장음표시 사용
101쪽
ς6 DE IMITATIONE Ele respondebis. sed nullus finis erit , si pergo reliqua ,
quae in universa Latini sermonis locutione ad hunc ma dum commutari possunt. Nulla enim vox tam propria est , cui soli proprietatis suae jus totum attribuatur : figuratis autem longe locupletior est varietas. Terentius in proprio sic commutavit. Ait enim :Atque itidem fallas , ut ab illis fauimur. Quam proprie dictum sit vides. Iterum alibi ait ris cine tu, amabo, non contra insidiabere λ in propriis nunc facta est commutatio. Proprio autem figuratum subjecit eo in loco. Nam cum
dixisset : Id υero serio triumpho ; paulo post subdidit : uod mihi puto primarium. Ita Maro in ipso Terentio ; qui cum dixisset ,
Non adeo inhumano ingenio sum , Chaerea. Figurate commutavit hoc modo :Non obtusa adeo gestamus peditora Poeni. Hactenus de commutatione tantum. Nunc vero simul &de additione , & detrastione copiosius agetur : tametsi ita hunc quoque locum omnium Orationem concludam necesse est ; si , quotquot occurrerint , exempla conabor ad
scribere. Nihil enim est in omni oratione dictum , quod in horum genere aliquo dictum , ac comprehensum nousit : ut illud Virgilii :Namque manus inter , moestorumque ora parentum
Ecce Ieυis stinnmo de vertice visus Juli Fundere lumen apex , tactuque innoxia molli Lambere flamma comas , oe circum tempora pasci. Quam rem eandem magna facta & commutatione , &additis non paucis , Maro ipse persequitur in septimo ,
cum ait : . Praeterea easis adolet dum altaria taedis ,
Et iuxta genitorem asiat Lavinia Virgo , Visa nefas longis comprehendere crinibus ignem ,
Atque omnem ornatum summa crepitante cremari , Regalesque accensa comas , accensa coronam
Insignem gemmis : tum fumida lumine fulvo Involvi , ac totis Vulcanum spargere tectis. Res eadem est in portento , locutione autem admodum& diversa , & aucta. Variatio in iis est D ut nunc locorum , personarum , ossicii , ac caeterarum rerum varietatem omittam J ut , pro lambere flamma comat , dixerit ,
102쪽
longis comprehendere crinibur ignem ; ubi pro Iam-berct , comprehendere , pro comas , crinibus positum vides. Item pro ecce , quae particula repentini , ac novi semper aliquid asterre solet , nefas reposuerit , sed multo plura sunt addita ; ut illa omnia :Atqtie omnem Ornatum flamma crepitante cremari, Regalesque accensa comas , accensa coronam ,
Insignem gemmis : tum fumida lumine fulυολυοlυi , ac totis Vulcanum spargere testis. Item illud :Sed υos qui tandem λ quibus aut υensis ab oris uoυe tenetis iter lQuod idem egit alibi variando , addendo , cum ait :Et procul e tumulo , iuvenes , quae caussa subegit notas tentare vias ' quo tenditis inquis : ui genus t unde domo i pacem ne huc fertis, an arma tIn quo quoque exemplo quid commutatum , quid additum sit , facile apparet. Convivii hic item apparationem primum paucis perstrinxit in tertio AEneidos, ea au. tem haec sunt :
Extruimusque toros , dapibusque epulamur opimis. In septi ino autem rem eamdem pluribus expressit , atque ornavit cum variando , tum addendo , cum dixit rAEneas , primique duces , o pulcher Ititas Corpora sub ramis deponunt arboris altae , Insiluuntque dapes , O adorea liba per herbas
Subiiciunt epulis sis Iuppiter ipse monebat
Et Cereale Jὸlum pomis agressibus augent. Idem iacit in equo Trojano describendo , cum ait :Instar montis equum divina Palladis arte AEdificant , sectaque intexunt abiete costas. Item paulo post sic ait :Hanc tamen immensam Calchas attollere molem Roboribus textis , Coeloque educere iussit. Detractio autem erit , si loco exempla commutentur , ut , quae primo dicta sunt , secundo u dicantur in loco. Ille autem it quisquis is fuit, sive is etiam Μaro non suerit , se ipsum tribus hisce coloribus variando , addendo , detrahendo optime commutabat ; sive cum sui imaginem ex aqua multas modis , atque non omnibus inepte exprimebat ; sive cum idem pervarie essecit in glacie currum Tom. III. G su
103쪽
yg DE IMITATIONE.. sustinente; sive cum multo splendidius versibus suis Irinae variarit , quam se ipsa coloribus variet Iris; sive cum Aurorae, & Solis ortum quaternis versibus multifariam descrI- sit ; sive denique cum signis Coelestibus , aut in Herculis aboribus , aut in caeteris ejus generis se variando exerce-3at. Quorum omnium verius eo non adduxi , ne , quod necesse erat , longissimum facerem. Satis sit hoc loco eos indicasseo Sed pergo caeteros. Terentius in Eunucho in Chaereae persona, cum amicam e conspectu imprudens amisisset in haec verba graviter conqueritur :Ubi quaeram λ ubi inυestigem y quem percuncter t uam insistam υiam λ Incertus sum :Quem locum in eadem fabula sic variavit paulta quidem
Ubi ego scelerosum misera , atque impiam inυeniam 8atit tibi quaeram λ . . t Id vero omnium aptissime commutatum , atque Vari tum est , cum ait :Sine auro tum ornatam , ita uti quae ornantur sibi , Nulla mala re expolitam muliebri ;Capillus passus , prolixus , circum caput Reiectus negligenter.
Quam item pulchritudinem sic descripsit in Phormione
ut, nisi addantur, ac varientur paucissimis quaedam, una eademque sit , cum ait :Virgo pulchra , ω quo magis dicerer , Nihil aderat aditimenti ad pulchritudinem :Capillus passus , nudus pes , i a horrida , L c mae , vesitus turpis r ut boni ni vis In ipsa inesset forma , faee formam extinguerent. Item cum silentium ab auditoribus Orat , inquiens IDate opexam , cum Mentio animadvertite.
Pusilla commutatione facta , idem orat in Phormionis prooemio . hoc modo :Date operam , adesse aequo animo per silentium. In Adelphis autem , orbas meminit proximis suis nub re legem cogere : id autem hoc modo :Hie meus amictis illi genere es proximus
Huis leges cogunt nubere banc PHanc eamdem legem in Phormione adducit . sed paulo laxius , ubi ait : Lex est , ut orbae , qui sint genero Proximi , us
104쪽
His nubant , illas dueere eadem tox istit. Additum est ; variatum est ; commutatum est; idem tamen est utrumque. In Andria item virginis egestatem jac vivendi disticultatem his verbis prosequitur :Primum haec pudice visam , parce ac duriter Agebat , iana , ac steia victum quaeritans et
In Adelphis senis fratris avaritiam in Mitionis persona psne iisdem verbis expressit :IIIa contra haec Omnia ,
Ruri agere vitam, semper parce , ae duriteν se habere. Sed iam ad eos , qui soluta lcribunt oratione , ac statim ad unum Ciceronem veniamus ; quamque hic & aptus de frequens sit in tota hac commutandi ratione , diligentee videamus. Continuo autem hic se excusat ad Curionem, quod post longissimum tempus ei gratuletur , cdussam in primis in locorum distantiam conserens : ejus haec sunt
Verba :Sera gratulatio reprehendi non solet , praesertim si nulla n gligentia praetermissa es : longe enim abfum I audio sero . Hac item ipsa utitur excusatione ad Coelium , sed eam pluribus verbis, atque alio ornatu persequitur hoc modo a
Serius non negligentia mea , sed ignoratiour rerum
mnium. In his enim sum locis , quo propter longinquit tem , O' proρter Iatrocinia tardissime omnia perferunIur. Nolim te posthac expediare , dum ego , quae Uerba commutata sint , quae detracta , quae addita , tibi nominatim ostendam : res enim per se maxime patebit. Crebram item animi sui cogitationem de re aliqua non semel , nec eodem modo, etsi eodem sere semper in loco iste ipse protulit. Primum , cum ait in prooemio de Inventione :Saepe , s multum hoc mecum cogitavi. Secundo ad Q. fratrem in prooemio de perfecto Oratore dicens :Cogitanti mihi sepenumero, memoria vetera repentio Tertio hanc cogitationis assiduam diligentiam repetit his verbis in prooemio ad Brutum IUtrum dissicilius, aut majus esset , negare tibi saepius idem roganti ; an licere id , quod rogares , diu , multumse, Brute, dubitavi.
Quarto item in prooemio secundi libri de Divinatione , sic inquiens : uaerenti mihi , multamque diu cogitanti.
105쪽
Quibus omnibus in locis eandem cogitandi diligentiam , sed non iisdem verbis Ciceronem significasse, planius con sare non potest. Primum enim saepe , s multum dixit.
Secundo autem una voce duas complectitur , quae est saepenumero . Tertio rediens ad eumdem numerum adverbiorum ait : diu multumque. Postremo multumque diti dupliciter conjunxit. Illud item ad hunc modum multifariam protulit in libris Oratoriis. Primum cum ait : Dein-aee esse omnem orationem, ut de infinitae rei quaestione sine δε- Agnatione personarum , in temporum , arat de re certis ira personis , ae temporibus locata. Secunὸo item in loco sic et Duo prima genera quaesionum esse , in quibtis eloquentia versatur 3 unum infinitum , Hierum certum. Tertio item rem eandem alio modo peragit , cum dicit : Duo sunt , ωr initio dixi , quaestionum genera ; quorum alterum finitum temporibus , . personis , controversam , caussam appello ;alterum infinitum nullis neque personis , neque temporibus notatum , propositum voco. Postremo cum ait : Haec igitur quaestio a propriis personis , O temporibus ad uni Dissi gene-νis orationem traducta appellatur Thesis. Quibus in locis una tantum de re agi , idque perquam varie , neminem arbitror non videre. Illud item in iisdem libris dicendo variavit stepius. Id item hoc modo : In utraque autem rct Micquid in controversum veniat , in eo quaeri solere s auo
factum ne si s alit , si eis factum, quale fit; aut quo etiam
nomine vocetur , aut , quod nonnulli addunt , recte ne fa-Hum esse υidemtir rQuod ipsum secundo agit his verbis :Nam quicquid es , quod in controυersia , aut in contentions versetur , in eo , aut sit ne , aut quid si , aut quale sit , quaerit&r. Tertio autem sic : omnis res , quae habet in sepositam in dictione, aut disceptatione aliquam controversiam , aut facti , aut nominis , aut actionis continet quaesionem. Ita in libris de Osticiis his eandem exequitur sententiam neque minus splendide , quam etiam varie. Sic enim ait suque suis commodis , non honestare metitur e his si Hi Apse eonsentiat , s non ιnterdum naturae bonitate vincatur , si , ut nequo amicitiam colere possit , nec iustitiam , nec Iiberalitatem. Item autem dixit : cui autem omnia m aiuntur emolumentis , s commodis , neque ea volunt pr
ponderari honesare , hi solent in deliberando honestum cum eo , quod utile putant , comparare : boni viri non Iolent.
106쪽
L I B E R I u. Ios Re hic eadem ubique idem est , dictione autem omnia
Ter 1tem illud ad hanc commutandi rationem , bis ad Trebatium , semel autem ad Curionem quam aptissimo variavit. Ita enim ait ad Trebatium :Ego enim desiderium tui spe tuorum commodorum consola hor ; sin ista sunt inaniora , recipe te ad nos. Item ad eumdem : Sis enim tibi persuadeas velim , unum mihi
esse solatium , quare facilius possim pati re esse sine nobis , si tibi id esso emolumento sentiam , sin autem id non est ,
nihil duobus nobis es sultius ς me , qui te non Romam attraham ; te, qui non huc advoles. Eadem est sententia: multa tamen commutantur , complura etiam adduntur , ad pleniorem membri ablolutionem. Sed neque tertio mi nus varie hoc ipsum agit ad Curionem , sic inquiens et Ego te abfuisse tamdiu a nobis cr doleo , quod carui fructu iucundissimae consuetudinis tua ; s Letor , quod absens omnia cum maxima dignitate tua es consecutus ; quodqus in omnibus tuis rebus meis optatis fortuna responderit. Qui tertius locus non tam re idem est cum superioribus , quam Oratione , eaque persplendida omnino alius. Illo
vero nihil venustius , nihil magis commode est dictum et cum iste ipse his in reddenda pecunia , & reserenda gratia perurbane jocatur , dicens : Guamquam dissimilis es pecuniae debitio , gratiae. Nam qui pecuniam dissolvit ,
statim non habet id , quod reddit; qui autem debet, is r einet alientim a gratiam aut qui refert , habet ; qui babet in eo ipso, quod habet, refert. Item autem cum agit de ossiciis, hoc ipsum repetit hoc modo : Commoda autem quicumque dixit, pecuniam qui habeat, non reddi HID ; . qui reddiderit , non habere et gratiam autem qui reddiderit habere qui habeat , retulisse. Ecquid aptius , quid coloratius alio , itemque alio modo potuit dici Non ita ver floribus prata variat eadem , ut hiarem eandem oratione , atque Verbis varie pertractans illustrat. In consolando autem neque id semel usurpat , quod est ad Atticum : Sed ad haec omnia una conjolatia es , quod ea conditione nati sumus , ut nihil , quod homini accidere possit , recusare debeamus. Item ad Titium agit , sed multo id copiosius , multoque magis splendide, cum ait autem consolatio perυulgata quidem illa maxime , quam semper in ore , atque in animo habere debemus ; ho
107쪽
mines nos ut egie meminerimus ea Iege natos , ut omnisust
relis fortu me proposita sit vita nostra. Satis hactenus somtasse factum esse potuit ei rationi , quae ad commutandam orationem ex ipsa imitandi facultate constituta est ; non ab re tamen esse sum ratus , si id quoque ex iis , qui nostrae sunt aetatis , longe etiam planius comprobassem . Siquidem recentiorum exemplis , quam etiam maiorum quodammodo facilius hoc , quo de agi mus , sentiri , ac percipi solet. Ac quoniam , si ex Gmnabus Scriptoribus , qui plane Latine scribunt , ea petere voluisson , periculum erat , si pauca ex singulis ci-fasem exempla , ne opus nimis fortasse mendicatum videretur ', sin , quae possem , Omnia colligerem, ne ingenti volumini nullus finis esset futurus ; unum mihi, eum
sue Christophorum Lonsolium delegi , & quoniam is
jampridem decessit , ut in eo nullam illi caeterorum invidiam concitarem, neque id ego ulla ambitione adductus
fecisse accusari possim ; & quoniam is i mea quidem
sententia J cum hanc convertendi rationem , tum t tam imitandi facultatem optime consecutus est. Leguntur hujus defensiones duae in suos adversarios : ad L theranos item Oratio una , summa omnes eloquentia ρο- roratae. Libri item quatuor epistolarum ad familiares, atque amicos Latinissime conscripti : tametsi nondum is erat omnino Longo lius , cum decessit ; quem nobis ejus scripta vel brevi sore pollicebantur ; in quibus tamen inmnibus ita Ciceronis locutio , atque dicendi formae o renes aeque apparent , atque elucescunt, ut qui , quomodo Cicero, loquatur , unus tandem extitisse videatur Longo lius. Sed quoniam secus quibusdam videri sentio , hanc meam paucis de tanto Viro opinionem ut probem, simul autem & eorum refellam , atque confutem , ad hunc locum pertinere videtur. Continuo igitur isti id huic
erimini dant, quod ex Cicerone tam palam centones con fuere, furemque manifestum agere non dubitarat. Qui vero cum eo lenius agunt , eum Ciceronis corniculam appellant ; ut Omnino in sua elaborata oratione , ac illo dictionis genere perpurgato furti notam , ac mali confarci natoris nomen vitare non potuerit. Scilicet equidem hanc arbitror fuisse maximam caussam , quamobrem hunc Primum ex Romana Civitate deturbare conati sunt ejus adinversarii: nunc vero isti quoque ex Latio dejicere tam inique
108쪽
LIBER III. I Iique contendunt , quod tam male de Latino sermone sit meritus ; qui Ciceronem etiam L si Diis placet J in cent
nes puditissime consuere nihil sit veritus ; quod hunc unum tam scede coinquinarit, atque tam palam totum icompilarit. Longe in hac parte aequiores habuit adversa- rios urbanos Longo lius, a quibus nullum verbum de violata Latina oratione , nulla furti , nulla hujusmodi cen- tonum facta est significatio. At quam recte novi isti Latini accusatores suis ineptiis Latinum hominem urgeant , ideamus. Ac primum , quod iud centones attinet , cupio equidem isti mihi tandem ostendant , qui sint in Longolio isti tam putidi centones. Nam ego illos ex me nondum potui deprehendere. Nam si centones consuere est dedita opera, atque de industria pars integra cum parti integrae assuitur , ubi ne verbum quidem nostrum interponietur , sed ex alieno totum opus conficitur ; ubi ad eum modum ridicule orationem suam conglutinet Longolius , Numquam equidem potui deprehendereis Expecto autem erim unum isti mihi tandem pronuncient eo modo scriptum. At id parum a centonibus differt , quod componit Longolius. Ecquid autem id est ρ neque enim satis intelligo. Cum stilicet ex Ciceronis multis locis unum sibi conficit , atque confabricatur locum. Cupio tandem istos locos noscere. Vel casu eius volumen aperias : ubique in eos legendo incideris. Aperui saepius , legi , perlegi ; nusquam istam ridiculam , atque insulsam conglutinationem offendi. Proserte quaeso vos tandem , quod caussam vestram probet. Id autem tam cito , Cicero ad
Atticum ait : Crebras expellationes nobis sui commoves. Ι-ta est. Item ad A. Caecinnam uotiescumque filium tuum video video autem fere quotidis θ poviceor oeci recte sane. Item alibi dixit e tertio quoque verbo : & id quidem venuste , & pereleganter et necnon , animi caussa , semel
neque id quidem impolite. Quid tum postea λ Longolius
autem in unum membrum haec omnia : vel in centonem potius unum contexuit ad suum Grimoaldum, cum
ait: Crebras adυenitis tui expectationes Laetarus Bonamicus no-
his commosit: qui te, quoties isthinc rediisset redibat aut mseptimo fere quoque dieὶ huc animi caussa propediem exiturtim nuntiabat. Quid autem hoc est, nisi est centones consueret ex Cicerone Ciceronem construere λ O crassam hominum stul-.titiam L non possum hoc loco non exclamare J qui in quo tota
109쪽
est & loquendi, & imitandi ratio, & via, id esse centones
sacere, tam inepte insimulent : ut nihil mirum sit , si hosce ego centones numquam animadverterim , qui imitandi virtutem omnem in eo scribendi genere omnino mihi constituerem. Quaero ego nunc de vobis , optimi
Latini s tametsi me vestri magnopere pudet, qui tam stulte desipiatis, ut in Sole etiam minime videatis J quaero , inquam , de vobis , si loqui ad hunc modum , centones est consuere , non continuo sequetur , ut omnes
homines , post primos quosdam , qui loquantur , in sermone vitiosi sint ρ ac quicquid loquantur , centones ipsos
loquanturi quando vel tria verba simul dicendo coniunni non possunt , quae isto modo suopte usu , ac magi 1tra ipsa natura prius ab aliis conjuncta non fuerint quamplurimis. Si hoc , inquam , ita est , quod vos tam improbe contenditis , aut omnes in errore natura ipsa vem famur loquendo , aut ea recta est loquendi ratio & pr pria. Dicere autem naturam , & usum bonis omnibus probatissimum in errorem nos trahere , naturae est s m re Gigantum J bellum indicere. Sequitur ergo, ut qui eo modo loquatur , Veram loquendi viam teneat , & r tionem . Quasi vero ista quoque ratione vestra Cicero post tres illos de persecto Oratore libros , quicquid iterum de arte scripserit , non centonum in morem scripserit et
qui in re eadem eadem lingua , iisdem dicendi figuris , ac poetae iisdem etiam verbis usus sit. Quod quam dicendum sit , ipsi videbitis. Equidem Scriptorem aurificem imitari mihi effingo , qui a magistro suo ad torquem
componendum in capsula cum singulos annulos, tum ternos , aut quaternos prius habeat optime constitutos: qui ita ternis singulos , quam etiam ternos ; atque singulis ternos , quam etiam si naulos , ut quemque sors in manus obtulerit , ad torquem suum componendum nullo discrimine conjungat. Sic faciet Scriptor, qui ex Cicer ne magistro aut singula verba singulis verbis , aut etiam locutiones integras connectens ; ita locutionibus integris locutiones item integras , ut etiam singula verba congi tinans, apte orationem suam componet , atque constituet. Quod vero ad Ciceronis corniculam attinet , ego censeo, canorum illum Cycnum si appellent , istos multo rectius facturos. Concinit enim ad ejus locutionis harmoniam
suavissime Longolius , ac componit aptissime ; denique
110쪽
plumam unam ex eo sese induit, aut quicquam furatus est : nisi , quod sit omnium commune , si id quis, cum Opus est , in suum usum converterit , id ei furti loco recte adscribi possit. Quis enim nescit, linguam nihilo magis Ciceronis propriam , quam Longotii , quam nostram , quamque eorum , qui suturi ultimi sunt homines , esse posse λ Sed qui hoc in Longotio tam aperte sentiant , in aliis autem non item , non sortasse erat ab re, si dixero. Certe id quam paucissimis expilicabo. Cum jam tot dicendi genera tint , quot paene sunt Scriptores;
si quis ex omnibus promiscue suam orationem comm . . Nat , atque commisceat , ac nullo delectu habito ad omnium consuetudinem Verba usurpet , atque convolvat ,
hujus verbum nullum agnoscetur alienum , suusque ille semper videbitur. Si vero unum ex omnibus sibi delegerit , ad cujus orationis genus ipse suum quoque instutuat, ac id assequatur , continuo sentietur in alieno re quasi aliena loqui lingua ; eoque etiam magis sentie tur , quo id is verius facere didicerit ; quemadmodum in pictoribus , ac musicis ; quorum illi quoad coloribus suis suo utuntur arbitratu , ac lineaS suas circumducunt in proprias formas ; hi quamdiu ad numeros suos comcinunt , nullam in illis cujusquam imaginem deprelie deris ; nullum in his numerum umquam senties alIenumesi vero illi ad Titiani , hi ad Adriani imitationem se se
addixerint , ac utrique suum conatum non eluserint, continuo in iis Titianus pingere , in his Adrianus co cinere videbitur . Idem in Scriptoribus evenire constat. Itaque etiam quia Longolius ab uno Cicerone loqui didicit , ac id egregie est consecutus , neque omni A commiscuit , sed in uno eo se suaviter condivit , facile iueo Cicero quasi loqui sentitur ; quem , isti quoque mutito rectius facerent , si in dicendo eundem magistrum s querentur , ac ad Longotii imitationem hujusmodi centones consuere studiosius discerent, ac Ciceronis cornic Iam agere ; suos autem nescio quos de plebe infima A ctores prorsus dediscerent. Ecquid autem , si istos etiam convincam non solum in hoc ipso exemplo , quicquam
aut verborum, aut sententiarum alienarum non esse conglutinatum , sed id etiam ad veram imitandi rationem rectius dici non potuisse Nam ubi Cicero dixit , Crebras tui commoves expectationes , Longolius imitando com