장음표시 사용
61쪽
nsqstantiam quo pacto sit prior Acciden
Subilantia quomodo sit prior tempore, accidente. 43.39.vide supra&infra. Substantia quomodo sit prior natura ipso Accidente.83. 3Substantia secunda quo pacto sit prior indiuiduis. 84. I substantia dicitur a subsistendo per se,Nasubstando accidentibus.8s. AISubstantia quatuor modis potest modificari. 9s. IISubstantia est prior natura omnibus accidentibus. Ios. . Subllantia primae definitio 3 r. 3substantiae nomen multipliciter accipi
substantiae actistiones. . Substantiae diuisiones. 8o. I. deinceps. Substantiae secunda quae sint. 4. I 8 Substantiarum coinparationes. I. a
Substantiam unam non esse magis alia, qua ratione intelligatur. 8 . 36 substantiae uera proprietas est suscipere
contraria.dis. Substantia generati unico moments perficit r. Io I. a
Substantiis primis interentis, TecWndas interire ait Arist. 86. substantiam non suscipere magis, mi nus,quomodo intelligatur. 8s. 33 syllogiimi ex particularibus in qua figura collocandi sunt.18 8
syllogismi habentes peculiarem dissicul
de syllogismis qui habent huiusmodi di
syllogismus quid sit 17'. rasyllogismus duplex. o. Osyllogismus quibus partibus constet. S l logismus expositor ius is 1. 8Syllogismus impersectus quid sit . 73. yllogismus perfectus quid sit. 173. αλ Syllogismus potest confici ex duabus fin
putaribus, non ex dὐiabus particularibus; qua de causa. I96. Syllogismus est opus mentis I96. 33Syllogismus qui dicitur coniunctus.197. Synogismus disunctus quid st. I97. o Syllogismus triplex. 2 O . Synonyma praedicatio duplex. a. Synonyma diuersimode accepta. 64. synonyma quae sint.64. Synonyma stricte, late accepta. s. 3o 38
T Erminus communis quis dicatur.
Terminiis quid sit in syllogismo. τα.
Tertia figurasyllogistica. 78. Totum duplex,aliud integrii, aliud uni
Totum integru duplex, aliud Homogeneum,aliud Heterogeneum .22 21 Transcendentia praecipua sunt sex. o. ultimo.
Tres figurae syllogismorum quomodo
Tribus modis aliqua differunt o. ii Trina operatio intellectus potest: iuidi in primam, i secundam intentiones In 36 qTriplex est praedicatio aiens. sa. 27 VBI praedicamenti definitio 1 7.Vbi praedicamenti proprietates iod a
Verba transposita non mutant sensum.18. go Verbi definitio I 2 3. 7 in Verbis tria inueniuntur. I 8. IVerbum tripliciter modificari potest . I 2. Veritas duplex reperitur. 69.
Veritas scientiae unde sit petenda io Veritas sumitur reipsa. 143. Vnitas alia transcendens aliet praedic mentalis uel quantitaqua. 9o. Vnitas quantitatiua quae sit si s
62쪽
Vnitas uocis duplex est.2s I. 3o Uniuersale quatuor modis dicitur. 39. Vniuersale quonaodo praecedit actum. 8. IIVniuersale aut nihil estout posterius est Viriuersale esse semperi ubiqne , quo modo intelligatur. 8. I9Vniueriale non est nisi quando est obie ctum intellectus. s8. Iuniuersum omne praedicatur in quid vel in quale.39. - , an Vniuocum diuisio.6 . Voces quaedam ignificant a natura, quae dam uer ex hominum instituto. Iro.
Voces simplices in duplici significatiori
Vox significans,duplex est.i 2 o. IVox significat aut proprie,aut improprie I 2 . 37 Vox duobus modis potest aliquam rem unificare.at . 13 Vox quid sit. 19. vltVtilium duo sum genera. 6. 27 Vtilitas reductiouis syllogismorum. I 28 utilitas libria raedicamentorum.6o. 7
65쪽
IN UNIVERSANI LOGICA ΜLIBER PRIMUS.
vincenti Iustiniano sacri ordinis Praedicatorum auctore. De Dialectica inuentore. p.
RISTOTELES 2.posterio cap. I. quatuor esse', stiones docet, quae possunt de rebus tractari, An sint, Quid sint, Quales lint, Quamobrem tales int. Ex quibus quaestio An res sit, resiqua antecedat oportet; nisi forte usqueadeo sit manifestum rem illam esse, ut superuacaneun iudicetur id in quaestionem vocare. Sic enim docet Arist. 1. Poste cap. 8. Cum igitur perspicuum it Dialecticam esse,&vim disputandi, tres aliae Quaestiones tractandae illico forent. At est controue de inuentore Dialecticae, quae ad quaestionem An res H, quo cammodo pertinere videtur . Si est Dialectici, quis eam inuenita. I. pugnantes sententiae. Quidam enim censent
Miis es, ' '' hyM sui uctoribus' nam ante Arist. erant pe fecta x, b, '. P0β ix rgumentantur . Scientia haberi non potest, nisii hi i sibi 'st' 'a 'Viςδ habet,illam se habere cognoscatinam scia
G - : GVm intum probabile, opinionem quidem habebit, , :j qm0nnr tionis cognitio pertinet ad Diale cam: ergo ante
M ' ins*u quid sentiamus, uatuor assertionibus aperiemus. P p xtra, . claritatis gratia, eas in duas coadunabia tia 'ri ' quinque Vocibus, eat orijs,de Enuntiatione, Syllo
'mo, Memonstratione posterior vero de Syllogismo, babili, Sophistico. Di m prima assertio. Prioris partis non fuit Arist. primus inuentor . Etenim Fol inran ulta locisit Plato, multa de uantitate, multa de R riumeris Rum tiam Pythagoras uiginti Categ ias posivit De hi xR A dem
66쪽
dem ii, ad Diuisiohem,iniintiationcm,&alia huiusmodi pertinent, multa docuis Plato in Politico , Cratylo, Sophista . Hucusque nobiscum plerique sentiunt.
Aiunt tamen, L monstrationis nullam fuisse Ante rist. cognitioncm . Quare ita postrema pars assertionis probatur . Nam . Post cap. 1 conuellit Arist.opinioncm Platonis circa Demonstrationcm interprete diuo Thoma suppresso tamen eius nomine Iam vero et .Poster. capit. refutat rist.opinionem illorum, qui a bitrabantur omnium rerum esse Demonstrationem,aut certe nullius. Item . 1 taph.tex. 19. asserit, nonnullos Philosophos prima principia ore negasse, orationis gratia,id est,ex protervia quia videlicet,ut ait diuus Tho in eodem ED .lect Lo.vid bant illa non posse Comonstratione probari: Ergo iam apud antiquos Philosophos erat cognitio nonnulla Demonstrationis. Denique . Metaph. cap. 3.es Amtiquos Phil0 Aphos inuenisse M'ctaphysicam,cum habcrent omnia quae ad voluptatem di cruditioncm pertinebant ut Argyropitiis vcrtit. Quem locum interpretans diuus Thom lcet. 3. ait,antiquos Philosophos habuisse omnia quae pertinebant ad voluptatem quia erant ditissimi, Momnia quae ad cruditionem,quia habebant sciaentia Logicas. Et ccrte potissima pars I ialecticae est scientia Demonstrationis. 4ccuvda assertio. coctiam partis Topicae fuit Arist. primus inuentor Hanc assertioncm ideo scorsum posui, quia est contra ipsummet Arist.qui sibi ultimo cap. Llenchorum Dialcctica arrogat inuentionem, non quidem totius ut auctores primae opinionis falso arbitrantur scd partis Topicae quam ita sibi uendicat, ut nihil ab antiquioribus traditum fuisse dicat . Probatur conclusio. Nam multa in Topi cis cccncrc, D sinitione, Pioprio, b Accidente traduntur, quae reperientur apud
antiquos Philolbphos. Qiiod si quispiam dicat,ob eam solum causam, Aristotelem si
bi artis Topia inuciationem vendicare,quia omnes maximas, aut tomataqu*ibi Iraduntur,excogitarit,cum hoc ego non valde contcndam. Tertia assertio. Qitanquam haec ita se habeant,tamcn Arist. maxime auxit totam hanc scicntiam, inartcni perscctam redegit, crrores denique plurimos expulit. lHaec manifesta sunt,asserunturq; aditio Isydoro .Etymologiarum,ca. 22. Qii arta assertio. Haec scicntia ab Adam permanum ad nos perducia fuit,probatur auctoritate Berosii, Iosephi,&Eusebur exosus nanque apens de Cataclismo, ait Noe post diluuium docuisse homines omnes scientias humanas, S ritum,ac caeremonias, quibus Deus erat colendus. Vide Patrem Soto I Physic. quaest. I. conclus I ad secundain confirmationem.
P Rima ex tribus quaestionibus pertractandis est, Quid res sit. iii inquamst
Dialcctica Sedrini quid ipsa sit,Definitione explicatur,& Definitio G cnere constare dct: dc Genere Dialecticae nonnulla sunt prenotanda. Est autem Genus Dies clic Scientia. Videamus igitur quidnam sit "uplex Scientia.Est quidem Scicn tia certa de cuidcns cognitio Demonstratione acquisita scorta, ut distinguatii ab Opiniones si spicione : euidens , ut disting tur a Fide nostra catholica, Quenon est euidens, quanquam sit omni re certissima certiora denique per Demoni xx tionem acquisita dicitur,ut ab habitu primorii principiorum separetur, qui non monstratione acquiritur, sed inlumine intellectus agentis proposito semel obico consurgit.
67쪽
Duo autem sunt genera Scientiarum, quoddam in speculatione, quoddam in pro Versatur. Scientia speculatrix,vel theorica est,cuius finis est cognitio sui obi Qxio; ueti Practica vero, aut operatrix est, cuius finis est opus. At practica duplex sit, ctionis alia, alia stetaonis agere enim de efficere distinguutur apud Arist. 6.Ethic.'
cap. q. Effectionis scientia et cuius sinis si opus mechanicum, aut externum:&haec suo ambitu illiberales scientias comprehcndit, quamuis non eas solum , sed multas ctiam liberales, ut artem militarem quae maxime decet ingenuos. Qua quam si res accurate sit tractanda, huiusmodi facultates mere sint artes , non scientiae praesertim cum nihil minus earum artifices, quam demonstrationes curent. Vide tamen quae lib.6. cap. vltimo scripsimuς Actionis scientia est cuius sinis est opus virtutis, lappcllatur moralis , aut Ethica . Quae profecto si doceat hominem opera virtutis cro seipsum , appestatur monastica id est solitaria: si opera vi tutis erga familiam , Oeconomica, dc familiae gubernatrix si erga totam ciuit
Habet etiam speculatrix scientia varias sub sedis ipsinas; nam speculatris, alia rei alia notionum speculetri rei cst cuius finis est cognitio entis rei. Quod ii peni' tu a materia fuerit separatum,ad Melan hysicam quae Theologia naturalis dicitur pertinet: si Iero nec re,nec cogitatione materia siegregetur,ad Phylicam spectat. Physica enim licet a materia singulari abstrahat, non tamen a materia incommuni'
idesit, considerat homine habere carnes,ossa,&neruos non autem has carnes sin
'ularcs , aut haec ossa . Tandem si illii lens fuerit,non re, sed cogitatione a materia separatum, Mathematicae relinqueturiquae diuiditur in Astrologiam, leastris agen-wm in Arithmeticam, de numeris;in Geometriam, te lincis, superficiebus,4 cor poribus; in Musicam, de sonis tradiantem : Quamnis Musica astrologia par tim etini materiam considerent, ac proinde non omnino sint mathemat;car, sed quadam etiam ex parte Physicae Speculatrix notionum est illa,cuius sinis est cognitio enim rationis, id est, eorum entium quae non sunt preter mentis nostrs Oper Ionem, nuditurq: in Dialccticam Rhetoricam, Grammaticam ctica speculatur ens rationes, quod destinatur ad discernendum verum a falso:aut 'ita volunt ad disserendum . Grammatica uero quod ad orationem con ruam
consentaneam accommodatur, Rhetorica denique qudiadornatam. HRro Ut ca lic est definienda. Scientia speculatrix entium rationis metho QEi di cum diiterendi indens . Ponitur in eius desinitione scientia, ut distinguatur ab O'pinione' de speculatrix, ut distinguatura practicis entium rationis, ut distingua diui , quae entia rei speculantur tradens methodum disserendi, ut separetur a Irq m tic:, Rhetorica . Fere autem eadem est Ciccronis definitio, qui Dial cucam essedi i diligentem disserendi rationem quia sine Dialectica disi rere quicem possumus; disissente certe non possumus. Verum hic obteruandum n, hac uennitione non definiri Dialecticam pro sola arte iudicandi. ut accipiebatur ab Sio Li ncque pro lota arte diuidendi, ut a Platone: nec pro sola arte inuentedi,aut Oxm e prQbabilibus argumentandi, ut saepissime ab Arist.sed ut includit omnia ista: quemadmod accipit ea Cicero in lib.de Finibus, ubi promiscue utitur nomine Logicae,' ialecticae. Quanquam ut uerum fatear si vis nominum expendatur,solan Q cientia sit Pialectica nuncupanda L gica vero nomen conueniat tiamur maticae, Rhetoricae . Dicitur onim Logica a nomine Logos. Logos auxς
68쪽
tant sermocinales vocantur , possitnt Logicae appellari tametsi per antonomasiam sola Dialectica appelletur Logica.
missae. Tres tatu 'peculatri Organici
Hoc quidem pacto diuisa sunt a nobis,in desinita varia Scientiarum genera,
quia res nunc minime potest accurate disputari:nihilominus ea quae sequii tu dubia visa sunt digna,quae nouis Dialecticis possent proponi. Primum cst. Illa diuisio est mala n qua prstcrmittitur aliqua pars diuisionis, at insuperiori Scicntiarum Diuisione,multe praetcrmis' sunt partes Mala igitur est Diuisio. Eicnimi ternaim csmautica, vel Phaenomena: praetermissa est Optiaca tercometria, Fabrica, quarum an eminit Arist. lib. I Post. cap. Io. Pr termissa est quoque Geodesta, de qua Aristragit 3. Metaph. tost. 8.Item Iurisprudentia:pri termissa est quoque Ira,cuius meminit commentat orn. Metaph.tCx. 29. denique praetermissa est lacratissima Thcologia, di canonum sacrorsuperitia. Respondetur. non oportere Omnia membra,etiam minima,in Diuisione numerari sat enim fu rit,si ad superiora reserantur ... Nautica fertur ad Astrologiam, torcometria quς de corporibus selidis agit ad Geometriam, Fabrica ad Stcreometriam, Optica, vel Perspectiva qua de lineis quae uidentur tractat ad Geometriam; ad quam etiam refert ur codes cluqcis urs diuidendi terram: Ixab,vel Saltandi scientia,ad Musi cam , cuius regulis gubernatur, osti crinita Carterii Iurisprudentia Politi est colligata: Ded .hcologia autem nostra dicimus, illam Non fuissesnumeratam,quia ramum illas' scientias amerauimus, quae naturali lumine possunt acquiri: Theologia vero lumen superia inu seroquirit; quam ctiam seouitur Canonum sacro rum
videlicet Metaphysica, 1 athematica, mystica: male ergo nos alias emimerauimus, cilicet Logicam, &c. Respondetiit primi, na,Arist.ibi tantii in loqui de Speculatricibus rei. Respondetur seclinii Speculatrices scientias duplices csse.aliarcnim sunt omnino isti impliciter peculatrices, illi uidelicci, quarum sinis prscipuus est cognitio sui obiecti, tales sunt Metaphysic Mathematica, Physica: sui3 pccul trices organicae, id in iis trini iam cognitio sui obiecti; sed digere alias scient is tales lunt Dialectica, Rhetorica, Grmmatica. Hiiemadmodum enim intiti scientias Praeticas quaedam uiat o noviso,& simpliciter Practicae, quarum sin is praecipuus est,ipsarum nactoperatio,v oliticaritie sunt Practicet organicae, quarum finis Dr ipuus non est ipsarum opera ,scd operatio altorius artis ut patet in arte fremfictoria, qus ad artem dcstinatu i landi ita inscientijs Speculatricibus philosephandum cst. Itaq: Arist. ibi de soli&Speculatrici bus simpliciter loqucbatair minieci in loco statuit discrimen inter inph, sicam Mas scicntias . Et cum iam in p. lib.Metas,h.ostendisset,Metaphysicam queri prinpter se, non propter alias scientiae: ex consequenti non esse organicam lialis est Logic cet diuo Thom 1.Metaphysin. . Ideo solum restabat Aris in . Mctaph.ostendere,quomodo Metaph sica a stientiis otii nino Speculatricibus distingueretur Raramobrem cassolum enumera sit Rcspondetur tertio, ex illa auetoritate colligi post Scientiam non statim csic diuidendam in Speculatricem, ME
69쪽
ra, vel etiam Mustaeiticaei,quia
cticam sed in speculatriuem Practicam, organicam, Mitinc Speculatrix diuid tu in illas tres , quas Arist. adducit Practica uero diuidatur sicut diuisacit supra: organica denique in Grammaticam,Dialecticam, Rhetorica . Hanc diuisione Scientiae, aut Philosophiae intres partes sequitur Cicero multis in locis, praesertim lib. 1. de Finibus. Item&diuus Augustinus lib. 8.de ciuitate Dei,cap. q.&. . Immo ea innuit Aristri. Top.c. 9.Sed profectdest apertissima diui Thomae sententia in Boethium, de Trinitate,quaest s artic. I Ubi esti Logicam non tam est Spe cuiatiuam, quam Instrumentariam ad Speculatrices. Itaque dicendum est,Spec latricem late sumptam diuidi posse in eam quae Res,4 in cani qua Notiones specu latur: verum Speculatricem Propriam tantum in illas tres scientias diuidendam , quaei Metaphysicorum,texto 2. recensentur. Tertium dubium . Vt Arist. 6.Ethici docet, Ars,4 scientia maxime distinguun tur: at Dialactica Ars est, omnium consensu ; ergo non est Scientia . Preterea e MiςRI 'Arist. Σ. Metaph.Stultum est Scientiam simul Δ modum Sciendi quaerere at diuus Thom. eo in loco asterit Dialecticam csse modum Sciendi non igitur erit Scie tia. Respondetur , proculdubio Dialecticam esse Scientiam: nam Scientia est habitatus Demonstratione acquisitus, hoc est,promptitudo,atque exinritas quaedam nata in nobis ex Demonstratione . Nam in omnibus libris Dialecticae fiunt Jemo strationes, cx quibus nascitur in nobis ingens facilitas ad res Dialecticas pertractandas. Quae utcstera egregie probat Frater Dominicus Soto,quaellur. Prooemii -gicae. Et ad propolita argumenta cspondetur facillime Ad primum quidem respondetur, Artes esse duplices, Mechanicas Hiberales appello Mechanicas quas solent exercere homines, ut corporis necessitatibus sitisfaciant Liberales alitem,quas homine ingenui addiscere solent At 6. Ethicorum Aristoteles de Artibus agit Illiberalibus, non de omnibus Ingenuis. Dialectica vero Ars est Liber ii , atque ingenuo viro digna. Quare proprie Scientia esse potest. Septem enim arte liberales recensentur tres scilicet Sermocinales Dialectica,Rhetorica,&Grammatica sub qua Ptacsis continetur Si quatuor Matelimaticae ncmpe Arithmetica, xrςβςm comites: Non quod ruiquae omnes scientiae, ut Medicina Physi lihς ii gi , o Metaphysica illiberales sint , sed quoniam illae septem crant quas iuue uo ales, atquc genui olim adducebant reliquae vero iam grandiori'
bus tradebantur Ada. Respondetur,stultum esse inquiuis scientia querere Scien iandiati in ta modum ciendi; id est,quaerere quae sint probanda exactissimis Donaxanstr xionibus ' quae tantum inductione,&quae exemplis,5 quae coniecturis,&c Tarimui in Vna aliqua Scientia nempe in Dialectica id quaerere,non est stultum,scdno Praxis LQuarium Ariit vero eo in lyco agebat de his , qui in claphysica illa duo quΦredant i raeterea mus Tho. non dicit, Dialecticam esse modum sciendi, scd tr cere modum ciendi. Aliam solutionem tradit Soto loco citato:ille erit tibi cons tendus:ad alia enun nostra festinat oratio. q. Du illim. Di te ii habet pro obiecto opus, id est disputri,ergo ei scienti Practica Respondetur:Practica habere pro sine opus CX ternum, aut uirtutis Moralis;at opus intellectus quale stargumentiari non constituit sciet xiam' dicam, sed Speculatricem quia tale opus Speculatio est,non Praxis Nec me laici, Opus intellectus pertinere nonnunqua ad habitum Practicum, sed id a xuma nostrum pertinet institutum.Vide diuum Thom .d Caietanum 2.2.Quςst
70쪽
G Comment in uniuersam logicam
si ualissi Dialectis, ansit necessaria
TErtia ii stio est, Qualis sit Dialectica.Et licet sub hoc titulo multa tractari poLient, nunc hoc erimus contenti uno,si explicauerimus, an sit necessaria. Duo autem praenotanda sunt,unum est, duobus mouis aliquid esse neccssarium ad finem consequendum suci enim ita est nccessarium,ut sine eo finem consequi nulla ratione possimus, ut absque cibo vitam seritare non possumus, vel cisi amque eo finem consequi possimus non tamen sic prompte, ac bene, Vt uiis, dicitur necessarius eunti Romam. Alterum est, Dialecticam csse duplicem,Naria ratem, artificiosam, Natura sicut de Oratoria facultate innuit Arist. r. Rhctoricorum ad Theodecte.Naturalistis, ' rtia Dialectica est vis discurrendi, a natura indita menti nostrae de qua proculdubio Dian lectica Arist. in libro Elenchorum agebat, cum diceret, nullum hominem esse, qui. Dialcetica non utatur; etsi sit artis Ι)ialecticae imperit .Habetur hoc testimonium. I Elench .cap. II apud Boethium;naan apud alios liber Elenchorum unus cst,nec diuiditur in capita Artificiosa est haec cicntia, qtiam tradimus, qua docet pricepta definiendi, liuidendi,&argirmentandi. Sit prinium lxio ina.Dialectica naturalis in neccssaria primo modo. Probatur', quia nulla scientia potest acquiri sine discursu, seu progressi di demonstratione:sed Dialectica Naturassis est ipsemet vis discurre ea quom di ergo sine ipse non .possunt Halias scientias adit i sci. Secunduli Goma Dialedo necessa Sic Artificiosa non cli necessaria priori modo stidemus enim multos aliaque Diale i- Ge Mathematicosi Tertium a uia Dialectica Artificialis est necessaria secundo modo: qui eniin ea instructi veniunt, acilius arcana cietiarum attingunt. Quare cortum. Diale a viilem est nam cum sit necessaria ad alias scientias, est bona ad illas acquirendas.Tum ita disputo: hiatemis' a ad omnes alias scicntias, non cst
honesta, non in desectabius haec enim bonoruni mus potius quam Haedij
ratium habent ergo est utilis Nam initiis Ami haec tria bonoraim genere luistit.Tamen est obscritandum dii quoddam est utile, quod istim alterius Otia desideratur, v mcdicina amarataliud vero,quod etiam ratione sui expetitur,ut suavis potio Dia lectica nitem est utilis si eundo modo,quia etiam in se habet vetideappetatur,& cognita, summam osteri volu
P Rima dictum est , Dialecticam saeti cssariam ad omnes alias scientias . Dii bitabit ergo quispiam,an sit necessaria etiam ad seipsam .Respondetur,Dialecu. cam Naturalem simpliciter esse necessariam ad Dialecticam Artificialem Dialecticaucro Arἰificio sim esse ncccisacia ad seipsam in hoc sensu,quia ipsa, it tradit primam conclusionem,cst necessaria ad se ut tradit fecitndam ωut tradit secundam, estn ccitaria ad seipsam,ut est traditura tertiam: Exhbcris enim Perihermento,gradum facim is ad libros Priorum,d ex libris Priorum, ad sequentes Secimda obiectici. Dictum est, Dialceticam Artificiosam non esse primo modoxecessariani. Quod impugnatur argumento,quo si sunt autores s inda opini