장음표시 사용
71쪽
Duo finem itione finem Iarius Osan ruralis Diae, qui
inium nec di:ceptastis est ursu,
nis, positae in primo capite. Etenim nullam scientiam habere possumus absque Demonstratione,& nisi co noscamus nos habere Demonstrationem at cogniti Dc- monstrationis spectat acl libros Posteriorum ergo absque cognitione librorum p sterioris Analysis,nullam scientiam obtinere ossumus. Respondetur, absque Dia lectica Artificiosa posse nos habere Demonstrationem in cognoscere nos habere )emonstrationem: non quidem sub conceptu,& ratione Demonstrationis, omnium eorum quae de Demonstratione in libris Posteriorum tractantur,sed sub con ceptu rationis incliidentis veram causam rei,quam cognoscimus. Et hoc suffici ad habendam Scientiam. Uamuis enim Mathematicus nesciat se habere Demonstrationem, nec interrogariis quid sit Demonstratio, respondere sciat tamen Matheniaticus est, Scicntiam habet, dummodo cognostat, se rei causam certo cognoscere a Tertia obiectio. Dictum est, Dialecticam non tantii quaeri propter alias scientia , sed etiam propter se. Etiamen diutis Thom. I. metaph.lcet. a.docet,lῖialc Silcam non qiuaeri propter se, sed propter alias scientias. ReiPondetur diuum Thom. intelligendiam cse,qui nonpraecipue quaeritur propter se
C. Valis sit Dialectica dictum est superiori capite. Dictum est enim,utilem eam csse,&necessariam. Nilnc videndum est,quamobrcm talis sititi est,quare sit necessaria:iquod manifestum siet, si eius: finem explicauerimus. Et finexnun rc necessitas intelligitur Mox vero de officio Dialectici, de Materia Anstrumcnt1s, Partibus Dialectica dissserendum t ut ex his omnibiis quanta sit eius necessitas, atque Italitas intelligatur miris autem Scientiae ab autoribus dicitur il QM 'Mu pra: Pp diriguntiir, de ipsi in caderet Arte alio non refestur duplicemq; Finem constituunt,Pruxim arnm Remotum: Proximus dicitur in ternus,aut intra Artem:Remotus vero dicitur externus,aut tra Artem , cd cum duplex sit Dialectica, Vtens,& Jχocens Docens in quae tradit praecepta dcfinien
desinationis,divisionis,&argumentationis. Probatur. Finis Scientiae est
'Π' riocta conquiescit sed Dialectica Docens cessat doce Finis Do
ri i lecticam aergo Dialecti inuenta in ut ista inrnos remus., ura ire te nostri Cardirialis Caietani cap.MSpecie in Vocibus
notu cant hoc est,aperire,qua ratione definire, diuidere,&armimentari debeamus
72쪽
8 Comment in uniuersam Logicam.
Dialectica laudatur,qtrod sit ars artium;idest,quod iungat omnes aftes, atqiii scien tiae omnes sumunt nobilitatem ex Fine suo. Obiecto:ergo iste est Finis Remotus Dialecticae.Etenim organicae facultates,ex Fine Remoto praecipue commendantur, quia instrumentum, seu organum no tam roncsul,qua alterius quaeritur Tertia a Fini, Vie sertio. Finis Dialecticae tentis,cst cognitio ors rei, explicatio Ois quaestionis intis omni scietia. Probatur: Quia ideo utimur Uialectica in omni si icntia,utois quaestio cxplicata maneat.Sed obseruandum est hoc loco,Dialectica Docente, Vtentem nocta duas Dialecticas distinctas,sed unaminc diuersis rationibus. Illa enim ipsa qua docuit me magister incus,est qua go postea utor.
Primum ess an verum sit,quod nonnulli autumant nium Discetica esse pribabiliter disserere. Respondetur,nccesse sinem internum,neccxternum lacticae Docentis,uc Vtentisinam Finis est id quod est nobilius sed Dialectica non tantum docet argumcntari ex probabilibus, sed etiam ex necessarijs ignobilitis est argumentari ex probabilibuΩErgo iste non erit clusinis S rrcspondent ipsi, argumentari ex necessari)s,esiuitiam argumcntarii probabilibus; quia neccssariueli probabile. Verum hoc estaeontra Arist. i.T .cap. I. ubi professo distinguitar umentarii necessariis,& probabilibus . Et sice loco Mitato, Arist. videatur asserere,finem Diallacticae esse probabilitc disserere:tamen ibi de sola parte Topica, quatenus tens e loquitum. Vide etiam ipsum.1.Elench.cap. 2.Ibi mim manis ste necessaria areumenta probabilibus separat. - . Secundum cst:An finis Doccntis Dialectica sit, ex necem iis argumentari, aut Demonstrationis cognitio uinis enim cst id quod nobilius in,Demonstratio autedistilior in omnibus quae doccntur in Dialecticassis confirmaturinam Ara I Prior. cap. 1 ait,Scientiam S logismor dirigi ad Demonstrationeio Respondetur,digniorem quidceiisl emonstrationem Syllogismo Topico mς ius sic ex neces lari;s, uuam exprobabilibus disputare:tamen praestantii, in posse tractare quaeitionem ex necessarith&probabilibus,quam ex solis incce satijs:tuni quia multas oumentis iacccsiariis tractari non possimi tum'; argumenta probabilia necessariis rationib in ruaestion coiuncta miro modo obicerunt. romagi ante oculos Donim quam si vim,aut altera emonstratione tractata uisict.Finis ergo Dialecti. Vtentis crit,co natio omnium rerum per argumenta neccssuri. ', pi obabilia, ut estotium rostillabit. Finis vero Dialecticae Docentis erit coanitiQ; L clinationis, Diuisionis,&Argumentationis tum ne sariso,tum probabilis. denaque etiam captiosae vi&illis uti sciamus,&hanc vitare.Arist.tamcn cum ait,lcientiam Syllogrimo
rum ad Demonstrationem clarri,non id asichir, citias non ob aliam causam di pia ratio de S potismo in uniuersum talcctico sit suscipicnda,iris quia ad D cmonit rationis cognit lonem, comprchensionemq; in necessaria, sic ut ostendat hanc esse unam maximis illius disputationis utilitatibus,quae eam ad libros de priora Anci ,
dici iubium.Finis non est positus in actione osculinas artis snrnisectoriae non est fraenum facere, si stanum ipsum at cogniti cst actus mentis nostrae,c gQ non potest cilc finis alicuius scientiaea espondetur,propositionem essi: saliam in Q
73쪽
issariuinguit leatur opica, inii
nibus scientiis speculatricibus , quarum sinis est cognitio, in omnibus scienti; squae derio ibus dissiputanti nam carum finis est aliquod opus uirtutis . Praeterca inmmaibus mechanicis etiam est falsa nam mechanicae artes duplices sunt, alia 'vix post se relinquunt opus,ut ars frenifactoria aliae,quae nullum opus relinquunt, utar Citharigandi:loquendo de prioribus,sinis carum non in operatio,sed res opcrati 'ne cffecta loquendo autem dc posterioribus,sinis carum consistit in actione, ipQ
q. D ubium. Qiuidnam intelligitur nomine filiis proximi,& remoti P Respondetur,finem proXimum esse ad quem progime ars destinatur, sicut in arte fraenifacto Iς η ΠΤxia fraenum remotus vero , qui sequitur comparato iam proesimo, ut in eadem artes 'fraenita toria,bellum. Unis proximus appellatur internus,& remotus externus,qui internum illud cst,quod dat speciem actui,vel habituirat finis proximus est , qui dateis speciem,ex diuo Thom i et q. I .art. .ad.3 Ergo sinis proximus est intcrnus in remotus externus. Verumamen fuit quidam libon, cui ita viseni est definiste sne intortium, externum, ut intermim appellaret illum quem artisex consequi potest, a nullo alio impediri ualet, quin illum consequatur: mem uero cxternum illum, quem ne consequatur,ab alio impediri potest:Et illustrabat exemplo sitas definitiones Finis internus Medici cst,apponere pharmaca, at crysanitas infirmi est finis
tari noUri innotescant. Vt mis
74쪽
De materia Dialecticae Cap. 6.
EX his qria dicta sunt, facile colligi potest, quaenam sit materies Dialecticae:v rum ut id planius fiat,res a principio tractanda est in primisque explicandum,
materia quid ,ri quotuplex sit.Speculatricis, aut organica facultatis materia est, ire cuius explicatione ipsa versatur: ut Arithmetica in numerorum tractatione Quae materia appetiatur,obicctum scientie,quia bucitur scientiar, ut color visui,dc sonus auditui. Qitia vero illi materiae ostenduntur conuenire quaedam proprietates, ut subiecto,idcirco ab alijs subiectum etiam scientiae dicitur Materia autem , vel obiectum duplex est,aliud est obiectum formalc,aliud vero materiales. Quod alii diceres lent,materiam duobus modis sumi,aut pro re qua tractatur,aut pro ratione formali tractandi.Obiecthim formal quod alio nomine dicimta adaequatum, vel attri, butionis, stillud,sub cuius rationc tractantur omnia de quibus scientia agit; cuius causa illa scientia a csteris dis inguatur, ut Ph) sic omnia tractat sub ratione en iis mobilis:&ita distinguitur a Mathematicis qua nihil minus quam ens mobilem rant.Obiectum aut materiale est,in quo, reperitur ratio obicim formalis scientiae: sicut etiam obiectum materiale visus est lapis aut ligniti quia in his nucnitur obi ictum formale, visus,id est,colo aut X.Inter partes autem obiecti materialis, illa in qua ratio obiecti formalis marimi: cernit ir, vocatur Obicctum excestens: ut interquς tractantur in Physica,obi istum excellens est aut coelum,aut anima iMateria Nunc sit prirna assertio. Obiectum adaequatiam, formaleq; Dialecticae est ensi Docentis sionis,nox tante Uaod uis,sed illud quod ad desaniendum,diuidendum,dc argumeniandum pertinet. Probatur,quia sub hac ratione traetantur omnia in Dialectica, testumonio etiam diui Tho. . crapuM. .id confirmatur. Vbi licet non utatur his vocibus,formalo, adaequatum tamen eum ibi de solo ibrmali. adaequato obiecto disputare, patet legenti. Ait enim eo in loco obiectum Dialecticae esse ens rationis, sed eius verba de so sillis entibus rationis accjplanda esse qui ad Desin tioncm,aut Argumentationem attinensimanifestum est: luoniam,vt diximus cap. et de alijs cntibus rationis, disputant&Gramaticus .inat'mei inda asse io.Subiectcellens Disiecticae est Argumentatio nam interli,c tria principatum obtinet Ter tia assertio ubiectum Disceticae materiale sunt actus menti nostrae, quia per hos sunt definitiones,diuisiones,&argvinentationes.Et de hoc obiecto materiali loq
Hucusq; locuti sumus de Dialactica docente,nune de utente Granius. Eius veris obiectum est omnis res,cum in omnibus rebus definias diuidat; α argumentesvis life est expressa sententia Arist. . Meta.tex. y. Damuis, sit intelligi de Docciitarte Dialectica,qtiae pro obiecio materiali proximo habet adtus mentis nostra pro res moto autem omnem re cum omnis res possit actibus hiemis nostra tractari
P Rimum dubium Arist. . Metaph.textis doce materiam Metaphysica essenum rem,ergo haec non potest esse materia Dialecticae . nam scientia per obi Metadiit ingulitur.Respondetur,decis dein rebus posse diuersis scientias portractare diuersia tamea ratiotubus.Agit ergo ctaphysicus de omni re,quatenus ens citi P
75쪽
vero Logicui agit de omni re,quatenus subit rationem generis, speciei,&c. hoc ςst quod alia dicere lent,scientias posse conuenire in obiecto materiali,non tamen in mali. Secundum dubium est,quomodo Argumentatio sit excellens obiectum Dialectucae:nam intor omnia de quibus in Dialectica disputatur,potissimiim cst demonstra tio:ipsa ergo erit obiectum excellens. hoc dubium respondetur, primum argu mentum non esse contra conclusionem,quoniam Jacmonstratio, Argumentatio est, quicquid boni inest Demonstrationi ubintelligebamus nos in Argumentatione. . Iam vero si argumentum alio tuid probare probaret subinde contra autores suos, emonstrationem non esse subiectum excellens,sed Demonstrationem potissima: id est illam,quivocatur Demostratio propter quid.Postremo si quis ita lentire vo- .luerit, excellens Dialecticae obiectum esse Demonstrationem,non opugnabo. Tertium dubium.Nos divisimus uniuersam Dialecticam in docentem tentem:quid ergo est quod ait diuus Tom. Metaphy.lect. . Dialecticam demonstratoriam habere clodicinam,non tamen habere usiim circa omnes res quoniam hoc ii
' quit sit in alijs scientus at veris Dialecticam quae agit erillogismis probabilibus, habere doctrinam&vsum circa omnes res.Idem enim est acu diiislat Dialectica. Demonstratoria, vel analytita,non diuiditur in docentem itentem:at probabili DemonDialectica id est Topica diuid itur in locentem,&vrentem satori/-bi Qmnem Dialecticam diuidi in docentem &vientem. Quod si ita est, eristiman ''ῆβδή' dum in Nanemunquam inuni illud ingenium voluisse Dialecticam id dimonstratoriam diuidi in tentem S docentem:sed asserere nos posse uti argumentis probabilibus in omnium rerum tradiatione, etiam si aliae scientiae non intercedant, at non posse uti demonstrationibus in omnibus rebus,nisi medient aliae artes A iditissimas cnim demonstrationes Arithmeticae non poterit construere Dialecticus, ut fuerit penitiis Arithmeticae ignarus:poterit tamcn cloactus Arithnainci . abs ρος, Arithmetica scienti probabilucr disputare TU riui Au abuc
VIdeamus nunc Instrumenta,quibus tuis: Disecticus , po iram epimus de
Fine.Instrumentum enina est quo arti iituet, yt finem situm consu
Dico igitur primum,Instrumenta Dialectici Docentis esse Nucepta,leges, desinitionςS, diuisiones, argumenta, & omnia pha necta triandi pilaationem Definitionis a Dulisionis Argumentationis. Dico secundo, cludi iam duplis Instrumentum ζ 64ό nid Conam in aliud Peculiare Commune,quo arsis senape sutur sicui manu
ἔ-bζΠPeculiare, quo utitur non scia per sed pro rugotio rasa varietat e ut malicui J--r irnem Commune Diali: tici Vtcntis est. Oxationen Ioniquidem estiis ill4m,qua utuntur Rhetores,sed concisam &hrcuom hac enim uti debet Dialecticus Instrume- quaestione. Dico tertio, Instrumenta Peculiaria Dialectici Docentis csta a viculisa innitionem, Diuisionem, Argumentationem; nec his plura. Sunt quidem haec nitrumenta,qui eis Dialecticus utituris in tucculiaria, quia non semper quolibet forum utiturino sunt autem plura,quia finis Dialectici Piciatis est, omnem explici quaestionem: certe omnis iussit aliquo horum instrumentorum explicatur- Lxenim inlaestio aut anceps est ambigua,aut certa:si anceps, Diuisione finitur: si
Wrtan determinata,vel est simplex,ut quid est homo, & explicatur Definiti e;VH
76쪽
1 Comment in uniueesa Logica .
est composita,ut est ne homo albiis; Argumentatione dissosvitur.
P Rimum videtii rhaec Instrumenta non sussicere ad omnem explicandam uristionem , ac proinde danda esse iura Quatuor cnim sunt ii aestiones , ex Arist. r. Poster cap. I.videlicet An res lit, itid sit, Qualis siit, uitamobrem talis sit:ex quibu tertii quarta Argumentatione explicantu secunda Definitione. Prima vero quonam tandem Instrumento explicabitur:praesertim si fuerit certa, non multiplex,& ambiguas Nam sit ambigua fuerit,ipsa quidem, cilice tres Diui Qii aestio ione explicabuntur.Respondetur, quaest Anem An res sit,sentu, expcricntia D An res sit quentissime explicari.Vcruntamen si non possit explicari sensu, probabitur Arguti isti Et, acutationi Argum latio quippe etsi potissimum propter quaestiones composita E, si Elu . Hi h inuenta, etiam inseruit hirnplicibus quaestioniblis,dummodo in nuntiatio nes resoluantur Demonstratione cnim probant Theologivi Metaphsicia eum osse.Sed videtur hinc cffici, Argii mentationem priorem csse Desinitione, contra qua sentiunt nostri Dialectici,qui primum locum Definitioni concessimi. Certe apud ordo In Aristo t. 2.Posterior. capit. 2.qs restio , res sit,praecedit quaestionem Qu id sit:crgo strumento si Argumentatio explicat rem csse,prior cri Definitioni,quae quidnam res sit,expo-δum nil.Respondetur,non oportere,ut si numerus aliquarum rerum sumitur ab alijs cridem ordinem hae interlose habeant,quem illae:vt apud Aristot. a.de Coelo,cap. a. ex
tribus dimensionibus scilicet longitudine latitudine, S crassitie, aut profunditat.
sumuntur tria genera diffcrentiarum sitiis.Verbi gratia:Ex longitudine, sursum deorsum:ex latitudin 'dextrum,sinistrum:&cx profunditate,ante, pone.Ε tamen ut ex Aristot.colligit diuus Thom.codem loco, ieci. a. triores Diffcrentiae sunt anici ponsequam dextrum& sinistrum:cum alioquin nemo cometrarum nesciat,
liriorem esse latitudinem profunditate.Idem in multis ali)s robus obseruari potuise sedisset in re facili testes quaerere non necessarios. Riod si his nou contentus, causam ct nobis exigas, quare Argumentationis tractationem Definitionis disput
tio antecedat,accipe trcs. Quoniam enim non ita passim de rerim existentia qua
stio in disciplinis agitari solet,sed frequcntissiore tanquam sensit,aut experientia nota relinquitur: primum quod interrogatur,est rei Dissinitio,qua data, ad Disput: tiones& Demonstrationes defccnditum timo sane consilio autores prius de Diffinition quam de Argumentatione disputant.Secunda causa est:quia licet quaestio res sit prior,iudicetur quaestione Ruid si ordine naturae tamen Arist.ipse cae. a. Secundi Poster. docet, quaestionem An res sit per Medium Causam, aut Definiationem esse cxplicandam,quod latius etiam docet s.cap.eiusdem ii, Quia igitur ad demonstrandum rem aliquam esse,sumenda est pro medio Dcfinitio eiusdem res, etiam si non sit Esltantialis idcirco in disciplinarum tractatione Desinitio Argumentationi est anteponcnda ut pars oti.Iam vero tertiam accipe causam . Nunc de his Instretinentis acturi similis,hoc paeto,ut de Definitione agentes raro ad eius leges, aut methodum ostendendas argumentemur, sed tantum veluti exiomata quaedam Omnia tradamus.At de Argum ratione agentes,omnia fere desniendo explicab mus. Quare merito de Desinitione,prius quam de l)esinitione,priusquam de Armsumemationcscrmonem instituemus Acissimus in praestando, quam in promi
77쪽
tendo liberaliores,quartam etiam rationem adducamus. Desinitiones ad primam montis nostrae functionem,quae simplicium intelligentia, aut apprehensio dicitur, PQrtinent Argumentatio vero ad tertiam operationem,quae appellatur discursiis,cit x ferenda:ac proinde non ab re prius de Definitione agitur Secundiam.Haec tria quae numerauimus sunt Obiectum, Materia, ut dictum est cap.6.Ergo non sunt Instrumenta.Respondetur,lisc tria esse Materiam Dialecti ci Docentis,& Instrumenta tentis:quin etiam lis esse Instrumenta Dialectici Docentis,quatenus ipse Docens Dialethica utitur. Praeceptor enim, qui auditores docet Dialecticam,ca ipsa,qua praeditus est,utitur Dialectica.Immo quum aliquis autodidascalus per idipsum in Dialectica profici ad nouas conclusiones percipiendas,utitur praeceptis iam antea ex ipsa arte cognitis mTertiti m. Apparet multo plura esse DialecticsD- egulis enim spae
Dialecticus utiturvi pr eptis: Methodo intiactandi quiqsitionibus indigetvinterrogationibus non raro ageti lumesisci, loco in Topicis Axistansuper Expositio MLDe Regu- nihil aliud est,quam mentis nosti; explicat Mutina aut alsis respondemus, ita cie a,Meth haberGaut secus,aut antequam ab alijs interrogemur, animii nostrum cis aperimus 'in ob auctoribus commendatur igitur Regula, Methodus,Inter rogatio,Expositio de P λβ Π'μ'nique plura iam. constituent Instrumentit . Respondetur pruno, non este in more apud graues auctore ut uix res liuidum in minutissimas partes illas co cidant.Hoc enim potius contenti si ivno,si maiores partus numeri mi ad quas caetcrppossiuat referri. Nonne animal in hominem , ex brutum dividitur Atti Philosophi sumus concedamus op tet, Enabryonem es anima nec iam di non dum rationa animo priditi sit aut.brutum:sed reserti ad hominem . Prsterea, Nonne Porphyrius quisque amitin voces sim ices, uniuersas,atque Synonymas tradit At Metaphysicolum placitum est,qiidlibet supremum consi remodo quodam interno,quod eius estentiam complet. Qui modus, licet similc sit, atque synonymus,nec generis supremi est Genus, ncccius Specim, aut ver Acindens.Disterentia crit inquies aut affectio propria:Abst. Propria enim affectio ana
tura mana non est interna natetirae,ille vero modus,internus est,&.csi entiam complet. Distercntiam vero non esse,colligit Caietantis,capale Disterentia cx ipso metiodus In Porphyrio, asserente, L iffercntiam cst qus diuidit ea quesib odcm genere conti x 'V ncntur . . Genera autem suprema sub eodem getiero minime continentur: ςU' β'
ςrgo saltem apud Porphyriuini nam de Aristo t.dicam ho loco fisiuiso ille o D ss i
Mus internus non est Dist entia.Prsterea docet Porphyrius 'ninem Differentiis, tia uel pro militi rere Speciem,aut di usuere Genus at ille modiis intereii nec diiudit aliquo prici
diri ua cunni non sit Genus nec constituit Decio quiae Genus sui remi Speci Smi nonici:Ergo non si altas a. iiqnet 1gitur dari aliquod predicatis Synony, qu simplex,quod minimc est Genus,aut pcci s aut aliquod corii Quo in Porphyno Pperiuntur.Sed vir doctus fatis se suo riairneri fecisso ratus cst, enumerando caPISdiu ta Synonyma, ad qu aliaqtim lamniindo possent referri. Nam modiis inter nu lata vocabilli significatione etiam Pifferentie potest nimuupari. tuauquam si 'xη Dialectic prsceptores tantiim illa tria mimerent Instrumenta,non sunt acci Mndi ''ital, cque nuper subiecta sunt; refreri .Respondetur secundo, non 'umcrari Expblitioncm, quoniam tant in illa numerata sunt Instriliarenta, quς P dliarem exigui t tractationem. Methodiis etiam non tam instriimentum cst,qua Ordo
78쪽
14 Comment in uniuersam Logicam.
Ordo,quem in stans mimentorum seruare debemus.Interrogare denique,scutae regulis uti,facillimum est. Agamus igitur iam quod nostri est muneris, de tribus
Instrumentis ordine pertractemus
INter haec autem instrumcta,primitin est de Diffinitione tractandum. Cur enim Argumentationem praecedat,diximus iam: de Diuisione ratio est in promptu. Nam Diffinitio rei essentiam explicat, prius est,absque dubio,rem esse sua cstentia constitutam,quam diuidi. Ac lice ad Desinitione in alicuius rei excogitandam, necessarium sithrem aliam superiorem diuidere, ad definiendum hominem, diuidenidum est prius animes:tamen nos,qui desinitiones iam ab alijs inuenta sitscipimus, prius de Definitione tractare,ratio ipsi compellit praesertim cum ad intelligendam' Diuisionis naturam,neces arta sit Desinitio.
ticeps:si vero potissimili declaret alicuius nominis significationem, erit Definitio Nominis;vt Theologus est, de laeo loqvcns, Philosophus,amator sapientis.In hi iusmodi quippe Definitionibus id modo agitur, ut alicuius nominis vis,aut Elymoni cxplicetur. Dcfinitio Rciest triplex, Essentialis, Causalis, ea, quam Latiniores D scriptionem, alij cscriptiuam appellant. Essentialis est,quae rei naturam declarat per genus&ditarentiam;vt animal rationis particeps,est Essentialis hominis Delinitio traditur enim per genus nempe anima' differentiam,nempe rationis parti in ecps. nus autem appello,quod de pluribus specie disterentibus dicitur,in quaestio eausa um qua quaeritur,quid Res sit. Vt animal est Genus hominisin bruti Disterentia gener . vero est,qua inter se differunt,quae sub eodem Eenere si tinentur,it rationale distin. iiii hominem a bruto Causalis Definitio est , quae per rei genus, causam tri siditur: ut homo in animal peculiari consilio a Deo creatum.Causa autem est, cuius vi aliquid sit & cst quadruplex, lateria,Forma,Agens,& Finis' lateria es, ex qua aliquid sit:ut ex aere statua.Forma est,quae dat esse rei.Cui Definitionii ne competat Cati Agcnti addendum est,intrinseco, ut animus rationalis dat esse homini. Agesest,quod aliquid efficit,ut Sol Ranam .Finis denique est,cuius gratia aliquid fit,ut beatitudinis consequende gratia,scelera plangimus.Ex omnibus igitur his causarum Goeneribus desumi potest Causelis Jefinitio .Ex Materia,ut homo est animal, constans
idoneo ad intella cndum corpore. Ex Fine, animal ad beatitudinem consequendam creatum .Ex Forma,animal rationali animo praeditum. Jenique cx Efficient animal peculiari consilio a JJco creatum.
Ad Dinnitionem ex causis reducitur Desinitio ab stectis nam saepe Caula per Essecta definiuntur,cum non semel contingat, Effectus nobis esse Causis notiores. Notior quippe est nobis importunissimus Canicularificinus,ipsemet astro. Descri ptio autem illa Desinitio appestatur quae Rem per Genus, propriam astectionem,
aut accidentia explicat; ut homo, est animal risus particeps. Nec tamen omnia Acci
dentia in Descriptione collocari debent, scd ea quae sunt ad Rei naturam explican dam necessaria, aut salicin valde utilia.
79쪽
Hoc quidem pacto loquendum est nobis, quando cum tyronibus agimus. Namqdum profecerint,peruenerintq; ad libros Arist. de Posteriori Analyti, docebimus Quae sie QSsolam Dcfinitionem Essentialem esse Definitionem Rei;alias vero omnes appes 'λndas esse Nominis Diffinitiones id Quod egregie ut multa eruditissimus Cardi VRRV nalis Caietanus a Poster.cap.6.ex Arist.collegisla videtur; in Prologo opusculi dein te intia sublinem apertissime explicasse.Et confirmari etiam potest ex alio Arist.loco,cap.de Substantia in Categorus: ubi docet,sola generas specie Categoriae Substantiae,ac ipsarum differentias dici Nomine Matione deprimis Substan-lijs;reliqua vero omnia solo Nomine de ipsis posse esterri. v d si ita est, profecto
qui dixerit,Petrum,aut hominem esse risus compotem,aut coloratum, sola ea ouae ad Nomen pertinent proferet.Sed quemadmodum patres fili)s in tenera aetate constitutis,eorum se verbis accomodan in inarticulatas quodammodo voces pros runt; sic decci praeceptores,tantisper nimiam eruditionem dis imulare,d quandiu teneros habent discipulos,communem loquendi modum seruare, etiam Descriptiones vocare tinnitiones Rei.
T Radita Definitione huius Instrumenti,cxpositisque eius diuisionibus, trade
dae suntl' es,quae in Desinitionibus seruari debent. Hunc nanque ordinemna explicassis Instrumetis seruaturi sumus.Prima exist ut IIcfinitio constet Ccneredi Disterentia, aut his, quae locum Generis Differentiae obtinem; ordine tamenteruato. Vt Genus primo collocetur de ovare latius in qu sstionibus.Secunda cx. In Definitione nihil siperuacaneum esse debet,nec quicqua deesse. Definitio nim, 'ctaphora sumpta ab a rorum finibus, nuncupatur ob quam causam ab alijs Finiatio, ab ali, Terminus appellatur a fines agrorum sic agrum includunt,ut nihil eius extra relinquan nihilue admittant extraneum. Ergo Desinitio totam sola que rei definiti naturam debet explicare. Praeterea si liceret in Diffinitione superuacanea addere,posset non competere omni dcfinito; si neccst,ria detrahere, in alia a definitoqtia iraret; ut hec Definitio hominis, Animal rationis particcus candidum; non admittit Aethiopes .Hs vero alia hominis Definitio,Substantia, corporea, aniam x particeps sensus,bruta ad hominis consortium trahit.Tertia lex Definitio do OP trahi per notiora:aio quin Res herilbam minime innotescerent, qui tamen est ini cfinitionis. Quo fit, malas esse Definitioncs,quiperinusitata, incognita, ut Utiquata verba traduntur. De qua re vide Arist. 2. Poster.
De Methodo inuestigandi Definitiones.
damus unicum verbum de Methodo Definitionis inquirendae, quam tram Mi Aristot. a. Poster.cap. Iq. Principi Genus eius rei, quam volumus dem urri inquirendum est tum in suas differentias cst diuidendum; illa iis ict/,
80쪽
quae desinito minime competit,&assumpta alia,ac Generi copulata,si illa oratIo,quee iis conficitur,reciprocatur cum Definito,iam habemus Definitionem:sin minus, totum illud compositum diuidatur,donec ad eum numerum perueniamus differen
hiarum,qui adiunctus Generi cum re definita reciprocetur. Vt si definire volumus Animes,diuidenda est Subst antia quae Animalis Genus est: in corpoream. cor poris expertem:& reiectasibstantia corporis experte, quia non diui sitbstantia cor porea cum animali conuertitur,ipsa quidem in viventem, in inanime est diuidenda. Tandem stibstantia corporea uiuens diuidenda st in senses participem, Me pertem. Quia vero sensus expers non est animal, desinitio animalis erit flabstantii corporea, vitae, sensiisq; particeps.
Ah DE T Iinia. Dictuna est,Desinitionem stercsse triplicem,aliam Essentialem, aliam iiiii clava Causalem,&aliam Describtiuam. Quae Diuisio superuacatae Iidetur, cum
fatis ab a Jbefinitio Caufilis contineatur sub alijs generibus finitionis . Quod ita probatur liis distin Nam Definitio Causalis uel traditur per causas internas,ut per Materiam forma; Sμ' - uel per externas,ut per Efficientem MFinem. Si prinium, Desinitio est Est entialis: si secundum,Descriptio . Nam quare haec Desinitio, Animal rationale, critissentialis:&non haec alia quae per Formam traditur, Animal constans animo rationali pPraeterea quare haec erit descriptio hominis, Animal risus particeps non ca quae per Finem traditur, Animal ad beatitudinem consequendam creatum, cum propinquius sit essbntiae humanae, esse risius participem,quam esse creatum ad supernaturalem beatitudinem consequendam. Illud enim a natura sua homo habet, hoc uero ex peculiari 9 ei omnipotentis largitate. Respondetur,propter haec argumenta me arbitrari,Desinitionem Rei tantii mi illa duo membra csta diuidendam, licet antea diuiserimus in tria, tum ne aduersiis tantum Dialecticorum consensum,soli tare μdercmur; tum etiam ut daretur latissimus campus ostendendi ex quo generibus causarum possent Definitiones depromi Et certe Magister Soto Definitionem Caulalem ex Materia de Forma,appellat Definitionem Eshntialem Physicam Desinitione autem aliam,qua vulgo appellaturiss ntialis,ut animal rationale, appellat Essenu lem Metaphysicam. Caeterum contra lisces argumentum . Nam sequeretur de hanc clim-tionem,que sumitur ab hominis materia, Animal constans corpore idoneo ad intelligendum, Estantialem essh. Hoc autem falsum est. Etenim iissentialis esset, constaret disterentia, sed non constat differentia,ergo non est Essentialis Proposisti nota F. probatur assiimptio . Differenti ut aiunt octores sumitura Forma, sed id quod ponitur in illa Definitione loco isterentis , est Materia; eret ab eo non potest sum Disserenti Antequam huic dubio resiponde mus, oportet aliqua animaduertere. Vnum est, Genus non eo Materiam, ne- , Mise ite Disthrentiam esse Formam . Siquidem Genus prsdicatur in recto de recuria & For ius est Genus. Differcntia item: at M ateria, uel Forma non prsdicantur Rr m sum ilia de toto composito non enim homo anima est,aut corpus . Secundum it, o mis non sum a tota Materia: ctenim si animal sola hominis Materia uteretur, lapis quoque est et animal,quia eadem materia,que est hominis, potest esse igidi ιxς