장음표시 사용
81쪽
rum autem si quis ita numerat plura genera , ut allas grau-Hes , aut graves , aut copiosos s alios tenues , aut subtiles, aut breυes ; alios eis interiectos , s tamquam medios putet se. Tametsi magis verus is est naturae ordo , ut humilitas primo in loco , mediocritas in secundo , in tertio amplitudo ponatur. Quem ordinzm item Cicero servat in Oratore. Natura enim comparatum est, ut omnes res magis ab initiis suis , ac quasi eundo ad suum summum perveniant , quam continuo quasi montes nascantur , deinde ad colles , postea ad planitiem demittantur: cum tamen retro quoque verso ordine fieri videamus; ut Cicero , cum agit de optimo genere Oratorum. Sic e nim ait : Ea igitur omnia in quo summa , erat Orator peritissimus ; in quo media , mediocris , in quo miu ma, deterrinatis. Gnatho Terentianus est parasitus : hic , cum insolenter gloriaretur cum sui ordinis quodam fame jam consecto , se facile victum quaerere , ac eo ventum e Gset , ubi se jactaret coquis , piscatoribus , laniis , fartoribus , & reliquis ejus generis hominibus gratissimum es.se , sic inquit :Concurrtint Leti mihi obυiam cupedinarii, caetarii, lanii, Coqui , fartores , piscatores , au Dpes ,
Salutant , ad caenam vocant , adυentum gratulantur et
in quorum postremo versu ordo magis postulare videbaritur , ut diceret :Salutant , adventum grattilantur , ad coenam vocant ssed artem secutus diligentissimus Poeta , utriusque personae rationem adhibens , cohtinuo secundo in loco coenam posuit , quam utrumque eorum mire appetere sciebat. Proponit Cicero in Divinatione in Verrem , quod a defendendo ad accusandum descenderit , cum Iudices' intellexerint , quamobrem id faciat, & eos nihil esse miraturos , & accusationem illam sibi potius , quam cuiquam alii, omnino delaturos: quam propositionem cum posteae exequitur , praepostere agit. Nam quae secundo in loco proposita pars erat , eam primum absolvit ; deinde ad priorem redit ; id quod ex arte factum maxime constat. Nam si prius , atque ex ordine probasset , se in ea accusatione Caecilio esse anteponendum , pari ratione probatum esset , ut ex defensore honeste accusator factus e G1 et a
82쪽
accusare posset, una simul concedi videbatur recte eum a defendendo ad accusandum descendisse. Fabularum proprium est , ut primo in loco totius rei argumentum , aut quodam modo , quod pro argumento sit , proloquamur : est tamen, ubi Plautus post primam scenam, eamque bene longam , id ponat commodissime. Neque ea , quae proposita sunt multa , eum separatim unumquodque peragitur , ut in ordine sunt constituta , ita peraguntur; ut Cicero de Inventione, ubi ait: Genera ea sarum sunt quinque ς honestum , admirabile , humile , anceps , obscurum. Nam cum unumquodque exponit , postea planius , quod primum erat in propossitione , ex arte postremum reliquit ad explicandum. Quam quidem artis liberam institutionem Poeta omnino magis sibi vendicare videtur. Nam , quae longe etiam post evenerint , primo in loco narrando ut occupet , ac, his persecte peractis , ad ea , uae prima gesta fuerant , perbelle se se revocet dicenino , totum ex artificio facit. Capta Troia primum est :pererrat deinde AEneas maria omnia , terraS OmneS R-git tamen praepostere Maro , cum rem eam exequitur. Continuo enim ab erroribus exorditur ; idque cum ex insula Sicilia, non autem Troia soluisset: deinde ad Trojar excidium commode revertitur. In eo vero magis cum natura consentire videtur , cum primum proponit , deinde invocat, postremo narrat. Nam, qui secus faciant,
aut nulli sunt, aut, si qui sunt omnino, quam recte faciant , ipsi viderint ; praesertim in ipso totius operis initio ut Maro in Georgicis : uid faciat Letas segetes , quo sidere rerram
Vertere , Metanas , ulmi ue adjungere vites , Conveniat s quae cura boum , qui cultus habendo Sit pecori ; atque apibus quanta experientia parcis Hinc eanere incipiam.
Quibus versibus , de quo dicturus sit Poeta , proponit. Sequitur Deorum invocatio ex eo loco :Vos, o clarissima MundἐLumina , labentem Caelo quae ducitis annum , Liber , alma Ceres IEt reliqua , quousque rem ipsam aggreditur eo initio :Vere novo gelidus canis cum montibus bumor. i Liquitur z
83쪽
Item in secundo ejusdem operis libro statim hoc modoe
Proponit :Nunc te , Bacche , cavam , nec non L vestria tecum in ulta , prolem tarde crescentis olivae. Deinde Bacchum invocat , cum sequitur :Huc , pater o Lenaee , tuis haec omnia plena Muneribus e tibi pampineo gravidus Autumno Floret agre : Dumat plenis vindemia labris Huc , pater o Lenaee , veni :Postremo inde narrationem exorditur rPrincipio arboribus varia es natura creandis.
Est tamen , ubi praeludere aliquid illi quoque concessum est : quemadmodum Maro fecit in lineidos suae in tio , qui propositioni quatuor carmina praecinit ; atque ita , ut ea etiam cum propositione conjunxerit , dicens et Ille ego , qui quondam gracili modulatus avena Carmen , , egressus Divis , vicina coegi ,
Ut quamυis avido parerent arva colono , Gratum opus agricolis r at nunc horrentia Martis Arma , virumque cano.
Et quae sequuntur , quousque veniat ad invocationem , quam totidem versibus exequitur, dicens :Musa mihi caussas memora , quo numine laeso , ut e dolens Regina Deum , tot voltiere casus insignem pietate virum , tot adire labores Impulerit. Tantae ne animis Caelinibus irae λCui statim adjuncta est narratio , cujus initium hoc est Urbs antiqua fuit , Tarii tenuere coloni ,
Neque ego quemquam esse arbitror , qui Lucretium mihi temere objiciat: quem tamen ab invocatione exorsum esse passim legimus , hoc modo zAEneadum genitrix , hominum, Divumque volvtas. Nam aliud hujus initium adducit Varro , cum agit delingua Latina ; id autem est tale :AEtheris , s terrae genitabile quaerere tempMS. Hoc tantum ille. Caetera adhuc desiderantur. Sed hoc distribuendi institutum in operis , ut dicebam , initio castissime custoditur, atque incorrupte conservatur: in medio autem, si quid usus veniat, certe non item. Eo nim in loco liberior instituendi ratio esse videtur; quemadmodum Maro in VII. AEneidos facit , qui simul una.
84쪽
quoque ab invocatione seiungit 9 tertio narrat. Sic enim ait :, Nunc age , qui Reges , Erato , quae tempora rerum , uis Latio antiquo fuerit satus , advena classem Cum primum Ausoniis exercitus appulit oris , Expediam , s primae reis bo exordia pugnae. Tu Vatem , tu, Diυa, mone a dicam horrida bella , Dicam acies , actosque animis in funera Reges , Torrenamque manum , totamque sub arma coactam miseriam ; maior rerum mihi nascitur ordo ;Maius opus moveo. Rex aνυa Latinus , s Urbes
Iam senior longa placidas in pace regebat. Et quae sequuntur reliqua. Quo in loco a pura illae naturali instituendi ratione discessit. Id quod etiam efficit in decimo , cum ex universa Hetruria , quae coegerat AEneas , auxilia est dicturus. Ait enim :Pandite nunc Hesicona Deae , cantusque movete , suae manus interea Thuscis comitetur ab oris Eneam , armetque rates , pelagoque vehatur.
Quo in loco invocans nullam explicuit narrationem pquemadmodum supra : sed ea , quae in invocatione indicabatur , contentus , rem ipsam aggreditur hoc modo et Massicus aerata Princeps seeat aequora Tigri et Sub quo mille manus iuvenum , qui uenia Clusi, Et quae sequuntur ad omnium copiarum plenam descriptionem. Pari item ratione facit , cum de apibus Mgit in quarto Georgicorum. Sic enim ait : uis Deus hanc , Musae , quis nobis extudit artem λ- Unde nova ingressus hominum experientia coepit Quae invocationis loco dicta possunt videri. Sequitur autem rem ipsam sic agens :risor Arisaeus fugiens Peneia Tempe. Et reliqua ad operis finem. Pari item ratione agit in IX. cum Turni ingentia facta est dicturus : ubi Musam rogat , ut sibi tantas res canenti feliciter adsit. Sic enim ait rVor, o Calliope,precor aspirate canenti, Quas ibi tum ferro frages , quae funera Turnus Ediderit , quem quisque virum demiserit Orco ,
Et mecum ingentes oras evolυite betii.
Et meministis enim Diva , . memorare potestis.
85쪽
Deinde sic aggreditur :Turris erat vaso suspectu , ω pontibus altis. Et quae sequuntur. Ut in dissicillimis rebus explicandis , quibusque Deo sit opus , etiam in medio opere liceat e jus opem invocare : ut item emcit in sexto. Nam cum illi inserna , & nulli explorata , ac cognita describenda essent loca , quasi veniam ab illorum locorum Diis invocat, ut sibi liceat , quae de inseris audierit , ea suis versibus explicare. Versus autem ii sunt :Dii, quibus imperium es animarum, umbraeque suntes , Et Chaos , O Phlgeton , s loca nocte silentia late, Sit mihi fas audita loqui ; sit numine vestro
Pandere res alta terra , caligine mersas.
Quod Sannaetarius & acute vidit, & optime est imitatus in secui do libro de Virginis partu. Nam cum ad Christi ortum pervenisset , rei magnitudine i quid enim m jus , aut etiam tantum t J ductus , sic Musarum opem
implorat :Nunc age, Cassaliis qtrae numquam audita sub antris ,
Musarumυe choris celebrata , aut cognita Phoebo, Expediam. Vos, secretos per devia colles ,
Caelicolae , vos , se merui , monstrate recessusIntactos. Ventum ad cunas , gaudia Coeli , Mirandosque ortus , O tecta sonantia sacro Vagitu . Stat ferre pedem , qua nulla priorum Obυia sint oculis intum vestigia nostris. Sed sive naturam , sive artem in constituendo sequaris , illud tibi etiam atque etiam diligenter videndum erit , ut ei rei , qua de agatur , diligentem rationem adhibeas , eique uni in primis obtemperes. Reliquum autem est , ut locutionis formam persequamur ad imitandum , quo uno persecto , totius amitationis fabricam a nobis habebis absolutam. LI
86쪽
Tsi scio, me, qui de imitatione scribam, hoo
loco , quem sequar imitando , habere nem inem , qui ex distributionis meae tertia parta librum separatim mihi conficiam , cum haeci quoque pars reliquas duas partes continenter sequi, ac conjuncte concludi magis deberet ; ne tamen liber, si haec quoque tertia pars accessisset, justa magnitudine longior excrevisset, locutionem ab inventione, &dispositione seiunxi; tametsi ea locutionis quoque aucto ritas, isque usus est in dicendo , ut non dubitem, quin illa, quod ei amplius attribuerim, facile suum defendat, atque tueatur , meamque hanc instituendorum librorum rationem etiam paulo liberiorem pari sit ratione comprobatura. Sane inventio rerum omnium in dicendo, ut e iam in agendo, est princeps e neque dispositio nullam ex suo ordine orationi ipsi venustatem , atque decus affert. At ea una locutionis vis, atque virtus est, ut, si nulla adsit, quicquid prudentissime invenias, quicquid in suum ordinem optime consti tuas , quasi frustra utrumque essicere videaris : sin autem rudis , atque infans , nec quae sua dignitate constet ; plurimum de utroque ut detrali tur, necesse sit , in ea autem ipsa , qua nunc de agitur imitatione, quantum haec etiam valeat , quantumque principatus obtineat, id facile declarat, quod cum imitatori maxime providendum sit , ne aliena magis surripere, quam imitari videatur, id illi in primis haec loquendi virtus optime & providere, & cavere potest. Sic enim haec apte, sic belle, sic recte, quicquid vult, in alienam faciem transfert, atque convertit , ut quae prima suerit, . Tona. III. F nulla
87쪽
nulla sentiatur: ac quemadmodum apes , quae flosculos, herbulas, ac quicquid imbiberint roris , in suum novum corpus ita conficiunt , ut nihil eorum existat ex pristina aut serma , aut materia ; sic haec nobis alienas virtutes, atque sententias ita suo studio, suaque arte conficit, atque condit suaviter, ut pristinae sormae nihil agnoscatur, no-srumque id fiat maxime , quod ea nobis apte compararit, atque construxerit ; ut omnibus hisce de caussis tertius hic de locutione liber ex secundo sine ulla iusta accusatione nasci potuerit. Sed quoniam locutio non a nobis, Verum tota, ut est aliena, aliunde est petenda, ac multae res quotidie r8periuntur , atque adeo assidue reperientur , quae nomine carent Latino s ac etiam multo plures illae sunt , quae novum nomen nactae , veteri aut prorsus amisso, aut saltem nobis ignorato ; utrum noVis rebus a nobis recte fieri possit nomen Latinum, aut novis nominibus pro Latinis uti possimus; aut si neutrum permittitur, quid tum agendum sit, cum earum usus V niat, prius est dicendum : deinde locutionem ipsam planius ausolvemus. Ac, quod ad res novas Latino nomine appellandas attinet, sane multi non desunt, neque ii imperitissimi viri , qui Ciceronis auctoritate id tibi licere maἶnopere contendunt ; qui in principio tertii libri de
Finibus bonorum, & malorum sic in hanc ait sententiam: Stoicorum autem non ignoras quam si subtile, vel spinosum potius disserendi genus, idque eum Graecis, tum magis N bis , quibus etiam verba parienda sunt , imponendaque n vis rebus nomina . Quod vero ad res veteres f quoniam una , eademque plaga utrumque adversarium conficere volumus i quarum nullum sit, aut non extet nomen Latinum , si qui id quoque audeant , quo praesenti appellantur , eas nominare tanquam Latino , quoniam Hor tius dixerit: Do, cur acquirere pauca, Si possum λυideor i eum lingua Catonis, s Enni
Sermonem patrium ditaveris, s noυa rerum
Nomina protulerit λ Lictiit, semperque licebit
Signatum praeseme nota pro cere nomen Ac etiam paulo inserius , ubi ex rerum omnium vicis istudine Verborum etiam renovationem amrmat, ait: Multa renascentur, suae iam cecidere, cadentque,
88쪽
suae nunc sunt in honore, vocabula, si volet usus,
Quem penes arbitrium est, ius , est norma loqtiendi. Pari omnes , eoque maximo versantur in errore . Nam
cum ita Cicero, & Horatius sentiant , & rectissime sentiant , id Latinis suis f quod miror tantos Viros non vidisse J quibuscum agebant , tantum concedebant. N
que enim Cicero volebat novae rei Graecae Latinus , aut contra Latinae Graecus nomen faceret non suum . Quemadmodum hoc nostro tempore neque Italus Gallis vocem ullam creare potest Gallicam , neque contra Gallus Italis, quae sit Itala; neque utrisque Hispanus, quae si cujusque; sic neque Latinis aut Italus, aut Gallus, aut Hispanus vocem ullam parere potest, quae Latina sit. Nam, si ita fiat , iampridem omnes linguas Latina lingua in
se recepisset . Caυedonem vulgo rem novam Italus appellat , item staffam , 'Nam , bombardam , & caetera ejus
generis infinita . Fac haec Italo liceat , cum ei usus veniat , parvo quodam accentu ad vocis sonitum addito, quasi Latina usurpare, ac Latinis adsciscere: fac idem carteris nationibus in suis novis rebus permittatur; non vereor, quin Videas, quam brevi Latinus sermo a se se totus desciscere cogatur; omnia omnium statim fieri, pauciora Latini sermonis agnosci , necesse sit multo vero etiam magis , si , quae nostrae germanae sunt voces ,
t ut de nostris nunc tantum agam J eas nos ad Latinam rationem proferre conemur : ut possibile , impossibile, gratitudo, ingratitudo, liberum arbitrium , devotus pro religioso , desectus Pro culpa , instabilitas , superfluum, superfluitas, & quae m instrumentis, in fructibus, in herbis , arboribus, navigiis, avibus, vestibus , coloribus, &carteris eius generis sunt innumerabilia . At hoc Latini ipsi palam factitarunt etiam in alienis vocibus. Siquidem Caesarem ut Graeca nunc omittam quam plurima , quae
trita facta sunt Latina J multis Gallicis verbis Latinam
Civitatem donasse, nulli dubium est. Maronem autem &Gara, & Geta, & Mapalia in Latium tantum aut maris, aut teriae spatium transtulisse , pari constat ratione; ita caeteri in caeteris, ut cuique usu veniebat, facere nihil dubitarunt . Id quod etiam egregie Latina oratione praedito, quique eius Civitate plane donatus sit, ad eum modum licere existimandum est. Quasi vero non infinitardini res, quas alii agere liceat, alii autem minime. Ce
89쪽
te quempiam in suam domum ad se liberaliter accipere cuique permissum est 3 in alienam, id si facere velit, non ita . Sic Princeps , cui libeat , Civitatem suam donare' poterit, alienam non poterit. Caesar, Maro , quique reliqui alienas voces Romanis adsciverunt, in suam ii domum , in suam Civitatem illas receperunt; nos autem, qui jampridem facti sumus alienissimi , qua id ratione sacere audebimus At Latinae orationis Cives facti sumus. Esto. Num propterea in eam alios recipere ipsi poterimus λ Certe sit' agit serendi jus novo homini concedetur, donandae autem Civitatis non ita . Praeterea cur, si ita est, tot optimi Cives , atque adeo principes Latinae Civitatis nullum verbum temere in suam Civitatem admittere sunt ausi Navagerius, Bembus, Sadoletus, Romulus , Bonamicus, totus denique Senatus Latinus iis vocibus Latine agentes utuntur, quas usus , & consuetudo maiorum eis reliquit , nullam novam ii ad istam rati nem admiscentes. Quid igitur tuus iste Civis Latinus Dget in iis utrisque rebus appellandis , si alteris prorsus Latinum nomen adimis, alteris nostrum non concedis λIs in re nova appellanda primum quaeret, si quid simile apud maiores fuerit , cujus nomen huic novae accommo dari possit; ut in bombarda , quae cum apud nos sit paene idem , quod apud majores fuit tormentum militare, tormenti nomine eam appellare non dubitabit ; item in horologio , si minime hac nostra contentus sit voce , ad Solarium , quae veterum fuit , facile confugiet ; ita in battedetare , initiari I in scomunicare , sacris interdicere iin bombardae tina terra , verberare Urbem : quae omnia veteres in simili usurparunt . Si vero a maioribus id ei desuerit praesidii , tum rei circumscriptio praesto aderit; periphrans nusquam deerit: ut, si . illi e edonem sit dicendum eum ita explicabit, tripodem secularem, quo utimur ad ligna sustinenda : si stassam , instruimentum, quo pedes sustinet eques : si campanam , Vas aeneum Ritissimo in loco positum, cujus creberrimis ictibus aliquid longinquis significatur : si flampam , artem describendi
publicam. In re vero Vetera, quae longe nomine alio nunc vocetur, appellanda, ut tu vanga, O patetio, la macchia, it tacuis, it fetirone, is Jonar la Predica , contrabundiem,& reliqua ejus generis innumerabilia , meus primum diligenter investigabit , si Latinum nomen alicunde possit
90쪽
eruere: cuius si compos fiet , recte erit : ut in superioribus bipalium , macula , cisium , penula, concio advocatur, vectigalium defraudator: sin minus, in hoc quoque
ea ratione utetur , qua in re nova nominanda eum uti
praecipiebamus ; divina scilicet periphrasi . At longum erit, quod unico possit verbo , multis id si explicetur verbis,
ac quoties opus sit, eam periphrasim repetere . At Lati num eo modo, barbarum isto . Postremo autem , si minus concessa voce uti cogemur omnino , neque hujus
quicquam sit , quo Latinam eam reddere possimus , ac circuitus istos, atque orationis anfractus fugere velimus; eo modo recte illam usurpabimus, si quasi veniam prius praefabimur, hoc modo; ut aiunt, ut dicunt, ut ita dicam , ut nostri appellant , loquuntur , & huius generis multis modis : quemadmodum Cicero facit in iis , quae non satis Latina probarentur . Sed sortasse in paucis v cibus id servari poterit; ut aliquo modo aut quasi Latinas eas efficiamus , aut periphrasi , aut etiam excusatione aliqua adhibita Latinis admisceamus . Quid autem Iureconsulti in suis consiliis dandis ' Quid item conventorum , pactorum , testamentorumque stipulatores agent , quibus & infinitis rebus nova nomina sunt omnino facienda, & quae Latina sunt prorsus ignorantur λ Num a consulendo, ac stipulando cessabunt , dum aut Latini redeant, qui res eas nomine donent Latino' aut illa, quae Latina lateant , fiant notiora λ an continuo artem desinent ρ Isti, si me audiant, aut prius Latine recte serib re discent ; aut , si id assequi non poterunt , sua magis utentur lingua, quam abutentur aliena. Sed jam locutionem ipsam aggrediamur, qua una absoluta, totam de imitatione disputationem nostram habebis absolutam. Cum igitur Latini sermonis duplex ratio sit ; simplex altera, ac ex pura Grammatica; altera compta atque splendida; qui ad Grammaticorum regulam tantum loqui didicerit, is non satis habebit ad eam , quam Latinae locutionis elegantiam intelligimus. Aliud est enim quasi term nis anguste circumscriptis ingredi ; aliud suo judicio luberius , ac cum dignitate spatiari ; neque ille, qui tantum ad familiae capiendae laxitatem aedes aedificarit, propterea magnifice aedificasse dicetur ; sed qui vestibula
conclavia, porticus, ambulationes, laquearia, caetera multa ad aedium dignitatem extruxerit ; quemadmodum ne-- . F ῖ que