장음표시 사용
151쪽
1 34. IV. Ad Mundum pertinent quotquot fuerunt de lant homines, quorum unusquisque possidet principium illud cogitandi,
quo operationes suas, vel politicas vel civiles vel militares vel Iiterarias dirigit, intendens finem, observans medi. ex ea eligens de applicans , quae opportuna vidit . aed principium istud cogitandi nequit esse a sertuito atomorum concursit; Nam imprimis illud non componitur eX materia , aut ex hujus modificatione aliqua , ut alibi ci demonstratur : deinde quis unquam dixit operationes heroum,quotquot fuerunt in quavis arte aut scientiainuisse fortuitas3Tandem ne ipsi quidem obiicientes patiuntur sie contemni, quasi haec dicant casu , & blaterent incogitanter . 13 s. V. Effectus dependentes a motu sortuito , de include
tes in sua essentia continuam agitaIionem etiam minimarum pamtium , ut earum , quae sunt in corporibus organicis animalium a que plantarum , repugnat esse frequentes, constantes, de unisermes ; Nam motus fortuitus haec omnia attributa a siuo conceptu
excludit. Fortuna , inquit Tullius fa amica varietatis consamitam respuit: & Galenus, 3 Pro dentiae ct arti omnino contra rium obse debet, quod casu oc fortuito sis. Atqui in hac rerum universitate dantur effectus includentes in sua essentia continuam agitationem etiam minimarum partium , qui sunt frequentes , constantes , de uniQrmes: ergo repugnat illos esse a motu fortu iato . Hoc argumento usus jam est Boetius dicens, 4 Mn tam temtus naturae ordo procederet, nec Iam dispositos motus istis, temporibus , sulesia , smilii, gratismi r explicaret, nisi unus esset, qui has mutationum parietates manens ipse disponerer . Eodem utuntur etiam Paulus Segneri Iacobus Riccati . de Form yus . Illud brevi comprehendit Bumerius 8ὶ vi hac propositione , quod contineι mulsos disserenter panes , quae conspiram in effectus . qui regulariser redeiant nequis esses effectus easui ,sedes essectus extis intelligentis, quam propositionem ipse numerat
152쪽
formitas apparet primo in tota liac rerum adspectabilium cong rie , quae a tot jam saerulis teste historia est eadem ; Octo enim vel decem Stellae, inquit Jaque lotius i , quae olim apparuerunt, ct deinde evanuerunt, sunt minimae quaedam in Caelis Ivariati nes a paucis observabiles, quae sortasse etiam constantes quidam esse fuis sunt juxta illos,qui conjiciunt esse Cometas a remotioribus Caeli partibus ad proximiores nobis redeuntes. Secundo constantia & uniformitas se prodit in motu partium hujus Mundi grandiorum, ut corporum caelestium; Nam pro quovis tempore praedici accurate possunt appulsius atque reditus caelestium corporum
ad haec vel illa Caeli puncta: Σ Defetaones Solis ct Lunae, dicebat iam a suis temporibus Tullius, cognitae praedictaeque tu omne
postera Iempus, quae, quantae, quando futurae sint. Atque cum motus isti Planetarum sint circa Solem cum tali in ipsum tendemtia , quae sequitur sensibiliter rationem inversam quadrati distantiarum , quas singuli habent a Sole, ex qua tamquam necessariae consequentiae habentur quadrata temporum periodicorum , quae in iisdem deprehenduntur, in ratione cubi illarum distantiarum, & areae aequales, radio a Sole ad illos ducto aequalibus temporibus desicriptae , bene cum Cheyne 3 , & Derhamo 4 , qui in hoc copiosus est, sic arguitur . Si quis septem vel plures talos millies projiciens numerum senarium semel aut bis obtineret , possemus quidem dicere, id illi evenisse casu , sed si semper
senarium obtineret , concluderemus illum habere artem , qua id facit, vel talem esse naturam illorum talorum , ut necessariose debeant obvertere ex parte senarii. Hoc antecedens est evidens, ut jure Cardinalis Ptolomaeus numeret inter axiomata ,
hanc propositionem , s Es impossibile , quod Aquis homo conti
nuo per centum annos projiceret sorsuIIo talos , semper idem numerus in omni jam existeret : ergo a pari, cum Omnes Planetae praeseserant eamdem attractionem a tot jam annorum millibus nobis notis, dicendum est nullum in hoc intervenire cassim , sed artificium alicujus cauta , vel attractionem istam pertinere ads natu-
153쪽
naturam planetarum , & esse ipsis essentialem ; sed hoc secundum non potest dici,quia essentialis ostenditur corporibus inertia. cum quae non componitur esse ipsis essentialem hujusinodi attractionem: ergo dicendum est primum. non esse scilicet a casu. Tublius ex simili argumento, quod eloquenter declaravit, conclusit,
1 Haec eum cerrimus, po sumus ne dubitare . quin his praesit at quis pel ejectis vel moderator rami operis , ct muneris Et alibi . 1 eum impetum Caeli admirabili eum celeritate moveri vertique videamus, consanti fine conficiemem vicissitudines anniversarias. dubisamus quin ea non solum rarione fiant, sed etiam excellenti
nadam divinaque raetione Z auc vero alia quaedam natura , mentis rationis expers haec efficere potuis, quae non modo, uti flerent, ratione eguerunt, sed intelligi qualia sint, sine summa ratione non possunt Z Atque haec ille in ea, in qua vixit Auronomiae infantia,
quae neminem nondum docuerat de planetis secundari is, regul riter circae primario; se revolventibus , & de motu ipso primariorum nota solum circa Solem, sed etiam circa suos axes, & de caeteris omnibus ,. quae post Neotonum iam vulgata iunt , II 6.. Frequentiae tandem , constantia , & uniformitas effectuum inc Iudentium essentialiter motum etiam minimarum partium apparet ita singulis quibusvis speciebus animalium atque . plantarum. Hae enim ita temperamento, colore , sapore, in viribus medicina: in servientibus, in sorma Eliorum , storum, fructuum , in proportione circa extensionem mensuram figuram &connexionem inter se , in tota demum substantiali consormatione tum externa , tum interna suarum partium, sunt per unive iam terram, etsi climatum tam diverstrum, eaedem, ac ex historiade aliis, monumentis novimus, fuisse praeteritis saeculis. Itae nec ullus unquam a vitibus decerpsit nisi uvas, nec a quercubus aliud quam glandes, nec e fato tritico videmus quotannis aliud vegetabile pullulare , quam triticum. Quod siqui olim crediderunt & d,
ctitarunt dari metamorphoses tritici in lolium,& lolii in triticum, & unius plantae in aliam, ex accuratis iam multorum observationibus , & inter alios Ualli silerii in epistola ad Christianum Marti-Rellum, quam magna ex parte refert Fortunatus a Brixia a , con
154쪽
victi sunt erroris, nati vel ex praeconcepta opinione , vel ex oscitatione in observando, vel ex nimia credulitate . Similiter quae nunc sunt animalia vivi para nunquam novimus fuisse ovi para , aut viceversa : nec ab ovibus , aut alio quadrupede unquam nata sunt ova , nec ab ovis oves , aut aliud terrestre quadrupes: sed omne animal semper generavit animal, quod tandem praesesert structuram generanti similem. Atque si sit ex iIlis , quae nunc videmus ad unum sui statum pervenire per varias metamorphoses, ut accidit in papilionibus , non aliter novimus jam olim se habuisse , &frustra optamus aut timemus , ne in posterum alia via res contingat. Sin autem ex iis sit, quae certo in loco vivunt , vel certis cibis pascuntur , nnnquam alibi visa sunt, quam in si isdem sibi assignatis quasi regionibus. Ita campe, quae rodit soli a
salicum, nullibi invenitur assidere eidem mensae cum illa , quae vescitur brassica , nec curculiones proprii frum to unquam generantur in leguminibus, nec tineae pannorum habitant in plantis. Quid quod animalia illa , quae suis recens natis debent cibum quaerere vel parare , paucos solum singulis vicibus constanter generant, quia aliter nimis grave esset multos alere contra id ,
quod accidit in gallinis , phasianis , perdi cibus , aliisque , quae copiosa possunt simul prole abundare , quia haec statim ab ortu apta est per se ipsa ad cibum sumendum , & quaerendum per
apertos campos, ubi copiosam annonam in diversis seminibus, de omnis generis insectis comparatam sibi invenit a provido Creatore , ita ut unica genitorum cura sit pullos suos ducere ad meliores cibos, vel illos , dum vescuntur, custodire . Non raro autem videremus in rerum generatione vicissitudines toto genere diversas, semel dato, quod ex Brtuito atomorum motu illae aliquando extiterint, ut Lucretius post Epicurum citatum a Lam-hino in ejus commentario ausus est dicere: semper enim habere. tur materia fortuito mota , eadem scilicet causa , vi cujus si . Ex omniste rebus
Omne genus nasci posseti nil semine egeret:
E mare . . . homines, e terraposset oriri. Squammigerum genus O pestieres: ct erumpere Caelo
Armenta , atque aliae pecudes genus omne feraram
. so Luci. de Rerum Nat. lib. I. - Diuitiaco by Corale
155쪽
oceris partu culta ac deferta teneret et Nee fractus iisdem arboribus consare flerent, Sed mutarentur : ferre omnes omnis pqssent. Quae ipsius verba quam opportune in hanc rem cadunt, tam importu ne ille usiurpat ad concludendam nullam esse vim, quae ex nihilo possit aliquid efficere . I 'ia . Aliter idem argumentum cum Mauro i sic proponitur . Quod est contra essentias rerum est metaphysice impossibile , sed est contra essentiam casus, illum operari ordinato modo , quo operatur causa intelligens: ergo est metaphysice impossibile casum operari ordinato modo , quo operatur caussa intelligens e A qui Mundus, & quae in ipse accidunt, sunt effectus ordinati, ει quales fierent a causa intelligenter ergo metaphysice impossi-nule est Mundum , di quae in ipsio continuo accidunt , fieri a casu . Hoc pacto Athei illi, qui volunt materiam non ilum aeternam esse , sed etiam a se ipsa mobilem , nihil adhuc proficiunt, ut Deu in non esse suadeant. Etiamsi enim impossibilia illorum , principia permittantur, nihilominus per solam materiam de ipsius motum sine aliqua mente dirigente impossibile metaphysice est , ut extiterit haec Mundi machina.
Objectiones contra impos bilitatem Mundi per casum. ias. ID Rimo obiicitur . Si Mundum hunc non esse a cassi evi-
dens fieret Philosophis, primus non fuisset Anaxagoras, qui docuerit illum non factum a casu. Atqui Tullius cet testatur primum fuisse Anaxagoram , qui id docuerit: ergo . Resp. cone. maj. ct nego min.Tullius enim tantummodo dicit Anaxagoram fuisse primum, qui Mundi formationem tribuerit Deo . De quo tamen muIti citati a Jo. Christophoro Uomo illum expostulant tamquam de contradictione, quippe in eadem
pagina scribit, Thaletem dixisse aquam esse initium rerum, Deum
156쪽
autem mentem , quae ex aqua cuncta fingeret; & deinde descendens ad Anaxagoram , qui post Thaletem suit, hunc primum dicit , qui potueris es mentis infinitae Mundum designatum at ecmfestum . De aliis ut Platone i , Aristotele 1 , & Laertio 3 , qui citantur idem narrare de Anaxagora , alii viderint. Dici fortasse potest , illos signi ficare Anaxagoram primum fuisse , qui ex prothsso docuit Mundum esse opus mentis infinitar, quod alii vel siupposuerunt evidens, vel tribuerunt menti quidem ,
sed non infinitae: nunquam vero casei. 13ς. II. Objicitur . Inveniuntur non raro lapilli Sc gemmae, in quibus nulla arte & mero casu expressa apparent elegantissime diversa corpora naturalia, ut flores, frondes, rami, vultus, manus, aut aliae partes corporis vel humani vel alicujus bruti: Nec quidem haec rara sunt; Nam tria horum genera numerantur , scilicet lapides eur hi, hoc est picti tithographi , hoc est figurati, & liliotomi, hoc est incisi, quorum singulis assi. gnat Jo. M. de Turre quinque primarias species quae sub se
habent plures species infimas, iis apud Authores distinctas notis ac nominibus, quae statim indicant, cujus corporis sint imago. Ita lapides uranomor i audiunt, qui corpus aliquod caeleste , anthropomorpbi , qui humanum , ρυ omo hi, qui plantam repraesentant. Frequentius in Achate hi naturae lusus observantur', qui proinde pro variis figuris, quas repraesentat, varia nomina Rrtitur , quae ex eodem authore sunt haec. Achates technο-morphos , si characteres, vel figuras mathematicas habeat: Ach tes ura morphos, si Stellas vel Lunae phases: Corallio-Whates, si ramos corallorum: Achates A Womo MI ,vel Dendrosthater, si arbusta aut arbores: Achates Eoomorphos, si animalia: & determinate Lagi es si caput leporis , & masachares, si palumbum et Achates tandem Ambropomorphos si homines. Hue etiam pertinet marmor dictum Florentinum , in quo observansur virgulta arbores cryptae montes aedificia . His addi potest celebris imago spumae circa os equi facta, coloribus projectis in tabulam a
pictore irato, quia frustra circa illam jamdiu laboraverat, qt
157쪽
narrat Plutarchus ci . Addi rursus possimi diverser Crystallirationes, & coagulationes in formam plantarum S arborum , quae casu eveniunt chymicis miscentibus inter se diversa; substantias heterogeneas a Solent hae appellari vegetationei Philosophicae r& in particulari dicuntur Salinae, si fiant cum Salibus : metallicie vero, si cum metallis, in quibus celebres sunt multorum scriptis , praecipue Hombergii χὶ , & Lemerii Iunioris c3 , in commentariis Academiae scientiarum Parisiensis, illae quae fiunt, per Argentum & Ferrum , & dicuntur Arbor Dianae, & arbor Martis : ergo non est ne moraliter quidem impossibile , cxistere opus aliquod elegans ex sortuito atomorum motu . Et etiamsi in hac nostra terra artificia omnia perfecte expolita videamus habere pro sui cauia doctos artifices, fieri tamen potest, ut in aliis co poribus caelestibus, Jove aut Saturno, aut alio quovis, sint haec Zesimilia his opera , si . ullo artificio persectissime a solo casu
IV. Respondet primo objecto Ludovicus Barbieri ζ permittendo dari lapillos aliquos, qui casu imaginem alicujus objecti sufficienter distinctam praeseserant, negans hinc inferri
Omnia, quaecunque videmus propemodum infinita hunc Mundum componentia tam apte inter se connexa , esse similiter a casu .
Sed negandum revera illud est adaequate , scilicet tum quantum ad casum , qui auctor dicitur illarum imaginum quarumcumque quae in meris lapidibus inveniuntur et tum quantum ad distinctio nem , quae dicitur esse in hu)usmodi imaginibus. Nam quod pertinet ad primum, semel quod hujusmodi Iapides figurati constituant species aliquas, jam habetur in illis quaedam determinata figura , eaque constans, quae proinde casum excludit , & repeti debet a naturae legibus mechanicis, S immechanicis , quae etsi
a nobis non cognoscantur , attamen admitti necesse est, quemas modum has non negamus in productione verorum arborum &animalium , quamvis ne in his quidem nobis illae innotescant. Quod vero pertinet ad elegantiam talium imaginum, id jam olim negavit Magalottus, qui Amstelodami col letiionem quamdam hujusmodi ut ita dicam naturae miraculorum cum viderit , pr
158쪽
fitetur, se nihil in illis vidisse i , quod elegans revera dIci pos
set, & ne umbrant quidem aliquando observasse se earum imaginum , quas alii dicebant clarissime se intueri: nec dissimili modo circa haec visa credit rem se habere , ac circa sonitum campanarum , quem unusquisque pro suo libito interpretatur Idem pariter sentiunt Pluche Σὶ & Jacobus Raecati ca) comparantes has imagines illis, quas sibi aliqui videntur videre tu nebulis. Comparari etiam possunt naturalibus illis certorum, liquorum congelationibus, in quibus cum aliqui dixerint contemplatos se fuisse diversarum rerum eleganteς picturas , R bertus Myle ex suis repetitis experimentis conclusit, in Tentamine physico de experimentiis, quae non succedunt, illas non haberi, nisi in imaginatione observatorum . Ipse objectus Se Turre post enumeratos, &descriptos hujusmodi lapides concludit, putandum non esse inveniri accurate delineatas imagines rerum, a quibus nomen acceperunt, sed eam tantum cum iis similitudinem. qua
ι) adjuti ab imaginatime saepe clare in iis eidemus, quae natursiantum rudis ex adumbrapit -
141. Quod si imagines frondium ramorum ansmalium una- inimi plurium consensu censeantur esse in illis lapidibus: non est dubitandum illas habere originem ae veris ramis , fmndibus .animalibus , quae vel sue impressionem in materia limosi nondum in lapidem durata reliquerunt, vel jam i lim lapidis naturam contraxerunt. Ea enim physicae pars, quae Minera logia dicitur , non solum novit jam dari huiusimodi concretiones, sed propter illarum mulεitudinem coacta fuit illas dividere in plura genera, ct haec in plures species. Ita unum ex his generibus juxta citatum de Turre cs est vegetabile lapidosum, cujus prima species complectitur petrificationest vegetabilium: secunda eorum impressiones in lapidibus: tertia eorum conversiones in terram :quarta eorum commixtionem cum succisi mineralibus: quinta e rum reductiones in carbonem: sexta eorum conservationem in
suo statu quast naturali- Illud etiam est, ut idem Auctoe mo
159쪽
1aet, advertendum, quod oportet hujusmodi figuras attente examinare, antequam statuatur , artem omnem humanam ab illis
abesse L Nam, inquit ci , si inter duo plana marmorea colloces chartavit, in qua sint figurae quaevis depictae aut atramento, quod saturum sit vitriolo , aut colore Bluto in aqua ex vitriolo, salci marino , bitumine . & alumine cum aqua distillatis , & ne colores e vaporent, obturat is cera rimis omnibus, illas recondas in loco humido . invenies post mensem figuras easdem in tabulis expreGsas. Idem facilius fit in Achate . quem, eodem reserente ch constat infici coloribus pro libito diversis, pennici Ilo imbuto 1blutione argenti, vel bismuthi, vel auri. Hoc modo explicari posset celebris Achates anuli Regis Pyrrhi, in quo conlpiciebantur Apollo,& novem circa ipsum Muta cum suis omnes insigni
bus, si credimus Plinio, qui de illo meminit cy) , ut sibi per fa
141. Respondet secundo obiecto Plutarchus ipse , qui pluribus stultitiam eorum , qui quidquam fortunae tribuunt, declarans , dicit , hoc unum for Iurae artificiosum facinus narratur , quod praeterea parum habet admirationis; Nam expressio spumae equinae longe distat ab artificiosa imagine vultus alicujus . vel integri animalis. Quaenam est proportio , inquit Benedictus Pictetus 4 , inter spumam equi saetam semct intra plura specu Iaper temerariam projectionem non jam multorum colorum, sed unius, fortasse diligenter etiam jam ante praeparati, &struetura unius equi, & tot corporum organicorum specierum divershrum , & totius Mundi Z . Respondetur tertio obiecto , imprimis Adversarios non advertere , Vegetationes philosophicas sic appellari per metaphoram desiumptam ex quadam dumtaxat similitudine, quae in illis concretionibus habetur, cum figuris herbarum S plantarum. Caeterum longe illae distant ab uniformitate , structura organizatione elegantia , quae est in singulis herbarum partibus . Rursiis nihil in illis haberi fortuiti evidens est , cum ad artem quamdam redactae sint huiusmodi vegetationes, quoniam illae constanter
160쪽
habentur, quoties quis teneat rationem illam operandi, quam Authores prcescribunt, & cx ipsis brevi exponit Jo. de Turre i .
Quare quemadmodum quando aqua erumpens e salientibus cingitur diversias figuras aut stellarum , aut cyathi repraesentare ,
nemo dicit illas esse ex casu , ita ne haec quidem vegetationis similitudo dici fortuita potest, nisi ab eo, qui per abusum nominis fortuitum dicat illud , cujus causam explicare non potest, etsi intelligat illam adesse in legibus naturae, nobis partim notis, partim ignotis.' Respondetur quarto objecto , quod omissa impossibilitate supra demonstrata hujusmodi operum , quae ordinem in suis partibus habeant, per fortuitum motum, ex hoc ipso, quod in nostra hac terra haec casus vis non appareat, inferri debet nulli bi vim hanc illi inesse ; Nam hic primum deberent apparere per vinia, hujusmodi casus perfectae picturiu hominum , equorum , & CXem
cituum , quoniam materia huius terrae ostendit se pati ex casu tales motiones , ut juxta adversarios concrescat in veros homines, equos, exercitus.143. III. Objicitur . Ex ordine & utilitate rerum non inserturres primo factas esse cum intentione talis ordinis , & talis uti Iitatis , si hic ordo ει utilitas sit post ipsam rerum existentiam ex induitria hominum: Atqui ordo in partibus Mundi , S singularum utilitas potest esse post ipsam rerum existentiam ex industria hominum . ita in montibus inveniuntur aliquando scopuIi ita dispositi , ut illis utantur homines tamquam gradibus ad altius ascendendum , & alibi inveniuntur naturales cavernae, quae receptaculum viatoribus tribuunt in improvisis tempestatibus,
quin possit quis jure in serre , ea ad hujusmodi usus facta suisse ,
cum inferatur solum ea, postquam sam fuerunt, adhiberi ab hominibus ad praedictos usus: ergo ex ordine rerum hujus Mundi, earumque utilitate non insertur res primo factas esse cum intentione talis ordinis, & utilitatis: ergo si hoc non infertur, jam possunt esse fac a fortuito materiae motu . Resp. conc. m .ct nego mi Fem. Exempla quae proponuntur, sunt quidem de quodam ordine, & usu aliquarum rerum arbitrario , neque enim negatur homini datam esse vim ordinandi