam affectus causam,vel vapores a materia morbifica eleuatos sibi inuicem commuia snicant; vel per quae a membro quopiam ad aliud, quidquam transmitti secundum naturam solet. lHinc utero prauos humores aut semen in venenatam subst otiam per putred nem conuellam eon- itinenti, variae partes,ab illo vapores per venas,arterias neruos, aut per insensibiles ductus excipientes, compatiuntur:&, liene,cor in sympathiam trahitur, per vaporos quos ille per arterias in hoc ita uia mittit. Inde praeterea neruo optico occluso, perit visio,& inter costalibus musculis parat γ sim patienti-b s. aut trachaea arieti vulnerata,vox deperit. De quibus susE Galenus libro primo de locis asse c. s. Tettio sympathia accidit ob familiaritatem operas. Sic lieni, iecur compatitur,& contra: ventriculo item,intestina:aut mammae, genitalibus. Posteri tam autem tympathiam proprie dictam neruorum praesertim communio facit; assectu unius partis alteri per consocios neruos indicato:& 'hac squae nihil aliud nouum a quo offendatur conoepit, quam sensum assectionis illius J vete affectae eon dolen
te. Ita ventriculus,renibus compatitui: cor ventriculοι&cerebrum,ner iis partibus grauius ossea
sis. Dixi hane sympathiam eo praesertim modo fieri: quo dochaec,&prior altera non sollim ex praedictis causis accidante sed ex eo etiam quod iuxta Hippocrarem h in vivente corpore sit una conflu. xio,conspiratio una. compatient a Omnia. Hinc paro xysta tum febri liu initi O,perfrigeratio, horror, aut rigor accidunt: ut suo loco fusus explicabitur. Inde perfrigeratis cum Oxyerato testibu3,in uni uersum eolpus frigore insinuato undecumque fluens sanguis sistitur: dc nonnunqtiam raucedo ad uenit. Atqile ex eodem sonte accidit,non paucos si nudis pedibus aliquandiu ambulent, in liret
tiam incidere,aut thora eis compressionem&respirandi dissicultatem : seu bis partibus per conse quutionem solum refrigeratis: seu etiam per compressionem se ebri, identidem refrigerati, sequuta in partes subiectas destillatione. Haereditati, cum semine alterutrius parentis quasi per traducem communieantur. Quod fit dupliciter. Si enim vitium sit in eonformatione, illud ideo a parentibus in natos transit: qudd eum ea vis aetiua seminis squalem in spiritu complantato inesse diximus J in modum aliorum , gentium proposito exemplari operetur, propositum sibi exemplar Corpus scilicet generantis a quo semen decisum est
322쪽
Theorica . De morbo, morborum causiS. 277
in organizatione&conformatione quamproximε potest imitata, defectus qui in illo sunt fingendo plasmandoque retineat. Quod quare non semper adueniat, plicatum iam supponimus ex his quae tractatu primo docuimus. Si veto morbi sivi in intempetis: ideo illi in posteros propagantur,qudd materialis seminis portio quae a parentibus decisa in tam diuetia geniti membra e Sagenda dispensatur, eam retineat tem periem quae excellentior erat in generantibus dc morbosae constitutionis radix.Haec autem fio transfusa in genitum affectus patentum morbis respondentes per aetatem profere. Quod facilias accidit, si utriusque patentis par sit temperies: si enim dispar sit erasis,3c confusa utriusque semina se mutuo temperent,ex morbidis aliquando parentibus sana proles generaturi vel vegetioris seminis superue. niens distemperantia. sibi consimiles affectus transfundit in genitum. Cogeti iti de coaetanei moibi,vel primum ab accidentario aliquo seminis vitio enaseuntur quδd id aut crudius,aut exsanguine praua aliqua qualitate astititia infecto effctum, qualitatum vitia quae sub seminis natura habuerat,eadem in embria substantiam versum retineat. Vel secundo,facultatis formatricis errore,naturalis totius,aut partium figura, consormatio, & situs peruertitur.
Ducitur autem in errorem vis formatrix; aut ab aduerso quopiam uniuersalis causae influxu: aut ab aliqua vehementi matris imaginatione ι aut ex materiae seminalis vitio;quod ea vel super excocta, minus sit ductilis,quam oporteret .vel quod crudior oc liquidior. minus quam par esset ad figmentum eontineri valcat aut demum quod eadem ad formationis integritatem deficiat, aut superabundet:vnde proles aliquando in magnitudine, aut numero totius, vel pallium, desectus aut excessus vitium aliquod contrahi L. vel tertio ab errore matrum multiplicia huius ordinis vitia adueniunt. Matres enim plerumque ornatu, magis sollicitae quam salubritatis concepti foetus, se ita componunt ut non sollim pectorali palo vis, sed arctioribus etiam vestibus delectatae,imo dc fasciis aliquando cinctae, ventrem immo.
delatius comprimant: unde frequenter conclusi in utero scelus membra,multifariam peruertuntur.
Vel tandem quemadmodum aduertit Hippocrates, cum formati in utero foetus minim Eliberi
sint ab aegrotandi infirmitate,alicuius aliquando membii mutilatione aut contractione, notas eorum morborum referunt,quos intra uterum antea sent passi.
A scititii veto morbi, ut ad varia genera referuntur: ita quilibet, proprii generis causas superiori
Magnorum paruo umque morborum causae,ex his quae eorum rationes differentiasque explicantes diximus,satis superque patere possunt. Benignorum atque malignorum morborum cause,petuntur tum ab essiciente, tum a subiecto. Aebenignotum quidem essieientes eausae sunt mites seu externae sint corpus leuiter assicientes a seu in-rerna,quod nulla sint praua qualitate assectae,& naturae modum patum sint praetergressae.Tales sunt, mediocris insolatus,citra plethoricum aut caeochymum apparatum, quempiam impensilis calefaciens. Vel spiritus qui ex eoncepto immodico calore ephemeram exquisitam excitent. Necnon sanguis paucus nulla qualitate peccans qui in partem aliquam musculotam fluxerit, ibique phlegmo. nem excitauerit. Ex parte subiecti benignos eos morbos censemus, qui his partibus iacidant, quae
nee nobiles sunt, nec acutioris semus,nea natura aut casu ullo nimium imbecilles. Malignorum autem morborum,contrariae plan E sunt causae,ex parte quidem essicientis: ea vel externa est vel interna. Externa, ea omnis est, quae cum sit vehementis achivitatis εc maxime naturae nostrae aduersa. lentὶ tamen aut latenter operatur. Tales sunt strygarum scelestae aries quibus ex pacto cum daemonibus contracto, Deo permittente,multos excruciant. Epidemiet item multi, de omnes pestilentes syderum influxus. Nec non ferarum, aut venena. totum quorumcumque morsus, ictus, dc egusiones. Αe tandem venena plurima nefariis actibus eonfecta,aut talem ex propria temperie malignitatem sortita. Interna malignorum morborum seu
malignitatis in morbis causa duorum est generum. Ac prima quidem,est humor omnis qui naturae modum plutimum egressus synceriis fit,atque mitiorum consortio seetetus. Qualis est bilis aeruginosa.& atra,aut ad illam ac dens,exaestuans superassatus sanguis. Hina de qui aeruginosa vomunt ut ex Hippocrate colligimus malignὸ habent. Et cancri tam palliculares, quin elephantiasis ipsa; nes non carbunculi maligni sunt. Secunda malignorum morborum interna eausa,est excellens quaecumque putredo in spiritibus, humoribus aut solidis etiam partibus concepta. Cum tamen ea quae in humoribus excitatur, De. quentius huius ordinis affectus inserat;ut ex Galeno constat dicente, nonnunquam vero hi asse-
ictus sunt cachoetes, quod putridus esset qui abundabat humor. I
323쪽
Et scribente ' malignitatem abundantis humoris ex magnitudine consistere putredinis Excellemtiorem autem putredinem excitat;vel multa materiae putrescentis humiditas. vel copiosioris utilis, ad Iaudati sueci lentὶ suppressa dissiatio,vel tandem excellens agentis tam exierni scilicet aeris, quam humoris intus geniti aut veneni,morsu,seu aliter insinuati, ad internum calidum dissolueti dum effracta. A quo capite ac praesertim ab aeris vitio , quod a latente syderum viperinfluxus communicatum sit,id prodit,quod ab Hippocrate diuinum appellatur in morbis: vii explieatum
est a Galeno ad finem longioris enarrationis prisationis plognosticωn. Aduertendum est autem, cum ab excellentia putredinis magna pars morborum malignorum ortum ducat,& putredinis via sit communis quaedam causa: tantam tamen in malignis morbis varietatem aduerti: quod vi G lenus inquit ' singula putrescentia particularem obtineant corruptionis speciem i & ut idem scribit multis modis euariet id quod putresciti
Ex parte veto subiecti, morbos malignos esse bifariam contingit Primo pro ratione partis affectae:quae seu sit membrum princeps,seu pars exquisitioris sensus affectus alias mites, malignos rediadit. Vt si in corde leuis aliqua suppuratio fiat,aut parua continui solutio, vel si in partem nerueam putris aliquis,autichorosus humor abscedat Exemplo sit panaritium; 4c huius conditionis infanctus,qui in superiore ventriculi orificio fiunt. Secundo ex imbecillitate facultatis, naturales membrorum functiones dispensantis i quae ex quacumque distrasia,seu in parte aliqua, seu quod deterrimum est in Universo corpore , magnam labem contraxerit:morbos omnes vel membris, Vel toti corpori aduenientes, curatu dissiciles, de malignos reddit Contagiosos morbos essicit,transitus miasmatum seu seminarii ab uno ad aliud in quo,ex vi propria,illud natum est parem laesionem inducere. Per quae miasmata,& seminarium intelligimus eorpuscula quaedam viscida, seu vaporosa seu crassioris substantiae quae a corporibus aegris emanantia,& tam viventibus alii quam non viventibus facit E adhaerentia. Illa quidem se immutent, ut similem morbum inserant illi quo laborabat anal Tum vivens a quo efflixerunt inon viventibus vero sic adhaereant: ut inde tanquam ex fomite post pliares etiam annos aliquando, vitium repullulci. Viscidam quidem illorum substantiam csse asseruia us cum Aristotele Rubd ut alia inquinet,eam passo adhaerere oporteat. At ex eo magis, quod plerumque ex fomite in quo per plures annos contagiosum virus sic aGruatum,morbum communicari contingat Tan diu autem,eadem in fomite conseruari non posset, nisi ab exacta suarum omnium partium cohae rentia,atque ideo visciditate iuuarentur. Eorumdem vero substantiam vel vaporosam esse, vel crassiorem diximus: qudd cum aliquando contagium etiam in distans. alias per immediatum solum contactum communicetur: illud,non nisi per tenuem halitum diffundi possit, hoc . etiam petcrassioris materiae adhaesionem morbum propagare queat. Huiusmodi autem seminarium contagis,putre quidpiam semper esse,aut ex putri materia exhalare minime necessiam est: contra quam Fraostorio visum est. Quod ophtalmicorum exemplo eomprobatur: qui non ex eo quδd putre aliquod virus exhalent.sed quod aerem spiritum in sibi oppositos oculos vibrent, in aliis similem affectum imprimul. Imbdc hydrophobicorum rabiem citra putredinis notam, tu alios transire palam est. Neque hoc ipsum tenue semper esse necessiim est,ut Mercato placuit: quoniam cum id ipsum viscidum esse oporteat,sitque deglutinoso de illi oppositis legito Gal. lib Ii method cap. 33. aliquando corpulentum: tenue simul tuam saltem esse nequeat. Neque tamen ut Galeno placere videtur, crassiim id omne est quod viscidum. Nisi id dictum interpretemur,respectu ad ea quae cdm eumdem modum substantiae patticipent,viscida tamen non sunt. Si enim Vaporosa Cum vaporosis conferamus squae tenuia omnia sunt viscida no viscidis crassiora sui. Viscida aute vaporosa dari apparet exodoratis, quae sui vestigiu in multu tempus relinquunt per vaporosa ἄπιρρ rara qua effundut. At aliquado contagii seminariu corpulentu esse de crassu euideli experimeto coprobatur Na inde nec aliunde prodit quaeda tam lente serpere,ut semel concepta inseptimu annu aliquando suae malignitatis effectu proferre disserunt. Vt nobili illi mulieri accidit,quae treserente Roscio apud Fabricium mox citandum; a cane rabido demors 8c ulcere curato,post septennium in hydrophobiam incidit Praecaeteris tamen omnibus,illud seminarii genus facilius contagione propagatur quod cum viscidit re,caloris animalis ope in vaporem facile soluitur,& vim putrefacientem sortitu r Quoniam ea ua . porosa tenuitate,facile se insinuat,& pcnetrat, visciditate adhaeret clim penetrauerit, dc putrefaciendo grauissimE nocet. Inter illa enim quae nos alterant,putrefacientia nocentissima sunt: quod non viventibus solum aduersa sit putredo sed mixtis etiam ad quorum di talutionem illa conspirat. Contagium autem omne tribus modis perficitur: vel solo contactu,ut pomum corruptum quae sibi vicina sunt si contingat.ctiam corrumpit.
Sie scabiosi alios inficiunt i Se citra morsum etiam vulnusque ullum aliquando, rabida animalia
324쪽
Theorica. De morbo,& morborum causi S. 279
l animalia quos lambetint osculata sint,aut aliter clim virulenti humori, qutim ore effundunt adhae- li fione, attigerint,in consimilem rabiem trahunt. Quod variis hystoriis confirmatum legitur, in epistola Abelli Rosei j quae obseruationibus Guillelmi Fabricis Hildani inserta est. vel secundo exfomite seu a materia virulenta in aliquo ad aegrotandum inepto relicta a cuius contrectatione alius pa-4 -- ε rem morbum incurrat. Ad fomitem autem conseruandum ea aptissima sunt,quae rara & laxa: atque eo magis,si eadem vel Oalida sint,vel non faeile frigori pateant. Cuiusmodi sunt conclusae domus. εἰ a libero aere minime purgatae, lintea, ligna ac magis lanea omnia, culeitrae, εc vestes stragulaque pellicea. Hoc modo scabies, lues venerea, variolae. phthisis,canina rabies,ac pestis se plerumque insinuat. Tertio contagii lues propagatur etiam effusione in distans. Vt lippitudine laborans, alios inficit quos se spectantes intuetur: M leprosi,phthisici, pesteque correpti, sicut de caeteri omnes qui putredinem expirant ex Galeno F alios solo spiritu virulento a se expirato,ab aliisque inspirato inficiunt. , .. Tandem ero sciendum est,ut contagium propagetur &serpat, non seminari, solum e Tuuiumidis .m 5,. requiri:sed quamdam etiam patientis ad agens analogiam expeti,per quam illud ad alterius imples γε, siciliem suscipiendam dispositum facile eius anquinamentum admittit. Inter caeteros autem ad excipienda eontagia illi sunt maximE dispositi, qui sunt natura molles.& laxi habi. astqui eo facili is offenduntur,quo vehementior fuerit putredo, aut quomodocumque grauius seminari, virus. Morbi ex maleficio, daemonem habent authorem; seu agentem ex se ipso. Deo id aliquando permittente,seu cooperantem cum libera voluntate malefici, aut consentientis suggestori eaeodaemoniast ptoprio motu se ad nocendum determinanti x Atque id quidem post initum cum daemone pactum expressam saepias, aut tacitum etiam aliquando. Huius genetis autem perdita lues. varias ad nocendum utitur mediis; maledictis,insuflatu, contactu aspergine puluerum aut liquorum peri aptis characteribus.imaginibus, & mille aliis. Quibus per se nulla ut plurimum mest nocendi vis licEt venenataequalitatis pharmaca in usum adhibeant aliquando di sed ea illis sunt quasi symbola quaedam,quibus huic illiu ε nocendum esse, monetur ex pacto daemon. Neque laba solent alios offendere quam eos quos speciatim mala ficus laedere instituerit:quemadmodum diffa,E simul de erudith, explicaturi Mattino Deirio lib. 3. disquisit. imagicarum. Naturales hoo est vi naturali Ac ordinaria aduenientes,a naturalibus eausis excitantur: quas supe. ' riore capite generatim sumus persequuti. Quod ad eeletes tard6ique morbos pertinet:cum morborum motus obseruetur in impetu con flictus.quem interna de materialis causa morbifica aduersus naturam init: illa naturam celeriter aut lent E opp imere conante. hac veris causam se offendentem pati nixu quo oppetitur reprimere studente:omnem celeritatem aut tarditatem mot us morborum,ad causae ipsius morbificae celeritatem aut talditatem in agendo referemus. Cumque calida omnia de renuia, promptiora sine ερ expeditiora ad agendum . celetes morbi fient ex bile,tanguine, imo dc flatibus naturae modum copia, qualitate aut motu praetergressis. Quorum agendi celeritatem adiuuant, imo dc augent, ex Galeno, 'morbi :magnitudo ad naturam celerius opprimendam facien, .dc paruitas quae contra promptius superatur :tum anni tempus aestiuum, regio ea lidior, adolescentia aut constans aetas. de praecedens victus ratio calefaciens,aut quaecumque plurimos flatus affatim generare est apta. unde de calidiores illi sucei in. crementum accipiunt,dc maiorem feruorem acquirunt. Vc contra motus celeritatem eorumdem te. primunt, anni tempus egio.aetas,dc praegressa victus ratio,si ad frigidum inclinarint. Ex aduerso stigidi erassique humores,quales sunt pituita & melancholia, tardos morbos excitant. Q 1i eo tardiores evadunt,qub morbus in magnitudine ad medium propius accesserit, anni tem pusfiigidius fuerit,regio minu, ealida, aetas prouectior,& antecedens vivendi norma magis refrigerans: ut his contraria eorumdem tarditatem imminuunt.
Aeuti propriistin E dicti cum celeritati periculum addanticausam suae acutiet agnoscunt, vel magnum copiae Ae qualitatis vitium calidis illis humoribus comparatum;vel noxam ab eodem humorum genere alicui principi membro,aut inter ossicialia admodum nobili illatam Vtroque enim casu praedicti humores,de celeriter Se periculosε naturae vim inferunt. Ide ue in siccitatibus febres acu M. 1.tae fiunt:qudd ut inquit Galenus, si iras pauciores quidem humores.eos tamen qualitate hiliosio 'VT. . res essiciae. Qui vero aeuti minus proprie appellantur.in quibuscum periculo tardita, motu adnotatur: nascuntur vel ab humoribus crassis de frigidis citra putredinem princeps aliquod membruni occupantibus, vel a calidioribus citra putredinem etiam,nec non M i flatibus,qui nonnullas ossiciales partes acutissimo sensu praeditas,neruos scilicet,ventriculum ac similes acrius irritent, aut vehementius distendant. Diuersas autem eas acutorum species quas capite tertio recensuimus, exinde euatiali intelligendum est. A a z Q δd
325쪽
Quod quo crassorum frigidorumque succorum cum tenuibus & calidis minor fir erit permix
tio atque ea quae calidorum humorum motum accelerare diximus emcacius conminerint,eo ac tiores reddantur morbi. Minus autem acuti,quo contra , vel cratarum frigidorumque humorum pia maior, cum calidis praedominantibus fuerit permixta; vel quae celerem humorum motum reprimunt; validiore concursu occurrerint. Verum de hoc adnotandum est, morbos omnes acutos ex Galeno, magnitudinam semper habere coniunctam ratque eorumdem maiorem aut minorem
magnitudinem, inter caetera,acutiem etiam maiorem aut minorem reddere.
t Continuitas in morbis, pendet vel a propria ipsorum forma et ab assiciente. Ex parte formae ii morbi omnes qui habent totum suum Me simul,& non amplius in conseruari a sua causa depe i dent, ijdem sunt necessarid continui. Vt aequales intemperies,Vulnera, ulcera, Dacturae, Ac similes I Ex parte essicientis continuitas morbis aduenit, ex eo quod Causa morbi essiciens continuata sua ad nocendum essicaci praesentia,sensibilem noxam continub inserat. Vt tumor a principio adfinem,continuus est:quia materia quae membrum distendit,semper est praesens. Et humor in maioribus vasis putrescens quia continud putres suos vapores in cor transmittit Abre continua generat. Inter continuo, autem morbosiqui omnino sunt sine remissione , pro causa suae perseuerantiae lnullatenus interruptae,agnoscunt; vel unam eamdemque materiam, in eodem loco,donec aut a nais itura superata sit aut naturam superauerit,consistentem: Vel eamdem in pari copia, parique vitio. ad extremum usque vigoris morbi perseuerantem ι ob perenne fomentum ea copia a toto aut ab aliquo viscere subministratum,quae lassiciat ad eam portionem materiae morbificae reparandam, quae continuo a partium eam circunstantium 3c circumfusi calidi actiuitate dita luitur. At qui citra intermissionem per interualla remittuntur, ad eam remissionem perueniunt: vel quia materia peccans & moibi author,cum sensim consumatur,ante sensibilem diminutionem admisit, quam alterius transmissione renovetur: vel quia licEt eadem perseueret, periodicis tamen conciatationibus exasperata,ante recursum exacerbati motus nocendi impetum remittit.
Intermissionis vero morborum causa,est vel materiei ad sensibiliter offendendum sussicientis. atque iterum renovandae, in parte affecta aut foco dissipatio: seu illa in membro laborante propriae intemperiei vitio sensim colligatur, seu cadem aliunde per fluxionem in partem affecta transmittatur. Vel iterum, animalium intra nos genitoriam ut lumbricorum ae similium aliquando quiescentes, moxque renouati motus,insultus,& morsus. vel demum, iuxta syderum lationes conerutati in nobis peculiares humorum motus. Ita nobili cuidam huius ciuitatis mulieri,dolor in media frontis parte ad nasi radicem ad alterum mensem durauit:qui singuli s diebus sole oriente excita baturae eodem occidente quotidie cessabat. ιInter hos autem:qui ordinati sunt,suas habent causas regulares & ordinato agentes. Firmas scilicet Sc constantes affectatum partium intemperies: modi substantiae M qualitatis materiae morbum facientis paritatem. de parem sensus,ac tolerantiae membrorum,tam mandantium, quam ex- ι Cipientium continuationem. lInordinati seu erratici morbi,fiunt ab inconstanti εο varia materiae morbi sicae copia, qualitate, l& motu. Quorum singula multifariam euariantia.varias elim causas nanciscuntur. Ac primum i quidem ut apud Galenum ' legimus ab inaequali viscerum intemperie: aut ab inconstante partium affectatum distrasta,modb intensiore,mox vero remissiore; propter inconstantem victus rationem M diuersae naturae humores de dispari quantitate generari contingit. Secundo aucto aut imminuto numero partium humorem peccantem in sedem affectam aut focum transmittentium t in peceantibus succis specialis varietas,dc copiae inaequalitas aduertitur. Tertio per nouam succorum adii stionem,aut euariatam in morbi progressu putredinem humoris natura qualitasque mutatur Necnon ex admixtione succi alterius generis cum priore;is vel acrior, et mitior quam antea euadit. Praeterea partium quae humorem morbi causam in se vel genitum vel collectum alio transium dunt,immutata sensus acuties, unde facilius aut dissicilius materiae apud se moram serunt. nec non dc euariatum robur: sunt in causa,vt qui peccat humor, per breuiora aut longiora interualla in patrem excipientem transmittatur,atque inde per inaequales periodos affectum renovet. Item ab in aequali de varia constitutione ambientis:inorginatus succorum motus causatur:vnde autumno, erraticae febres maximὶ vigent. Ac tandem a diuersis erroribus in victus ratione commissis, maxi ma humoribus in copia,qualitate,de motu,varietas aduenit. Si ergo peccans humor copiosior ge. neretur εc acrioriparsque mandans fiat robustior, aut citatior reddatur eiusdem motus, nouo fe uore ab aliqua non naturaliu causarum in eo excitato,is promptius quam ante in sedem affectus. aut focum febris effundet ucide affectuum recursus solitas periodos anteuertent. Contra, si humor qui est in vitio , parciore copia cumuletur , aut mitior euadat , pars Vero mandans obtusioris sensus atque ad expellendum quod grauat imbecillior reddatur , aut ipsa aeris
326쪽
Theorica. De morbo,& morborum causis. 28 I
constitutio illius motus remoretur:tardiores fient morborum repetitae periodi. Vtque utriusque ordinis singula varii reciprocatione concurrent,plane inordinatos morborum recursus excitabunt. Vniueis ales morbi,pendent a causis sua substantia vel energia saltem per uniuersum corpus di Diusis. Particulares vero ab his, quae partem aliquam determinatam; vel in imo corpore latentem, vel extra apparentem offendunt. Communes de populariter grassantes,ab his causis nune , quibus plii rimos simul Iaedi posse comtingit.Inter ea vero a quibus plures offendi possunt,aer primum locum tenci qui uti decumque graue aliquod vitium contraxerit, F inspitatus laedere plurimos potest. Tum id, quo plurimi in cibo, aut potu utanturiqudd si perniciosum sit,plurimis etiam nocere natum est. Siquidem ut animaduersum est a Galeno, morbum uniuersalem excitare interdum potest haustus aquae infectae. quod memoriae proditum est in castris accidisse. ira populares morbi in obscessis ciuitatibus grassari frequenter visi sunt: quod M auxiliares copiae M ciues,frumentis aut leguminibus, quae situm contraxerant aut deterioribus etiam alimentis Vesci Cogerentur. Sporades seu qui dispersi appellantur,varij varios in unaquaque tempestate inuadunt: quia qui aegrotant,non parum ab inuicem distant ob dispares naturas singulis connatas, diuersas aetates, &maxime propter differentes visendi formas. Endemij secivernaculi,& patrii:ex part culari Urbium situ,vicinorum lacuum, L stagnorum vaporibus;specuum halitibus,ta aquarum vitio originem ducant, v c fusE ab Hippocrate explicatum
Pestilentes demum motbi cum ab epidem iis simpliciter dictis eo differant, quod vulgares qui
dem multos simul invadant ob acris quamcumque immodicam intemperiem pestilentes autem simul hoc habeant, qubd multos perimant, non soldm communem quamdam causam sortiantur oportet,sed talem praeterea quae maxime vitae sit infensa, Huius verb conditionis nulla est nocen tior,quam quae excellentem putredinem animatibus inuehere est apta. Quam procurare in nobis mir plerumque potest; seu per vapores putres,ὶ cadaueribuS, terra,aut mari exhalantes de per aerem effusos:seu ea putrefaciens vis asyderibus influens, nobis per intermedium acrem communicetur. Hinc Galenus, pestilentem febrem putridum calorem sabere: & illius calorem ab aliis per putredinis excellentiam differre assit mauit. Tum, pestilentes febres magna ex parte ex inspiratione ineipere aeris circumstantis, a putrescibili evaporatione insecti. Et, ' pestem malo quodam modo aerem immutare.ut homines inre ficiat Nec non. pestilentem aerem esse, qui corruptus cum sit homines perimat. Quae vera eta mani seiu indicat Hippocrates in descriptione illa pestilenti, sta tus, o ubi ex vigente de perseuerante constitutione aeris austrin calida.humida, nubilosa, & caliginosam umerosam putredinum sobolem excitatam fuisse docemur. Morbi in fieti & qui in facto esse dicuntur.non aliam ut tales,sui agnoscunt causam,quam pio. priam rationi m formalem. Illi enim,vel habent totum suum esse dependens a praesentia causae eLficientis: a qua, Continuata quasi productione emanant, ut obstructio a materia obstruente. Vel
ideo dicunturin steti,quia successiuε α pars post partem producuntur,neque adhuc ad suae productionis complementum' peruenerunt:quales sunt intemperies inaequales. Qui cum successu E pro duei dicuntur, id non de successitone absoluta dicendum est; ita ut nunquam duae eorum partes possint esse simul,quod motui & tempori competit : sed de successione secundiim quid , per quam res in tempore quidem producitur,eius tamen parte, intensiuae una post aliam productae, etiam in indivisibili subiecti sunt simul. Contra morborum in facto esse tota ratio in eo consistit, quod totum habeant suum esse simul& independens ab efficiente. Frequentia aliquarum specierum morborum ex eo procedit qu)d vel illi a causis tui usque generis nobis frequenter occurrentibus errascanturr vel quδd nostra Corpora;eorumque haec aut illa membra i seu ex propria constitutione, seu ex consueta vivendi ratione facile in tales casus incidant. Aliorum verδ raritas, vel pendet , raro occursu causarum eos inserentium: vel ex magna corporum aut particularium membrorum renitentia, aduersus causas ad tales affectus producendos concurrentes.
Novi autem morbi, non solum vi Philoni placuit apud Plutarchum, potiuntur ab insolita
quadam vivendi ratione : sed potius a nouis quibuciam nouatum constellationum influxibus t vel a noua de casu occurrente plurium morbosarum causarum tam internarum quam externarum syndrome. Morbi qui per diuersas anni tempestates generantur oriuntur , thimi ex particulari humorum genere qui variis anni temporibus vigent et tum ex cuiusque tem
327쪽
pestatis propria temperatura,talem aut talem noxam per diuersas aetates varib dispositis inferendit nata. Nam lieEt omnis generis morbi,in omnibus temporibus fiunt:nonnulli tamen in quibusdam illorum magis & oriuntur & irritantur.' Et morborum alij ad alia tempora, magis aut minus pro-l cliues sunt:eodem modo & aetates ad tempora,loca,victus rationes, magὶs aut minus aptae sunt. QDd si per errore victus aut perturbatas anni tepestares, praedictaru causaru sibi respondentiu c5- cursus,sic immutetur: ut vel in tepidiore hreme,quispiam dulcibus & calidis usus,hilem collegerit: aut in miniis feruida aestate frigidis εc crassum succum generantibus eduliis victitariti vel omnino deprauata vivendi ratione inconstantibus temporibus, & in quibus tempestiuε tempestiua redduntur c ut loquitur Hippocrates , succos anni temporibus minimὸ respondentes collegerit. Vtroque casu poterunt & aestate hyberni aut verni morbi,& nyeme aemul ac autumnales fieri. Ad quod idem respiciens, in morbis minimε periclitantur inquit, quorum naturae aut aetati, aut ha-l bitui,aut tempori magis congruit morbus: quam quibus secundum nihil istorum congruit. lini etiam si sola ipsa anni tempora plurimum a conuenienti temperatura deuiarint, morbi fiunt sibi' analogis tempestatibus minime respondentes; unde Hippocrates, ' in temporibus, quando eodem die modo quidem aestus modo frigus sit, autumnales morbos expectare oportet:etiam in ipso vere
ut notat Galenus. ηLongitudinis morborum causae,sunt multiplices.Nam primum eorum aliqui, per se &ex proprial natura longi sunt & diuturni:quod nequeant vel per se a natura vinci, vel non nisi longa naturaei aut . sedici opera superentur.
l Tales sunt haereditari; ω connati,tum habituales omnes,&aequales intemperies,atque eb magisl si ea sicca sit;sracturae item atque illi omnes qui ex quacumque firmata & stabilita causa pendent, quae ut inquit Galenus difficilEsolubilem reddit affectum. od sub singulari exemplo indicatum est ab Hippocrate. cum inquit,quibuscumque accessiones fiunt, quacumque hora febris di-l miseritis eadem cras occupauerit, iudicium habent difficile. Secundo materis morbum facientist multitudo, rigiditas,crassities,& lentor,longitudinis in morbis est causa:atque eo magis si talis humor in particulari membro fuerit impactus. ' Pauci enim ex longis, fiunt absque loco patienter id est,quin vel in singulari aliquo membro infarctus aduertatur, vel pituita aut succus melancholicus per uniuersum eorpus diffundatur. Atque hinc quidem morbi in longum producuntur e quia ex Galeno, humores huitismodi longum tempus exigunt ad coctionem. Fouet autem hanc longi tudinis morborum causam pluuiosum anni tempus, quia ut Galenus docuit, per id tempus Mi multae colliguntur humiditates,& frigidiores magisque pituitosi generantur humores , qui non nisi in longo tempore concoqui possunt. Tettio ex robore aut imbecillitate seu partium,seu rectricum totius facultatum , pro diuersa morbi magnitudine eisdem sic longitudo acquiritur rut grauiores morbi si robustis aegris adueniant, periculum plerumque in longitudinem mutent: contra solutu faciles, imbecillitatem vitium nacti, ὸiuturni reὸdantur Hinc senecta omnium aetatum maximὸ infirma, let affectus in longius tempus prorogare. ' Quarto ab affectae partis natura,longitudo etiam morbis accidi Intemperies enim partium principum semel contractae dissicilius euincuntur : dc materiales morbi ignobilibus partibus aduenientes tardius superantur, quam si ijdem nobiliora membra tenuerint. Atque inter ignobiliora,quae duriora sunt ut ossa ac ligament morbos ex consimilibus causis ortos diuturniores aliis experiuntur:atque eb magis, qud eaedem profundiores fuerint. Tandem errores ab aegris,astantibus,ipsisque etiam Medicis commissi, morbos producunt tessiduntque longiores. Siquidem ut aduertit Galenus, morbi qui prorsus sine periculo sunt, ob de. licta diuturni esse solent. Et alibi, multos per intemperantiam in diutinos morbos incidere
Breuitas autem paruaque morborum duratio ex oppositis causis accidit. Asci iiij enim omnes, praesertimque partibus membraneis & carneis aduenientes , vel ab humoribus calidis tenuique materia excitati,vel calidam inaequalem intemperiem consequentes;contrariis breuiores sunt: a que eb magis quis vel humorum copia minor fuerit,uel intemperies mitior, corpusque robustius
de firmiores facultates extiterint,atque omnia circa aegrum Opportuna fient.
Morbi qui a particularibus temporibus denominantum proὸiuersa radicatione sui in subiecto,
nee non pro varia symptomatum increscente aut decrescente vehementia,& diuerso coctionis progressu:incipientes, increscentes,consistentes, aut declinantes appellantur. Quod morborum aliqui typum habeant vel non ex consimilibus causis oritur, unde intermisso eontinuitasque morborum At quare hi,hunc,althalium typum seruent: cum de causis period tum febrilium agemus,explicaturi sumus.
Morbi qui a propriis causis denominantur quas agnoscant sui causas,ipsum nψmen detegit.
328쪽
Theorica. De morbo,& morborum causis. 283 '
Salubres morbi, pendent ex paruitate asse etia& robore virium aegrotantis. Salubres enim omnes illi existiant qui vel in specie tota,vel in indiuiduo saltem,tacile a natura superari possunt Contra absolutE Iethalium causa est tanta affect2s magnitudo ad naturae vires collata, ut hae illi suffi-eete non possintsed necessario opprimantur. Cum autem lethalium morborum alij, ut indicatum a Galeno legimus, ' sint ex necessitate tales,alij vero magna ex parte. Ex necessitate lethales illi sunt,qui in unoquoque genere maximi,aut ad eos proxime accedentes , principibus partibus ac praesertim cordi,tum Cerebro adueniunt. Magna vero ex parte lethales existunt, qui vel minoris vehementiae partes principes vel grauissimi ossiciales occupant. Qui posteriores, ad periculosos videntur accedere. Hi enim sunt qui inter salubres de lethales ambigentes, paribus viribus cum n tura colluctant: ita ut num haec superatura sit,an superanda solus morbi progressus detegat. Ttiplicis solutionis x exitus morborum,per crisim scilicet, per decubitum, M per insensibilemae paulatinam desitionem:causa hae seno Criseos quidem,materiae,& viarum aptitudo,cum expultricis facultatis robore. Decubitus causa,est materiae crassities aut copia, cum facultatis nituralis aliquali infirmitate.x speciali alicuius membri imbecillitate,ad quod natura transmittit quod excernete Ee euacuare non potest. Solutionis autem paulatim factae causa,est: vel naturae langor, cum materiae crassitie,& viarum in parte laborante ad subiram & sensibilem excretionem ferendam ineptitudine ; vel naturae vigor, cum materiae morbificae paucitate , &laxo corporis aegrotantis habitu. Recidiuarum in morbis quatuor causas numerat Hippocrates: scilicet si morbi seu potius morbi eausae praerumpant proprio orgasino concitatae:aut prius excernantur,natura, copia, vel acritudine humorum ante coctionem irritata ut intus relinquantur per imperfectam erilim; aut a temporibu, ipsis vigentibus,vitium humorum renovetur. In aphorismis autem duarum tantum memi
nit:prima habetur libro quarto aphorismorum dum inquit, febricitantem nisi diebus imparibus vel ut legi e Galenus, i iudicatoriis in febris reliquerit, solet recidiuare. Nec solum nisi in iudic, totiis reliquerit: sed etiam nisi prius indicata suerit solutio, recidiuam sequi docuit Galenus. Si
quibus febris inquiens,desinit non cum indiciis solutoriis neque in diebus decretoriis , recidiuam expectare oportet. Siquidem his quae non ex ratione leuant, fidere non oportet. ideoque morbi qui in prima tempestate apud Hippocratem descripta ι. Epidemiωn, ' erratich Be citra iudicatimnem deserebant,plurimi non diu , febre repetebantur. Altera verb recidivae causa in aphorismis relata libro seeundo ' exprimitur a ubi quae relinquuntur in morbis .est, recidiuas facere consueu runt. Quod alibi saepius ab eodem 'repetitum est. Inter has autem ram multiplices causas , duae sunt principes. Una verae 8c legitimae recidivae,quae ferE est interrupta quaedam continuatio prioris morbi: Sc a qua, ut aiebat Hippocrates, aegrotantes iisdem circuitibus iudicari solent. Cuius id solum causa est,quod in morbis relinquitur: atque id unicum,Galenus sufficientem esse recidiuarum causam docuit. Quae enim relinquuntur in morbis: seu id sit residua in membris sensibilis inteperies;seu materiae portio propter naturae imbecillitate,illiusve inaequalitate relicti: seu virumque. ideo recidiuas faciunt,quia a perseuerante intemperie consimili succo genito cum eo qui excretus est,reliquiis verb materiae morbificae per ulteriorem moram grauius vitium contrahentibus,l atque eo magis si morbosa intemperios membris adhuc inhaereat, morbi facillimb renouantur.Quot resertur intempesta excretiodc non indicata crisis.aut quae die miniis iudicatorio aduenit Tumi enim eum natura a materiae copiὶ aut acritudine ad excretionem ante Wrfectam coctionem irritata: totam materiam morbificam excernere neqheat:prauorum humorum portionem, in morbi minera
relinquit. Altera recidivae causa,sed spuriae,scilicet aduentus alterius congenetis morbi priori succedentis: est perseverans temporis morbosa constitutio. - ex Hippocrate, ' ut morbos parere taesti ita & recidiuas aliquando facere,ac praesertim si aeger in parem qu m antea rationis victust erroreminciderit. Verum ut in prima illa recidivae specie, principio prioris morbi initium numel tandi sumendum est: ita in hac secunda, a solius posterioris insultus innovatione computandum
329쪽
e cogitant illius homonimiam minimὰ attendentes: multas exeirarunt coriouetfias, quas fi elle .elt dirimere multipliei huius vocis significatu explicato. G aecum ergo nomen est συ υσυιμι aσυμ.πiπτω quod est simul cado,concido,aut occido deductum : dccasum vel aecidens vulgo apud Graecos significat. Sub qua generali acceptione a Galeno usurpatur, ' clam signa optimae constitutionis ab his quae secundum essentiae rationem insunt ab his quae ex necessitate consequuntur,atquela symptomatibus desumi ait. Item cum varia enumerat symptomata quae diuersas corporum ait rationes sequuntur.seu hae secundum naturam, siue praeter naturam se habeant. Nee non quando i 'symptomata quadam naturalia,quaedam praeter naturam esse dicit: non ad sententiam methodiis eorum ut voluit Fuchsius; . sed ex propria mente. Frequentius tamen Medici miniis uniuet salem iIlam signifieationem aspetnati,signifieatum huius vocis, arie tamen contrahunt. Aliquando enim symptoma id omne appellatur,quod animali praeter naturam aecidit,seu quod in corpore praeter o tutam subsistit: ut elim a Galeno v symptoma definitur , mutatio a naturali statu. Alias strictissi inhvsurpatur,pro eo quod praeter naturam adueniens morbum.tempore vel natura, ut explicat Monta. nus, i necessariis sequitur. Sic Galenus, quae constitutionem unde actio nasciturn estitiosequumtur, sanis quidem accidentia.aegrotantibus symptomata inquit,nuncupantur. Eth si quis alius ait,affectus in coipore morbum sequitur , is symptoma dumtaxat dicetur. Qui praeterea, 3 proprium esse symptomatis scobit,morbusequi. Vnde eos etiam affectus qui in qualitate mutata eonsistunt,solos symptomatum nomine dignatur, qui a morbo naseentes simul eum morbo eurantur & cessant. 4od symptomatum genus. ut a caeteris quae diffissioris significatus amplitudine continent ut distinguatur,epigennema quasi soperueniens vel supergenitum dici permittit. I Quod ea vox non omne quod animali praeter naturam advenit significet, sed quod .los moibosi necessat iis sequitur. eo sensu recte dicitur, symptoma morbos sequi velut umhra corpus. Atque sub hoc significatu Avicennas, accidens est inquit,res quae hanc sequitur dispositionemquae est non lnaturalis,sive sit naturali contraria. ficut dolor in colica siue non sit contraria, sicut tubedo multa lmaxillae in peripneumonia. Tandem omnium fiequentissimZ, Be maximε usitata Medicis signifieatione.Galeno authote, symptoma Se contractius significatum sibi assumens quam in duabus prioribus aeceptionibus. ω latius quam in tertia;signifieare solet id omne quod detractis tum morbis,tum eorum causis , humano corpori piaeter naturam aedidi. Ita Galenus, leuiores omnes illos asseetias praeter naturam M. uenientes,qui solitas uniuscuiusque operationes nondum indere consueuerunt, ad symptomata reffert. In quo significatu, Galenum imitati, de symptomatis nobis propositum est agere. Quibus explicatis occurrit dissicultas: num symptoma, a reliquis praeter naturam assectibus ita distinguatur, ut uni eidemque symptomatis dc morbi afit symptomatis Ac causae morbi denomina tio 'mul conuenire nunquam possit,cui quaestioni susissime,sed confusissimo ab Aponens νatque ab aliis Latino barbaris agitatae: breuiter respondemus. Ptimum unum eumdόmque affectum diversis tamen rationibus posse de symptoma esse. de morbi eausam. Qiod contra Fernelium ' est;qui symptoma alterius symptomatis causam esse posse admitateris,quando scilicet ex eodem morbo complura symptomata continuati sitie defluunt: simploma tamen neque morbum, neque proximam morbi Causam esse usquam deprehensum assirmat eorum interim immemor quae paulo ante seripserat. A ssertionis autem nostrae veritatem confirmat, quod dolor lichi solationis eontinui sit effectus δc symptoma causa tame fit fluxionis atque hinc tumoris. Et nimia sanguinis vacuatio per nares, mariscas, ut uterum; frigidae intemperiei iecoris, ac totius corporis causa immediata euadit. Eamdem vero sententiam Galeni doctrinae consentire, patet ex Min ptimum plottheticωn ubi prauum autem est inquit. non ut signum tam v, velum etiam ut cauti symploma huiusmodi. Tum cum ex accidenti tamen ai ; symptomata quoque curandi rationem aliquando mutant: causae scilicet locum eo tempore habentia. Apertissim h vero quando causa inquit, 'simul de symptoma est transpirabilis excrementi retentio. Cui omninis Auicennam assentiti eonstabit illi qui quae secunda An libri primi scribuntur legerit. Secundδ asserimus liche aliquando id ipsum quod unius morbi est symptoma,in alia parte morbi aliquando rationem induat,uti adfinem eapitis primi huius libri indicauimus: rarissime tamen id euenire censemus, de nullum symptomatis agenus quatenus tale posse primo M per se actiones labefactare, sed alicuius alterius morbi interuentu. l
330쪽
Theorica. De morbo, morborum causis. 28 S
ua illud ipsum quod vel E morbus est Amploma fieri posse negamus: lic Et morbos morbis io peruenientes, muniuersa Medicorum schola symptomaticos appellauerimus. Ac symptomatici quidununcupantur,quod symptomatum prioribus morbis super nascendi conditionem imitentur. Neque aliud voluisse Aaleennam. . existimandum est,cum febrςm phthisi aduenientem accidens appel lauit. Galenus enim apertissime docuit.' iniuria morbos aliis superuenientes; ut erysipelata ,ophthalmias, ut aera, patratidas,& similia quae febribus superuenire consueuerunt symptomata appellari.Tam longe enim ab inuicem absunt horum rationes formales ut nullo modo concipi possit quod alieu bini cubi rationem induit, illud ibidem symptoma esse. Nam Vt notat Fernelius, oporteree unum eumdem eiusdem memtiti affectum laedere dc non laedere actionem atque eumdem morbum, esse de non morbum, cum acceptismi asymptomatis denominatio morbum excludat, ut iam antea fuit ex plicatum,talia vero contradictionem implicantia, nullus est qua simul cisnsistere posse adimetae Symploma vero lub quatto illo ἐκ postremo significatu acceptum,in varia genera, plutesque spe. eies diuiditur. Cuius tria prima 4c summa genera sunt actio laesa, excutorum retentorumque vi. tium, de simplex eorporis affectus, ut proxime ad Galenum loquitur Fernelius, 4 vel vi vulgo exteti, qualitas mutata. Quam posteriorem loquendi rationem homonimiam omnem effugientem . damnat tamen Rodeticus a Uelga r ' quod sic tumor oc multa alia sub nulla trium differentiatum sym. momatum comprehenderentur. Sed fallitar bio,cum nulla sit symptomatis species quae ad praedicta
Tumor enim si ad magnitudinem effatu dignam peruenerit. M actionibus sensibilem noxam inis ferat imoibus erit. non lymptoma: sin veto tam paruus fuerit ut nulli vilius membri actioni in com moder , quales sunt frequentes le minutali vari, ad qualitatem tactilem mutatam ut insta docebimus referetur. variae enim sunt uniuscuiusque praedictorum generum species. Nam actio seu animalis illa sit seu naturalis sub qua vitalem complectitur aliquando Galenus seu vitalis etiam cui sua non desunt symptomata ut idem meminit Pergamenus o de quaecum quo eatum sit species, trifariam laesa intelligitur: abolita se ilicet, imminuta. ec deprauata. Abolitae exemplum sit amentia, coecitas, paralysis, asphixia, in appetentia, apepsa seu omni minia Cruditas, te similes. Imminutae. mentis hebetudo, sensus cuiusuis imbecillitas, tactas stupor, ad motum torpor, tarda coctio seu, atque his pares. quae ut plurimam proprio nomine carentes circumloquendo expli- eantur. Deprauatio autem actionum, non unius est rationis, sed multiplex. Nam licet omnis allio ideo deplauata dicatur, quod aliter fiat quam opor Leret: ea tamen prauitas actioni multifatiam coniungitur. Primo quidem, vitio in actionem ipsam cadenim quale in deliri is, ullus haIlucinationiabus,cibo tum inquinatione, de similibus adnotatur. Tum actionis errore in modo productionis interueniente; uti in strabismo,oc aurium tinnitu accidit. Tert id organi laesione actionem concomitante,ita ut actio quae solet esse perfectiva, si non per se saltem per accidens,euadat corruptiua: cuius ordinis est dolori Demum facultate in operando mo . dum naturae confoetum non seruante,sed ob irritationem tam ab innata,aut acquisititia intemperie uti in fame canina de immodico vehementi coeundi desiderio quam a eopia aut acrimonia matera aemotbifieae, i seu ob edrruptionem oppositae facultatis, ut fit in contractione nimia eius musculi quialteri paralysim patienti opponitur. Eorum quae excernuntur vitium,vel est in re ipsa quae ex eernitur,vel in via seu parte per quam fit excretio, vel ab ipsa excretionis causa pendet. Rei excretae vitium, in eo consistit e quod ut habet Galenus, ea,vel tota substantia. et qualitate, vel quantitate a naturali statu sit egressa. Tota quidem substantia quod excernitur bifari iam peccat: vel quia id excernatur . quod maxime naturae amicum nullatenus euacuari deberet, ut sanguis per haemorrhagiam, pinguedo par colli quationem 5c tunica. rum ramenta seu ephelcides in intestinorum, vesicae, atque aliarum partium ulceribus. Vel quia quidpiam exeernatur,quod ab his quae intra nos secundum naturam generantur plane sit alienum nullique eorum analogum: qualia sunt pus lumbrici,arenulae,& fimilia quae a Galeno, toto genere praeter naturam esse dicuntur. Qualitate a naturali statu egressa ea dicuntur, quae naturalem qualitatem fibi naturaeque animalis conuenientem non seruant. Vt si meraca sint excrementa; vel bilis quae seeundlim naturam pallida est, vitellina, aeruginosa aut atra euaserit: vel pituita, pro insipida, dulcis, acida.saltaue sit genita: aut sanguis pro laudato putris sit factus. Sub quo capite reductive Comprehendi potest,& mollis illa earo quae in ulceribus plerumque superfluit, de langus qui non solum in vulneribus capitis fracto eranio generatur,sed in aliis etiam ulcerati partibus ut testatum est a Fa. brieio Hildano accrescit Quantitate demum peccant, quae copiosas etiam aut frequentius quam cuiusque naturae par est a corpore excernunt ur. Exctetorum vitium in via,in eo consisti quδd vel excretio fiat per eam viam quae in quacumque status salubris constitutione est inconsueta natura: ut quando in sceminis sanguis aliunde quam per