장음표시 사용
41쪽
latus .ab inseris mortem vinceret .Quod aute Mosi ex dumo dictum est, Ego Asum qui est Deus Abraham, Deus Isaac,Deus Iacob,& Deus patrum tuorii, hoc ligniscat, illos & mortuos manere,& este ipsius Christi nomines. Ete nim primi illi homines in quaerendo Deo occupati fuerui. Abrahanaus quidem Isaaci pater, Isaacus aute Iacobi, quemadmodu etiam Moses scriptum reliquit. Illud etiam,qudd statua Proserpinae in aquarum sentibus excitatur daemonu opera, qui eam Iouis filiam este dicunt, eius quod Moses prodidit, imitatione ab i)s factu esse, ex ijs quae ante dicta sunt, intelligere potestis. Moses enim, iam ut dixi,scripsit his verbis, In principio fecit Deus caelum &terram, terra aute non cernebatur,erat', incomposita,&spiritus Domini super aquas ferebatur. Eius ergo quod dictu est,Spiritus Dei ferebatur, imita- Ηtione ac similitudine,Proserpina Iovis filiam elle dixerunt. Eademq; improbitate & scelere Mineruam Iouis filiam esse asseuerarunt, non cocubitu &copulatione,sed quoniam mundu mente & ratione intellectum,a Deo per verbum conditu esse cognorunt,quasi primam mentis notitiam Mineruam esse tradiderunt: quod quidem maxime ridiculu esse ducimus, perceptionis animi simulachrum foeminarum serina speciemq; afferre. Itemque alios Iouis liberos qui dicuntur, actiones coarguut. Nos autem posteaquam ita abluimus, expiauimusque eum qui credidit & assensus est, exi ad eos qui fratres dicuntur, ducimus eu in locii quo conuenerunt coprecandi causi coniciis danimis de pro se,& pro eo qui illustratus est, omnibusq; aliis qui ubiq; sunt, ut doueritatis discipuli,&re ipsa bonae sanctaeque vitae cultorcs,& praeceptorum custodes possimus inueniri,ut aeternam salutena adipiscamur. sub finem precu nos inter nos osculo salutamus: deinde ei qui pr positus est fiatribus, panis offertur, Sc poculum aqua & vino temperatum, quae clim accepit, laudem S gloriam omnium Parenti, Fili j Spiritusq; sincti nomine tribuit, gratiisque diu agit,quod ab eo his dignus sit habitus: quibus rite persectis,precibus & gratiarum actioni, populus omnis qui adest, benedicit dices: Amen. Amen autem Hebraico sermone idem quod fiat,significat. Postea quam Mis qui praeest, gratias egit, de populus omnis benedixit, ij qui apud nos di ac
ni dicuntur, dant unicuique eoru qui adsunt, percipiendum panc,vinum & Daquam quq cum gratiarum actione cosecrata sunt,& ad eos qui absunt, perserunt. Atq; cibus hic apud nos Eucharistia nominatur,qua nemini ali 3 participare licet, nisi ei qui devera esse credit quae nos dicimus,& expiatus cst lauacro quod in remissione peccatorii regenerationemque datur, Sc ita viuit, ut Cluilius tradidit. Neque enim haec comunem usitatumque panem,Vsitatamque potionc capimus, sed quemadmodum per Dei Verbii homo factus Iesus Christus conseruator noster, & carnem dc sanguinc pro salute nostra habuit: sic etiam cibum qui per preces sermonis, que ab eo accepimus,cose cratus cst, dc quo sanguis carnesque nostrae comunione aluntur,Iesu Christi hcius qui homo fictus est, de carnem dc sanguine esse accepimus. Apostoli c-nim in comentariis suis, quς Euangelia dicuntur, ita sibi Christum praecepisse tradiderunt, eum accepto panc cisa gratias egisset, dixisse, Hoc facite in memoria mei, hoc est corpus incit: dixisse etiam accepto poculo cum egii
set gratias, Hic est sanguis meus,sibit solis dedisse. quod etiam imitati ma-
42쪽
PRO CHRIST. ADANT. PIUM IMP. 43
A ligenisi in Solis sacris faciendum tradiderunt. Panem enim & potu aquae poni in initiatione eius qui initiatur cu certis quibus ia verbis,aut scitis, aut cognoscere potestis. Nos aute postea deinceps hcc inter nos semper recolimus& admonemus,&qui opes nabemus,egentibus omnibus subuenimus,&vna semper sumus. In omnibus quibus utimur, Parentem omnium per siliu suum Iesum Christu, Spiritumq; san ctu laudamus. Die qui Solis dicitur, omnes qui in oppidis vel agris moratur,vnu in locu coueniunt,c5mentariaq; apostoloruvel prophetarum scripta leguntur quandiu hora patitur: leinde ubi is qui legit, destitit, is qui praeest admonet,&hortatur,ut ea quae lecta sunt, bona imi-B temur. tum surgimus omnes, ac coprecamur,conclusisq; nostris precibus, panis, iam ut dixi,vinuss& aqua offeruntur,tumq; is qui primu locu tenet: eodemodo preces gratiarumq; actione pro virili mittit, populusq; benedicit, dicens, Amen,& iis quς cum gratiam actione cosecrata sunt unusquisq; participat, eademq; ad eos qui absunt, diaconis dantur perserenda. Quibus copiae suppetui,ij si volunt, suo quisli arbitratu quod vult largitur:quodq; colligitur& cogitur,apud eum qui praeest reponitur,isq; pupillis, S: viduis, issique quos morbus aliave causa inopes fecit,& ijs qui in vinculis sunt,& hospitibus, omninoq; omnibus qui aliqua indigentia premuntur iubuenit. Die aute Solis mnes publice conuenimus, quod is primus est dies, in quo Deus tenebras dec materia cum mutasset, mundu effecit:&quod eodem die Iesus Christus conaseruator nostera mortuis excitatus est. Pridie enim Saturni eum in cruce suo
tulerunt, & postridie Saturni qui Solis dies est, cum apostolis discipulisque suis apparuisset,li cillis tradidit,quq vobis quoq; consteteranda permitti nauseac si vobis rationi veritatiq; consentanea videntur, ea coprobate:sin nugς vobis videntur,ut verba nugam plena contemnite, non in eos qui nullam iniuriam inserunt, nec scelus admittut,ut in hostes mortem statuite. Praedicimus
enim, vos Dei iudicium non esse declinaturos, si in scelere perstetis: nό': clamabimus hoc unum, Quod Deo Visum erit,id eueniat. Et quanquam nos ex maximi clarissimique Caesaris Adriani parentis vestri epistola, possumus petere a vobis, ut quemadmodu petiuimus,ludicia fieri iubeatismo tamen quddu hoc ipsum ab Adriano iudicatu est,magis petimus,sed quod nos aequa tu itaq;
petere sciamus,legationis munus obivimus, remque narrauimus.Subiecimus autem epistolae Adriani exemplum,Vt ex eo quoque nos Verum pronunciare intelligatis. Est hoc exemplum epistolae.
stianis epistola ad Minutium Fundanum. η ACCEPI epistolam,quam ad me scripsit Serennius Granianus vir clarissimus, cuius in locu successisti. Mihi quide non placet rem sine quςstione praetermitti, ne dc hominu motus oriatur,& inluniatoribus malefici j detur facultas. Itaq; si prouinciales plane hoc postulato possint in Christianos niti,ut etiapro tribunali respondeat, ad hoc unu se, non ad postulata, neque ad solos clamores,conserant. Multo enim magis deceat, si quis accusare velit, de hoc te pro potestate iudicare. Si quis ergo accuset, doceatque eos aliquid cotrale es tacere, ita demu pro vi & grauitate malefich statue. Quod si quis hoc caumniandi studio obiiciat,fac de grauitate cognoscas, curatvi scelus Vlciscare
43쪽
s. IVsTINI MARTYRIS APOLOGIA II.
ASIAE EPIs TOLA IMPERATOR Caesar Titus Aelias,Adrianus, toninus Pius Pori maximus, tribunitiae pote satis XIIII. III. roseuc sanis Salutem. Ego quidem existimo, u curae fore , ne
Misenodi homines lateant.Multo emmGrauius animaduertent, si psint in eos quι se deuerar colere nolint quιbus os ιm infertis, eorumque Pt Atheoru semetia in qua sunt accusam nonulles; alia obucumquαprobare non possumiti Satius autem illis sit ob crimen Obie lude οὐ triumphum a entes, contempta rita morte mulctari, quam parentes in assentato ιis cyux peritu, ea persicere. uuod aure attinet ad terraemotus qui fusti sunt auinunt par non est obas, quando quide sunt,abie diu animis comemorare.si estras cu illorem rebus comparetis,quod maioresimi in Deu quam Possia ducia. ac dos qui de illis teporibus Dras ignorare Ῥιdemim eptaque negbitis retigionem aute Dei enoratu,hinc etiam religionum cultoribus anuidistis, nec invidia Pestra exagitandis illis,msimose
te sanguine satiatur.De his ratisim nonnulti etiam abi prouinciarum praefectι diuo patri meo scripserunt,quibus rescripsit,ne quιd eis molesiae facesserent,nisi eos aliqvid in Romanum imperiis motira con taret.Mihi quoque de bis multi scripserunt,quibus patris mei sententia sequens, siriapsi. Quo υ quis habeat rem contra horum aliquem hoc ipso solum quod Chrisianus sit, deferre,
isse cuius nome defertur absoluatur,etiams tatis esse conuincatur. gus autem istius nomen defert, pinnas luat.
ad Senatum,in qua Christianos victoriae eorum causam fuisse profitetur.
rMPE RA TOR Caesaν Marcus Aurelius Antoninus, Germanicus, Parthim Sarmaticus, cra senatui populoque Romano Salutem. Certiores a os feci de consili, propositique mei magnitudine, quae in Germania mihι in discrimine alia ex aliis incidera Cum in bus labore consectus esse u -δε. in oleastro a mitibus nouem dracones quatuor oeseptuagιnta me oppresserunt. Cumque haud procul κ ik: γέm a nob*s abessent,nobisipeculatores indicarunt, . Pompeianus quem bello ducem praefecimus,nobis να φρυ - expos t quae didimus. Oppressus sem autem a magnitudine multitudinis no confuse,exercituum σία. que legionis Pudecima gemim ferental , omnίfine multitudo qua adfuit, muersa rurba con-μ Dis mirium XC, IxxUII. Itaque cum meipsum m exercitum meum cum barbaroris hostiumq; multitudine copars , Deos patrios rogaui,sed cum ab eci negligere copiarumq; mearum paucitatem contemplatus essem,eos qui apud nos Chrisiani dicuntur accersuι ac rogauι, inu usque magnam eorum multitudinem id que minu compuli, id quod minime decuit,propterea quod poserius eorum gnoui. mnc araresi sunt non telorum p paratιonem, non armorum, neque tubarum, propterea quod ιPud eos Opendit Dei causa oe, nomine,quem in con=entia gestant.-m iis est igitur eos quos Atheos esse existimamu3, Deum ponte ιn eonmentia animo conclu-μm habere.Cum enιmse humi abiecissent, nousolum precarisunt di pro me, sed σιam pro hoc exercitu patroni essent stu atque famis qua digebamur. Quinque enim diebu3 aquam non sumpsimus, quod non suppeteret. Eramus enim ια Germaniae mbιlico, eorumqne sinibus. Simul autem atque se humi abιecerunt, Deumque precati sunt, quem ero ignorabam satim e caelo pluuia delapsa est in nos quid frigidissima,m Romanorum eia hos es grando ignulpecie mititudine. tque etia
erasimile est inter preces Deum statim praem .se, , inuictu indi lubilem. Quamobrem
illinc exorsi cocedamus talibus. t sint Christiani,ne qua arma eiu3 generis Contra nos petat impetrent. Hoc autem censeo,qu od Christianus aliquis sit non esse in crimen O in iudicium Λοcandv.
siuὸdsi quis inuentus sit criminι dare cuipiam, quod Chrisianussit: eum Chrisianum qui adducatur, manifestustera Olo cum hoc cofessas sit, duravit quι hoc no in crime ocetur,quo is Christianus ea : eum aurem qui hunc in ius Λοcat, Ῥιuum exuri. Eum ero qui Chrisianum se professui sit, simul periculo omni quod ob eam rem ei creabatur, liberatus P si ei prouincia cressitaserat,ad paenitentiam traduci non placet, nec libertatem amιrtere. Haec autem Senat consulto
etiam saucio dolo , atque hoc meum edictum in foro Traiani proponi , di legi possit. Curae erit mram Pollioni praesedis, r illud ad omnes prouincias mittatur, nec tu quam quι D cm habere Ole ex eis quae anοbu proposita sunt prohibeatur desiribere. I inis. --δόμ.
44쪽
NE M IUSTINI PRO CHRISTI A-nis,obseruationes. -VATVOR sue libros,sue orationes Iustinus scripsi pro Christianis,
quarum secundam ipse pronunciauit, quemadmodum meosnpωεκας ver bum quo in eius principio usus est, indicat. Vtrum autem reliquas nec nei pronuncia uerit ignoro. Nos quaedam nostro instituto in eius libris quos conuertimus, notabamus, cum res postulabit. Ac primum in prima oratione earum, quas pro Christianis scripsit, in qua multa corrupta sunt & delyderantur. xiam , g,isa imo ἀππλυ-ula oυρβι αου,&c. id est. Quae autem heri & paulo ante in urbe nostra gesta sunt Vrbicio praefecto. Si quemadmodum est aconiunctio in eo codice qui editus est, principio huius circumscriptionis, sic etiam est in exemplari, quod regia bibliotheca suppeditauit, non est dubium, quin aliqua des*derentur, praeiertim clim haec sit prima oratio earum quatuor, Eusebi; sententia, quas Iustinus habuit pro Christianis. Quod quidem ita esse quodam modo xsa coniunctio quae primum est totius orationis vocabulum, declarat. .uὼli legendum est paulo post per η scriptum, non pervseuli. Habetur enim hac pro Christianis, non pro aliis oratio, qucadmodum ex inscriptione intelligi potest. Ge Sudου etiam legedum esse semper quatuor syllabis,ex Eusebio intelligimus udi in magistratibus exprimendis ab indisertis interpretibus sub dicitur,quae pr postio a Latinis demitti r,dc nomina magistratuuin hoc genere dicendi auferendi casu exprimuntur,quemadmodum alio loco docui. Yπας ὀμιοm p cxmli, id est. Pro nobis qui similes sumus emtam , alias aliter dici debet. Similis a me hoc loco dicitur quod mihi satis videtur. Si purum dictum videatur, dici potest, is qui iisdem quibus alius, calamitatibus misertisque opportunus
γαό τῶν ἡγουμένων, id est, a praesectis ἔγου imoi dicuntur ij qui praesunt. Sed quoniam multa sunt genera eorum qui aliis praesunt, α hic Iustinus de iis loquitur, qui pro Romanis in prouinciis pr erant, quorum ali)proconsules, alia quaestores, alis praetores erant, quos omnes hoc uno nomine complectitur, non potui eos omnes significare nisi unius prcsecti nomine, praesertim cum Cicero praefecturas vocet eos magis iratu s,qui in prouinciis, oppidisque Romanorum gerebantur.
, id est. Ubique enim quisquis a patre, dic.
Circumscriptio hic perfecta non est,quod quidem eam reddit obscuram.Si enim persecta esset, intelligeremus quonam modo ἔρα; accipiendum sit, utrum pro omnis qui, sue quisquis, an Ty, intelligere debeamus, ut si scriptum esset A&c. Erit etiam qui dicat ze pro aliquis,&αοῦ pro si posse accipi, sed haec omnia diuinare
potius, quam confirmare possumus. ιτ sic interpretor ut dicam,si pater, au frater aliique quos Iustinus enumerat, non sungantur officio suo, vel desint,tum mulierem eorum loco illum qui erret aut peccet, in viam posse reducere. Mine ης Θαι in futuro legendum esse, non emnia . in aoristo cum sententia ipsa declarat,tum futurum hoc καλxcurioria. Non video qui possit recte legi 2S ,, Αομεταλδli, &c. Vnius numero, praesertim cum verba haec numero multitudinis,τὲς δ ωα λεmst antecesserint. Itaque Ass Em . me,&c numero multitudinis legendum arbitror. Si alia exemplaria inueniantur, ad ea facile haec omnia corrigi licebit. rum; πς αμβιω. Mulier quaedam, &c. Corruptus est hic totus sere locus, multaque desunt in Graeco, quae ego ex Eusebi) Ecclesiasticae historiae libro quarto expleui Maddidi. 6 γ αβνή-ιγ ὀTr ὐκ ox κ Dor γ' ine si πωγμα ri ria λαγγιnqua, &c. in Locus hic est subobscurus. Dubium est enim,quo illud, on uit,pertineat, id est, num de homine
45쪽
an de re intelligatur. De homine interprctans intelligo. Sic enim interpretatus sum. Qui enim se esse negat,si Christianum. Hanc autem veram esse sententiam, hinc constat, quod superiore oratione, cuius est haec ratio, iterum interrogatum esse PtolemaeuIustinus dicit, num esset Christianus: eunde: inque se esse respondisse , quod ex Christi disciplina virtutis sibi se esse conscium sciret . . γα equi damnauit de improbauit. Mais Geβι ρυ κάλα sodς Mil in εἱάς πλου, Π tigacis , &c. Locus hic in verbo uno corruptus est. Hoc enim totum, Ἐς κ αὶ Lorari verbum infinitum exigit quale nullum habet, sed μολαοω, quae secunda persona est prioris indefiniti mediuverbi ,- - αὶ ρλαα, O λάσατο .Hγλααθῆ eu legendum arbitror. ii Utamo'. Muu tem Aiae δε ιματα. ς κραμη . vota.'α θρω-οla ιγ' lup,Hῖοι ἐπι εα. Hoc in loco μὴ vel . desideratur. Neque enim vere sensus cohaerebit, si dicamus, causa erimus, cur & aliquis nascatur, Sc diuinis praeceptis instituatur: contraque vera erit, si dicamus, causa erimus quantum in nobis est, cur non aliquis nascatur, & diuinis praeceptis erudiatur, aut etiam non sit hominum genus. Illud enim. sili ἐσκιαὶ , id est, quantum in nobis est, ad tria illa pertinet. Itaque cum hoc toto , αιτριεπὶ Τεα coniungitur. Quanquam ad tertium tantum pertinere videri potest. Nam quod plane is qui sibi mortem consciscit, causa est,cur aliquis non nascatur,si modb uxorem duxerit,cuiusmodi multi Christi ni tum etiam erant, modo eo pertinere voluisse videri potest, illud αλ ἐ4, i sui, sed tantum ad tertium, quod si Christiani omnes semetipsos interficerent, quantum in ipsis est. causae essent, generis hominum interitus. De statu autem omnique ratione huius orationis, hoc vere possum dicere, qudd principio sere careat, in quo extremo potissi inlim quid dicendum sit, dc de quibus, & quo ordine exponere omnes solent, me non
posse docere quid sibi primum proponat ad defendedum, qub caetera reserri vclit. Defendit quidem Christianos, sest quia accusatio defensioni debet antecedere, nisi quod
crimen Christianis obiiceretur,au t quae crimina intelligatur,quid defendat,aut quem seruet ordinem, sciri non potest. Se coactiim iis iniuriis,quae contra aequitatem & Urbicio praefecto in ea urbe in qua esset, Nubique a caeteris praesectis Christianis inserrentur, haec verba facere dicit. Quae s prima est oratio de quo a nobis dimam est, quaedam est eoru in quς dicturus est,propositio. Cum id eo ordine quo gestum est,exponit, ab eo loco narrationem vult incipererin qua continetur id quo se coactum verba haec facere dixerat, id est,supplicium sumptum de tribus ob eam unam rem,qubd se Christianos rogati respondinent. In eo non longam ponit orationem, primiisque illorum trium prudenti responso , qui se tortori gratias agere dixisset, quod sciret se ab improbis talibus dominis liberatum ad caeli parentem regEmque proficisci, occupat id quod siue iudices, siue aduersarios dicturos obiecturbsque cerneret. Obiecturi enim fuerant,Si vos,o Christiani,cum interscimini, ad Deum, ut iactatis, proficiscimini vosmetipsos occidite,&ad eum proficiscimini, neque nobis negotium facessite,qubd vos occidentes vobis iniuriam facimus. Haec est Iustini ex illo dicto occupatio. Occupationi occurrit,qubd s Christiani semetipsos interimerent, causa essent, curaliquis non generaretur, dc praeceptis diuinis imbueretur, aut etiam genus hominum non esset: quae si facerent, Dei consilio qui dc mundum bonorum causa condidit, iis delectatur,qui ea imitatur quae in eo insunt. ipsi quoque repugnarent, quod quidem argumentum a consequentibus sumptum est. Pollicitus erat occupando id quod dixi, primum cur Christiani semetipsos non interficerent. deinde cur in quaestionibus sine metu Christianos se esse profiterentur, se esse demonstraturii priore, ut dixi,consecto, delibera consessione dicit. Tres causas rationesque affert tam liberae professionis, Mqubd sibi nullius sceleris costh sint Christiani, & qubd impium existiment,no in Omnibus vere dicere, quod Deo gratum esse sciant:& qubd studeat eos ab iniqua opinione quae illos occupauerit, liberare. Notandae sunt diligeter hae tres cause, quae nostrae religionis disciplinaeque homines ut libere ac sne metu magnaque fiducia in qu stionibus se esse Christianos dicerent, impulerunt. Prima ratio ducitur ab eo quales esse debent h qui se Christianos esse recte profiteri velint,id est, ut absint no solum ab Omni culpa,sed etiam ab omni sceleris conscientia. Altera sumitur ab hominu in Deum charitate
46쪽
IN PRI. ORAT. PRO CHRIST. B. IVs T.
charitate de religione. Deus ut verus est, atque adeo verum ipsum, sic suos vctum vult dicere. Ita fit,ut impium sit, non in omnibus vere dicere. Tertia eade inque postrema, ab hominum in proximos charitate sumitur. Si proximos nostros, ut nosmetipsos diligimus veritas Deo grata est, error ingratus,n6sque natura veritatem amare cogimur,& errorem odisse, veritatem etiam in proximis amare, Sc errorem odisse dc bemus. Ita quam primum ab errore eos liberare. Hoc etiam in tertia hac ratione continetur. Cum Gentes tanta fiducia deposito omnium quae hic grauia ducuntur, metu, nostros Christum profiteri viderent, illa tanta fiducia impelli debuerunt,ut iniquam qua de Christianis habebant opinionem, deponeret. Itaque hac ipsa impulsum se Iustinus paulo pbst, eam deposuisse paulo post fatetur. Atque hoc primum est caput totius defensionis, cum quo occupatio quam exposui, de nece, dc altera de fiducia Christianorum in confessione, cohaerent. Sequitur etiam tertia occupatio.
Κι δἐ - υπιλλι xm si οἴνοια οὐ m. n si suiu Beκαὶ , 3c c. id est. Quod si quem forte haec etiam subit cogitatio nos s Deum adiutorem profiteremur,&c. Est laqc tertia occupatio eaque nata est ex superioribus. Quoniam enim Christiani qui Deum verum se solos colere profitebantur, tamen a malis dc improbis hominibus Iustini etiam consessione. summa se iniquitate oppressos morte mulctari dicebant: Romani statim hoc cogitare poterant, Si adiutor Deus esset quem illi colerent, eum nunquam pasturum fuisse, aut commissurum, ut suos, quos praesertim ab iniquis iudicibus oppressos interimi cerneret omni praesidio auxilioque dc ope destitutos contemneret. Huius ergo causam occupando exponit, quaquam ab eo illius ducit exordium, quod falsum esse scimus, de tamen verum Veteres, ut iam dicam,esse putauerunt.
oi F π αβαoeti τὶ liet a τάIlli, γ --εικηκ=,', silmoe ἐτέκνωσαν, οι εἰαρ ei λήγει ιδμιμνες, dcc. id est. Angeli autem , qui hunc ordinem deseruissent, cum mulieribus concubuerunt, liberosque procrearunt, iique sunt qui vulgo daemones nominantur Dicam primum de verbis, deinde de rebus verborumque sententia. ἄγγελῖς cum ad caelestes naturas transfertur, angelus maiorum nostrorum instituto exemploque a nobis dicitur, diceturque semper, quod etiam de caeteris ordinum earundem naturarum nominibus, iudicandum est. veluti Archangeli,Throni, Dominationes,Principatus, Potestates, Virtutes, Cherubim, Seraphim. δα sp autem, interdum cum nostris daemon, de δαὶ nep, daemonium, appello: interdum malum genium δώμονα dico , qudd verbum hoc tantum in malis de improbis angelis dicatura nostris. Nam a veteribus Romanis δα - α genium dictum este, testis est Tertullianus. Eius verba ex Apologetici aduersus Gentes cap. 32. proferam. Sed de i uramus, si cui non per Genios caesarum , ita per salutem eorum, quae est augustior omnibus geniis. Nescitis Genios daemonas dici, dc inde diminutiva voce daemonia Z Cicero in libro de uniuersitate ut aliis in locis docui, διiam xe a Latinis, Lares dictos esse existimat, quae tamen interpretatio non tam illi probatur, quin addat, Simodb hoc rectε conuersum videri potest. Daemon ergo, dc daemonium sne ulla religione teneamus. De sententia huius loci dicamus. Mihi quidem videtur Iustinus, clim ait, ei δ' .aαβάν ne τL A etla ταIlli, de quae antecedunt de angelorum principatu, habuiste rationem horum verbo tu. b. Iudae,ἀγγέλουeri τὲς μη πρηὼ mentia ερωτα γ λι--me γ rsup enis seup,&c. Quod autem ait de Angelorum cum mulieribus concubitu, procreationeque liberorum,qui daemones dicatur: id & ipse dc ath veteres ex sexto Genesis capite sumptum, ita interpretantur. Verba proferam primum , deinde veterii interpretatione. Verba Mosis haec sunt Isiot: siὐωὶ is εου me Neci Θρύ-
dissent filis Dei filias hominum, qubd pulchrae esstent, acceperunt sibi mulieres ab omnibus, quas elegerant. Paul. infra. Oi Aκων LN Hie riti: μεροue ἐκεινας.
erant super terra in diebus illis, & postquam ingressi sunt filij Dei ad filias hominum, α genuertit eis, illi erant gigantes a seculo,uiri famos. Atque haec quidem verba sunt Molis, ex quibus Iustinus sumpsit eam quam cosyderamus,de angelis ac daemonibus
47쪽
opinione. Filios enim Dei angelos intelligit,& gigates eos qui daemones nominatur. Filios Dei eodem modo Iosephus, angelos Dei interpretatur: quem potissim lim histinus sequutus videtur. Eodcmque modo veteres alia disciplinae nostrae homines. in his Tertullianus& Lactantius,accipiunt.Tertullianus quidem in libro de Virginibus ustandis scribit his sere verbis, Si enim propter Angelos, scilicci quos legimus a Deo αcaelo excidisse,ob concupiscentiam foeminarum, quis praesumere potest, quales angelos maculata iam corpora, & hii manae libidinis reliquias desyderasse, ut non ad virgines potiris exarserint quorum flos etiam humanam libidinem excusat 3Nam α scri plura sic suggerit. dc factum est, inquit, cum coepissent homines plures fieri super terram,& filiae natae sunt eis: conspicari autem fili 3 Dei filias hominum quod pulchri essent, acceperunt sibi uxores ex omnibus quas elegerunt. Paulo infra. Nam nuptae maritorum nuncupantur, cum potuerit dixi ste uxores hominum qtae, non adulteros nominans Angelos. sed maritos, dum innuptas sumunt filias hominum, quas natas su- pri dixit. Lactantius multo apertius ac pluribus quid de angelorum concubitu, daemoniimque ex illorum concubitu ortu sentiat, lib. 2. cap. II. exponit. Haec quidem& Iosephi,& Iustini,&Tertulliani, de Lactanth falsa explosaque est sententia. Quod quidem ex eo primum intelligi licet,quod angeli corporibus carent, sine quibus extare concubitus δc procreatio liberorum non potest. Deinde quod res quam Iustinus ponit, itemque Lactantius,ut veru m concubitum istum probent, no solii in non vera est, sed etiam ridicula. Ponit enim Iustinus improbos etiam angelos a Deo praefectos essemnndi gubernationi, hominumque prouisioni,quem ordinem clim deseruissent, mulierum concubitu victos, pueros procreasse, qui daemones nominentur. Lactantius autem cum hominum coepisset numerus crescere, Deum qui prouideret ne fraudibus sitis diabolus, cui ab initio terrae dederat potestatem, vel corrumperet, vel dispergeret homines, quos in exordio fecerat, misisse angelos ad tutelam, cultumque generis humani: iisdemque praecepisse in primis, ne terrae contagione maculati substantiae caelestis amitterent dignitatem. Illos autem cum hominibus commorantes, a dominatore illo terrae fallacissimo, consuetudine ipsa paulatim pellectos esse ad vitia, mulierumque congressibus inquinatos. Tum eos in caelum ob peccata quibus se immerserant, non receptos, in terram cecidisse, atque hoc modo a diabolo factos esse satellites ac mi--nistros. Eos autem qui ex illis snt procreati, quia neque angeli, neque homines suerunt, sed mediam quandam naturam habebant, non fuisse receptos ad inseros, scutim caelum eorum parentes. Ita duo genera daemonum facta esse, unum caeleste, alterum
terrenum. Ex his ergo illorum verbis facile perspici potcst, quam haec illorum falsa sit sententia. Angeli enim improbi omnes ante quam homo fimis esset, iam peccauerat: ita nunquam eis Deus hominum salutem commisit. Quotiescunque igitur in has atque smiles veterum opiniones, quas a Platone, Trismegisto, aliisque philosophis amripuerunt, incidemus, magnam cautione afferre debemus, ne quid in nobis quas contagione quadam haereat. De incubis autem dc succubis non est quod hoc loco aliquid dicendum esse videatur. Sive enim sint, siue non sint, quod posterius mihi probatur, hoc semper tenendum est, huc Mosis ex Genesi locum de angelorum cum mulieribus concubitu non esse intelligendum. Quid ergo filiorum Dei,& filiorum hominum, x gigantum intelligendum est nomine illorum Dei nomine,ut Hieronymo, Augu-hino aliisque grauissimis authoribus placet, intelligiatur Seth posteri, qui verum Dei cultum religione:mque retinuerunt. Hominum autem filiorum nomine Cain posteri,qui vero Dei cultu repudiato, falsum approbauerunt. Gigantes vero recte accipiantur ij qui caeteris corporis magnitudine praestiterunt. Sunt etiam aliae aliorum interpretationes, sed haec anteponitur caeteris.Notemus ergo quae hoc loco a Iustino defenduntur & improbanda sunt. Primum est, Deum angelis qui improbi & mali spiritus vocantur, hominum mundique dedisse curam Sc administrationem. Alterum, angelos illos hune ordinem & quasi praescriptionem violasse. Tertium, angelos improbos cum mulieribus concubuisse, & ex eis suscepisse liberos, qui daemones nominentur. Quartum etiam paulo post sequitur, angelos improbos, & daemones eorum liberos
eguisse sacrificiis postea quam perturbationibus libidinum seruierunt.
48쪽
IN PRI. ORAT. PRO CHRIST. B. IVST. s
sequuntur, intelligi licet. Hoc autem dicendi genus ab Homero sumpsit, qui in nono Iliadis.
rῆρας ἀπIίας Θησειν νεο li ii βίον rat, id est. -Nec mihi si Deus ipse, Deleto senio iuuenis promiserit annos. Interpretans hunc locum in oratione paraenetica, hoc pronomen MNς, eum qui verἡ est Deu in significare dicit. Locus au tem hic paulo obscurior est propter hos patrios casus , καὶ - . λεχω p ἐμώου αλλ*ωὶ : qui ad dandi casus nomen iam ρα referri debent. Multa collegit nefaria facinora lustinus ipse in paraenetica oratione,quae Homerus in Iouem aliosque Deos scripsit,quae ad huius loci explicationem pertinent.
si 'o Aura ὀνόμα2 qim Desis , τρισυπρον ho p Θεέ, ρμγον emt. Non est dubium, quin ip Δρ , in patrio casia legendum sit.Corruptus est autem locus u & ν similitudine. Probat hoc quod paulo ante dixit, non esse ullum nomen impositum Deo, idque,
repugnantia temporis,& naturae Dei. Nomen quodcunque Deo imponatur, ex tempore imponetur, eo autem nomen habet antiquius, cum ipse sit ex omni aeternitate.
Videtur hoc loco significare nome Dei quatuor literis expressum,ouod Deus in Exodo Mosem alloquens, Abrahae, Isaac & Iacob declarasse dc patefecisse se negat. το si υα εεὶς. ηνι κάδες κυαγ.ua Acas ζ,ὐκ λοκατα mii, Attigis καὶ 'π ἔρα reo re imo, id est. Haec vero, Pater, Deus, Conditor, Don inus, non sunt nomina, sed ex beneficiis x operibus appellationes. Respondet occupando obiectioni tali. Haec sunt nomina. ἰρ, dcc. quae sunt Deo imposita, sunt igitur Deo imposita nomina. Negat igitur ea esse nomina imposita Deo, sed tantum esse dicit ea ex benesciis eius vel operibus cognomina, siue agnomina,& appellationes. Ita hoc loco nomen accipit pro eo quod naturam rei explicat, quod nullum horum facit. πατὴρ enim ab eo dicitur Deus quatenus nosu,rocreauit, & κτ ηρ ut Omnia effecit, S cς Vel Θ ibi, id est percurrendo, vel brevit Θεαμ, id est,a spectando, quod per omnia vadat,vel spectet & videat omnia: κυcis a libertate qua nos donauit, ut patronus liber tumuli ,3ς a libertate in quam nos asseruit. quaquam haec duo fere pro eodem accipiuntur. Itaque utrumque uno Domini expressi nomine. 6 M'De Moux et xlinmli Ut crudit i H κονι si di γ,&c. id est. Verbum quod ante orbem conditum Sc una cum eo erat,& natum erat,&c. ὀ Mase recte hoc loco Verbum dicitur, paulo post, virumque cogor vocare, & Verbum & rationem, quemadmodum ibi
docebimus. 9 dii & Rνώμlbo participia sunt praesentis & praeteriti impersecti temporis, quae apud nos participiis exprimi non postunt. Itaque praeterito imperfecto,quod
vocant ea exprimere coactus fui.
xia γωσε κατα qui si Cc υα ηὶ: ζουλlui. ἄσκυκΘEς ὐγα, πιρρω αν, sili αλύσHun ctum ali, id est. Nam homo quoque. ut paulo ante diximus factus est Dei & Patris consilio ac voluntate, hominum qui credunt salutis causa ex aluo editus, daemon timque exiiij, Meuersonis. Quoniam est sis et i,cum praepositione etiam legendum est. i Ἀπιλυσω em dis ii, id est, ob eueisionem, vel di holutionem daemonum. Videtur spectasse&imitatus esse illud exprima. b. Ioannis,st Si Φαν-ύθ ο ὐιὶ eis E T,ἴνα λυσιπώργι δαβιλου id est. Ad hoc apparuit filius Dei, ut dissoluat opera diaboli. Argumentum hoc a verbi Iesu notatione sumptum est. Sequens ab effectu. Atque hoc ad utramque partem accomodat. Cum enim multos iam quia daemonibus occupabantur, in omni mundo , atque Romae a Christianis Iesu Christi vi & nomine curatos esse dicit, cum S salutis hominum, Mexiiij daemonum causa natum esse Christum docet, ita Iesum Sc efficientem causam, quoa sit author salutis credentium, & interimentem, qu bd daemonum potestatem Mopera deleat. nominat. Hunc enim locum vocat Aristoteles cat. τῆς Met καὶ ς ε ρῖe. id est a causa generante & interimente. Hi τῶν S ηαν - ἐπιρηι ρ, ημ ε APp,κρα Φαθμικρietilla,m -eXO
49쪽
cistam coetor dicere, quod iam nomen hoc in Theologia dc Ecclesia tritum est,& in bono &in malo. ε παώς, ab επάει, quod in cato vulgo dicitur. Ita si liceret, incantatorem ἐπαsta diceremus. ἐπαsta autem est,Vencscum,uno magorum nomine expressi. ἐ a rei fi etiam dixi adiurare cum Ecclesiasticis. ύδεν Mu i oti o Sue etia σι, mi m. G άλvenia is τανγς κίσμου μου πικetu,&c. id est. Itaque Deus inon est sic mundum deleturus & euersurus, dcc. vel, Deus, ut ita dicam,perseuerat non confundere, dis bliter eque uniuersum mundum. αλμέxsp enim patientia
in Deo sisnificat. Quanquam hic locus subobscurus est, propter liα coniunctionem,
quae fere finem declarat,quod non recte hoc loco videtur intelligi. Si enim conuertam hune locum hoc modo, Hinc etiam Deus perseuerat, id est, non vult permiscere dc disi soluete uniuersum mundum, ut & improbi angeli, & daemones, dc somines iam non sint propter Christianorum semen, dcc. nec vera, nec consentanea vidcbitur oratio. Itaque vel corruptus mihi locus videtur, Vel μα pro ωsa accipi, ut si sim antecederet. cri,Mi autem adiectivum quod vocant ad tria haec nomina αγγ Di, --ς, χαλανθρα mi pertinet.Illud vero pronomen O, in hoc toto, ο γnω u e. m or anota Dii, nominandi casum esse arbitrori quanquam accusandi casus esse videri potest, ut sit sensus, Quod quidem Christianorum semen scit Deus causam esse in natura, id est,cur naturam rerum velit manere dc stare. Idem in secunda oratione planius dicit, Ma Dpudi-ιων re fixi eis se et G ω ς ε cy. 29 γ, Δωθρωπιοὶ γογγύ is . γπω ἐγαστνας, ὀμμεπνρας Θησῆ Θω. με Μοτας,&c. γυ ἡμῆς αἰ ὀκάρωσrii Φαμ D; Pira, S ὐχ ei ratarat, &c. id est. Sic enim conflagrationem fore censemus, non, ut Stoicis placet, dcc. A diffetentibus. Differentiam enim opinionis de crii terrarumque defiapratione, Stoicorum Christianorumque exponit. Resellit ergo Stoicorum de mundi deflagratione sententiam,sdque a turpitudine. τους α θρώπους κ-m -3cc. id est. Ne fato homines facere, aut pati quicquam eorum quae fiunt &eueniunt, S c. Resellit hoc loco Stoicorum de fato sentetiam .h enim omnia quae homines siue sacerent, siue paterentur,id est, res omnes quae hominibus eueniebant, siue secundae ac bonae essent, siue aduersae atque malae, fati necessitate fieri ab eis eisque euenire dicebat. Nonnulli lcripserunt libros de fato: apud nos Cicero, apud Graecos cum multi alij quorum opera non extant, tum Plutarchus, cuius librum anno superiore in Latinum conuertimus. Causam erroris Stoicorum exponit, quod homines voluntate δc iudicio, recte facere & peccare, non intellexerint, quod ad liberum arbitrium pertinet: δc opera daemonum bonos exagitari, malisque opprimi: malos contra beatos & florentes opibus videri: quorum illud semper verum est, homines recte facere, dc peccare: hoc non semper, nec in omnibus improbis videtur. re in se si τανγς ὴλ η ςυαρ.κανάας uti kροῆς δεκ n ii Meu, id est. Omnium vero qui generati sunt, haec natura est,uit tu Sc virtutem accipere posse μυ- dicit,propter Deum in quo natura sunt virtutes omnes,& in quem natura vitium nullum cadit. Prim sim directo probat angelorum hominumque genus esse suae potesatis de voluntat indeinde ab incommodis,id est, ab eo quod fieri non potest.Virtus & laus sunt consequentia, vivitium Sc dedecus sue vituperatio. Sublato autem uno consequentium,alterum tollitur. Si homo non est virtutis capax, nec laudis. si no est viti), nec vituperationis. Idem confirmat testimonio eorum qui in serendis legibus iectam rationem ducem sequuti, itemque philosophorum, qui iubent ea quae recta sunt, vetantque contraria. Est hoc argumentum extra artem, sed tamen valet plurimum. Aristoteles libro tertio de moribus eodem modo argumentum tractat. Si virtutes iubentur & vitia vetamur a latoribus legum, sunt in nostra potestate. Frustra enim iubetur quod quis praestare & efficere non potest. ει et γαρ κμε' tibi α*μέxlui ζωουα ταγi νόμ2α mese αἰθρία li γMPm,a-gveu Qερὶ in α'ἴε-
αἱμῖνα,&c. Hoc totum, si fixap gvM Q cν, hic non cohaerere, sed traiectumene, ex hoc participio, sίνα dc tribus aliis quae sequuntur, intelligi potest. Alione autem in loco huius comprehensionis cohaerere possit, ali 3 viderint, mihi quidem non videtur. Incommodis vrget hoc loco stoicos.
50쪽
IN PRI. ORAT. PRO CHRIST. B. IVST. st
XVa torti etς τῆ πανως λίγου, di m n γνῶσihi, &c.) Legendum est, u ni Di de,quemadmodum scriptum est paulo post proxima pagina hoc modo ,ε Λ A ὐ- τὰ is M. γου ἐγνω&siis, DiEe ua et g ἐρ- ς-Ωyli,&c. τὼς etiam articulum deesse post coniunctionem, verba quae proxime antecediit, lectarant. Est enim ita scriptum, ciliis θαυμαῶν si τὲς - α ρμοκῆλογουμέρω tum sequuntur haec, F a flam νμς λμου.&c. Est in hac circumscriptione extrema scriptum, ἐλέγχ si O G γῆm, legendum arbitror, ελ Ex Goscris, id est, conuincuntur, siue inueniuntur facere
daemones,ut multo maiore odio habeantur.
κε ν Π τασδεκῶ,&c. id est. Quamobrem ego quoque spero fore, dcc. Hi ne magnum. b. Iustini ardorem ac studiit in Christum intelligere pollii mus, qui a veritate praedicanda nullo supplicio deterreri potuit. Adhuc respodit occupando obiectioni de Deo qui salutem Christianis afferre non videbatur. Hoc ita diluit, ut docuerit non Dei negligentia vel imbecillitate Christianos suppliciis affici & morte mulctari,sed daemonum
icelere & opera, quo nomine tandem in igne aeterno cum scelestis hominibus poenas sit daturus. Hoc autem ne quis iniquum eme diceret,quod fato omnia fierent,occupando diluit multis rationibus, docuitque falsam este Stoicorum de fati necessitate sententiam. Concludit ergo a simili: cum daemones impellant homines, ut bonos omnes exagitent, malisque opprimant, expectare se fore, ut ab aliquo in crucem agatur, aut etiam a Crescente, cuius quidem insidias & scelete, ut ait Eusebius quasi rem quae euenti ira erat praediceret, oppressus & intersectus est. Deinceps de Ctescentis doctrina &vita disserit. Est autem digresito, sed cum reconiuncta. Aguntur enim iniuriae, quas Christiani ab aliis accipiebant, iisque coactum se Iustinus ad dicendum venis e prima oratione dixit. Vtitur agnominatione cum ait, muta ita μαγ- ώγαρ cIMG-cep αἱιον εἰ Πῖν,&c. In exemplari Iustiniano est scriptum,& in Eusebio, αυλα par, quod nomen interpretatus sum. Nec tamen dicere positim utrum Iustinus dixerit. In Eusebiano etiam pauid post, scriptum est, et: ων ἄμὲ ulam tu,& in lusiniano,ga Uini ἡ ωρ αμὲ Gisti u in infinito modo vitiose illud quidem, sed sortasse in aliis melius. Nam in Eusebiano quidem certe illud α ιιιι talam , corruptum est legendiumque est,s N ἄρ μέ detracto atque dempto, ut omnes qui Graece sciunt, intelligunt, quemadmodum etiam Iustinus tertio sere versu post dicit, in op ὐκ ἰ -πα. cim γαρε κάπάμπις nisz cBracm c.id est.Si enim in Christi disciplina versatus
non est, dcc. Dilemmate utitur,quod argumenti genus est firmissimum. Sumitur autem ex contrariis N eorum consequentibus. Aut Crescens in Christi disciplina versatus est,aut non est versatus: Si non est versatus, non debet in nos impetum facere, nec
de iis quae ignorat, disputare, M pro testimonio dicere, Alioqui multo est vulgo improbior & deterior. Si versatus est, eam vel intelligit vel non intelligit. Si non intelligit,eodem loco habendus est. Si intelligit, sed ne Christianus videatur, haec facit, multo etiam ignobilior & inferior est multitudine ipsa quae ista tali opinione mettique a consessione non deterretur. Secundum autem membrum corruptum est in exemplari Iustiniano.Sic mihi legendia videtur, sita τούμ,ς μή e lata πώ tali ρογαλtiei . si sititie,&e. Eodem in ambitu orationis simplici x legendum est, cuius contrarium est 6 πιὲe, id est, nobilis. I α' ιη L c 3 γ λε D id ,&c. id est.Sed ne quis dicat,&c. Occupatio est post digrensonem. Dixit paulo ante improbos angelos, daemonasque δc homines in aeterno igne poenas esse daturos: quod etsi tum prophetas praedixisse asseruit, tum Christum docuisse tamen hoc etiam ab incommodis docet. Dicit enim ni ita sit,aut no esse Deum, aut si sit, non curare res humanas,& nihil esse virtutem ac vitium. Haec ut nota&perspicua exsuperioribus nec sumit, nec probat. Quartum autem illud, Si ita sit, iniuria latores legum suppliciis assicere, eos qui leges violent, ut notum, negando sumit. At quoniam non sunt illi iniusti, nec iniusti sunt etiam is qui eis assentiuntur, eos intelligens, qui legibus parent, ex quo efficitur id quod ut notum non concludit, eos qui non parent legibus esse iniustos. Ita iure de iis sumptum iri supplicium aeternum