장음표시 사용
391쪽
appropinquantis est signum. Post ἀσφυξίαν autem,pulsus maximε lethales uni Ianguidissimi: quales
sunt formicantes. Qui acutas syneopas comitantur, ' quae ex cordis corpore essentialiter affecto, uno vetis te maligna febre tentato fiunt. Nam ut docuit Galenus, pullas sermicantes saeuitatem quae a febre cachiate dissoluitur consequuntur. Myuri omnes ut imbecillitatem vitalis ficultatis arguunt,ita nullus periculo vaean misertim fi ab exolutione , non item ab oppressiona iacultatis nascantur. Myuri tamen in unico ictu,deteriotes myntis in acetuo. ut asseruit Saxoniari quoniam maiorem imbecillitatem fignifiear, vehementiae aut magnitudinis motus tenore deficere in una pulsatione, quam in diuel fis. Pessimi autem in utroque genere existunt deficientes;maxim Eque non reciprocantes. Intet mittens pulsus nisi is naturalis sit ut solet esse quibusdam, minus quidem periculosus est in pueri sinullius perieuli in senibus, in iuuenibus autem de adultis maximε peliculosus
ex Galeno est ι praesertim si frequens sit intermissio. Quae item qυ b longior est:cis periculofior existit; e maximὲ si pararitas, raritas, tarditas,& langor illi coniungan ur. Cum enim summae imbecillitatis haec sit nota mortem esse in propinquo lanifieabit. Vermieulans item qui nullam sen fibilem euacuationem consequitur, interitum praenunciat quoniam is imbecillitatis peressentiam semper est index: atqui praeter rationem, non ex vasorum vacuatione imis beeilli fiunt,ex C iaci , ' malo sunt Ioeo. Est 6e conuolsivus perieulosus si in aeutis febribus appareat: ut enim feb i eonuulso superueniens malo est, ν ita & conuulsivus pulso, febri adnascens. periculo plenus. Tremulus item impioprie dictus qualem nos praeeedenti tractatu, 'deseripfimus, in acutis febpibus ingentem facultatis animalis imbecillitatem arguens interitum minatur In longis tandem moibis caloris extinctionem imminere ex Galeno, indicat pulsus longus,angustus,& humilis:qui admodum paruus usu pene exoluto.longus ob ingemem maciem sentitur. S gna lethalia quae ex respiratione petuntur sum ex Hippocrate sprimbm spiritus qui simul celerest Ac magnus. Is enim inflammationem notat in regionibus quae sunt supra praecordia hoc est septa diaphragma. Quae affectio perieuli semper plena est. Item qui cum raritate paruitatem coniunctam habet. Siquidem is extinctionem ealotis natiui, ex Galeno, portendit. Talem velo spiritum Hippocrates, et qualitatem aeris expirati exprimens,frigidum appellavit. de admodum exitialem dixit. Atque eis masis futuros est hie exitialis ; si iuxta eumdem Hippocratem, 'natera quidem spiritum
frag dum red4ant per c item autem calidus vapor exeat. Calore quidem Cordis eo usi ue remita, ες calido eiusdem sic exoluto,ut inspiratus aer inealescere nequiens frigidus expiretur: ealido autem putredinali seu exhalatronibus materiae intra vala pultentis darge per ambitum cutis evaporantibus. Plaeterea ex aphotismis, luctuosa suspiria, qualia scilicet pueris lugentibus solent accidere in acutis passi ibus de quae febrem habent comitem,praua seruntur. Q od a motu coruu'suo musculorum thorarem mouentium oriantur,& initium conuulsionis indicem. acutae serui superueniens, semper periculum mortis inducit. Naturalis facultatis vitia lethalia se maxiπὸ per exerementa manifestant: de quibus mox. Interim cruditates ad summum vagmόmque usque morbi acuti perseuerantes, certum peliculum mi nantur. Ali s ex Galeno, eruditates longitudineir quidem aegritudinis infinuant, oriturum autem vel euasurum aegium minime demonstrant Item manes omnes spontaneae vacuationes .. 3mbecillinaturi saepius irritata apparentes, malae. Necnon de periculo plenae abscessuum repentinae disparitiones& retroces one ,vis pra explicuimos, k ipso H ppocrate monente. A qualitatibus motatis haec inter caetera suturae mortis signa muruam ut Prin is fi in febribos non intermittentibus . externa firgida fine, interna νειλ urantur, de sitim habeant inqυit Hs pocrates s lieri id ipsum, sti etiam per extinctionem facultatis non apparente, sit verum J lethale. Seu id istatim appareat si par gnomonicum in idipitia ea lore ab inflammatorio assietu ad intra reuoeator seu in acutis alii, accidat. ut epigenomencio vehementioris febris,quod periculosus estι calido stili cet habitut eoi potis iam disssipato,dc putredinali in intimo corporis classiori materis adhaerente. D. nidus praeterea totius corpolis coloriqualis in percus fis,aut demorsis a venenatis animalibus non nunquam apparet: vel in his etiam qui venenum hauserunt,extremam perniciem indιcal:natiuo ca- late iam penE extincto. Cadauetosa item illa faeies ab Hippocrate descripta . in qua nasus aeutus,oculi Concaui, tempora astricta. aures frigidae, Sc contractae fibraeque eamm versae, ae cutis circa frontem dura intenta de arida. lόrque totius vultus plumbeus aut luridus, s non a vigiliis, incerore, fame, aut vacuatione manifesta talis aduenerit praesentaneum est mortis indicium thumidi sonsumptior.e, dc calidi etiam extinctionem significans. Confiderate etiam conuenit ex eiusdem Senis praetcripto,' suspectiones oculorum in somno: fi quid enim candidae patiis subapparet commissis palpebris,nec alua fluor, aut medicamentum iri causa si , neque ita dormire consueuerit aeget,vitiosum id signum est , atque ad. modum lethale. Quoniam id fit propter imbucillitatem facultatis palpebras mouent s.quam admo.
392쪽
Theorica. De iudiciis morborum 347 l
tam imbecillem esse exitiale est.quoties a causa exteriore non prodierit: amissus item & obtene- lbratus omitatum splendor. liabetur in malis : Hoc enim spiricuum vigorem deperire significatur. oeuli autem ut valent ex Hippocrate, ' ita Ec Locum corpus. si praeterea peruertatur aut liuida sit palpebra aut labrum,aut nasu cum aliquo alio lanesto signo,mortem prope esse sciendum est. L l linale item est, ex eodem, si labra resoluta dc suspensa,&frigida,&alba fuerint,plurimamque in eo statu perseuerent: cum in animi deliquiis talia citra interitum aduenianti Moriturum item aegrum praenuntiat, si quod fuerit in aegrotante ulcus,aut liuidum,aut siccum, aut pallidum redda- lturi partis calore marcescente, de rectrice membri facultate istiscente. lTandem Iethalis est in morbo acuto ea hypochondriorum constitutio, in qua hypochondrium intentum est durum,& dolens r ab inflammatione scilicez, quae si magna sit,breui suturae motia v CAM,-ris periculum minatur. 1 f. a. um
Vltimb exerementorum qualitas ta modus, imminentem aegrorum interitum multisariam indi- ωκaνα, so
licet indices,si eum acuta febre fiant, syncopem minantur, M adfuturae mortis periculum insinuant. Si vero citra tales partes frigidi cum febris acutie appareant, pessimi omnium existunt di quippe qui non insuper fore, sed iam incipere syncopem indicant. IVrinae praecaeteris exitiosae ex Hippocrate, sunt aqueae cum acutis febribus apparentes. Quae tantam cruditatem indicant, quantam natura superare non possit. Ab his cetidae: quod ingintis putredinis sint notae. Nigrae item liuidae,&Viri ies: seu crassae sint,seu tenues. Etenim omnes hu iusmodi ingentem aestum significant. Nisi in analogis affectibus,quae per confusionem sunt crassae, cum aegri tolerantia mingantur. Iotet has autem minus perniciosae sunt crassae r nisi hae& extra crisim,&nimium sint tales. Tune enim & magnam vitiosi succi copiam, bc magnam inconcoctionem notant quae in acutis affectibus si eum aliis nisi thalibus coniungantur, mortem portendunt. Ex lethalium etiam ordine sunt oleaginosae, quae quoquo modo perseuerantes,semper icthales existunt i continuam colliquati mem indicantes. Vomitiones etiam sua habent ad mortem praesagiendam indicia Porraceae enim, lividae aut nigrae , malae censentur. in acuti, quidem febribus: quoniam in his ab ingenti aestu tales succos , genitos esse significantur. In tardis autem dc diuturnis morbis, tertianis , quartanisque febribus,t ret, uae ιν aut tumore lienis salubriter aliquando vomuntur. A t omnium colorum excrementa vomere,v exieciale admodum estiob magnitudinem cacochymiae,quam prae magnitudine & varietate humorum matuta superare nequeat. Ocyssimam vero abolitionem indicat vomitio liuida, si graue olet νQuoniam inde extinctio caloris ab insigni putredine orta signifi, atur. Omnes enim subpurres ac foetidi odores, in omnibus vomitionibus mali sunt. Nam ut ait Galenus ' cuiuis affectioni permisieratur putredo ea seipsa deterior euaditi lωα ι.Εgestiones demum si atrabilis riae sint funestae censentur 3 praesertim in morborum principio. Nam ex Coaeis, sebrienti, si atra bilis in principio supra vel infra prodierit, lethale. Sod uni- .s L .f. mersalius prolatum fuit in aphorismis, motbis quibuslinet incipientibus, si atra bilis supra vel in itin. v fra exierit,mortiferum. Quin imo,quibuscumque ex morbis acutis, aut diuturnis, vel ex vulneria 't ι. -- s,siue alioquinis modo extenuatis:bilis nigra,aut quali sanguis niger emuxerit, postlidie moriuntur. Quod imbecillitas ingens quae ab extenuatione nascitur,aliunde orta quam a causis proeatarctieis, depravitas intemperaturae vi lcerum humores tam alienos a natura generantis, diu nequeant sim perseuerare. ia Praeterea exitiosae admodum sunt nigrae deiectiones .vel pingues, et liuidae: vel vi Iegit V .lesius ruginosae praesertim saetidae: ob causas supra' explicatas. Quinimo versicolores 1μnta--e excretae, si prauis coloribus sint insectae,ex multiplici cacochymia, plurium partium vitiam indicantes, unestae sunt. Nam quo plures partes sunt in vitio eo res aegri peiore sunt loco. Nee mi- et ur Hippocratem dicere deiectiones eiusmodi diuturniores esse & nihilominus exitiales. Idlx .sa. enam Valesio interprete ita intelligendum est, ut velit Hippocrates si qui ab huiusmodi exere 4 1 nibus ιupersint,eosdem tardius conualescere,quod ad superanda multiformia excrementa Ion. ure tempore fit u quam ad id evincendum quod unius est generis. Vltimis ingrauibus omni morbis tam acutis quam diuturnis,natura iam aliunde imbecilla apparente fluxus ventris ad ueniens,imminentis mortis indicium est: exemplo tabe laborantium aphorismo duodecimo Iibri quinti. Ubi quibuscumque tabe laborantibus capilli a eapite defluunt, his alui profluuio super .
393쪽
Postremo,' excretiones quaecumque quae parua copia apparent, vehit stiliae singuinis, utinae, τά lmitiones, & deiectiones, malae Sed omnino deteriores, si Neuibus interpostis vitetvallu saepius recurrant. Q enim frequentius natura Dustra tentat peccantis succi excretionem facerereo magis suae imbecillitatis labem detegit. Ex quibus omnibus artificiosὶ pensatis, eum nobis modus pateat praeuidendi num moriturus fit
aeger. discendum, iam est quomodo tempus mortis praenoscatur. Quod licet cognitu dissicillimum sit,tamen tuna expectanda mors est, clim narum aduersus M iam noxiam sit acrius pugnatura: siue id venturum sit die septima, siue decima quarta.aut alia qu uis cliti . Etenim quemadmodum si circa id tempus naturae vis fuerit morbo superior, tunc spera- ltur salus: ita si ea inferior extiterit,eodem tempore timendum ne aeger intereat. Tunc enim aegro ltantem interire necessarium inquit Galenus, quando vires morbos uecubuerint. sed quando, Ecquoeo die id praeeis λ euenturum se certo eognoscere,vix nobis unquam conceditur. Attamen quam proximὶ fieri potest, hoc ipsum consummato Medico praesagiri oportet reum noscat quando per singula morborum tempora eum uniuersalia quam singularia, morituri sint aegri. In ci linatione enim uniuetiali nullos mori contingit. Quoniam fieri non potest, ut uapra docuimus ex Galeno . morbo a natura evicto aegrum interire. At in prinoipio, dc intra primum quaternarium, itina soli moriturum quempiam suspirandum est, cum signa omnia affectlis incipientis mala erunt, de mot-bus naturae vires magno excessu superabit. Si vero aliquanto minor fuerit naturae imbecillitas, ita ut ea possit aliquantulum affectus vehementiae resistere: mortem in aegritudinis augmentum differendam, coniectandum est. Sed eam citra manifestum naturae cum morbo conssirim affuturam. Siquidem cum natura pluribus gradibus a morbo superatur, illa tui notat Galenus M aduersus hune nullum init certamen. Q bd si naturae vis morbo quidem sit inlatior, sed eo usque valida , ut auis deae cum aduersatio congredi tinteritum ad statum usque tardandum udicandum est. Sed quo demum die periturus sit aeger , cetiis efferti vix potest. Nam ut docuit Galenus, ' dete minati quidem sunt atque ordinati naturae motus,cum ea valida materiae dominatur, suisque propriis rationibus operatur: in determinati verb sunt, inordinati, atque adeo incognoscibiles, quando succumbit. Vettim utcumque id etiam Galeno ipso indice, coniectari possumus. - enim natura morbum aggressa, conatus quosdam exerat. de sui enixus indiei a proferat per quaternatim , aut septenarios reo die moriturum aegrum expectandum est,qui proximό fututus est decretorius. post eum indiem in quo periculosa dc lethalia fgna motbi victoriam indicantia apparuerint. Alia quando tamen prae celeritate morbi, de vehementia symptomatum; tum quba extrinsecra et tum sit:mors indicatum diem praeuenit. Contra, si quae in contemplabili die mala apparuerint indicia, obseura sint i tune aeger. ut ab eo 'dem Galeno s indicatum est, decretorium proxime subsequentem excedat. Quod praefigium ut fiat exactius,aduertendum praeterea est,num morbus per impares dies an per pates macetiari consum uetit. Nam quibus exacerbationes fieri sunt solitae, eisdem mortes adueniunt. O in veto partieulari accessionis tempore quispiam sit moriturus, ve&proximὸ mortis horam praedicamus,duobus modis coniectatur Galenus, primo quidem , ex praegressa animaduerfione quo cuiusque accessionis tempote deterius habere aeger consueuerier pari enim eumdem interiturum eredendum est. Secundo, quod deceat eos qui propter materiae multitudinem, vel' crassitiem,aut internae inflammationis magnitudinem exitialiter laborant i in paroxysmotum aut examitationum principiis interire i quoniam dum humores concitantur de commouentur,contingit calorem ad intra recurrentem sus ait. In statu verδ perire illos quorum narura morbi vehementia opprimituri per statum enim, morbii vehementia maxima est. Tandem in declinatione particulari eos extingui, qui exhaustis spiritibus ob morbi diuturnitatem exoluti intereunt- Clim enim contingat per tria priora morbi particularia tempora spiritus quodammodo intro recludi parcilis per eadem ex hau uri incit nante vero accessione.& natura conante partes singulas nouo spirituum influxu recreare, Mallimum est parcas reliquias exolui. unde qui sic pereunt quasi animo linquantur intereunt. ix. ἰ lQ iod veris ad modum mortis pertinet, num suffocatione. an dissollatione, aut mixtim utri uecasu concurrente, periturus sit aeger: ipsa morbi species Ee locus assectas ex Galeno demonstrabiae. Morbus enim omnis qui a repletione, obstructione, aut compressotis, a materia nullia aut Massa, cum tumore atu citra illum,aum fluxione aut sine illa in corde, pulmone, thoraemgutture. saucibus, cerebro, utero, arteriisque omnibus asi venis eonsistit: suffocatione finituri minus autem omnis vel inanitionem inducens,vel ex ea nascensi diGlutione, seu vitalem facultatem deiiciendo perimit. Tales sunt ex Galeno, Τ ingentes omnes intempeties sine materia eordi impressae. . Sive illae per se ab initio illud occupauerint;seu eaedem alia primum viscera tenuerint. Nee non seu illae qualuati
394쪽
Theotim. De iudiciis morborum. 349
venenatae socientur, seu sine illa excitentur. Item immodica omnis euacuatio, diutuinique devehementes dolores. Tum stomaehici illi affectus a quibus syncopes excitantur. Iecinoris printerea diuturni morbi , ptopter quos corpus alimenro , de cor suo genio defraudatur. Atqui utriusque musae est particeps: ve pestilens omnis affectus , febris ardens , quae ab interitis inflammationibus excitantur et utroque modo, tum sutacatione, tum diolutione interimete potest. Tandem quomodo mortui ab adhuc viventibus distinguendi sint, explicandum testat. Nam licte in plurimis ingens expiratio quam manifesta respirationis cessatio sequitur, sussciat ad mortem certo indicandam: in apoplecticis tamen, dc hystericis mulieribus , lute nondum sunt certa persecti intelitus signa. Quos num vel leuissimε respirent, quasi respiratione vivens a non vivente distinguatur pro- bare multi consueuerunt. vel enim lana carminata, aut Disipium carminatum, aut candela is vitia .l tenuis accensa naribus admouetur et quae si Vel minimum a magis oeulatis agitari videantur .. iventis omni aditu in cubiculum negato,&semotis ab aegro ijs qui exsuctando experientibus imponant adhue talis respirare credetur.Vel ad idipsum explorandum, cyathus aquae exactε plenus , ad imum sternum proph carrilaginem xyphoidem apponitur: qui si a moto dia-phragmate vel leuissime moueatur, aquae portionem aliquam effundeus , obscuram restare respirationem indicio erit. lVel speculum probε mundum M ab omni labe purgatum ori admouetur , quod a leuissimErespirante infectum, vitae reliquias superesse significat. lverum quoniam ex Galeno . ob uteri affectam petit aliquando respiratio, sola ea quae in a teriis fit transpiratione manente, quam tamen residuam nec interceptam transpirationem sensu 'discernere non possumus merito Ecclesiae decreto sancitum fertur,quoscumque derepenth ex tinctos, seu hi apoplectici fuerint . seu mulieres hystericae, seu alterutrius sexus grauiorem syneo pem passit nullo etiam apparente respirationis indicio , per horas saltem viginti quatuor se nandosesn, antequam sepulturae dentur, Vt communi omnium matri credantumne quod se quentet accidit reanimes ex funere referantur, aut tumulati spiritum reassumentes desperatio ne capti, Ac in ferinam rabiem versi, propriis digitis & manibus erosis, nusquam reuocandi pe reant. Sed quoniam etiam contingit nos plerumque laborare in discernendo, num recens ab v te to exclusi,aut exsecta aluo educti, vivant: aduertendum frequenter expuliatione arteriae umbili
calis, facilius quis aliunde discerni id posse.
De uniuersalibus praceptis ad praenosiis recte instituendum necessariis.
CaνvT XVIII. CV M tria fini apud Galenum' quae Medicum praesagire oportet . num scilicet morbus ad .
salutem an ad exitium inclinet; tum quo potissimum tempore alterutrum sit euenturum i dc rat mum quinam salutis aut mortis futurus sit modus: ut ea artificiosius praenoscere valeamus, tria omnino nobis perquirenda veniunt. morum primum est quantus sit naturae virium supra morbi vehementiam excessus,aut contra Etenim cum a morbo euadere nullum contingat, quin naturast morbo superior , nee moriatur quisquam,quin natura morbo succumbat: fieri non potest futuram sanitatem praeuideri , aut imminentem interitum praecognosci, nisi quis E duobus sit altero, in duello superior ante dischrnatur Secundo sciamus oportet,in his quidem quos sanandos speramus,quam magna sit aut parua materiae peccantis resistentia. ad naturae cuiusque robur comparata,ve celerius aut tardius ad pepasmum deducta intra plures aut pauciores dies, vel insensibiliter exoluatur,vel secreta expellatur. In aliis vero quos morituros suspicamur, quam magna aut paruasit naturae imbecillitas ad diutius aut breuius fercndam morbi vehementiam.& plus aut minus ani malis interitum differendum. Tettid tandem discendum,vel quomodo naturae vires possint se a materia morbi causa pro eius substantiae modo de copia pro aegrotantis habitu,& anni tempore extricare: vel quomodo morbus offendendo procedat, ut conijciamus quomodo is similiter progrediendo naturam sit oppressurus. Quod ad primi im ergo pertinet. non ea solum contemplari oportet quae in aegris apparent, n bisque praesentia sunt:sed ea etia artificiose perquirere quae sunt praeterita. Principio quidem qualis esset naturalis aegrorum constitutio, tum ex his quae de temperamentis agentes diximus
395쪽
coniectandum , tum sedula perquisitione ab aegris . eorumque familiaribus addiscendum, quales sint aegrotantis propensiones, & mores , quae victus ratio, quae artes,quae idiosyncrasiae: ut quantum S naturali statu praesens affectus absit intelligamus.Hippocrate enim docente, in imorbis minus periclitantur,quorum naturae, aerati, dc habitui, oc tempori congener est morbus, quam quibus nulla ex parte est consentaneus. Quod si propriam cuiusque naturam quantum deceret cognoscere nequeamus i ex communi omnium natura, iuxta Hippocratem, coniicere oportet, quantus sic ille praesentis aegritudinis a. natura recessus.
Postmodum omnia praesentis affectus symptomata sunt exactὶ pereurrenda. Vt per illa in morbi
cognitionem ducamur, eiusque speciem, magnitudinem, morem, tempus, & motum distinctε cognoscamus. Mox eadem in classes ita fiunt distinguenda, ut quae ad singulas principes faculta. res, naturalem, vitalem dc animalem pertinent; in singulas classes reseramus:& exinde in singulis classibus, hinc bona, inde mala discernamus. Quae ubi sic digesta discretaque fuerint, expendere conueniet quanta sit singillorum vis r ut praeceptore Hippocrate. - eadem inter se comparando, dc bona cum malis conferendo, quanta sit cuiusque facultatis vis, quantaque imbecillitas quam licebit exactius cognoscamus Et ex comia
muni facultatum robore aut langore, i ,tius naturae vires aut imbecillitatem assequamur. Vbi aduertendum est nos imbecillitatis nomine non tam intelligere momentaneam dc breuem exolutionem. ' quae aliqualem spirituum animalium dissipationem a causis procaininicis excitatam sequa, tur: quam permanentem,quae ab intemperie principum membrorum cordi sque maximὶ substan-
itiae inhaerente nascatur. Ita robur constans esse volumus.
Non enim illi fidendum est, quod pet leue momentum durans,medico artificio ad tempus procuratur. Meminisse praeterea oportet cuiusque facultatis infirmitatem aut robur non eiusdem esse momenti,ad totius naturae vigorem langoremque coniectandum , maximi enim facimus vitalis facultatis robur, cum inde vigor caeteris etiam Concilietur, ut eadem infirma reliquas valere minimE sperandum est. Mox a vitali quae ad naturalem ficultatem spectant magis aestimamus: quod ab hac coctiones,secretiones,dc excretiones laceorum peccantium expectare oporteat. Ο-nium minimi facimus animalis facultatis integritatem, aut vitia , si respirationem dempseris vitali famul,ntem, tum delirium in quo aegri remedia alimentaque auersantur et cum nec naturam fouere sine alimentis, nec morbo artis industria sine remediis aduersari vale
. Quibus omnibus cumulatim agnitis, ex Galeno, naturae vires sic conferre cum morbo conuenit ; ut copnita hinc affectionis tpecie, curabili , vel incurabili; loco assecto . quod is sit pars princeps,ossicialis,aut alia planε ignobilis; deprehensa causa leui aut vehementi: benigna aut cacoethe ; nec non perspecta morbi magnitudine, aut tenuitate: motu celeri aut tardo: more benigno aut maligno, ac demum tempore: inde vero naturae viribus integris aut imbecillis r uter horum alterum superet deprehendamus. in quibus conferendis haec sunt aduertenda. In morbi spe ete curabili robustas quidem vires longe esse morbo superiores, imbecillas vero ita contenderavi morbum perie curabilem it,ngiore tempore superent, vel etiam ab eodem pro maiore imbecillitate superentur. Locum affectum principem aut ossicialem qui plurimum ad vitam faciat; d monstrare morbum ad imbecillibus viribus vinci non posse,a robustis non facili superari. Causam vehementem de malignam,non nisi ab integris viribus,nec facilε reprimi. Magnos morb ,s, valentinaturae magnum negotium inferre, imbecillam opprimere. Celeres affectu infirmam naturae vim facile subigere, tardos posse etiam ab imbecilli natura remediis adiuta evinci. Benignos, longiore saltem tempore a natura superari: at cum ma ignis, firmas etiam vires periclitari. Ac demum
incipientes m ,rbos .facilius f caeteris paribus J domari, quὶm progresso .
Quae ergo ad morbum spectant quomodocumque occurrat inuicem combinari, si cum facultatum aut naturae eorpus regentis robore conferantur, 3c pateat naturam esse morbo inferi rem mortis periculum adesse denunciabimu: certius quidem, aut minus certum,pro maiori aut minori ex essu vehementiae morbi supra naturae vires.
Si vero naturam superiorem esse constet, adfuturam salutem praedicemus : modd nulli inte . ueniant errores qua Medici spem eludant. Aduertendum autem est in confere ndis singularum classium signis bonis cum malis , non
'ior ortere euentum futuri cassis praenunciare , pro maiore tantum numero horum aut illorum:
sed significationi eorum credendum esse, quae numero simul Ac viribus, aut significandi iuribus η' saltem contraria superanti ut ex Hippocrate, de Galeno, disimus. l
l uti enim nunquam uni de solitario signo , iuxta Pergamenum credendum est.
396쪽
Theorica. De iudiciis morborum.
Ira neque qvie plura sunt numero, omnino paucioribus sunt potentiora, nisi quae vitaque sunt ordinis ad significandum sint aequaliter essicacia. Nam plerumque fignum vnicum effocis notae, eodem Galeno authore , , multis debilibus in ita . i. ausignificando fidelius existit. Quae autem ad morbi,vel naturae vim, ut imbecillitatem indicandam fortiora sint, aut debili ta:tum ex his quae toto hoc opere fuere a nobis explicata: tum ex libris aphorismorum, prognostico prorrheticon, aut Coacarum praenotionum Hippocratis: necnon de ex libris de crisibus de de diebus decretoriis Galeni dilei facillime potest. Ex quibus interim colligere possumus, morbum ab iis vehementiorem prodi , quae aegrum 1
sibi naturali constitutione longius distrahunt: aut quae facultatum actiones ad vitam continuandam magis necessirias grauius offendunt. Contra naturam eo robustiorem indurari,quo actionum ad vitam tuendam necessariatu integritas euidentior erit, praesertim si ex Galeno, nulla praecia. bc . . pua pars in corpore morbum t aut aequalis scilicet intemperaturae aut alterius generis , in
facto esse conceperit: sed potitis morbus, humorum in conceptaculis conditorum vitio se in tfieri,
sciendum praeterea est, signa quae ex se mala sunt, non semper de in quibusque idem periculum portendere:-prout quaeque magis aut minus 1 cuiusque natura alieris sunt: Quae praeterea prout cum huius aut illias infirmis vitibus coniunguntur, eadem deteriora fiunt; mortem vel mox etiam futuram praesagientia. si minimum a talis aegri naturali statu absint, vel cum robustioribus aegrotantis vitibus appareant: morbi tantum Iongitudinem significabunt. Ita solet Hippoetates varias signotum syndromas, aut singularium symptomatum casus referens, non iisdem vocibus signorum malitiam exprimere : sed ea aliquand o σφαλερα idest periculosa vocat, de a quibus praui euentus periculum licet lueertum imminet. Que vox plerumque etiam remediis de auxiliis medicis non apposith usurpatis, ab Hippocrate tribaitur. Que vero ex morbosis symptomatibus incerti M periculosi euentas, ae dictallis iusici, sunt notae: ea vira appellat. Καυε vero de mala, - ἐκ μαu noa bona, item nata, και πωua laboriosa nuncupat ea, quae cum mala sine, ab aliis tamen bonis signis si nal apparentibus vinci de superari possunt. Κακ δα seu pessi. ma,ea nominat quorum tanta est prauitas ut etiam bona signa qae simul coniuncta sint superent: vel ubi nulla illix bona, perieuli indieationem minuentia socientur. Ae tandem ε ἐθρια id est perniciosa ,-- idest funesta de mortalia ea vocat , a quibus nulla s ut pluri mamin est sperabilis salus, eollapsis principum omnium aut aliquarum facul uro viribus. Nam ub plistes facultates diuersi generis erunt in vitio . eo res aegrotaritium in Miori s nisi tu. Olcia.I. . a.d. Si v δ in praedicta signotum bonorum malorumque ad inuicem collatione, bona. malis sic. permisceri adaereantat , ut ea vitibus sicit quodammodo inter se paria r ad ferendum iudicium futuri in tali casu euentus, exercitato Medico est opus, ut monec Galenus , qui in operibus medieis talia frequenter sit contemplatus. i r . a. interim in eo quod laturum est praedicendo, cauth pr edendum, ne nimis confidenter quid---u . piam praedicentes, eontrarium accidere experiamur. ii. At nec praedicti solum M. aduertere , de inter se conferre oportet r sed preterea ut certiussituri moti rum rasus iudicium feramus. , necesse est adnotante Coo Sede, impetiim moroborum populatiter grassantium consideraret nemon temporis conditionem obseruare. scientes enim quae s siecies, vehemeritia, de mos morborum communiter g suntium ., & quin i odo udem mcntiariae te in xx consueuerint. Facilias in motus atque euentus cousimilium a tudinum notitiam veniemus. Monqubd per vulgarium morborum constotio 3 , par simi rum sit exie A sed et affectus qui a comarum causa excitantur,vς plurimum .smasinulas
i n licet a principi i uri oporteat ea quae aegrotantibus insunt M. sedulδ im
iniqui se spi mi es t i at non item illius vim de morem suificienter doegunt: λι
suibus tiatdri eventos Guditis' aut lethalis maximum habetur iudicium. . .
in , cmanaum to a x sit perapparentibus signis nobis innotescant: per id tempus signin
397쪽
tum omnium examen accuratissime ineundum est, M viresius eius quod in statu euentutum est praediatio differarui. Nee desperandum tamen,posse nos aliquando in primo etiam morbi congressu quid fle quando euenturum sit praesagire, ex aegri viribus eum motbi vehementia collatis e prasertim si natum longE superior, & eius viribus nulla ex parte nutantibus , morbum antediatur e aut cometa i sic ex Galeno, ' Gymnastat plurimi ex primis statim motibus quibus contra se inui. m luctante, feruntur, victurum, ac quam aeterrimὶ aduersatius succumber, primuntiare
Qubd si minus euidens naturae vigor, & propter nativas aegri intemperies, incautam aut molliorem uiuenes laticinem, aetatem, anni tempus, aut suspectum morbi progressiim i nobist non liceat naturae vires cum morbi vehementia aequa lance conferre et prudentis erit Medici, quid de fututo euentu sentiat ita aliis ab aegrotante reserte, ut quocumque vergat assectio , possit deinceps priori sementiae quodammodo adhaerendo, pro euidentiore morbi professu, apertius es. 'ferre quid speret,aut timeat. lInterea veris quicumque praxi medicae addictus suae famae curam habet . ubi in addistendis, his quae a is sigillatim M per momenta etiam adueniunt diligens fuerit , dein singulis exaui,
nandis accuratus,praecepti Hippocraticlymeminerit: ne his quae praeter rationem leuant , fidati neque multum formidet mala, quae praeter rationem adueniant: plurima enim horum , stabilia lnon sunt, neque valde durare, neque dia perseuerare consueuerunt. Accidit enim aliquando, venatura quodammodo fessa, duellum cum morbo remittat, & aegro melius esse videatur ι de quindam quae per id tempus excernuntur, apparentiam quamdam coctionis, sed non perieuera tem exhibrant: ὲ quibus, non statim oportet in spem salutis eleuari. Nam Hermocrates ' cum die quinto urinas tenues suspensionem habentes minxisset, de circa undecimum omnia illi visa essent esse remissa : resertur tamen vigesima septima interiisse: Ac vi habet Galenus e in morbis qui citra copiosam excretionem vel abscessum insignem quieuerruit , recidiva timenda est.
Contra, ut idem notat Pergamenus, 'si aliquando ordiremus . dissicilis spinitio . hyp chondri, retractio, dolor capitis, oculorum caligo, delitium , εο similia praecedentibus signis
coctionis mox adfuturam crisim antecedentia; aut quidpiam aliud praeter vim morbi aduenien appareat trafivulgaresMedicos terreat,doctiores tamen dc expertos vel non tenebit , vel salutis ietiam mox adfututae spe recreabit. . Corere.m ad compendium praemissarum omnium praeceptionum, sie ed se motburi eum n tura conferentes, uter eorum superior sit agnoscemus: si quae pet fluxum durationis motbicidunt, aduertentes, hinc quae per singula morbi tempora adueniunt. inde quae per singula ri turae in morbo tempora contingunt, expendentes, ea inuicem conferamus. Tempota morbi tuel colligi potest ex his quae alibi docuimus ea dicimus quae pro vario morbi symptotnarumque
progressu distinguimus. ' Naeutae vero in morbo tempora, quae pro diuerso naturae morborum medicatricis sueeesti,ta litimur in principium, augmentum,&α In qua collatione, si morbi principium bteue esse , audi . mentum autem promptum Sc vehemens adnotemusmaturam contra in principit, semper langis . re nullam coctionem aggrediendo, aut morbi vehementiae imparem, vel pto mare lae copia iavitio segniorem: naturam morbo inferiorem esse iudicabimus; & quo velocὲoh erit illorum magni morbi fluxu naturaeque segnior progressus; eb promptius naturam opprimendans esse censebimus. Si vect ex aduerso, morbus quidem lentE incrementum capiat de leue: ae ruituti, cito euidentis coctionis notas exerat. Hanc breui morbum domitutam eueptienunciablinisti risi pari conatu naturam eam morbo progredi aduertamus, exestitilio Alfictetis opsti latis in dii bia monomachia quid euenturum sit praeuideat: occultos naturae recessus squibaliae rem extiti minatis penstitia eleense aut latentem labibi emethia mi utimimo inlusuitui:
expulso aeuitia deprehendetis. Ad quem industriae gradum fidissici perrumessius, si eoti
omnium meminerimus quae toto hoc tractatucli,cuimus. cIIDNI s
M ad seeundam aureae praedictionis eaput spectat adesticii diisest quis thateria tesus simuIque benignior est, ct celisus a robusta natura domari. Celeritatem lex Galeno ,γὶ iiiviubi magnitudine, arini tempore, regione, Maetate fiducii itiite.' sui nivea ludi Maeliquanto euinci ι tu, imbecilli nati ta s reque eb magis, si nioclis Glertiati , irini tempus, regio, ιρ Hai
398쪽
.Theorica. De iudiciis morborum. 3 3
Cumque natura in subordinatis motibus regularem quamdam proportionem seruet: quo lentior ea fuerit ad proferenda signa coctionis, ed etiam, ut docet Galenus, ad crisim moliendam erit tardior Secundo scire oportet,cu n nunquam contingat morbum securὶ desinere , nisi ex signis coctionis praeindicata sit eius desitio:&cum intra vigesimum diem criticorum, indices sint quaternarij: inde vero ad quadragesimum,ut plurimum septenarii, atque inde ad centesimum vigesimum,ulce rij: ab indicatorio die, per praedicta remporum intervalla,posse nos praenoscere, quoto die sequutura sit crisis , morbsisque soluendus Ac quoniam ex Galeno, 'eisdem 't plurimum diebus imbecillior natura vincitur . quibus valens morbos stiperare consueuit : de praegressis indicibus,sui frustranei exitus notas exhibete posse etiam nos, ex pari animaduersione detaientis naturae, futurae mortis diem praenunciare. Postremo quod ad tertium prognoscos caput attinet: tam apertὶ id , nobis explicatum est superius: ut pluribus nos indigeamus. Quare hoc unum tandem velim vos monere, ut si quando ea quae toto hoc opere fuere ena rata ad exercitationem quispiam vestrum referens in primo experimento fallatur: n propterea desperet se praesagiendi artem consequi aliquando posse: sed meminerit non perperam ab Hiinmerate scriptum, ' acutorum morborum non omnino certas effe praenotiones salutis aut mortis: Se nouerit monitore Galeno, ε sibi diuturnae ineditationi incumbendum de in exercitatione perseuerandum esse. Atque hae sunt. quae de iudiciis morborum 8c Theotica Medicinae parte, in vestram utilitatem iucenda videbantur.
Ad laudem & gloriam Dei optimi Maximi.
400쪽
VM singulis exterorum animalium speciebus unum pariendi tempus ' constitii toi 2 sie a natura: mirum plane videtur humanorum partuum tantam esse inconstantiam,& tam varios mulierum pariendi terminos ι ut quoto a conceptu mense, aut vitales,aut citra fraudem natos censere oporteat,plerumque disputetur. Nasieuntur cerui mense tantum nono , Vituli decimo, cameli undecimo, equi duo- isque certus est nascendi terminus, quo nec tardius uiui,nec victuri citius eduntur: humani uein partus tum septimo,tum octauo etiam, nono, decimo, imo de undeeimo nati vivunt aliquando,alias intereunti unde grauissimae controuersiae subit occasio , quis secundum naturam, primus sit.& quis ultimus pariendi terminus. Mox,num qui inter illos citatioris, Ac tardioris re mini eancellos eduntur, omnes vitales sint, an rantum aliqui vivant. Quae ut breuiter, & quam licebit accuratilis cutiam: primum in varietate partuum, causisque huius varietatis explieandis versabor; tum ad eorumdem citatiores,tardiorόsque terminos transiens, quos vitales esse contingat,quos veris minim εe quibus ex causis inquirere aggrediar. Ae quamuis eadem , plurimis disputata fuerint,non pigebit lectorem haec etiam nostra legisse, quae sua breuitate,obseruata methodo,& interserta aliqua nouitate placebunt. Vatiis te foribus,variis terminis humanos partus in lucem edi; non tam ratio, qu m experientia probat. Reserunt mulieres quibus hac in re ex Hippocrate ' credendum est se aliquando septimo,alias octauo saepius nono,& decimo mense parere Quod obitetrices parturientibus adstantes memprant,& attestantur matronae variae pro variis partubus.ldipsum scripsere historici. ediei auctor que vatij alterius generis. Nec varias solum variis temporibus suos excludere partus, sed easdem non paribus terminis peperisse. Est apud Plinium , ' vestitiam, Catu Herdicij , ac postea pomponi, , atque Orfiti clarissimorum ciuium coniugem, ex his quatuor partus enixam, Sempronium septimo mense genuisse ι Suillium, vel f Walij legunti Givum Ruffum undecimo, Corbulonem septimo, utrumque consulem: tum demum Caesoniam Caij Principis coniugem,octauo Eiusdem varietatis testis est locupletissimus,cum Hippocrare, ' oc Galeno. scinimus A ristoteles 1
qui eumvnum pariendi tempus statutum omnibus animantibus norit, homii iuni multiplex datumine admiratur: nam septimo mense fc octauora nono,inquit, parere potest,&,quod plurimum decimomonnullae etiam undecimum tangunt. Imo ut nonnullae,foetus ante septimum mensem natos educamini: i in aliae,partum vitta annum distulerunt. Cuius diuersitatis causas plurimi explicare conati ,rem totam ex mente, ut credunt, Hippo-etatis eo referunt: qudd cum humani scelux alii aliis celerius, aut tardius formentur,alij etiam aliis letius aut tardi is in lucem edantur. Qui enim inquiunt,celerius formantur, ijdem citius excla. iniudide qui segnias manifesti suae formationis lineamenta acceperint, isdem longiorem in utero
quod insinuasse videtur Hippocrates iam libro de alimento, ' ad figurationem,inquit, triginta