장음표시 사용
91쪽
Rhod genus Argiimentationis maxime est in usu apiid Arist.in Physica.Enthymo mδ st syllogismus tri incatus,id est, citi una enuntiationum deest ut homo est an mM;ζrgo homo est substantia .Exemplum est Argumentatio,in qua ex uno singula- Π md infertur,ob mutuam similitudinem, quae inter ipsa reperitur:vt Hebraei co xvmnentes Prophetas,non evasere omnipotentis vindictam:ergo nec tu eris a stipplicij liber, si verbi Dei praecones irriseris;quia ut illi, ita & isti uini Dei nuntij. Alia quae de formis Argumentationis dici hoc loco poterant, in quintum librum reieci,
Pr arcepta bonae ArgumentationiS.
P Rim lex bonae Argumentationis.Sicut ea Antecedente sequitur Consequens' ita sequi debet ex opposito Consequentis oppbsitum Antecedetis ut quia bene sequitur: Homo est animal,ergo homo si substantia: sequetur quoque , Homo non est substantia, ergo homo non est animal.verum noli oportet in opposito antecedentis sequi oppositum consequentis. Licet enim homo non esset animal, posset esse substantia,si esset lapis. Secunda lex Quicquid sequitur ad consequens bonae consequenti equitur etiam ad antecedens, ut homo est animal,ergo homo sit substantia sed Messe substantiam,sequitur si ecns: ergo etiam ad esse animal sequetur esse ens.Tertia lax. Ex vero antecedente,perpetuo sequitur consequens verum ex falso autem quandoque verum,quandoque falsum .Ex falso verum,ut homo si Leo ergo homo est animal e false falsum,ut homo est Leo,ergo homo est irrationalis .Ex hac ultima lege nonnulla consectaria 'lliguntiir.Nam lina Argumentatio possit confici ex nuntiationibus necessariis,quae semper debent esse verae, ut homo est animali ex repugnantibus,vel impossibilibus, cui semper debcnt esse falsis, ut homo in is ix contingentibus,quq aliqviando sunt vhrs,siqualido false,ut homo est a hiis .sequitur primo, antecedens.Necesssarium nunquam posse inferre consequens Contingens,aut Impossibile.Cum enim Neccssarium sempςrsit crum,3 Impossiabile semper sit falsum, Contingens aliquando a veritate asierret, profecto ex cinaliquando se ueretur falsum.Secundi; antecedens Contingens nunquam posse in ferre consequens napossibile, quia aliquando ex vero sequeretur falsum.TertiJ,an tecedens In possibile posse inferre consequens cccsssarium .ut homo est Leo, et go homo est animes:item,consequens Contingensvilonao est Cygnus, ergo ho mo est albus: deniq; Impossibile, ut homo est Leo,ergo homo non est rationis particeps.His affinia sunt tria alia consectatia primum est,consequos Necessarium posse inferri ex ante dente necessario,vi homo est animal,ergo homo est substantia:insiperi Cbntingenti; ut homo ambulat;ergo homo cst animal denique ex Impossibili vi bin est lapis,ergo homo est substalitia. Alterum est, conseqtiens Contingens p6sse iri ferri ex antecedente Cois tingenti, impossibilique , haud tamen ex Necςssario, ut patet ex primo conseditario.Tertium cst,consequens inposiibile po se inferri ex antecedente Impossibili,non ex Consiligenti, Necessariove alioquin in or sequeretur falsum Vt autem finem his imponamus, tuo adnotare libet.Vnum est,quomodo Argamentum es Argumentatio disserant.Argumentatio est tota illa connexio antecede xi δε consequentis,ut tota haec oratio; Plato est animal rationale,ergo Plato Frisiis particeps:at Argumentum est illud,unde tota Argumentatio robur habe ut ista de UniuO,Animal rationes in superiori Argumentatione.Secundum cst, quaenam sin
92쪽
: Comment in uniuersam Logicam
numera eius uidi i utat,1 respondentis.Is qui disputa Argumenta excogitare dia
tocilla recto ordine proponere.Respondentis autem munus his partibus constat: Primum enim oportet,ut bis Argumentum summa fidelitate repetat, clim vefacilius occurrat solutio tum, ut prima repetitione conitentat inter ipsum eunt qui disputat,quaenam sit proposita Argumentatio: in secunda autem, cuique parti Argumentationi rcspondeat; ita Vt enuntiationes positas in antecedente, cras concedat,falsis,cge distinguat vero ambiguas. od si aliqua ex propositis enunti tionibus parum ad rem pertineat,nec concedi debet,nec distingui, ut negari sed sufficit dicere, Sit ita, Esto,Transeat,dec.Iam conseqtientiam,si bona fuerit, conc dat; si mala negetmon tamen distinguat, quia consseqxientia non est ambigua.Vltimori consequens fiterit anceps, vel ambiguum,aperte distingitan nunquam tamen neget,vel concedat;quia concessis praemissis,N consequentia, iam intelligitur co sequens concessum. Negata vero conluquentia, non porici negare consequens.
P Rimum contra diuisipnem Argumentatiore sari bonani ex forma, tonam
ex materia probat cam,quae dicitur bona ratione ma non esse bonam . In bonae Argumentatione consequens debet necessario eaui ex antecedente at in tali Argumentatione non necessario sequitur,e i, non est non . Probatur assumptio. Quod necessario cst, semper ita est;ersos in Arguinentatibne,quae dicitur bona ratione materiae,consequens necessario equitii ex antecedente, semper ita scquetiir.Sempcrigitur licebit ita argumentari; nec disserct Argumentatio bona ex materia ab Argumentatione bona ex forma. dipondetur,dilcrimc esse,ciuod in Asegumclitatione boria ex hiateria semper equitur consequens ex antecedente, sed iii talibus rebus, aut similibus : at in Argumqntatione bonae forma semper,ininoinnibus ictus sequitur. i u i, ii
Secundum contra dcsinitionem Syllogissimi. Exeri est oratio,in oti Aquibusdam positis,aliud quiddarii ab his iis posita sun hcccssa colligitur: nam alioquin Inductio non esset bona Argumentatio. Respondent quidam huic argumento,Inductionis cohclusohem colligi necessario ex praemissismecessariotinquiunt secundum se non tam. respectu nostes; luia eius necessitas non apparet nobis,nisi ad Syllogisnum reducaturiideoque Inductioni minime conuenit Syllo gismi desinitio .Verum haec solutio nullius est ponderis. Eadem enim ratione Syllo gismi Secundaevi Tertice Murae non essent Syllogismi,cum non appareat nobis cortriri necessas ac secutio nisi reducantur ad Syllogismos Prima figurά. diar in spondemus, Itiductionem schidi per illani particulam, postis;ῖd st,dispositis certa methodo forma;quam statim Arist.in librris Priorum erat explicaturus:nam . cap. I lib.hanc tradit dissinitionem .Pr missae autem Inductionis non disponuntur illa methodo,qua ipsius Syllogismi:quia in Inductione nihil refert,qua ratione collorentur ei iuntiatiotici, tum modo ortinia in iora numerenturiat in Syllogismo non parum fer quae enuntiatio cui oraeponatur,ut conclusio directa, aut indirecta, uni, terna aut particularis colligi possit.Sed de his lege librum de Argumentatione ad
sinerit,ubi de Induistione agitur.
Tertisi quaeritus, in dissinitione Syllogitai necessiim sit adderi,illam partic
93쪽
, uni eadum, concessὶs,ut non solum dicamus, quibusdam positis, sed etiam addamus , ςQΠςςs i .Respondetur,illam particula non esse Aristo t.in lib. I.Topic. cap. I. Quod prior.cap. i habetur, Boethius cam textui inseruit. Quare non est ponenda necessario. artum. argumentum.Haec est bona Argumentati , Omnis homo est animal, ςrgo aliquod animal est homo nec ex opposito Consequentis seqttitur oppositum Antecedentis mon enim valet, aliquod animal non cst homo crgo non omnis h po est animal. Ergo prima bonae Argumentationis lex merito cst contemnenda.RCUondetur,non bene sumptum esse oppositum Consequciatis, mine siquidem oppositi intolligimus contradictoriam nuntiationem, non tantum sub contrariam. Contradicens vero illius antecedentis univcrsia enuntiatio est, non particularis . Quid autem sit Enuntiatio Contradicens, de quid Sub contraria,aut ubaduerti,dia
Qitimo contra illud praeceptu bons Argumentationis,ex opposuo consequcntis debet icq ii oppositu antecedctis; ita quispia disputabit.Haec est bona arguinctatio, animal est substantia:ergo homo est substatia:at qui non sequitur x opposito consequetis oppositu antecedctis: Ergo regula nulla.Probatur assumptio. uia, O se a iit: nullus homo est substantia uergo niatu animal est fibstantia: nec bdne olligitur lio mo non est substant ergo animal non est substaritia:nam liceti impossib2li homo non esset substantia posset animal esse substantia:quia remanerentacones .Respondetur,distinguendam his Maiorem. Quum ais,animal est substantia, ergo homo est substantiaeve sumis antecedens in sensu niuersali, scilicόt,omne nimiost substat nena:quia in simili forma dabitur antecedens verum, A consequcia falium; ut quod- eam 'imal est bos,ergo quidam homo est bos Vltimum argumentum. Petrus est homo, rgo Petrus est ammai:cst bona artrumcntario. At non quicquid sequitur ad consequciis, sequitur ad anteccdens Maia bene sequitur, Animal cst,crgo onus cst cum alioquin non rite colli ratur: homo et ergo genus est.Re pondetur, regulam esse intelligendam,quando illud quod
ut ira tione Instrumento niti, dep inbui a disputemus Sut. o. 'μὴ ςς' u ,ζγ pendanausque anfractandae quaestion onueniant, deinde casae ψζ in collocemus, quomodo poto inius disputares: Tamen alia ratione sunt
94쪽
partes Dialecticae Doccntis,& alia tentis. Docentis si quidem partes sunt, quat nus,partim de ista,partim de illa tractat:Vtentis cris,quia sunt partes muneris cius, atque ossicij quia is qui utitur Dialectica, Oportet ut nucniat argumenta, ac iudiacet. Qiiod autem de Argumentatione dictum est, dei finitione etiam dictum puta. Aliam Dialecticae diuisionem capit. a. libri sequentis proponemus.
interros abit aliquis, ito modo istae ponantur partes Dialectics,si sunt ctiam partes, etoricae;&Rhetorica stalia scientia a Dialeetica Rcsponde tur aliam esse Inuentionem Rhetoris,aliam Dialcctici.Ille inuenit, de iudicat neccia saria admouendum,& delectandum isto,ut definiat diuida in argumcntetur quae certe non praestat Rhetor nisi Dialeelico munere. Secundo percontabitur quisquam , itare inter libros Aristotclis, in quibus de Aroumcntatione agit,quidam vocentur Dispositionis,alij vero Indicij, cum m omnibus illis permixtim de istis agatur. Nam in libris Topicorum, quos Inventionis appellant,etiam de Dispositione, audicio dis utatur ut in lib. 8.Topicorum. In Prioribus otioque Analyticis,quibus Iudicium Comnium conficia sub tribuitur, agit Aristotcles de Medij Inucntione sicut in Posterioribus Analyticis de Inuentione Definitionis dis ritur.Respondetur. Qtita in libris Topicorum potissim lim de In-itcntion C tractatur, in Analyticis vero praecipue agitur de Iudicio. Est prZtcrca aliachisdem appellationis causa, quam diuus Tom. i. Poster.lcst i assignat. Nam Iudincium videtur quandam cortitudinem prae se crre, ideoque libri Priorum,in quibus de certissima forma argumentandi,&libris Posteriorum,in quibus de certissimis ex parte materi syllogismis disseritur,appcllantur libri Iudicij,atque Dispositionis. At
Inuentio ctiam rerum incertarum cst.Equidem si inuenta omnia certa essent,in
quaquam postca Itidicium exigeretur. Qtiare Libri qui de probabilibus disputant
Iuventionis, titulum habent. . .
Deniq; postulas. Quare Arist. solam artem Inueniendi, qllae docetur in Topicis, pellauit Dialecticum P Respondetur. Ritia ibi agitur de Syllogismis probabilibus; ad Dialccticum vero pertinet,proprio munere in omnibus scientiis probabiliter , in tranque partem disputare unde in Metaphysica Physica si aliquando Aristo te rationibus probabilibus agit,statim adnotat se Dialectice agere. At non est Dialectici muneris,necessaria argumenta, de quibus agitur in libris Postcrioris Analysi, iri mi lis scientus inuenire; sed de inuentis iudicare,an rediam formam obicruci. Ideo te ars Demonstrandi non appellatur ab Aristotele Dialectica, quanquam re
ueta Dialcet ca sit. lege quae diximus cap. 6.diibio 3. EN tibi humanissime lactori ima Dialecticae clementa,quibus,s mox ea iungamus, quae Porphyrius aristoteles tradiderunt, negotium Dialecticum undiore absolutum erit. Ut enim optimus quisque Pictor,quauis sit Appelles, rudissi fratritis ' so,aut carbone lineament a ducit,ac postea vivos addit colores; ita n bis tac prius crassa Minerua tractanda fuerunt ut statim accuratius eXplicentur. tale-
95쪽
V diuisio scientiae ex diuisione ius rei,quae inscientia tractatur petenda est; antequam totius Dialecticae diuisitonem aggrediamur,atque ad singularum cius par tium tractationem veniamus, explicandum est, quodnamssit Dialecticae Subiectum illudq; in partes diuidendum est. Et quidem haec iam in superioribus conati sumus exponere; sed nunc accuratius tractare oportet. Quidam Philosophi censent, in Dialectica de solis Vocibus aisp tari quam sententiam hoc probant argumento Dies Q. potis imum inuenta est ad disputationes, sed in disputationibus solae Voces reperiunturi igitur Dialectica de solis vocibus tractat. Ad Vero contra sentiunt, tantum de rebus agi, quare quaedam sunt. Nam idciri et bubie um scientiae,&partis sciciati saltem loquendo de obiecto pro formali ratione tractandi,vel ut ali dicunt de Subiecto formali; sed in quadam Dialacticae parte nempe in libro Categoriarum agitur de rebus ut res sunt; id est,proprietate quae piiS,Vtres quaedam sunt competunt,explicantur Ergo in Dialectica auitur de rebu ut res sunt. Propositionem illi ut manifesta relinqvsit Assumptionem uero probant; quia Libstantia', ut res quaedam est,convcnit accidentia contraria vicissim Iecspere quantitau similiter. qualitati, ut res quaedam sunt, conuenit illi quidem Vires aequales, aut inaequales constituat, huic similes,aut dissimiles. Hae autem sunt propri affectiones cluae de ipsis in Categoriarum libro traduntur. Sed diu Thomae distipuli mediam viam tenent Dicunt enim primum,in Di
lectica non agi de solis Vocibus, quia si id in alicuius .scicnti e uia ore ponendum cile ad Grammatitam potius, in qua de loli illislantibus. rationis disputatur quae Voce pertintrat,referri oporteret. Deinde, luonia Aristotcles i. Elenchorii ait, quia in disputationem res adducere non possumus,utimur vocibus loco reru disput tu igitur in Dialectica de vocibus. propter res quas significant. Donique in Dialectica longissima est tractatio nuntiationis necessariae vel contingentis: nunxi timi me necessaria, aut contingens dicitur, quia res significatae; contingentem n draat, vel necessariam connexionem: non ergo est praecipua Vocum tractatio in
'Vnt secundo, in laialectica non agi de rebus quatenus res sunt; aliOlyun viaicctica stet scientia Rei, aut Realis, contra Aristotelis sententiam; qui si
96쪽
subiectu Metaplirsicorum text. a. solam tres scientias speculatriccspei agnostit. D eunt: Dialectic tertio,in Dialectica potissimilai de secundis Notioniblis displitari. Si enim agittae de vocibus,agitur de eis ut res significant: si de rebus disputatur in libro Categoria rum,earumq; proprietates assignantur,id certe sit;quatenus ros illae aut genera sunt, aut species,aut denique Enuntiationibus,aut Syllogismis inseruire possunt quae omnia ad secundas pertinent notiones ut dicemus. Sed,teste Aristotele,libro 1.Post rior. cap. 2.propter quod numquodque est tale,illud est magis De Ergo magis, uel potissimum in Dialectica agitur de secundis Notionibus. Explicandum est igitur quid sit otio secunda,quae a diuo Thoma Intentio secunda appellatur. Prima Intentio aliter accipitur a Pliilosopho Morali, aliter a Dialectico . Philosophus
j '' δ' illitatis tostrae erga finem acquirendum per media ut quum appetimus beatitudi nem,& ob eam causam ieiunamus . Sed haec significatio parum ad praesens institi
tum pectat. Dialecticus vero vocat Intentionem notionem,cognitionem,uel considerationem,qua intellectus quidpiam considerat. Vt illa consideratio,qua ego considero a ridem, vocatur intentio lapidis Unde prima Intentio apud Dialecticuna, idem est quod prima consideratio:& secunda intentio, cunda consideratio. Caeterum,ut intelligatur,quaenam sit prima consideratio, quaenam secunda,asi qua sunt Praenotanda. Primum est,intelleci um nostrum esse quandam vim, facultatem animae, non affixam alicui organo, instrumento corporeo non enim est in funisa,v visus; neque in Meminge,aut membranula,ut auditus: cum porteat ob lay in olentiae & facultatis animae,ipsi facultati, potentia proportionari ideo aphStasma quidem visus non percipit sonos,quia sibi minime proportionantur necesse est,obta. i ctii mintellectus eri,immateriale. Secundum cli,m magmatione nostra reman re phantasmata rerum quas sensu externo percipimus. Quae phantasmata appella tur ii nulacra,idola, deae, atque imagines, vel similitudinesicrum sensatarum . Sed per haec phantasmata non potest intellectus adhuc res externas percipero, quia sunt materialia, corporea: repraesentantq; res cum astectionibus,aut 'talij dicunt .conditionibus suis corporeis,&materialibus . Verbi gratia Pliantasma Leonis reprae-
sentat hunc leonem cum suo colore, magnitudine, macie, Vel pinguedine I aliud species miliantasma repraesentabit alium Leonem cum alijsqualitatibus. Tunc aduenit quae
'ς 'ς 'l' laam alia potentia animi nostri,quae intellectas Agens appellatur, cincitq; ut ex illis 'f' ' ' hantasmatibus corporeis eliciatur,in consurgat quaedam species ac similitudo m- es au materialis,repraesentans Leonem sine conditionibus specialibus d determinatis,qui
producta. similitudo simulat i producta est, transmittitur in intellectum Patibilem . Id si minus intelligitur, hoc exemplo forsitan percipietur.Chim pomum cst in tenebris, confusa sunt quodammodo cius color, sapor, odor, pondus, alia accidentia sed aduenient lucc,producitur quaedam imago pomi, quae solum illius colorem rcfert, non saporem, non odorem illaq; speciem oculo posita videmiis pom colorem Eodem pacto in phantasmatibus confusa sunt omnia; nam non modo huius, aut illius hominis,uel Leonis naturam repraesentant,sed etiam accidentia a luce intelle ctus agentis postquam sunt illustrata, consirgit in intellectu patibili pecies, quae t lam n turam refert, aut repraesentat. Quum ergo ratione illius similitudinis Leo absque singularibus, peculiaribus Materiae conditionibus repraesentetur,iam cen setur ita immaterialis, ut positi ab intellcctu considerari.Et illius similitudinis produ
ctio appellatur a Philosophis Abstractio; intellectus Agens, qui cam produxi s
97쪽
vocatur Intellectus Abstrahens.Insuper Similitudo illa vocatur Abstracta, denique 4 per talem similitudinem repraesentata,vtico,vocatur quoque Abstracta. Postquam igitur producta est haec Species,uel Similitudo, duas considerationes, emana id cognitiones potest intellectus haber respectu illius rei, cuius similitudo abstra ''si ς sta est. Primiimcnim potest considerare, ea quae competunt illi, quatenus est in re ''' rum natura:Verbigratia Simul ac intellectus Patiens recepit speciem leonis, potest principio considerare,Leonem est animes,esse corpus,esth substantiam,essectis. Et haec consideratio uocatur prima Intentio,prima Notio,prima Notitia,aut Consid ratio.Secundo potest 6 sideriare,ca quae competunt rei,aut uerbigratio leoni, quatenus habet speciem,&similitudinem suam in intellectu nostro.Sed curae tandem ista sunt Quid leoni competit, eo quod eius similitudo in intellectu reperitur Conuenit hcsse rem intellectam,rem abstractam, rem uniuersiam, speciem deniq; Ouin et, si intellectus formet aliquam enuntiationem de leone,dicendo, leonem si ea.ima competit leoni esse subiectum Enuntiationis.Haec igitur secunda Consideratio uocatur secunda Notio,Intentio,vel Notitia.Praeterea,qm laboramus penuria uocabulorum,sit,ut obiecta actuum,dc operationum nostrarum nominibus ipsarum operationum appellemus; ut diuus gnatius uocauit Christum Amore suum; quia ipsum ualde amabat:&Hispane rem qua videmus pulchram,appellamus fuera, sia. Qua re id quod per primam intentionem c6sideratur,primam intentionem nominamus ; quod per secundam consideramus,dicimus quoq; secundam Notionem. Vt ni mas Corpus,Substantiam,&Ens,dicimus primas intentiones:at Abstractum, Intenlectum,Vniuersalo, Subiectum enuntiationis,dicimus secudas intentiones. Denim nomin quae significant ea,quae pertinent ad primam considerationem,uel intentionem:dicuntur nomina primae Intentionis, primae Impossitionis, primae Notionis nomina quae sillnificant, ea quae per secundam notionem intelliguntur, appellantur nomina secundae Notionis,ue Impositionis. Qtium ergo dicimus, subiectum Dialem παc uel materiam, de qua Dialectica agit, esse secundas intentiones, aut notiones, Notio sit non loquimur de Intentione ut Philosophus Moralis,nec de actu intellectus, sed de materies iccunda notione pro obiecto,uel pro re, quae consideratur peractum secunda anten Di 'ςsti tionis, uel notionis qui tractat Dialectica de Genero, Specie, Praedicato, Subiecto Maior extremitate Minori, alijs multis;quae solum pertinent ad secundam considerationem intcilectus nostri. Haec aut secunda Intentio,de qua ostica tractat, ut de materia uocatur ab alijs Ens sinis;ab Aris6.Metaph. tox. 8.appellatur Ens veru 2 nonnullis Ens in anima. Explicandum est in quo ens rationis cum secim da no partit tim. tione reciprocetur; ne ambigilitate nominis confundamur Ensionis quatuor in dicitur,primo, tuo destrone, tanquam a caemciente ut arca, quae ab artifice fit medio intellectu, ratione.Hitiusmodi autem ens rationis non pertinet ad secudas notiones Logicas, clim sit merum ens res in Categorij collocatum Secundo, o est in intellectu. ratione tanquam in subiecto quemadmodum scientia Mopcratio mςntia, speciesci intellectilis &conceptus quem Theologi orbum appellant. Crum nec ista sunt secunda notiones Logica sed uera entia rei; cum in Categorijs 'RQquCreponantur. Tertio, quod pertinet ad rationem,ut eius obiectum quia vi ucet citens ab intellectu consideratum Tamen istudens rationis faepissime est
.hia que,' δxςgoris repositum, ut quando consideramus hominei Leonem, albe oz m ψςςxinxzrdum sit secunda notio Logica, ut quando consideramus definitio statae'. Πηςxi' pQciri subiecti,praedicati,&c. Quarto, dicitur ens rationis, quia con antia. surgit
98쪽
stirgit ex opere rationis;iclest,est modiis' udam, iel conditio, ob eam causam con sii rgens,quod intellectus aliquid operatus est. Vt quum intellectus meus consideratio inanem,ex tali consideratione resultat in laomine quaedam conditio, uel dono- minatio, ratione cultis dicitur Consideratus: quando intellectus definit lapidem, resultat in lapide quaedam relatio ob quam dicitur Res definita. Et hoc ens rationis vocatur secunda notio Logica;nec ullam causam csticlantem habet,licet consu gat ex opere intellectus:ncq cst in aliquointeacali,tanquam in subiccto. Enil ra Caeterum,huiusmodi secundae notiones aliquando consilirgunt in rebus,siquantionis in do in vocibus,ut esse Nomc aut Verbum cst si unda noti, atq; cns rationis, S Q consurgit in vocibus; eo quod varie ab intellectu sumuntur.Vt vox latro,qtiando su his ubi, mittiria intellictu nostro ad significandum ciam tempore,cst verbum significans a lebis up trare quando semitur ad significandiam sine tempore,cst nomen significans furem. plicantur. At vero esse genus, ac speciem strelatio,aut denominatio consurgens aliquando in rebus, nonnunquam in vocibiis . Sed quiduis horum accidat, i Notiones pertianeant ad orationem congruam,& consentaneam conficiendam, ut nomen, uenium, d syntaxis,de ipsis agit, rammatica si ad ornatam suasoriam, ut Tropus, Genus causae, Exordium,&Epilogus:de ipsis agit Rhetorica sidcnique pertineat ad uerum a falso discernendum in omni scicntia,ut cfinitio,Syllogismos, Inductio, Mi uisio,de ipsis agit Dialectica. Quare ut uno uerbo dicam)Dialcctica agit de Voc bus,quatenus significant res;deicbus,ut secundis subiacent notionibus,quae adverum a falso disi ernendum ordinantur.
D Vbia huius capitis in aliud tempus reiiciuntur. Interim legantur autor opusculi 43. quod sub diui Thomae nominc circumfertur tractatu .c. a.&trac, 2.cap. i.&magister Heruaeus quolibeto . quaest. i.&DCardinalis quoque Caieta
qua tractat,quid desiniatur in Definitione Generis,naturane,an notio ipsa In luper Iaucius tract.2.Logicandi uisione q.& in tract.detranicendentibus ante et pli cam,cap. I. diuis I xis, libro Metaph.quaest.vltima, 3. de Antino,qi R. a.de boncepti. Dcnique Pareoac magister eruditissimus Soto in Loξrca sua,in ultima quaestione Pri Haemii Nam quoniam in his locis multa ingeniose,multa mauiter, H TAUI praeclure dicuntur de assumi poterunt,quae ad hunc locum perunci, uni.
T bra Dialectica intres partesdiuiditur. In prima agitur de Vocibus simplici
bus;quae pars absoluit iii Isagoge Porphyrij,&libro Categoriarum: in locus da de Enuntiatisne in libris Perihermenias:in tertia de Argumentatione; quae pax'rcliquod talecticae libros complectitur. Porest autem haec Diuisio ex operibustis nostrae comprobari .Etenim Dialactica inuenta in ad dirigendas cutis functi nes;Sed triplix in montis functio,prima dicitur simplicium apprchcntio, pia iiDIVci intuitu alicuitis rei naturi consideratur : secunda Compositio;&Diuaiso,qua tiationes aicntes, luci negantes' coniunantur; nam astimatio. dicitur Compotrito,
99쪽
iplici Hio putandi praedicatum subiecto coniungit &negatio vocatur Diuisio; quia separat pr diς xuma tali subiecto tertia Discursis adest, progressiis quidam mentis ab una IVR iRtione cognita ad aliam cognoscendam Ergo tres debent esse partesZDies 'ς Qua illis res ondeant. Item cadem sententia alia fatione ostenditur . Sicl' ' qςm Dialectica agit de secundis Notionibus, sed ex secundis notionibus,quaedam
niurgiin te prima operatione, it Genus, Definitu; quaeda ex secund dat Subi Mum,Praedicatu,Enutiatio, Contradictio: quaedam ex tertia, ut Maior, Minore tremitas, Propositio, Asia mptio,Prima,Secunda figura,&Tertia:Ergo tres partesti necesse. Et quidem haec tripartita Diuiso ex Arist. tractatione colligit: na quae libro si periore c. vltimo traditur, Ciceroniana potius est iudicanda.
TI Rimum. Aristoteles . de Animo,text. r. dici tantum se duas mentis oper L tiones,videlicet Simplicitim appresaensionem, Compositionem, emitiis nem: mala ergo nos addimus Discursum . cspondetur caeditio Thoma 1 Perihel cap. t. mentem nostram posta considerari,ut intellectus est,& ut ratio est Si oris D retur ut intellectus est, habet duas operationes;vna intelligit simi licia,al erae dos compositionem noInInis, verbi admittunt; scilicet Enuntiationes Si ver3 consideretur ut Ratio est, ex una enuntiatione cognita ad aliam cognoscendam pro redi tur: quae est tertia operatio . Argumentari enim opus est Ratioisis. Eii
Alterum dieiuna Videtur si e plures operationes his tribus: in in primis latur abstractio,&deinde ditius ThOm. I. a. q. I7.ar. I. dici imperium ess e actum intellectus at imperium non est amplowprchensio,neque compositio, diuiso: icti in non sit enuntiatio sed oratio imperantis modi:nec est discursus ut liquet Ercto dantur in intellectus operationes ab his tribus distinctae. Respondetur, in no esse duplicem intellectum alium Agentem,cuius munus cst, abstrahere spe em phantasmatibus, alium vero Patientem, ad quem pertinet intelli ere, discurrere Unde quum dicimus nos , tria esta operamentis, loquimur de intcllcctu Patiente qui dicitur ab ab; Possibilis,uel Patibilis. Praeterea intellectus Patiens diiuditur in Specillativum,ac Practicum ii aediuisio disteria silperiori; nam ii a erat in duo intellectus reipsi dismactos, haec uero tantum est in duo ciusdem intrilectus munera inlatenus nim intelluctus Patiens tantum intes igit ut cognoscat, vocatur Speculatiuus; quatenus vero intelligit,ut operetur, dicitur Practicus. Qitumi tu dicimus nium csse tria opera montis, loquimur de intellectu, ut est si uiatii us; nam qu tenus Practicus,habet alia opera; scilicet inaperium, si victu interiorum, Tor: nQm respectu superiorum. t, 'Dubium tertium . Cum non solum cst tribIta per itionibu intelleias Pa lan ita, ς 'IR, tr ctione Agentis consurgant secundi notiones, uidetur praetor il P q* q φὴς ζ;bVixς pondent operationibus dalida missi talian, AEue vii 'muer ale.Respondetur, quia abstractio in te lectus agentis semper est coluncta Vmplici in apprehensioni nam simu atq; intellectus si e lam Icilectu produci patiens quoq; intellectus intelligit . sic in eodem momento, quo
mentis S tiones. Abstra. ctio, Simperium cum sint actiones. Intellectus specillatiis uus,5 Practicuβ.
100쪽
3s Comment in uniuersalia Logicam.
persci perabstractione intellectus patibilis;cum species,iis similitudo cxpressa, qua producit intellectus patiens qua a Theologis dicitur Verbum perfectior sit sp cie impressa quam intellectus agens producit in patibili intclicdiuo ideo simul agitur de Simplicium apprehensione;& de abstractione intellcctus Agentis. Quom se uaritim dubium.In primo capite dictum cst,duplicem esse intcntionem,uel codo tres o gnitionem intellectus nostri,primam, fecundam:quo cruo nunc dicimus tres csse τημφης ν operationes intellectus Respondetur,lias Diuisiones no ibi inuicem aduersari, sed μμ η' Tuantulit incile diuersas.Nam cognitio intollactus potest bifariam diuidi,primuiuueni d ex parte eorum, quae cognoscimus,in primam intentionem, secundam Etenim sico noscimus,a quaercbus,quatenus sunt in rerum natu ra conueniunt,talis cognistio vocatur prima intentio:si vero quae ex opere mentis secund Oaeinde potest diiii di ex parte modi cognoscendi in primam, S secundam, tertiam operationem,quia unaminet rc possiimus cognoscere, vel simpliciter apprcliendendo, ine ensitiationes de illa formando,denique circa ipum discitumni . unde u ibet trium operationum potest diuidi in primam, secundam intentioncm . Enimuero si hominem simpliciter apprchcndam,mcntoq; concipiam,in sinapic apprehcntio primae intcn-tionis:si de ipsbcnuntiationcs fornacii est composuio primae intentionis: si de eo caraumcntcsiest discursus priniae munii l. Si vim Gemas pectena, Praedicat', ucsaliam secundam notionem simplicito apprchcnda est sinopi appxch cnsiocu dae intcntioni :side eis cnuiuiationes rinc st compos io striindam; nisi de ipsis disputem erit discursus siccundae intentionis , .
in i testoriarum inon satis id praestari; fictiliam ad primam'ῖςxationemdiriguncam,nec rium era siquem conssi bi librum de Definitionc qiua haec ad primam cys T 'I' Rhesion in qua rerum es nilae cons ςrnitur,pertinet. --ram Am