De mundo dissertatio Andreae Spagnii florentini e Societate Jesu

251쪽

scendere potest illa consequentia; Nam etiam & a Qrtiori non cognoscimus substantiam creatoris , numquid igitur concludetur creator esse creatura λ

Argumenta contra aeternitatem Mundi quantum ad dispositionem miseriae ..ditas. 19 Rimo cum Whistono i adhibetur argumentum nega- tivum f. quod nulla scilicet habeatum ex ulla parte ratio amrmandi Mundum ne quantum quidem ad materiae , ex qua constat, . dispositionem esse ab aeterno ut constabit selutione objectionum . . II. Arguitur ex Scriptura, quae facit ut propositio haec sit de Fide. In . veterii Testamento dicitur , χ Dominus possedit me in initio. viarumsuarum antequam quicquam faceret a principio. Genesis incipit, . In principio erea est Deru Crium Terram , huc est in principio temporis qui est sensus literatis primario intentus in ea loquutione, ut Suare et persuadet a : In novo

Deus dicit , Oarifica me Puter apud remetipsis elaritate , quam habui , priusquam Modus fleret. Et de eodem scriptum est , s . in ipso condita sunt unlaesa in talis ct in Terra , si - bilia ct inoisibilia, ct ipse es ante omnes, ct omnia in ipse consant . Hinc primus ex articulis Christianae Religionis dicit iuxta symbolum Constantinopolitanum , Credo in unum Deum , Factorem Caesi se Ter ,. visibilium omnium ct inrisibilium: Et Concilium Lateranen. sub Innocentio III. statuit, Firmiter credimus, quod Deus sua. Omnipotenti Virtute simul ab initio temporis utramque de vibilo condidit creattirast, spiritualem eorporalem, δε- gelicam. delicet ct mundanam, ae deinde humanam, quasi communem ex piritu corpore consismam. . 226. III Probatur a posteriori. Ex monumentis diligenter conquisitis a pluribus Authoribus, . cognostitur historia totius

252쪽

antiquitatis: sed quod cognoscitur de historia totius antiquitatis, ostendit Mundum formatum in tempore . Hoc argumentum sic jam olim protulit Lucretius contra aeternitatem Mundi i Si nulla fuit genitalis origo Terrae ct Caeli, Jemperque aeterna fuere,

Cur supra bellum nebanam , ct funera Troiae

Non alias alii. quoque res cecinere Aetae

Ad hanc historiam antiquitatis Mundi reseruntur origines plurium artium , disciplinarum ,& cognitionum nobis notae, cum nominibus etiam eorum, qui illas invenerunt, ut legere est apud Athanasium si M,Clementem Alexandrinum I 4 d sephum I s , - .Heliodorum c io ,Strabonem ci7 , Diodorum i η), Plinium ci 9 , Polydorum ro).In his artibus nota est epocha pyxidis Nauticae, quae ad annum circiter iacio a Gilberto apud Derhamum 1i spectare creditur, cui consentit Dominicus Musantius crast, ejus inventorem nominata; Flavium Gioiam Almamitanum corrigens illos , . qui Giojam ' in Gojam , vel Giram ,& Almaphitanum in Melphensein commutarunt . Huic autem instrumento debemus detectionem Americae: tantae telluris habitatae partis , cuius prima cognitio ad Europaeos allata est a Christophoro Columbo , qui die ia Martii anno 1493 rediit ad portum Pali, unde 3 Augusti anni antecedentis , Blverat, Oceano Occidentali se

253쪽

se committens cum tribus navibus ipsi creditis a Ferdinando Reuge Castellae , quem moverant rationes ab ipse adductae de novis terris hac via facilius inveniendis, quas antea nequicquam proposuerat Joanni II. Lusitaniae Regi. . 217. An dividendi per aquam sortem metalla inter se commixta, teste Pluche iin, antiquior non est saeculo decimo quarto, quin tamen notus sit illius author. Insequentis saeculi est inventio Typograph iae, de qua propter . colluvionem libellorum, qui Religioni & bonis moribus bellum nostris temporibus indicunt saevissimum ., dubitat Jo. Baptista Roberti in libro caeteroquin

anonymo , Dei leuere libri di Aretoisica 2 , utilis an perniciosa inventio dicenda sit . . Hanc quidem certum est in Europa Non fuisse notam ante annum I 43o x & in Germania natam, vel Haerlemi inventore Laurentio Costero circa annum I 43o:

vel Argentorati pur Joannem Μaniel , aut per Jo. Guttemberg. . anno I 44o , aut I 442 et vel Moguntiae .authore Joanne Fust,iquem aliqui etiam vocant Faustum anno I s I , aut I 4sa , aut

Petro Scheffero , quem apud Faustum degentem dicit Ladvocatus a) invenisse literas mobiles , .& aptum ad typos atramentum ;Nam de his omnibus est controuersia inter multos author e , qui de hacre scripserunt, quorum aliquos citat Dechamus , completum vero omnium catalogum promi serat se daturum Author

Anonymus rasoriae de Upograpbia, Gallice editae Hagae an. i 74O, qui aliunde scitur esse Prosper Marchand , sed postquam pervenit ad finem primae partis, hunc & notas per decursum historiae indicatas omittens concludit, annus i 4o jam incar m haec mihi non permistis: Trithemius tamen est, quem prae omnibus attendendum esse censet Pluche 6 . Certum similiter est Italiam nullas habuisse typorum officinas ante annum I 6 I ,&ex his primam extitisse vel in celebri Monasterio Subiacensi, ex quo sine dubio prodierunt Lactantii opera anno I 46s , vel Venetiis , unde per Typographum teneton habemus liόrum inscriptum De..cor puellGrum, signatum anno I 46 I , cui contradicit Joannes

254쪽

Spira, qui edens ibidem anno, i 46ς epitatas familiares Ciceronis , dicit se esse primum , qui Typographiam Venetias invexe- ,riti Utrique autem Jenzono & Spirae contradicunt Suvenhelm,& PannarteZ, qui in editione Operum Nicolai de Lyra ab ipsistasta Venetiis anno I 47Σ , in Dedicatoria ad Sixtum IU. Ρapam data, quae extat tomo quarto , primos se dicunt, qui hanc artem in Italiam asportaverint. Et certum tandem est, nec Graecis characteribus ullos ulli bi impressos fuisse libros ante annum I 475 , nec Hebraicis ante annum'. 48o & Graecos quidem alii tribuunt Florentiae , allii Venetiis alii Mediolano : Hebraicos vero dant omnes communiter Soncino, loco humili regionis Cremonensis stib directione duorum Rabbinorum Josue & Mesis qui annum Mundi set o editioni apposuerunt, .hoc est 2Erae vul

228. Calchographia , quae Tamus quidam Typographiae est , ortum habuit circa dimidium seculi decimi quinti, teste Philippo Baldi nuccio i , a Masb quodam Fin uerrio Florentino: per

quam ea', quae delineata sunt supra taminas cupreas, ope praeli in immensum multiplicantur. Haec porro delineatio fit vel scalpro ex chalybe , vel aqua forti, aut illa quam describit idem Baldi- nuccius ca) , aut illa:vulgo nota ex nitro distillato , .sed per aquam temperato , quam vidi ego infusam supra laminam', ibique stagnantem propter labrum circa omnem ipsius peripheriam ex cera & therebinthoi commixtis eIevatum . . corrosisse spatio unius quadrantis cuprum in omnibus locis , & punctis , quae detexerat acus, & incidisse integram emgiem, qualis acu delineata erat ab Artifice supra ipsiam laminam prius illinitam tenui ve Iamento ex cera & aliis rebus consecto et Recentioris adhuc aetatis sent ars conficiendi sin minus ocularia, quibus infirmitas vi-siis sublevatur , certe Telesi pia Dioptrica , Micros pia , Bam- metra, Thermometra',& Horologia portatilia; ex quibus illud, quod' pira cujusque libito.repetit numerum horarum per pulsus campanae ', primo composuit Anglus Artifex tempore Caroli II, quorum unum cum missum dono fuerit ad Ludovicum XIV ,&ille, referente Muratorio 3 , ipsum tradiderit suo horologiorum i

255쪽

1 o D E MUNDO.

Artifici, hic fassiis fuit imparem se esse ad detegendam illius coii, structionem . Propius nostrae. aetati dici potest nata scientia Ana, lyseos tum finitae , quae quasi patrem agnoscit Cartesium , tum infinitae. , de cuius prima an ventione tanta cum celebritate litigatum est Nev v tonum inter & Leibnitium . sive potius Anglos inter & Germanox. Quid. dicam de progressu facto in Chemia , in Anatomia , in Mechanica , in Arte militari, tum impugnanae , tum propugnante, & in omni physica tam terrestri, quam

caelesti, quae non exigua ex parte . vel ortum vel incrementum ultimis hi sce temporibus. habuerunt 229 . Certe notum est quo tempore aliquae cognitiones adhuc incertae essent, quae, si Mundus fuisset aeternus, latere tandiu non potuissent, utpote maxime obviae. Ita quod Zona .PEquatorem comprehendens vacua non sit habitatoribus, ignotum erat tem

poribus Ovidii , cujus est illud , uarum quae medis es, non es

habitabilis esu . Quod terra figurae sit in se redeuntis, ignorabant Philosophi aetate Thaletis, qui illam Oceano veluti navem crediderunt insidere, & etiam aetate Tullii , qui quatuor saeculis post Thaletem suit, cum ex eo habeamus, quod alii quidem du

bii erant, 1 terra penitur ne. defixo fit, re quasi radicibus suis

haerest, an media pendeat: Alii vero arbitrabantur desipere, qui dicebant .ese e regione nobis Θ contraria parte terrae, qui affersis pestigiis seης contra vestigia , quos antipodas vocabant . &etiam saeculo post Christum quarto , quo floruit Lactantius, qui vehementer contra opinionem de Antipodarum existentia declamavit Σ & propius etiam nostris temporibus non fu i ta hanc rem extra controversiani ostendit Isaacus Verburgius in notis ad citatum Tullii locum . .Fallitur tamen, qui cum do. Ne id leno 3 dicat. non solum incertam fuisse existentiam e Antipodarum , sed etiam habitam tamquam .haeresim ipso Zacchariae Papae tempores,culo scilicet Christi octavo, quas hac de causa damnaverit Virgilium Salisburgensem Episcopum.Quod talium est; tanti lex .enim , ut constat ex ipsius Zacchatiae epital apud Barcinium ad annum 748 , & apud M. Vel sierum citatum a Muciolio proscripsit, qui admitterent, An tipodas nonaesse homines ab Adamo

256쪽

deIcendentes, nec a.Christo redemptos . Similiter Keplerus eden ganno Iso4 Apronomiae partem' inricam dubitat, an fieri possit , ut contingat Eci sis solaris anularis , & Clavio , qui in suist de sphaera Commentariis dixerat anularem hanc Eclipsim visan Romae anno Is 89, respondit, illud phaenomenon nasci potuis. se non jam ex aliqua solis parte circa Lunam refulgente , sed ex illum luata , S ardenti Lunae atmosphera , cum tamen ea janta extra contioversiam facta sit non solum a posteriori, quia visa nuper est per multas Europae partes haec Ees ipsis I Aprilis anno I 7 4 . sed etiam a prioti, quia, ut de la Lande i testatur, cum nunquam accidat diametrum solis visam a terra esse minorem 3I- minutis primis, qua sepius minor est diameter Lunae quae decrescere potest usque ad χρ Θ necesse est, ut anularis Eesima habeatur, quoties Luna, diametrum exhibens minorem diametro solis , media sit inter Solem & Terram ita, ut uinea ducta ab observatore ad centrum Lunae incidat in ipsum solis centrum, ,

vel saltem prope ipsem e. .

1 o. Non animadvertit Tullius hoc argumentum contra aeternitatem Mundi, dum sibi visus est persuadere, esse homi- g. 1, qui cemum millibus annorum anterocciderum. Eo tamen satis confutantur etiam Haeretici Praeadamitae., qui stilicet genus humanum ante Adamum admittunt extitiue , quem Hebraeorum dumtaxat parentem dicunt, quam haeresim Isaac P rerius edito de hac re tractatu anno promovit iis araumentis quae in objectiones re)icio. Eodem argumento retundi possunt illorum querelae , praecipue senum , qui juxta Horatium sint laudatores temporis octi , quod Mundus ruat semper in pejusa: ct saecula serrea nunc decurrant , cum olim essent aurea α argentea A Non solum enim nihil est , quod hanc rerum mundanarum calamitatem sum cienter suadeat, sed potius Mundum in rerum cognitionibus , & artibus excultiorem in dies fieri comprobavimus.

Qui miserias ct mala publica. nunc dicat esse majora , quam olim , hic in historia hospes penitus est . Qui vitam breviorem nunc , quam olim, lamentetur, audiat quod David suo tempore

257쪽

x E DE MUNDO.1eribit , i Dies aisorum nostrorum in ipsis septuaginta anni r

es autem in potentaribus octoginta anni , ct amplius eorum labor duret nec sibi postulet primorum hominum seu Patriarcharum vitam , quae diuturnior fuit ex particulari Dei consilio . ut

citius genus humanum propagaretur, de terram redderet habitatam . Sed falsam de omnino importunam esse hanc opinionem

persuadet illud . quod interroganti χ auid puras causae es , quod priora rempora meliora fuere, quam sunt responsiun est , stilia es Bujusmodi interrogatio .

I. Iv. Probatur cum Pluche 3 . Si terra haec nostra suisset ab aeterno , illa haberet superficiem ubique planam: sed necdum habet: ergo. Major probatur, quia videmus quotidie mO tes & colles deprimi , & pIana elevari propter pluvias, quae comtinuo humum & saxa ab illis avellunt , de secum deorsim des

runt ; ex quo fit , ut quae olim propter interpositum collem aut montem vix apparebant, processu temporis late patentia evaserint et Nec dici potest hoc detrimentum compensari ab exhalationibus terreis & salinis , quae una cum vaporibus sublatae deinde in ipsos decidunt. Minima enim fortasse harum pars ad illos redit , quoniam in mari & campis etiam deponuntur . U. Probatur. Notum est, nondum nobis compertam omnino esse ipsam mei superficiem hujus nostrae telluris,& etsi non habeamus eam de ipsa ignorantiam , quam habebant veteres PhiloB-phi , quorum plures de hac re Opiniones numerat Erasmus Fr

lich in sua Figura Telluris poli Ricciolium in suo Almagesto rattamen nondum scimus, an stiperficies arida , ct homini habita-hilis ad aqueam habeat rationem aequalitatis, ut credit Varenius 4 , an illam, quae est inter unum & tria, quae placuit Leonardo Christophoro Sturmio , an aliam: Et adhuc in controversia est figura ipsius, non quidem an sit sphaeroides latus, quemadmo dum jam videtur cereum , sed an sit regularis , an irregularis , ut videre est apud Jo. M. de Turre is , qui hanc controversia m exponit ex Alembertio in Encyclopa dia Gallica : ergo homines hujus terrae incolae non siunt ab aeterno ia

258쪽

Nevutonianis. Satis superque constat, vacuum in spatio , ubi caelestia corpora, Planetae de Cometae suas periodos faciunt , non esse tale vacuum , in quo nullum omnino sit etsi maxime rarum fluidum. Corpora enim caelestia habent singula suas atmospha ras , quae ad magnas distantias diffunduntur , densitate sensim . quidem decrescente, sed tamen aliqua , & ubi haec etiam Atmosphaerarum densitas nulla penitus evadat, habetur lucis fluidunia undique diffusum: sed corpora , quae se movent intra fluidum, patiuntur ab illo resistentiam pmportionalem illius densitati: ergo corpora caelestia , quae intra fluidum dispersum in spatiis caelesti-hus moventur, patiuntur ab illo aliquam resistentiam: adeoque etiam aliquam sui motus diminutionem, quae etsi pro tenuitate resistentiae non possit evadere sensibilis , & etiam totalis, nisi ,

intra multas annorum myriadas, tamen totalis evadat necesse est intra numerum infinitum annorum, qualis sequeretur admittendus in hypothesi Mundi ab aeterno r ergo si hic Mundus ext1-tisset ab aeterno, iampridem diminutio motus corporum caelestium . evasisset totalis , eaque omnia congregata suissent in centrum suarum revolutionum , extincta penitus vi projectionis , qua unice procul ab illo retinentur. Mitto argumentum desiumptum ab authoritate Scriptorum , qui habentur omnium antiquissimi , ut

Mercurii Trismegisti , Orphei , & Sanctioni athonis, si modo horum sunt ea . quae illis tribuuntur , quod verius negandum est de iis , quae adscribuntur Mercurio , & Orpheo . Quae tamen ex his in hanc rem afferuntur , videri possunt apud Κlaus co , di alio; multos , qui ab ipso citantur .

233. Non omittam referre argumentum, quod aliqui a priori contra aeternitatem Mundi sic proponunt. Machina hujus Mundi continuo movetur , ut est evidens de nostio systemate Planetario : sed repugnat machinam , quae continuo movetur esse ab aeterno : ergo repugnat machinam huius Mundi esse ab aeterno . Probatur minor. Machina , quae conti uo movetur , est machina , quae non habet durationem infinitam in uno aliquo certo loco : machina vero, quae est ab aeterno, ea machina quae habet

dura si Chey. Prine. Filoso. cap. 4. I. ' num. F. Dag. Og.

259쪽

durationem infinitam in uno aliquo certo locor: Atqui repugnat aliquid simul habere & non habere durationem infinitam in uno aliquo certo locor ergo repugnat machinam , quae continuo movetur esse ab aeterno. Simili modo propugnat Suarea cI motum, vi quicquid dieatur esse successive, non posse esse ab aeterno contra Aristotelem , cujus argumenta in contrarium nulla prosecta

sint, & uideri possunt apud Sylvestrum Maurum Σὶ , qui ea in sua Aristotelis paraphrasi nitide de more exponit & dissolvit. Nihilominus sunt alii, qui profitentur se hujus argumentationis vim non sentire , inter quos est Benedictus Pererius, qui possi-hilitatem aetemitatis motus nil tamquam probobilem, rationi satis consenaa sm . Equidem ad hujusinodi argumentum non provoco , cum alia suppetant iam allata in se clarissima ,

quae rem ponunt extra controversiam.

Argumentum quoddam moner contra aeteretiatem θέω Moriosenditur in cax. Σ3 . A Rrgumentum a Che C sese expositum, & inefficax I. ab aliis, ut Haris hero 4 , iam olim reputatum, est

hujusmodi. Hic Mundus palam facit se non esse ab aeterno . AD sumptum probat, I. quia fluida ut mare necessaria asconservationem hujus Mundi ut plantarum , dc animalium omnium continuo minuuntur. Recentius diminutionem continuam aquatum propugnavit Mailletus, sive ille, qui ex hujus commentariis novam quamdam hujus nostrae Telluris, & suorum incolarum origi uem edidit Basileae anno i 4st, qui existimat ex quibusdam experimentis & observationibus concludi posse, altitudinem maris decrescere tres pedes singulis annis. Sed respondetur, non esse certam hanc diminutionem aqua

260쪽

rum , dc verius esse , eamdem perseverare illarum quantitatem. Nam observationes propositae a Mailleto maris, quod recessit a multis locis , eliduntur ab aliis . ex quibus constat maria ad alia locae in aliis regionibus accessisse , ut Uarenius olim adnotaevit citatus contra hanc opinionem a Diario Literatorum; Florentino IJ ad anuum Irs et in compendio hujus operis, quod ibi os e ditur contextum esse majori ex parte non solum ex falsis, sed etiam chimaericli commentarionibus, inter quas alii viderint .an recenseri debeat id, quod Plutarchus sic habet, D marum certe , quam Homerus cursu unius diei ab se Dpto noru . nunc panem esse inra i consutri non quod ipsa suo loco mota a cesseris, sed quod mare inter medium flumine opplente , ct compla, Namm, continenti adjecta es Nescio an aliquis sit, qui contra hanc obiectionem adducat, quod legitur libro quarto Esdrae, 3 Tertia die imperasi aquis congregari in septima purie terrae sex vero partes siccusi, ex quo

plane concluderetur non jam decrementum, sed singulare incrementum aquarum maris. Sed hujusmodi testimonium attendi nequit, tum quia extractum a libro apocrypho , & quidem ex eo capite , quod scatet fabulis , propter quas S. Hieronymus

apud Calmetum jam monuit, ut nemo librorum, qui Esdrae tertius &iquartus dicuntur, somniis delectetur : tum quia s

quaVIum experientia docere potuit, dicebat jam SuareZ , proha. bHe eredisur , aut esse aequales , aut parum iu aequales partes superficiei terrestris aqua coopertas, illis, quae ab aquis sunt liberae, quod recentiores ex dictis stupra k. Ieto confirmarunt 23 I. instatur. Aquae quantitas, quae quotannis e mari, quod supponamus aequalis amplitudinis cum terra habitabili, elevatur in vapores , non compensatur ab illa , quae a fluminibus ad ipsum redit; Nam quando etiam flumina ad mare singulis annis deserrent dimidium aquae pluviae, deserunt enim certe multo minus , & dimidia aquae pluviae quantitas aestimetur pollices I s est enim alicubi minor, nihilominus quantum adhuc excedat vaporati ,

Diuiti