장음표시 사용
471쪽
lundatur in actione: per quam ab agente uniuntur, squam vocantvnitionem:)& relatio loci ad locatum:& locati ad locum . si ex parte utriusque realis est fundatur in approximatione, seu commensuratione locati ad locum: aut citcumscriptione loci ad Iocatum: sed naturaliter est impossibile, quod locatum sit approximatum. aut commensuratum loco, aut quod locus circunt cribat locatum,& non sequatur talis relatio: ergo i in pollibiles sunt tales relationes.
t Deceptio vero Seoti fit manifesta: quia in suis exemplis,solum
ponit extrema, & non fundamentum eorum: nempe materiam,& formam , nulla facta mentione unitionis, quae sundamentum est locatum quoque, & locum sine circumscriptione, aut approximatione:quod est ponere extrema nuda, aut materialiter accella,non formaliter, ut sunt extrema relationis, quod habent per undamentum:quare non est mirum, si eis sic postis, non sequatur relatio: positis vero eum fundamento, impossibile est non sequi. Quod etiam reperitur in caetaris relationibusmam litat ponas duos homines, nasi ponas vnnm procedere ab alio per generationem , quae est fundamentum relationis, non sequitur in eis relatio paternitatis, & filiationis . hac vero posita, necessario sequitur. Et ecce patet, quo pacto friuola est, de sine fundamento, distinctio Seotica relationum.1 s Item probatur secundum, quod etiam si darentur rates relationes , non posset in eis solis consistere ratio sor malis horum praedicamentorum. Et sumo ad id probandum , praedicamenta actionis,& passionis:argumentorque hoc modo, Actio,& passio,
sunt idem motu frita ut actio non sit aliud,quam motus, ut proce dit ab agente;& passi motus; ut receptus in passo. sed motus, ut procedit ab agente,dicit entitatem absolutam viae, Praeter te spectum ad agens:& passio, eandem entitatem receptam , praeter respectum ad passumaergo de his duobus praedicamentis euidenter probatur, non posse consistere in toto respectu. Et eodem modo potest probari de aliis:quauis in his duobus magis sit irram festimis Probatur secundo: Qua asi praedicamenta haec, in solis, & puris relationibus consistunt, impossibile est distingui a praedicamento
ad aliquidaergo cum certum sit δε a Scoto concedatur, ab eo distingui,non possimi consistere in sola relatione. Probatur antecedes,ex definitione praed camenti ad aliquid. Relativa proicam ui ad aliquid sunt,quorum totum suum esse,est ad aliud reserti: sed totum esse horum praedicamentorum, est referri ad aliud : ergo sunt relativa illius praedicamenti. Probatur minor; quia si in sola di pura relatione consistunt, cum relatio nihil absoluxum dicat, sed solum esse rationem resecendi ad aliud: torum esse hoIam erit relatio,& ex consequem totussi erit Ieserxi ad aliud ,
472쪽
que si Mi gener. sex praedicamentorum.
Secunda opu i υ polita est, asserens haec ultima praedicamenta , in ratione pure absoluta consistere non quidem intrinseca, aut inhaerente, sed pure extrinseca quam consequitur respectus ad extrinsecum non tamen pertinens ad relationem formalem , aut ensentialem eorum , sed quasi accident piis: ut praedi eamentum, ubi, non est aliud quam locus: ut denominans extrinsece locatum : sicque de te siquis. Ita Herucus, quodlib. I. quaest. 9. Iauellus ' Meta. quaest. vltima,Sotus qu.est. unica de sex ultimis praedicamentis .FOn
Probatur a sufficienti partium enumerationem am haec prRdica IT . menta non dicunt nudam relationem,ut probatum est contra Scotum : nec absolutam simul cum respectu Ruia hoc est aggregatum per accidens, ex rebus diuersorum praedicamentorum. Nec etiam dicunt rationem pure ab istutam, intrinsecam, seu inhaerente. quia Aristoteles & cum ea tota schola, vocat ea praedicamenta ad Iacentia, atque ea trinseca: SP merito,cum ubi .non sit aliud, quam egit insece circunscribi loco : & vestitum ess extrinsece circunscribI ve-ibus: sicque de caeteris ergo necesse est, rationem formalem eorum, absolutam,& omnino extrinlccam ponere.
Haec etiam sententia falsa probatur duplici argumento. Primor Quia praedicamentum dicit ordinationem ex generibus, & speciebus constitutam:sed genera, species non possunt constare, aut fieri ex sola denominatione extrinseca , cum dicant naturam realerni Sc inti insecam : ergo nec praedicamentum ex sola denominatione extrinseca constare potest. Praeterea. D nominatio extrinseca, nihil ponit in re dc nominata:& ideo nouam denominationem e trinsecam, admittunt omnes in Deo, ut quod sit creator in tempore: luam denominationem non habuit ab Herno:eigo , si sola denominatio extrinseca sufficit constituere ii xc sex praedicamenta, Deus poterit in eis collocari absque ulla sui imperscctione, aut limitatione quod lia peritis probauimus falsum. Secundo Quia de duobus saltem pi aedicamentis euidenter probatur, non consistere in sola denominatione extrinseca : nempe, de praedicamento pastonis, Sc,vbi: propria enim. 8c formalis ratio passionis, consiliit in receptione motus, vel actionis in Passo . ergo sotnialiter dicit rationem inhaerentem, & non solum extrinsecam. Vbi etiam, est proprius terminus motus localis: ergo in eodem mobili debet recipi,in quo recipitur motus: sed motus formaliter inhaeret mobili, eum sit actus mobilis, out mobile est . ut definit Austoteles 3. lib. Physicorum in principio: erso , Vbi etiam inhaerebit
mobili,& non erit sola denominatio extrinseca. vltima opinio, quam tenent caeteri omi es interpretes Aristote- Iis,non solum cap. praesenti sed etiam s. Metaph.cap II. asserit. iarionem formalem horum pradicamentorion, in modo ablua absoluto. O in
473쪽
suast gener. sex praedicamentorum. 4ri
t' inhemente in subiecto consistere, simul includcnte respectum secundum dici ad aliquid extrinsecum , atque etiam extrinse camdenominationem ab eo: ut praedicaminum Vbi, Includere realem praetentiam in loco, aut spatio loci:& hanc praesentiam modum esse absolutum, in corpore inhaerentem, cum respectu secundum dici ad locum, aut spatium,& praeter hanc includere etiam denominationem a loco ipso, si localis sit praesentia. Haec eit probabilior sententia,& tenenda. Probaturque ex resutatione aliatum op nionum , hoc modo: Haec praediramenta, non dicunt solum respectum; ut probauimus contra Scotum: nec solam denominationem extrinsecam : ergo dicunt aliquam rationem absolutam, & intrinsecam, quia respectus, ina A quo absoluto debet includi; ut non pertinear ad prae- ' dicamentum ad aliquid. Quod vero absolutum cum respectu, non sit unum per accidens,probatum est in praedicamento ad aliquid : nam et, ni in eludatur respectus essentialiter in ratione a
soluta, non concurrunt ad conlii tuendum unum per modum co-
positionis : & ideo non essiciunt unum per accidens: sed absoluorum, includens essentialiter respectum , unum per se est: ad cuius praedicamentum pertinet respectus ipse , & non ad praedicamentum ad aliquid: quod in potentiis,habitibus, & scientiis, necessario concedendum esse probauimus: nec respectas isti sunt transcendentales:quia nec omnibus praedicamentis,nec pluribus sunt eommunes: sed ad solum praedicament una absoluti, in quo includuntur,& cuius essentiam complene educuntur. Ad argumentum Scoti;Neganda est consequentia, quod, Vbi, sit sola relatio ad locum: sed eit realis praesentia In modo ab loluto,& inhaerente locato consistςns, atque includens respectum adilocum; vel denominationem extrinsecam ab eo. φ Ad argumentum secundae opinionis; eganda est secunda pars antecedentis et quod praedicamenta haec non dicant absolutum eum respectum egandum est e iam:quod tale absolutum cym Ie spectu, sit ens per accidens:quia cum respectus ipse, non pertineat ad praedicamentum ad aliquid , nec concurrat simul cum absoluto, ad constituendum unum tertium per modum compositionis, sed tanquam complementum essentiale eiusdem absoluti, in eo includatur, & ad idem mei praedicamentum reducatur, unum per se est absolutum cum respectu:& unam rationem praedicamenta.
lam, licet imperfectam,constitue Ic Potest. Q
474쪽
RV AM POST PRAEDI-camenta V ant.
De oppositis autem,quot modis solent opponi dicendum est. Breuis expositio textus. O s T explicationem praedicamentorum , quaedam Iproponit Aristot. declaranda : quae sunt quali modi
quidam,aut rationes incompletae,multis prςdicame tis communes:quas a praedicamentis, propter Viram que rationem exeludit,nempe propter Transcendentem. 8c Incompletam. Sunt autem quinque: Oppositio Prius is posterius, Simul, Motuue,3d diuersi modi Habere: ideo per quinque capita sequentia; usque ad decimum quintum, explicationem eorum, de totum ii brum absoluit. Intentum Aristotelis hoc undecimo capite est,explicare naturam Oppositionis, & species eius:& in duas partes diuiditur. In prima diuidit oppositionem in quatuor generae 3c explicat singula membra. In secunda, Speciales eonditiones contrariae oppositionis enumerat. serio inquit Aristoteles, quadruplex est, Relativa,Contraria,Contradictoria, is Privativa. Relative opposita dicuntur illa,quorum totum suum esse, est ordinari ad aliud; ut pater,& filius; simile , & aliud sibi simile opponuntur relative. Contrarie opposita, ait esse illa, quae chm ad inuicem non ordinentur,sunt tamen sibi repugnantia: ut calor, & frigiis.Sibi autem repugnare idem ell,ae esse formas sibi repugnantes cirea idem subiectum : & pet hoe distinguuntur ab oppositis contradictorie,& priuatiuὸ, per primam vero particulam a relative oppos is. Oppositio priuatiua , est eorum , quae nata sunt fieri ei rea idem subiectum;vt caecitas, visus,aut eaeeum, & videns: hoe est circa subiectum aptum habere utrumque ut caecitas,& visus circa lapidem, in quo nulla est aptitudo ad visum:ideo homo dicitur pro in lprie caecus,lapis vero solum dicitur,non videns. Vltima oppositio, & maior , aut persectior omnibus est Contradictoria,quae nullum habet medium I cum tamen reliqui me- ldium
475쪽
dium habeant.Nec conuenit rebus; nisi ut a nobis concipiuntur,& vocibus significantur: & ideo eam definit Aristoteles:per amrmationem & nefationem, dicens: Ea opponuntur ram dictiorie qua tanquam Urmatio, is negatio repugnant:id est ; quae per affirmationem,& negationem repugnare celentur, ut Petrus sedet; dc inon sedet. In secunda parte capitis , explicat conditiones contrariorum: quarum prima est; quod bono necessario,contrariatur malum, malo vero non solum bonum:sed etiam aliud malum. Secunda eonditio est, Posse unum existere in rerum natura,sine altero: vi album mne nigro : in quo distinguuntur a relati uis; quorum unum esset sine altero repugnat. Tortia conditio, Contraria non possunt si Messe in eodem subiector, ut idem corpus,non potest simul esse album,' & nigrum: QAarta coditio Contraria possunt fieri eirea idem subiectum genere,veloecis; ut,album,& nigrum circa Petrum,& Ioan nem ; qui sunt eiusdem speciei; atque etiam,circa hominem , α equum; qui sunt eiusdem generis. Vltima conditio emeuὸd contraria sint sub eodem genere proximo; aut sub diuersis , ut album, Mnigrum, sub eodem genere proximo coloris:virtus,ti vitium, sub diuersis : quod tamen sie intelligi debet; ut semper,& necessario,
sint sub eodem genere proximo,aut remoto , intermedio vel su premo:vt virtus,& vitium, sunt sub eodem genere remoto Habi- tun Sc sub eodem genere supremo Qualitatos.
Da modis prioris. TEM ARISTOTELISO
Prius autem alterum altero, dicitur quadrupliciter, primo,qui dem, maxime propriὸ. Brauas expositis textus.
3 Nientum huius capitis, est explieare modos Prioritatis; nec diuisioue indiget: quia solum in eo explicat Aristoteles, qua tuor modos prioritatis: quia suo tempore circumferebantur in schola,quibus ipse addit quintum a se inuentum. Primus modus prioritatis est secundum quem unum dicitur prius tempore altero; ut qui hodie nascitur,dicitur prius tempore eo,qui nascetur cras. Secundo modo illud dicitur prius altero ; a quo non valet sub en iconsequentra: qua ratione unum dicitur prius duobus: & quodlibet praedicatum superius, prius inseriori:quia valet consequentia. Sunt duo; ergo est unum:non valet tamen ; Est unum ; ergo sunt duo.Est homo; ergo est animalmon tamen sequitur: Est animat: ergo est homo.Tertius modus,prioritatis; n est in ratione sendis
476쪽
sed ordinis ἰδe repetitur inter illa,quae sic sunt ordinata, vel ordinabilia; ut in tali ordinatione, vitii sit prius, aliud pollerius: ut in oratione, priora sunt elemeia,seu litteiae, syllabis;& syllabae priores dictionibus:& in numero ternario, prima, & secunda unitas Priores sunt tertia. Quarto modo Aeniora , aut honorabiliora ἀ- cuntur priora minus dignu. In qua significatione , priores apud sevocare solent aliqui eos;quos plus diligunt:vel alia de causa pluris faciunt. Sed Lune modum prioritatis, improprium dicit elle Arist. quia non fundatur in esse rerum : vel in naturali ordinabi- Iitate earum : sed solum in apprehensione hominum. His quatuor modis quintum addit Arist.quo prius dicitur unum respectu alterius:quia causa illius est: quamuis sit simul tempore cum eo: Vt homo dicitur prius, quam risibile : quia est causa eius: & vni Uersaliter omnis causa prior est suo effectu hoc genere prioritatis. Ex his aute quinque modis,secundus,tertius,& quintus,dicuntur prioritates naturae: omnes vero sunt prioritates reales: quibus addere possum iis,prioritatem secundum rationem, qua illud dicitur prius altero, quod licet non sit re ipsa eo prius, bene tamen nostro modo intelligendi: ut in secundis intentionibus, & relationibus rationis,est manifeἰlum. Omnia,quae dicta sunt de modo prioris ; intelliguntur de modo posterioris, secundum eandem
De modis simul. T Ex ARISTOTELIS. Simul auum dicuntur simpliciter quidem, re proprii μὰ quorum
generatio in eodem est tempore.. Breuis expositio textus.
INtentum Arist. est explicare modos quibus unum dicitur simul icum altero : nec diuisione indiset cap. quia solum in eo tradit Aristoteles, tres modos simultatis quorum primus est: quo at qua dicuntur ut tempore. quae simul generantur vel fiunt in re-
Sec indus modus est e quo aliqua dicuntur simul natura: Se sunt ea; quae dicuntur ad conuertentiam:& neutrum est causa alterius: ut pater,& filius: simile,& aliud sibi simile:& in uniuersum omnia relativa, praedicamenti ad aliquid:quorum proprietatem esse diximus,ex mente Arisit. quod sint simul natura, & cognitione. Licet enim ma erialit ν sumpti, pater & filius:hoc est, ut generans, Ecgenitus: ille sit pr. or natura:quia est causa:& iste posterioriquia tactus tamen sub formali ratione relativa patris, & fiiij, simul natura sunt. Tettius
477쪽
rertius modus simultatis,versatur inter dissorentias ex quo d uidentes genus,& φecι es per eas constituuM: ex aequo autem diuidere senus, est,aeque proxime illud diuidere:vt rationale,& irrationale,dicuntur limul natura: non tamen ratidnale, & reptibile eaquatile:quia rationale,& reptibile : non diuidunt aeqne proxime animal sed reptibile, sollim diuidit animal iam contractum, per irrationale. rationale vero, immediate Ideo non sunt simul nat
ta. Et quae de differentiis dicimus, de speciebus quoque pereas constitutis, secundum eandem proportionem intelligendum est.
TEX. ARISTOTELIRMotus autem speetes sunt sex.
Generatio, Corruptio. Augmentum,Diminutio iteratio,θ seem dam locum Mutatio, &c. Breuis exposuis textus.
I TNtentum Arist.est,explicare naturam specierum motus;&di diuiditur caput hoc in duas partes. In prima enumetat sex species motus. In secunda,quot,& quae sint contraria motui, dc speciebus
eius. Sumit autem motum Arist.uniuersaliter: pro omni mutatione physica: quo pacto eum definiuit 3. lib. Physico. Luod sit acturentis io potentia' secundum quod in potentia: nec vocat species motus eas:quas enumerat quod intelligat veras esse species aut morum verum esse Senus mala cum motus,& species eius,sint entia
incompleta: & ideo non praedicamentaliat nec verum genus ipse motus est,nec illae sunt verae species, sed dicuntur quodammodo species: id est, modi essentialiter diuersi eiusdem motus. In hoc igitur sensu asserit:Spretes motus esse sex. Prima est Generatio a perquam producitur substantia , ut homo. Secunda Corruptio e perquam desinit esse substantia, ut mors, vel desitio hominis. Tettia est Augmentatio et per quam res maiorem quantitatem ac quirit quam habebat: dc ideo augeri dicitur. Quarta, Demia nutio et per quam deperdit aliquam quantitatem ex ea , quam habebat prius : εc propterea fit minor. Quinta est , Alterariac per quam res acquirit qualitatem , quam prius non habeat et vel contrariam et , quam habebat prius: aut denique intensionem. aut extensionem in eadem. quam iam habebati ut dum aqua calida magis ealefit:quia plures gradus acquirit in eisdem partibus calidis: vel ad nouas nondum calefactas extenditur calor. Motus aulcmloealii
478쪽
oealis est sextus,per quem corpus acquirit, ubi, aut realem praesentiam. Itaque non dicitur localis , quia proprius terminus eius ,
fit locus,sed ubi quod aequirit ; semper est praesentia localis:hoc
est commensurata lom,a quo circumscribitur; licet supernaturaliter pollit acquirere ubi sine loco. In secunda parte capitis,docet Aristoteles; motum in communi consideratum, habere unum contrarium; nempe quiete:quemlibet vero motum specialem, duo asserit habere opposita ἔ unum sub ratione communi motus; aliud sub ratione speciali; ut elt ta- Iis motus. Exempli gratia; Generatio , ut est motus: habet quiq-tem in communi, pro contrario:sed ut est motus ad substantiam. habet pro contrario quietem in substantia.& eodem modo intelligendum est de caeteris speciebus motus, sed dum asserit Aristoteles, motum in communi habere pro contrario quietem in communi.
o motum in speciali quietem in communi is in speciali:non de propria contrarietate loquitur , sed de communi, & impropria pro quociique genere oppositionis:quia motus,& quies, aut talis mo- us, talis quies, non opponuntur contrarie,sed priuative.
De modis habere. T EM A R I S T O T. Habere secundum plures modos dicitur, aut enim ut habitum,is disepositionem, aut aliam aliquam qualitatem. Breuis expositio textus.
INtentum Aristotelis est, tradere omnes modos, vel acceptiones,quibus aliquid habere dicimur. Caput diuisione non indiget , quia solum in eo enumerat Aristot. leptem modos, habere: quorum Primus est,secundum quem dicimur habere qualitatem ut intellestiam,virtutes, & scientias. Secundus modus est, habenaequantitatem , ut corpus,dieitur habere magnitudinem bicubitam, aut tricubitam. Tertius esst,habere non ea qua inharent corpori .sed qua istud elisum tantovel extrinseca sunt ei ; ut habere vestem, vel arma. uarto modo dicitur aliquid habere aliud. non in toto corpore, sinu in aliqua eius pane ; ratione cuius totum corpus dicit illud habere:vt habere nasi eurnitatem,vel annulum in manu,aut pileum in capite. Quintus modus, est habere panem ipsam. Vt ca pue,vel manum. Sexto modo,dieitur unum habere aliud quia con einet istud: ut amphora dicitur habere vinum. Ultimus modus habendi,est prepossisnom: ut vir dicitur habere uxorem, uxor vi rum,atque etiam homo habere pecunias. Plures alios modos h
bendi enumerat Aristoteles s. Metaphy. cap. LI. rex. I S. sed bos
479쪽
In liba.de Interpretatione Prosem. ψ6rait magis esse in usu:Sc ideo pro Dialecticorum usu& captu fusefieere. Et nos etiam sussieere dicimus haec adnotasse,eirca librum praedicamentorum , ad maiorem Dei gloriam, α studiosorum utilitatem.
biis & quaestionibus hac tempe- , state agitari solitis,
S E C V N D A PARS Continens libros de interpretatione, de priori, & posteriori,
resolutione,libr.Topicorum, de Elench Ium. Lib.r. Arist. ωH-; seu de Inferpretatione.
P v s hoc iam ad ' secundam operationem intelle- pertinet; quae vocatur eompositio, is diuisis; de ideo lisseti bitur ab Arist.-E μη νας, seu de Inter---pretatione: quia ille solas dicitur aliquid interpretari, qui veritatem, aut salsitatem in aliquo contentam exponit: de ideo interpretatio, solum de oratione continente veritatem , audialsitatem quae est enuntiatio proprie dicitur 're asserit bene D. Thom. lectione prima horum commemariorum: simplicia vero ut nomen,de verbum ; partes potius interpretationis vocant sic re quaedam alia,quibus naturales essectus exprimuntur3 ut suspiria, 3c gemitus, nimis improprie dicuntur interpretationes. Unde sequitur, idem esse, quod opus hoc de interpretauione ap
Leuodmun sit obiectum hiam verss. Ex inseriptione iam explieata, intelligitur; Enuntiationem esse obiactum adaquatum hulms operurin quo conueniunt omnes interpretes Arist. quia taee est de qua principaliter agitur in eo:& cuius partes explicantur: quae sunt, nomen,& verbum: haec est etiam, cuius palliones probantur, & in quam extera de quibus disputatur,tanquam in finem ordinantur e quae sunt propriae conditiones obiecti verum enuntiatio duplex est: Vna Simplex. quam voeant Ca- egrescam; & alia Composita, quae appellatur 'pothetica; dc ideo vel
480쪽
partibus utriusque, lices praecipue de categorim, tanquam de praecipua specie : utraque ergo pertinent per se ad obiectum:sciit uterque syllogismus ad obiectum priorum.
De Deo quem Me opus obtineat inter caterata partes Dialectica, is do diuisione eius. . νOPus hoc secundum locum obtinet inter partes Dialecticat: quia de secunda operatione intellectus agit: ideo immediate collocatur post librum praedicamentoruingentem de prima; Mante libros de priori retolutione, ac caeteros, in quibus agitur de
Diuisio vero,non est eadem apud omnes interpretes nam Graeci, sub uno eodemque libro totum opus includunt: Latini vero quos sequimur,in duos libros illud diuidunt: in quorum Primo, de anuiattritione, , eius partibus: nomine videlicet,verbo,amrmatione,& negatione agitur. In secundo vero, de Varias modis ense riationum e quod idem est,ac de enuntiationibus motalibus. Liber primus sex habet capita. Primum , quasi prooemium est totius operMe in quo Arist. proponit materiam,de qua acturus est. In secundo,agit de ninine. In tertiod me M. in quarto de e-neiatione. In quinto de oppesitione enuneiation m. In ultimo, lepa ticularibus enuntiationibus . c quas vocat de futuro contingenti explicans modum quo in eis reperiantur veritas,& falsitas.
3 Nientum Arist.in praesenti capite, est xplicare modum signi ficandi conceptuum,voeum,& scripturarum. Dividitur aurem caput hoc in duas partes. Prima, quasi prooemium est totius operis, in quo proponit ea, de quibus acturus est. Insecunda agit, da eεnceptibus , vocibus, atque scripturis. Explieans modum signifieandi omnium. ' . Ea de quibus agendum est in hoc opere , sex esse ait, nempe, Nomen, Verbum, Affirmatiν,Negatio,Enuneiatio, is oratio:& singula propriis definitionibus explieanda esse. In secunda parte, δε eoneeptuum,vocum,atque seri uram significatione agendum esse ait. Inter quae, talis est ordo: ut a rebus ipsis,tanquam ab obiectis intellectui, imprimantur speetes intelligibilas, quibus informatus operatur: & per propriam operationem producit aliam speciem , quae vocatur expressa, atque
etiam conceptus, seu Verbum mentis, repraesent S rem; ut actu, aut Diuitigod by Corale